Andrea Camilleri
Andrea Calogero Camilleri (anˈdrɛːa kamilˈlɛːri ahoskatua; Porto Empedocle, 1925eko irailaren 6a- Erroma, 2019ko uztailaren 17a[1]), idazle, gidoilari eta zine eta antzerki zuzendari italiarra izan zen.
| Andrea Camilleri | |
|---|---|
 (2010) | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Porto Empedocle, 1925eko irailaren 6a |
| Herrialdea |  Italia |
| Lehen hizkuntza | italiera |
| Heriotza | Erroma, 2019ko uztailaren 17a (93 urte) |
| Hobiratze lekua | Erromako hilerri protestantea |
| Heriotza modua | berezko heriotza: miokardio infartu akutua |
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Accademia Nazionale d'Arte Drammatica Silvio D'Amico (en)  Palermoko Unibertsitatea |
| Hizkuntzak | italiera |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea, gidoilaria, film-zuzendaria, prosalaria, eleberrigilea, ipuingilea, errealizadorea, antzerkigilea eta telebista zuzendaria |
| Lantokia(k) | Erroma |
| Jasotako sariak | |
| Genero artistikoa | crime fiction (en) misterioa olerkigintza eleberria kontakizun laburra Gidoia |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | ateismoa |
    | |
 | |
Biografia aldatu
Oso gaztea zelarik, poesia eta kontakizun batzuk argitaratu zituen arren, hainbat urtez telebista, antzerki eta zine munduan aritu izan zen, batez ere zuzendari lanetan; adinean aurreratu samarra zegoela ekin zion berriro idazteari eta ospe eta arrakasta handia lortu zuen, bereziki Montalbano komisarioari buruzko serieko eleberriekin.
1948an, Erromara joan zen, Arte Dramatiko Eskola Nazionalean zuzendaritza ikastaroa egitera. 1953tik aurrera antzerki zuzendaritzari ekin zion eta 1958tik 1988ra RAIn egin zuen lan batez ere, telebista eta irratirako gidoigintzan eta zuzendaritzan. Halaber, eskolak ematen ibili zen Arte Dramatiko Akademia Nazionalean bertan eta Zinematografia Zentro Esperimentalean. Lan esperientzia horrek eragin nabaria egin zion literaturgintzan, haren eleberrietako narrazio-egoeren eta elkarrizketen antzerki-kutsu handiak eta literatura-materialak lantzeko trebeziak erakusten duten bezala.
Maila handiko artisautzarako dohain horiek dira, italiera eta siziliera nahasiz darabilen hizkerarekin batera, haren literaturgintzaren arrakastaren oinarria; gainera, haren lanak ez dira inola ere konpromisorik gabeak, ironiaz argitzen baititu Siziliaren iragan urrun eta hurbileko historiako hainbat gertakari.
Obra aldatu
1978an argitaratu zioten lehen eleberria, Il corso delle cose —berez, hamar urte lehenago idatzia—, baina arrakasta txikiagoa izan zuen; bi urte geroago, 1980an, ordea, bere lehen literatura saria irabazi zuen Siziliako Gela hirian, Garzanti argitaletxeak plazaratutako Un filo di fumo liburuarekin; XIX. mendearen bukaera eta XX. mendearen hasiera bitartean eta Siziliako Vigata hiri asmatuan girotuta idatzi dituen liburu ugarietako lehena izan zen. Hamabi urteko etenaldiaren ondoren, 1992an berriz ekin zion idazteari eta La stagione della caccia argitaratu zuen Sellerio Editore argitaldariarekin. Orduan hasi zen haren arrakasta: egun ere haren liburuak hainbat aldiz berrargitaratzen dira, batez beste 60.000 aletik gora saltzen baitira. Dena den, kritikari guztiak ez datoz bat haren liburuak epaitzean, zenbaitek errepikakorrak direla uste baitute.
1994an, La forma dell'acqua argitaratu zuen, Montalbano komisarioaren lehen polizia eleberria, eta orduantxe iritsi zitzaion arrakastarik handiena; 1995etik 2003ra fenomenoa handituz joan zen, batez ere 1998tik aurrera, RAI Montalbanori buruzko telesail ospetsu bat ekoizten hasi zenean, Luca Zingaretti aktorea izanik protagonista nagusia.
Camilleri euskaraz aldatu
Euskaraz, 2011n kaleratu zen lehen aldiz haren liburu bat, Gauaren usaina (L'odore della notte), Josu Zabaletak itzuli eta Ereinek argitaratua. Urte berean, Igela argitaletxeak Hilabete bat Montalbanorekin (Un mese con Montalbano) argitaratu zuen, Fernando Reyk itzulia. Azken argitaletxe horrek beste liburu bat ere kaleratu zuen 2012an, Ander Irizarrek itzulia: Uraren forma (La forma dell'acqua).
2019ko uztailaren 17an, Erroman hil zen, bihotzekoak jota[1].
Erreferentziak aldatu
- ↑ a b Ugarte, Itziar. (2019-07-17). «Andrea Camilleri idazle italiarra hil da» Berria (Noiz kontsultatua: 2019-07-17).
Kanpo estekak aldatu
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Andrea Camilleri  |
- Euskarazko itzulpena: Gauaren usaina] itzulia eta Erein argitaletxeak 2011n argitaratua.][Betiko hautsitako esteka]
- Euskarazko itzulpena: Hilabete bat Montalbanorekin
- Euskarazko itzulpena: Uraren forma
- Camilleriren weborria, italieraz
Datuak: Q334219
Multimedia: Andrea Camilleri / Q334219
