Joseph Leo Mankiewicz (Wilkes-Barre, Pennsylvania, 1909ko otsailaren 11Bedford, New York, 1993ko otsailaren 5a)[1] estatubatuar zinema zuzendaria, gidoigilea eta ekoizlea izan zen. 48 gidoi idatzi zituen, eta 20 film baino gehiago ekoiztu. Bitan irabazi zuen zuzendari onenaren Oscar saria, 1949ko A Letter to Three Wives eta 1950eko All About Eve filmengatik.[2]

Joseph L. Mankiewicz

(1950)
Bizitza
JaiotzaWilkes-Barre1909ko otsailaren 11
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
Lehen hizkuntzaingelesa
HeriotzaBedford1993ko otsailaren 5a (83 urte)
Hobiratze lekuaSt. Matthew's Episcopal Churchyard (en) Itzuli
Heriotza moduaberezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Ezkontidea(k)Elizabeth Young (en) Itzuli  (1934 -  1937)
Rose Stradner (en) Itzuli  (1939 -  1958)
Seme-alabak
Haurrideak
Hezkuntza
HeziketaColumbia Unibertsitatea 1928)
Stuyvesant High School (en) Itzuli 1924)
Hizkuntzakalemana
ingelesa
Jarduerak
Jarduerakzinema ekoizlea, film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea, itzultzailea, sindikalista, errealizadorea eta produktorea
Jasotako sariak

IMDB: nm0000581 Allocine: 1727 Rottentomatoes: celebrity/joseph_l_mankiewicz Allmovie: p101039 TCM: 121045 TV.com: people/joseph-l-mankiewicz
Discogs: 1309282 Find a Grave: 6201717 Edit the value on Wikidata

Bizitza

aldatu

Joseph L. Mankiewicz Wilkes-Barren jaio zen, Pennsylvanian, 1909ko otsailaren 11n. Gurasoak alemaniar jatorriko etorkin juduak ziren. Lau urte zituelarik, familia New Yorkera aldatu zen, eta hango Stuyvesant High School-en lortu zuen gradua.

Herman anaiaren babespean eman zituen lehenbiziko urratsak zinemaren munduan. Anaia Citizen Kane maisulanean aritua zen, eta indarra eta izena zituen Hollywoodeko jauntxoen artean. Beraz, dialogoegile lanetan hasi zen lehenik anaiaren laguntzaz, gidoigile gero, ekoizle planean hurrenik eta zuzendari azkenik, berak idatzi edo beste norbaitek prestatutako gidoiak moldatuz.[2]

Ameriketako zinemagintzan, Paramount estudioetan eman zituen lehen urratsak, non bere lana bigarren mailan eta profesionalki garrantzi gutxikoa zen. Handik gutxira, eta jada Metro-Goldwyn-Mayer-en kontratuarekin, bere lehen arrakasta profesionala WS Van Dyke-k zuzendutako Public Enemy Number One (1934) melodrama beltzaren gidoiaren kolaborazioan lortu zuen, Gidoi onenaren Oscar saria irabaziko zuen filmarekin; nahiz eta saria Arthur Caesar-i eman zioten bera izan zen, azkenean, gidoia sinatu zuena. Baina lehen urrats hark emaitza positiboak eman zituen, eta zuzendari beraren beste bi gidoirekin (Joan Crawford aktoreak erakusteko bide gisa) finkatu ziren: When the Devil Appears (1934) eta I Live My Life (1935).

Hasierako arrakastak bultzatuta, Louis B. Mayerri bere gidoiak zuzentzen utz ziezaion galdetu zion, baina hark, haiek egin ohi zutenaren bestelako proiektu berri bati ekin aurretik, arreta handiz neurtzen zuen bere langile bakoitzaren balioa. Saiakeretan amore eman ez bazuen ere, Mayerrek ekoizle izendatzea onartu zuen, eta kargu hori oso nabarmenki bete zuen 1935 eta 1942 urteen artean; garai horretan, 19 film ekoitzi zituen MGMrentzat, eta, horien artean, bi titulu nabarmentzen dira: Fury (1936), Fritz Langek zuzendua, intolerantzia eta arrazakeriaren aurkako aldarria irakurketa politiko argi batean, eta Philadelphia Stories (1940), George Cukor-ek zuzendutako sexuen borrokari buruzko komedia.

Beldurrezko drama ilun batekin estreinatu zen zuzendaritzaren ofizioan, Dragonwyck (1946), Gene Tierney eta Vincent Price aktoreekin. Baina handik hiru urtebetera iritsi zitzaion lehenbiziko arrakasta biribila: Akademiak zuzendari onenari eta egokitutako gidoi onenari eskainitako oscarrak irabazi zituen A Letter to Three Wives ederrarekin. Ondoren, zinemaren eta antzerkiaren atzean ezkutatzen den mundu zikina, ustelkeria eta azpijokoa larrutu zituen All About Eve (1950) eta The Barefoot Contessa (1954) zoragarrien bitartez.[2]

