Errusia-Ukraina krisia (2021-2022)

2021–2022ko Errusia-Ukraina krisia 2021eko martxo eta apirilean hasi zen, Errusiak 100,000 soldadu eta talde militar inguru bildu zituenean Ukrainarekin zuen mugatik gertu, 2014an Krimea batu zenetik izandako indar mobilizazio handiena suposatu zuena. Horrek, nazioarteko krisia eragin zuen eta balizko inbasio baten inguruko kezkak sortu zituen. Sateliteen irudiek tropen, misilen eta beste arma astun batzuen mugimenduak erakutsi zituzten. Tropak ekainean partzialki erretiratu ziren arren, krisia 2021eko urrian eta azaroan berritu zen, berriz ere 100.000 errusiar soldadu baino gehiago bildu baitziren mugatik hurbil urte bereko abenduan.

Errusia-Ukraina krisia (2021-2022)
Errusia-Ukraina gerra
Goialdean: Errusia-Ukraina gerran, alde bakoitzak kontrolatzen duen lurraldea.      Ukraina     Errusia eta separatista errusiazaleak Behealdean: 2021eko abenduaren 3ko Errusiaren militarizazioa, Ukraina inguruko mugan.
Data	Hasieran: 2021eko martxoa – apirila (hilabete bat) Ostean: 2021eko urria – 2022ko otsaila (4 hilabete)
Lekua	Ukraina
Koordenatuak	52°07′N 31°47′E
Emaitza	2022ko Errusiaren Ukrainako inbasioa Errusiak Donetsk eta Luhanskeko Errepublikak estatu burujabe modura errekonozitzen ditu, bi errepubliketara Errusiako indar militarrak sartzeko agindua emanez
Gudulariak
Errusia Bielorrusia Donetskeko HE Luhanskeko HE Ukraina Laguntza militarra: Kanada Txekia Estonia Letonia Lituania Herbehereak Polonia Turkia Erresuma Batua AEB Laguntza ez-militarra: Alemania Italia Suedia Europar Batasuna Bielorrusiako oposizioa
Buruzagiak
Vladimir Putin Mikhail Mishustin Sergey Lavrov Sergey Shoygu Valery Gerasimov Alexander Lukashenko Roman Golovchenko Viktor Khrenin Viktor Gulevich Alexander Volfovich Denis Pushilin Vladimir Pashkov Leonid Pasechnik Sergey Kozlov Volodymyr Zelensky Denys Shmyhal Dmytro Kuleba Oleksii Reznikov Andrii Taran Oleksiy Danilov Valerii Zaluzhnyi Serhiy Shaptala Ruslan Khomchak
Indarra
Errusia: 900,000 (Indar Armatuak) 554,000 (Indar paramilitarrak) 2,000,000 (Erreserbak) (Horietatik, 175,000–190,000 Ukraina-mugan.) Bielorrusia: 45,350 (Indar Armatuak) 110,000 (Indar paramilitarrak) 289,500 (Erreserbak) Donetskeko HE: 20,000 Luhanskeko HE: 14,000 Ukraina: 209,000 (Indar Armatuak) 102,000 (Indar paramilitarrak) 900,000 (Erreserbak)

Errusiaren eta Ukrainaren arteko gerra luzearen ondorio da krisia. 2014an hasi zen, eta 2021aren hasieran izan zuen gorakada. Errusiako Kanpo Harremanetarako Ministerioak hainbat eskakizun iragarri zituen 2021eko abenduan, besteak beste, Ukrainak Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundearekin (NATO) bat egitea bertan behera uztea eta NATOko soldaduak eta talde militarrak murriztea Ekialdeko Europan, Errusiako indar armatuak erretiratzearen truke. Estatu Batuek eta erakundeko beste kide batzuek uko egin zieten eskaera horiei, eta Errusiari ohartarazi zioten zigor ekonomiko handiagoak –"azkar eta gogorrak"– ezarriko zizkiotela Ukraina inbadituz gero. Estatu Batuen eta Errusiaren arteko elkarrizketa diplomatikoak 2022ko urtarrilean egin ziren, baina ez zuten krisia baretu. Krisia Donbassen abian den gerran ere zentratu da, eta analistek krisia Gerra Hotzaz geroztiko gogorrenetakotzat deskribatu dute.

2022ko otsailaren 21ean, Errusiak ofizialki onartu zituen Ukrainako bi eskualde separatistak, Donetskeko Herri Errepublika eta Luhanskeko Herri Errepublika, estatu independente gisa, eta tropak hedatu zituen Donbassen, Minskeko Protokolotik Errusia behin betiko erretiratu izanaren erakusgarritzat interpretatutako mugimendu batean. Errepublika sezesionistak beren ukrainar oblasten mugetan aintzatetsiak izan ziren, harreman-lerrotik askoz haratago hedatzen direnak. Otsailaren 22an, Putinek adierazi zuen Minskeko akordioak jada ez zirela baliozkoak. Egun horretan bertan, Federazioaren Kontseiluak aho batez baimendu zuen lurraldeetan indar militarra erabiltzea.

