Azkaine
Azkaine[4] Lapurdiko hego-mendebaldeko barnealdeko udalerria da, Lapurdi Itsasegian kokatua.
| Azkaine | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Lapurdi, Euskal Herria | |||||||||
 Azkaineko herrigunea Larrun menditik ikusia. | |||||||||
|
| |||||||||
| Administrazioa | |||||||||
| Estatua | Frantzia | ||||||||
| Eskualdea | Akitania Berria | ||||||||
| Departamendua | Pirinio Atlantikoak | ||||||||
| Elkargoa | Euskal Hirigune Elkargoa | ||||||||
| Barrutia | Baiona | ||||||||
| Kantonamendua | Uztaritze-Errobi eta Urdazuri ibarrak | ||||||||
| Izen ofiziala | Ascain | ||||||||
| Auzapeza | Jean-Louis Fournier (divers droite) | ||||||||
| Posta kodea |
64310 | ||||||||
| INSEE kodea |
64065 | ||||||||
| Herritarra | azkaindar | ||||||||
| Kokapena | |||||||||
| Koordenatuak | 43° 20′ 45″ N, 1° 37′ 16″ W / 43.3458°N,1.6211°WKoordenatuak: 43° 20′ 45″ N, 1° 37′ 16″ W / 43.3458°N,1.6211°W | ||||||||
  Azkaine Azkaine (Lapurdi) | |||||||||
 Ikusi OpenStreetMapen | |||||||||
| Azalera | 19,27 km2 | ||||||||
| Garaiera | 5-883 metro | ||||||||
| Distantzia | - km Baionara | ||||||||
| Demografia | |||||||||
| Biztanleria |
4.209 (2018ko urtarrilaren 1a) 15 (2018ko urtarrilaren 1a)/(2017ko urtarrilaren 1a) | ||||||||
| |||||||||
| Dentsitatea | 216,24 biztanle/km² | ||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 13,84 | ||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 57,24 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 73,42 (2011) | ||||||||
| Genero desoreka[1] | % 7,66 (2011) | ||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 6,15 (2013) | ||||||||
| Euskara | |||||||||
| Euskaldunak[1] | % 8,49 (2010) | ||||||||
| Erabilera estimatua[2] | % 0,4 (2011) | ||||||||
| Kaleko erabilera [3] | % (2016) | ||||||||
| Etxeko erabilera | % | ||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||
.svg)
Gaur egun 4.000 biztanle inguru ditu.
GeografiaAldatu
Ingurune naturalaAldatu
Larrun mendiak Azkaine ipar-mendebaldean dauka, eta herria tontorrera igotzeko abiapuntua da.
Urdazuri (Nivelle frantsesez) ibaiak udalerria gurutzatzen du, bertara isurtzen diren Ibardingo erreka, Arraioko erreka, Etxeberriko erreka eta Galardiko errekarekin batera.
Beste bi mendi aipatu behar dira, txikiagoak direnak. Herriaren Ekialdean kokatzen dira, Bizkarzun (185 m) eta Esnaur (273 m).
Udalerri mugakideakAldatu
- Donibane Lohizune iparraldean
- Ziburu ipar-mendebaldean
- Urruña mendebaldean
- Bera hegoaldean
- Sara hego-ekialdean
- Senpere ekialdean
Etxeak eta auzoakAldatu
HerriaAldatu
Herri horretan Pierre Loti idazlea ongi jabetu zen giro herrikoiaz, Ramuntcho nobelaren goiargi literarioa edertzeko. Otharre hotelean zirriborratu zuen, hain zuzen.
Herrigunean nabarmentzeko modukoak dira Jasokunde eliza, Herriko Etxea, pilotalekua, Larrungo ur freskoa jariatzen duen iturria, hotel batzuk eta etxetxoak.
Elizaren alboko fatxadan cagot edo agoteentzako bereizkeriazko atea ikus daiteke oraindik ere. Barnealdean hiru galeria ditu elkarren gainean, San Mateoren irudi baliotsu bat ere bai, eta belaontzi bat, eliztarren baten ofrenda. Alboko hilerrian disko‑formako eta bestelako hilarriak daude. Haietako bat indiano batena, indiano izateaz loriatzen zena: Hau da thomba Miguel D’Arraiaga Azcaingo Indiano Jaunarena. Hilla Octobre 22‑1651.
