Addis Abeba
Addis Abeba[1] (amhareraz: አዲስ አበባ, Addis Abäba, «lore berria») Etiopiako hiriburua eta hiri nagusia da, politika, industria eta merkataritzako arloetan. Aldi berean hiria eta estatua da, hiri enkartatua baita. 2007an 2.738.248 biztanle zituen.[2] Hirian 80 hizkuntza baino gehiago hitz egiten dira. Afrikar Batasunaren hiriburua da.
Addis Abeba አዲስ አበባ Finfinne Tungga አዲስ አበባ ( Āddīs Ābebā ) | ||
---|---|---|
Etiopiako eskualdea | ||
Administrazioa | ||
Herrialdea | Etiopia | |
Hiri enkartatua | Addis Abeba | |
Alkatea | Arkebe Oqubay | |
Izen ofiziala | አዲስ አበባ | |
Jatorrizko izena | አዲስ አበባ Finfinne Tungga | |
Geografia | ||
Koordenatuak | 9°01′38″N 38°44′13″E / 9.0272°N 38.7369°E | |
Azalera | 527 km² | |
Altuera | 2.200-3000 | |
Mugakideak | Oromia | |
Demografia | ||
Biztanleria | 5.228.000 (2022) 2.186.998 (2012) | |
Dentsitatea | 9.920 bizt/km² | |
Informazio gehigarria | ||
Sorrera | 1886 | |
Telefono aurrizkia | 11 | |
Ordu eremua | UTC+03:00 eta Ekialdeko Afrikako Ordua | |
Hiri senidetuak | Leipzig, Pekin, Chuncheon (en) , Stockholm udalerria, Khartum, Beer-Xeva, Netanya, Tel Aviv, Johannesburg, Washington, San Frantzisko, Chongqing, Kaunas, Gai (en) eta San Petersburgo | |
http://www.addisababacity.gov.et/ |
Geografia
aldatuKlima
aldatuAddis Abebak klima tropikal leuna du (15°C) garaiera dela-eta (2.300 m). Urteko prezipitazioak 1.150 mm dira.
Datu klimatikoak (Addis Abeba) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 23.0 | 24.3 | 24.8 | 24.2 | 24.4 | 20.0 | 17.9 | 20.0 | 21.3 | 22.3 | 22.6 | 22.8 | 22.8 |
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 6.0 | 9.0 | 11.6 | 12.0 | 12.3 | 11.2 | 11.3 | 11.2 | 11.0 | 9.9 | 8.7 | 8.1 | 10.6 |
Euria (mm) | 16.8 | 36 | 68.2 | 88.8 | 76 | 123.5 | 259.4 | 278 | 174.1 | 41.1 | 8.3 | 10.2 | 1180.4 |
Euri egunak (≥ 1 mm) | 3 | 5 | 7 | 10 | 10 | 20 | 27 | 26 | 18 | 4 | 1 | 1 | 132 |
Iturria (1): National Meteorological Agency [3] | |||||||||||||
Iturria (2): World Meteorological Organisation (NBE) [4] |
Historia
aldatuHiria 1887an sortu zuen Menelik II.a enperadoreak, ur termalak aurkitutako toki batean, eta horregatik eman zioten Addis Abeba izena, Lore Berria. 1889an hiriburu bihurtu zuten. Hazkundea guztiz kaotikoa izan zen, eta 1917an Djiboutira egin zen trenarekin asko areagotu zen hazkunde demografikoa. 1936tik 1941era bitartean, italiarrek hiria okupatu zuten, eta euren kolonien hiriburu bihurtu.
1960ko eta 1970eko hamarkadetan hiriburuko biztanleen kopurua bikoiztu zen, eta hainbat industria ezarri. 1963an Afrikako hogeita hamar herrialdetako estatu buruen bilera egin zen bertan, geroztik Afrikar Batasuna dena sortu zuena.[5]
Ikustekoak
aldatuAddis Abeba Etiopiako industria eta ekonomia gunerik handiena izateaz gain, bizitza kultural oso anitza duen hiria. Erdialdiean De Gaulle Piazzan eta inguruko kaleetan, italiarren okupazio-garaiko eta lehenagoko garaietako eraikinak ikusten ahal dira, gehienak nahiko hondatuta daude, Taitu hotela izan ezik, herrialdeko hotelik zaharrena baita, bertan ikus baitaiteke eraikinaren eta barruko dekoratuaren edertasuna[6].