Musikalera jo zuen Guys and Dolls (1955) lanean, eta antzerkiarekin bueltaka ibili zen Shakespeare eta Tennessee Williamsekin. Arrazionalismoaren porrotak, amerikar bizi moduraren kritikak, boterearen erabilerak eta denboraren iraganak osatu zuten bere filmografia. Aktore gehientsuenek ez zuten haren lan mekanismoa inoiz ametitu —Katharine Hepburnek txistua bota zion aurpegira Suddenly, Last Summer (1959) filmatu ondoren—, baina Bette Davis, Ava Gardner, Rex Harrison, Elizabeth Taylor edo Marlon Brando gutxitan egon ziren pantailan haren aginduetara bezain ongi.[1]

1972an errodatu zuen bere azken filma, Sleuth; labirintoen jolasa zine autentikoa egina bi aktore bakarrekin, Laurence Olivier eta Michael Caine.[2] 1992ko Donostiako Zinemaldian egin zuen bere azkeneko agerpen publikoa. "Garai bateko intimismoa eta sentiberatasuna galdu ditu zinemak, eta gaur egun bortizkeria, tiroak eta sexua nagusitzen ari dira" esan zuen orduan. "Martxa honetan, gangster guztien bizitzak kontatuta izango dira laster, ez da bat bera ere geratuko kontatzeko", azaldu zuen ironiaz. 1993ko otsailaren 5ean hil zen, bihotzekoak jota.[1]

Filmografia

aldatu

Zuzendari

aldatu

Taula honetan ikus daitezke zuzendutako filma bakoitzaren bi aktore, enpresa ekoizlea eta beste izenburuak (gaztelaniaz, frantsesez):

Urtea Filma Aktoreak Ekoizlea Izenburuak (es,fr)
0 Dragonwyk -- --
1946 Dragonwyck Gene Tierney, Walter Huston 20th Century Studios frantsesez: Le Château du dragon
1946 Somewhere in the Night John Hodiak, Nancy Guild 20th Century Studios gaztelaniaz: Solo en la noche frantsesez: Quelque part dans la nuit
1947 The Late George Apley Ronald Colman, Vanessa Brown -- frantsesez: Un mariage à Boston
1947 The Ghost and Mrs. Muir Gene Tierney, Rex Harrison 20th Century Studios gaztelaniaz: El fantasma y la señora Muir frantsesez: L'Aventure de madame Muir
1948 Escape Rex Harrison, Peggy Cummins -- frantsesez: L'Évadé de Dartmoor
1949 A Letter to Three Wives Jeanne Crain, Linda Darnell 20th Century Studios gaztelaniaz: Carta a tres esposas frantsesez: Chaînes conjugales
1949 House of Strangers Edward G. Robinson, Susan Hayward 20th Century Studios gaztelaniaz: Odio entre hermanos frantsesez: La Maison des étrangers
1950 All About Eve Bette Davis, Anne Baxter 20th Century Studios gaztelaniaz: Eva al desnudo frantsesez: Ève
1950 No Way Out Richard Widmark, Linda Darnell 20th Century Studios gaztelaniaz: Un rayo de luz frantsesez: La porte s'ouvre
1951 People Will Talk Cary Grant, Jeanne Crain 20th Century Studios gaztelaniaz: Murmullos en la ciudad frantsesez: On murmure dans la ville
1952 5 Fingers James Mason, Danielle Darrieux 20th Century Studios frantsesez: L'Affaire Cicéron
1953 Julius Caesar Marlon Brando, James Mason Metro-Goldwyn-Mayer gaztelaniaz: Julio César frantsesez: Jules César
1954 The Barefoot Contessa Ava Gardner, Humphrey Bogart United Artists Corporation gaztelaniaz: La condesa descalza frantsesez: La Comtesse aux pieds nus
1955 Guys and Dolls Marlon Brando, Jean Simmons Samuel Goldwyn Productions frantsesez: Blanches Colombes et Vilains Messieurs
1958 The Quiet American Audie Murphy, Michael Redgrave -- frantsesez: Un Américain bien tranquille
1959 Suddenly, Last Summer Katharine Hepburn, Montgomery Clift Columbia Pictures frantsesez: Soudain l'été dernier
1963 Cleopatra Elizabeth Taylor, Richard Burton 20th Century Studios frantsesez: Cléopâtre
1964 A Carol for Another Christmas -- -- gaztelaniaz: Carol for Another Christmas
1967 The Honey Pot Rex Harrison, Susan Hayward -- gaztelaniaz: Mujeres en Venecia frantsesez: Guêpier pour trois abeilles
1970 There Was a Crooked Man... Kirk Douglas, Henry Fonda -- gaztelaniaz: El día de los tramposos frantsesez: Le Reptile
1970 King: A Filmed Record... Montgomery to Memphis Paul Newman, Joanne Woodward -- frantsesez: King : de Montgomery à Memphis
1972 Sleuth Laurence Olivier, Michael Caine -- gaztelaniaz: La huella frantsesez: Le Limier

Erreferentziak

aldatu
  1. a b c Gostin, A.. Mankiewicz hil egin da. Euskaldunon Egunkaria, 1993ko otsailak 7, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2021-1-6).
  2. a b c d Gostin, A.. Mankiewicz, prosaren printzea. Euskaldunon Egunkaria, 1992ko irailak 18, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2021-1-6).

Kanpo estekak

aldatu