Hainbat hotel eta zenbait kanpin izateak Azkaineko giroaren eta paisaiaren bikaintasuna ondo asko adierazten du.
HistoriaAldatu
Megalitoen aztarnak daude Larrungo magaletan. XVII. mendean garai zailak izan ziren herrirako, Pierre de Lancrek abiatutako sorgin-ehiza zela-eta. Halaber, Hogeita Hamar Urteko Gerraren ondorioz espainiar armadak Azkaine eta inguruko herriak okupatu zituen. Mende hartan ere gerra zibila piztu zen "sabeltxuri" eta "sabelgorri"en artean.
Bigarren Mundu Gerran zehar, iheslarientzat pasabidea izan zen mugaren bestalderakoa.
DemografiaAldatu
XIX. mendean eta XX. mendearen hasieran 1.200 biztanle inguru izan zituen Azkainek. 1940ko hamarkadatik aurrera, ordea, hazkunde nabaria izan zuen eta mende bukaerarako 3.000 biztanleen maila gainditu zuen. XXI. mendearen bigarren hamarkadan 4.000 biztanletik gora zituen Azkainek.
| Azkaineko biztanleria |
|---|
 |
| Datuen iturburua: INSEE |
KulturaAldatu
EuskaraAldatu
Azkainen hizkera kostatarra[8] mintzatzen da, nafar-lapurtarraren sartaldeko aldaera bat.
Gaur egun, biztanleen %9 inguru baino ez da euskal hiztuna. Herrian ikastola dago, eta 100 ikasle inguru ditu.[9]
Ondasun nabarmenakAldatu
- Herriko zubi erromatarra monumentu izendaturik dago 1925az geroztik.[10]
- Jasokundeko Gure Amaren eliza
- Azkaingo pilotalekua
- Azkaingo herriko etxea
Larrun mendia. - Azkaineko harrespilak
- Ferdinand Pinney Earleren etxea
- Bizkartzungo gotorlekua
- Esnaurko gotorlekua
Azkaindar ospetsuakAldatu
- Janbattitt Duhalde (1674-1743), jesuita eta idazlea.
- Mixel Xurio (?-1718), apaiza eta euskal idazlea.
- Jean Martin Hiribarren (1810-1866), euskal idazlea.
- Etiene Lapeire (1840-1930), apaiza eta euskal idazlea.
- Martin Lapeire (1842-1894), apaiza eta euskal idazlea.
- Ernest Fourneau (1872-1949), goi mailako kimikaria, herri honetan hila.
- Piarres Lartzabal (1915-1988), euskal antzerkigilea.
- Roger Idiart (1931-2009), apaiza eta euskal idazlea.
- Pantxoa Karrere (1948-), abeslaria eta Pantxoa eta Peio musika-bikoteko kidea.
- Panpi Ladutxe (1955-), esku huskako pilotaria eta abeslaria.
- Sebastien Gonzalez (1977-), esku huskako pilotaria.
Herri senidetuakAldatu
Argazki galeriaAldatu
ErreferentziakAldatu
- ↑ a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «UEMA-Atlasa» Euskararen erabilera (UEMA).
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ Euskaltzaindia: 150. araua: Lapurdiko udal izendegia.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an Géoportail - Institut géographique national (France). Géoportail. Noiz kontsultatua: 2011/10/26.
- ↑ «Albistur Agirre, Maixan - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2019-01-02.
- ↑ «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2019-01-02.
- ↑ «Kostatarra - Ahotsak.eus» ahotsak.eus Noiz kontsultatua: 2018-11-15.
- ↑ "Azkaingo ikastola".
- ↑ (Frantsesez) Frantziako Kultura Ministerioa - Mérimée datu-basea, Azkaineko erromatar zubiari buruzko oharra (2011-03-22an eskuratua)
Kanpo estekakAldatu
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Lapurdi |
- Udal webgune elebiduna.
- (Frantsesez) Azkaineko turismo-webgunea
- "Herri txiki, infernu handi" saioan (ETB).
- Ttipi-ttapa, eskualdeko hedabidea
Datuak: Q838300
Multimedia: Ascain
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Azkaine
