Enrico Fermi

Enrico Fermi, (Erroma, 1901eko irailaren 29a - Chicago, Illinois, 1954ko azaroaren 28a), italiar fisikari. Ezaguna da lehen erreaktore nuklearraren garapenagatik eta teoria kuantikoari egindako ekarpenagatik. Erreaktore nuklearra asmatu zuen. 1938an, Fisikako Nobel Saria jaso zuen, induzitutako erradioaktibitateari buruz egindako lanengatik eta XX. mendeko jakintzari nagusietakotzat hartzen da. Plano teorikoan eta esperimentalean, gaitasun handiko fisikari gisa ezaguna da.

Enrico Fermi
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Erroma, 1901eko irailaren 29a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak Italiako Erresuma  (1901eko irailaren 29a -  1946ko ekainaren 18a) Italia  (1946ko ekainaren 18a -  1954ko azaroaren 28a)
Bizilekua	Ameriketako Estatu Batuak Erroma Italia
Lehen hizkuntza	italiera
Heriotza	Chicago, 1954ko azaroaren 28a (53 urte)
Hobiratze lekua	Oak Woods Cemetery (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: urdaileko minbizia
Familia
Ezkontidea(k)	Laura Fermi (en)  (1928ko uztailaren 19a -  1954ko azaroaren 28a)
Hezkuntza
Heziketa	Pisako Unibertsitatea Scuola Normale Superiore (en) (1918 - 1922) Göttingengo Unibertsitatea (1923 - 1923) Leidengo Unibertsitatea (1923 - 1924)
Hezkuntza-maila	Doktoretza
Tesia	Un teorema di calcolo delle probabilità ed alcune sue applicazioni (en)
Tesi zuzendaria	Luigi Puccianti (en) Max Born Paul Ehrenfest (en)
Doktorego ikaslea(k)	Tsung-Dao Lee Ettore Majorana (en) Geoffrey Chew (en) Oreste Piccioni Sam Treiman (en) Herbert L. Anderson (en) Marvin Leonard Goldberger (en) Emilio Segrè Owen Chamberlain Mario Ageno Richard Garwin (en) Willem Malkus (en) Arthur H. Rosenfeld (en) Robert A. Schluter (en)
Hizkuntzak	ingelesa italiera
Irakaslea(k)	Paul Ehrenfest (en) Max Born
Ikaslea(k)	ikusi Chen-Ning Yang Murray Gell-Mann Mario Ageno Tsung-Dao Lee Emilio Segrè Owen Chamberlain
Jarduerak
Jarduerak	fisikaria, asmatzailea, fisikari teorikoa, fisikari nuklearra, katedraduna eta ikertzailea
Parte-hartzailea Manhattan Proiektua
Enplegatzailea(k)	Enrico Fermi Institute (en) Göttingengo Unibertsitatea Leidengo Unibertsitatea Florentziako Unibertsitatea  (1924 -  1926) Erromako La Sapienza Unibertsitatea  (1926 -  1938) Columbia Unibertsitatea  (1939 -  1942) Chicagoko Unibertsitatea  (1942 -  1954)
Lan nabarmenak	ikusi Fermi-Dirac estatistika Fermi's golden rule (en) Fermiren paradoxa Thomas–Fermi model (en) Fermi problem (en) Fermi's interaction (en) Fermi contact interaction (en)
Jasotako sariak	ikusi Fisikako Nobel Saria  (1938) Max Planck domina  (1954) Rumford Prize  (1953) Matteucci domina  (1926) Franklin domina  (1947) Hughes Domina  (1942) Henry Norris Russell saria  (1953) National Inventors Hall of Fame  (1976) Silliman Memorial Lectures  (1949) Barnard domina  (1950) Richtmyer Memorial Award  (1952) Fellow of the American Physical Society Foreign Member of the Royal Society  (1950eko apirilaren 27a)
Influentziak	Otto Hahn eta Joseph Fourier
Kidetza	Royal Society Alemaniako Natur Zientzien Leopoldina Akademia Linzeen Akademia Sobietar Batasuneko Zientzien Akademia Amerikako Sozietate Filosofikoa Zientziak Aurrera Egiteko Elkarte Amerikarra XL izeneko Zientzien Akademia Nazionala Ameriketako Estatu Batuetako Zientzien Akademia Nazionala Accademia delle Scienze di Torino
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	agnostizismoa

1952an, fermio elementua era sintetikoan ekoitzi zuen: haren ohoretan, izen hori jarri zitzaion.

Biografia

Fisika Erroman

Hamalau urterekin, fisikari buruzko jakin-mina erakutsi zuen. Oroimen eta laburbiltzeko gaitasun handikoa zenez, fisika teorikoari buruzko ariketak egiteko erraztasuna zuen, eta ikasketak bikain egin zituen. Fisika eta matematikak ikasten gozatzen zuen, eta interesak anaia Giuliorekin partekatzen zituen. 1915ean, anaia hil zen eta Fermi denbora gehiago ikasten hasi zen, haren galeraz ez pentsatzeko. Ondoren, Enrico Persico ezagutu eta biek batera hainbat egitasmo egin zituzten: besteak beste, giroskopio bat eraiki eta Lurraren eremu magnetikoaren neurtzea, esaterako. Fisikari buruzko jakin-egarria areagotu zitzaion, aitaren lagun batek liburu batzuk opari eman zizkionean.

1922an, doktoretza lortu zuen. 1927an, Erromako Unibertsitateko irakasle izendatu zuten eta, horrela, Erroma munduko ikerketa-gunerik garrantzitsuenetakoa izan zen. 1938an, Fisikako Nobel Saria jaso zuen.

Bere laguntzaileekin, 60 elementu neutroiekin bonbardatu, eta 40 isotopo lortu zituen; baita 92. elementuaren (uranioa) atomoen transmutazioa, 93. elementuaren (neptunioa, naturan agertzen ez dena) atomo batean.

Manhattan proiektua

Sakontzeko, irakurri: «Manhattan Proiektua»

Manhattan proiektuaren kontrol gela.

Erroman geratu zen, 1938 arte. Nobel Saria jaso ondoren, New Yorka emigratu zuen, emazteak arazoak izan baitzitzakeen, judua izateagatik, Mussoliniren jaurbidea zela eta. New Yorka heldu bezain laster, Columbia Unibertsitatean lan egiten hasi zen.

Fermik lehenengo pila nuklearra sortzen lagundu zuen. Bigarren Mundu Gerran, bonba atomikoaren garapenean esku hartu zuen Manhattan Proiektuaren barruan. Urte batzuk geroago, bonba termonuklearraren aurkako iritzia azaldu zuen. 1946an, Chicagoko Ikasketa Nuklearren Unibertsitatean zuzendari eta fisika-irakasle izendatu zuten. Egun, unibertsitate hark haren izena darama.

Kanpo estekak

• Datuak: Q8753
• Multimedia: Enrico Fermi