Merkato izeneko merkatua ere ikusgarria da, herrialdeko eta Afrikako merkaturik handiena da. Ez da aire zabaleko merkatu tipiko bat, kale arte bat baizik, dendaz betetako auzo handi bat.
Etiopiako biztanle gehienak kristauak izanik, hirian eliza ugari dago. Aipagarrienak honako hauek dira: Bet Georgis Katedrala, zeinak estilo neoklasikoaren azpian eliza oktogonal tradizional bat duen; eta ondoan museo kristau bat dago, non herrialdeko eliza guztietan ohikoak diren objektu erlijiosoak ikus daitezkeen, hala nola gurutzeak, bastoiak edo eguzkitako zeremonialak. Siddist Selassie katedrala enperadoreen eta errege familiaren gorpuzkiak dauden lekua da, baita Haile Selassie I.arenak ere. Bere sabaia Ageñehu Enredaren pinturekin apainduta dago. Azkenik, Medhane Alem Katedrala Afrikako bigarren handiena da.
Hiria inguratzen duten mendiek Entoto muinoa osatzen dute, nondik Addis Abebako bista ikusgarriak ikus daitezkeen 3.000 metrotik gorako altueratik. Entoto inguruan merkatu tradizionalak ere aurki daitezke.
Hirian dauden museoen artean, nabarmentzekoak dira, besteak beste: museo Arkeologiko Nazionala eta Museo Etnografikoa, non herrialdean dauden etnia ezberdinen kulturatik ibilbide bat egin daitekeen.
Banaketa administratiboa
aldatuHiriburua hamar barrutitan (Kifle ketema) eta 99 auzoatan (kebelé) banaturik dago. Hona hemen barrutiak:
- Arada
- Kirkos
- Gullele
- Kolfe Keranyo
- Akaki-Kality
- Nefas Silk-Lafto
- Lideta
- Bole
- Addis Ketema
- Yeka
Herri eta hiri senidetuak
aldatuAddisabebar ezagunak
aldatu- Dinaw Mengestu, (1978) idazlea
- Nikos Papatakis, (1918) greziar zinema zuzendaria
- Meseret Defar, (1983) atleta
- Liya Kebede, (1978) supermodeloa
- Mahmoud Ahmed, abeslaria
- Tilahun Gessesse, abeslaria
- Amsale Aberra, diseinatzailea
- Asrat Woldeyes, medikua
- Ermias Sahle Selassie, noblea
- Haile Gebrselassie, atleta
- Sheikh Mohammed Al Amoudi, enpresaria
- Robel Teklemariam, eskiatzailea
- Ruth Negga, irlandar aktorea
- Timnit Gebru, (1983) adimen artifizialeko ikerlaria
Erreferentziak
aldatu- ↑ Euskaltzaindia. 38. araua: Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. .
- ↑ Census 2007, preliminary. Central Statistical Agency of Ethiopia (Noiz kontsultatua: 2017-10-4).
- ↑ National Meteorological Agency of the Federal Democratic Republic of Ethiopia. NMA of Ethiopia. .
- ↑ NBE. World Weather Information Service - Addis Ababa. .
- ↑ Lur entziklopedietatik hartua.
- ↑ (Gaztelaniaz) «Addis Abeba, la gran capital etíope» El Español 2020-03-17 (Noiz kontsultatua: 2022-03-13).
- ↑ Beer-sheva.muni.il. [http://www.beer-sheva.muni.il/ArimTeomot.asp קשרים בין-ל�?ומיים של העיר ב�?ר-שבע. ].
Kanpo estekak
aldatu- (Ingelesez) Addis Abeba hiriko webgune ofiziala