Nazioarteko zuzenbide

Nazioarteko zuzenbidea (nazioarteko zuzenbide publikoa eta nazioen zuzenbidea ere deitzen zaio) estatuek eta beste eragile batzuek elkarrekiko harremanetan obeditzera behartuta sentitzen diren eta, oro har, obeditzen duten erregela, arau eta estandarren multzoa da. Nazioarteko harremanetan, aktoreak indibiduo eta entitate kolektiboak besterik ez dira, hala nola Estatuak, nazioarteko erakundeak eta estatuz kanpoko taldeak, eta jokabideari buruzko erabakiak har ditzakete, zilegiak izan edo ez. Erregelak formalak dira, maiz idatziak espero den portaera deskribatzeko, eta arauak ez dira hain formalak, maiz idatzi gabekoak edo ohiko espektatibak ezartzen dituzten portaerak izan daitezke^[1]. Estatuentzako arauak ezartzen ditu esparru ugaritan, hala nola gerra eta diplomazia, harreman ekonomikoak eta giza eskubideak.

Nazioarteko zuzenbidea eta Estatuan oinarritutako sistema juridiko nazionalak desberdinak dira; izan ere, sistema horiek, neurri handi batean, adostasunaren bidez funtzionatzen dute, ez baitago unibertsalki onartutako autoritaterik Estatu subiranoei inposatzeko. Estatuek eta estatuz kanpoko eragileek nazioarteko zuzenbideari ez men egitea erabaki dezakete, baita tratatu bat ez betetzea ere, baina halako urraketek, batez ere aginduzko arauenak, besteen gaitzespena jaso dezakete, eta, kasu batzuetan, neurri hertsatzaileak ere bai, zigor diplomatiko eta ekonomikoetatik gerraraino doazenak.

Nazioarteko zuzenbidearen iturrien artean sartzen dira nazioarteko ohitura (lege gisa onartutako estatuen praktika orokorra), tratatuak eta zuzenbidearen printzipio orokorrak, sistema juridiko nazional gehienek aitortuak. Nazioarteko zuzenbidea nazioarteko kortesian ere isla daitekeen arren -harreman onak izateko eta elkar ezagutzeko estatuek hartutako jardunak-, tradizio horiek ez dira juridikoki lotesleak. Sistema juridiko nazional baten eta nazioarteko zuzenbidearen arteko harremana eta elkarrekintza konplexua eta aldakorra da. Zuzenbide nazionala nazioarteko zuzenbide bihur daiteke tratatuek nazioz gaindiko auzitegiei jurisdikzio nazionala ahalbidetzen dietenean, hala nola Giza Eskubideen Europako Auzitegiari edo Nazioarteko Zigor Gorteari. Genevako Hitzarmenek eta antzeko tratatuek diote legedi nazionala tratatuaren xedapenetara egokitu behar dela. Lege edo konstituzio nazionalek nazioarteko betebehar juridikoak legeria nazionalean aplikatzea edo integratzea aurreikus dezakete.

Historia

Kadesheko ituna, ezagutzen den lehen nazioarteko itunetako bat^[2].

Antzinaroan jada lehenengo nazioarteko zuzenbidearen aurrekariak ezarri ziren^[3], eta estatuek historia luzea dute estatuen arteko akordioak negoziatzen. Hasierako marko bat antzinako erromatarrek kontzeptualizatu zuten, eta ius gentiumaren ideia hori nazioarteko zuzenbidearen kontzeptu modernoa ezartzeko erabili dute hainbat akademikok. Erregistratutako lehen adibideen artean, Lagash eta Ummako (K.a. 3100 inguru) hiri-estatu mesopotamikoen arteko bake-itunak daude, eta Egiptoko faraoiaren, Ramses II.aren, eta Hititen erregearen, Ḫattušili III.aren arteko akordio bat, K.a. 1279an amaitua^[2]. Antzinako Grezian, lehen bake-hitzarmenetako asko beren hiri-estatuen artean negoziatu ziren, eta, batzuetan, inguruko estatuekin^[4]^[5]. Erromatar Inperioak nazioarteko zuzenbiderako lehen esparru kontzeptuala ezarri zuen, jus gentium delakoa, Erroman bizi ziren atzerritarren estatusa eta atzerritar eta erromatar herritarren arteko harremanak arautzen zituena^[6]^[7]. Greziar zuzenbide naturalaren kontzeptua hartuz, erromatarrek jus gentium unibertsala bezala ulertzen zuten^[8]. Hala ere, nazioarteko zuzenbide modernoa ez bezala, erromatar jendearen zuzenbidea atzerritarrekin eta atzerritarren arteko harremanei aplikatzen zitzaien, eta ez Estatuak bezalako unitate politikoen artekoei^[9].

Erreferentziak

↑ Henderson, Conway W.. (2010). Understanding international law. Wiley-Blackwell ISBN 978-1-4051-9764-9. PMC 430736588. (kontsulta data: 2024-10-21).
↑ ^a ^b Nussbaum 1954, 1–2 orr. .
↑ Bederman 2001, 267 orr. .
↑ Bederman 2001, 3–4 orr. .
↑ Nussbaum 1954, 5–6 orr. .
↑ Nussbaum 1954, 13–15 orr. .
↑ Bederman 2001, 84 orr. .
↑ Nussbaum 1954, 15–16 orr. .
↑ Nussbaum 1954, 14 orr. .

Bibliografia

Kanpo estekak

Datuak: Q4394526
Multimedia: International law / Q4394526

[1] Henderson, Conway W.. (2010). Understanding international law. Wiley-Blackwell ISBN 978-1-4051-9764-9. PMC 430736588. (kontsulta data: 2024-10-21).

[FOOTNOTENussbaum19541–2-2] Nussbaum 1954, 1–2 orr. .

[FOOTNOTEBederman2001267-3] Bederman 2001, 267 orr. .

[FOOTNOTEBederman20013–4-4] Bederman 2001, 3–4 orr. .

[FOOTNOTENussbaum19545–6-5] Nussbaum 1954, 5–6 orr. .

[FOOTNOTENussbaum195413–15-6] Nussbaum 1954, 13–15 orr. .

[FOOTNOTEBederman200184-7] Bederman 2001, 84 orr. .

[FOOTNOTENussbaum195415–16-8] Nussbaum 1954, 15–16 orr. .

[FOOTNOTENussbaum195414-9] Nussbaum 1954, 14 orr. .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]