Otsailaren 24ko goizean, Putinek iragarri zuen Errusiak "operazio militar berezi" bat hasi zuela Donbassen, eta Ukrainan eskala-handiko inbasio bat abiarazi zuen.

Testuingurua (1991–2021)

Sakontzeko, irakurri: «Errusia-Ukraina gerra» eta «NATOren zabaltzea», «Errusia-NATO harremanak» eta «Bigarren Gerra Hotza»

1991n Sobietar Batasuna desegin ondoren, Ukrainak eta Errusiak harreman estuak izaten jarraitu zuten. 1994an, Ukrainak bere armategi nuklearrari uko egitea onartu zuen, bai eta Segurtasun-Bermeei buruzko Budapesteko Memoranduma sinatu zuen ere, Errusiak, Erresuma Batuak eta Estatu Batuek mehatxuen aurkako bermea edota Ukrainaren lurralde-osotasunaren edo independentzia politikoaren aurkako indarra erabiltzeko bermea emateko baldintzarekin. Bost urte geroago, Errusia Europako Segurtasunerako Gutunaren sinatzaileetako bat izan zen, eta, bertan, "Estatu parte-hartzaile guztiek beren segurtasun-akordioak aukeratzeko edo aldatzeko duten eskubidea berretsi zuen, aliantza-itunak barne, [hauek] eboluzionatzen duten heinean".

Nahiz eta 1991tik herrialde independentea izan, SESBa osatzen zuen errepublika ohi bezala, errusiar buruzagiek Ukraina bere eragin-eremuaren zati bezala ikusi zuten. 2008an, Vladimir Putin Errusiako presidenteak Ukraina NATOn sartzearen aurka hitz egin zuen. 2009an, Iulian Chifu analista errumaniarraren eta bere egilekideen ustez, Ukrainari dagokionez, Errusiak Brezhnev Doktrinaren bertsio eguneratua lortu nahi izan zuen. Doktrina horren arabera, Ukrainaren subiranotasuna ezin da Varsoviako Ituneko estatu kideena baino handiagoa izan, laurogeiko hamarkadaren amaieran eta laurogeita hamarreko hamarkadaren hasieran sobietarren eragin-eremua kolapsatu aurretik. Ikuspuntu horren oinarrian premisa bat dago: 1990eko hamarkadaren hasieran Mendebaldea baretzeko Errusiak egin zituen ekintzei Mendebaldearen aldetik elkarrekikotasunez erantzun behar zitzaien, NATO Errusiako mugan zehar hedatu gabe.

Euromaidan mugimenduaren testuinguruan (2013–2014) hainbat protesta egin ondoren, Viktor Janukovitx, garaiko Ukrainako presidente errusiazaleak eta Ukrainako oposizioko buruek adiskidetze-akordio bat sinatu zuten 2014ko otsailaren 21ean, hauteskundeak aurreratzea eskatzen zuena. Biharamunean, Janukovitxek Kievetik ihes egin zuen, Parlamentuak kargugabetze-bozketa bat egin baino lehen, zeinak presidente gisa zituen botereak kendu zizkion. Ukraina ekialdeko eskualde errusiazaleetako buruzagiek leialtasuna adierazi zioten Janukovitxi, 2014ko errusiazaleen istiluak eragin zituena. 2014ko martxoan Errusiak Krimea anexionatu zuenean eta 2014ko apirilean Donbasseko Gerra hasi zenean, Donetskeko eta Luhanskeko Herri Errepublikak Errusiak babestutako ia-estatu modura azaleratu ziren.

2020ko irailaren 14an, gaur egungo Ukrainako presidente den Volodymyr Zelenskyk Ukrainako Segurtasun Nazionalerako Estrategia berria onartu zuen, "NATOrekin elkartze bereizgarria garatzea aurreikusten du[ena], NATOrekin bat egiteko helburuarekin". 2021eko martxoaren 24an, Zelenskyk 117/2021 Dekretua sinatu zuen ere, "Krimeako Errepublika Autonomoko eta Sebastopol hiriko aldi baterako okupatutako lurraldea desokupatzeko eta birintegratzeko estrategia" onartzen zuena.

2021eko uztailean, Putinek Errusiarren eta Ukrainarren Batasun Historikoari Buruz izenburuko saiakera bat argitaratu zuen, non errusiarrak eta ukrainarrak "herri bakarra" direla aldezten den. Timothy Snyder historialari estatubatuarrak inperialismotzat jo zituen Putinen ideiak. Edward Lucas kazetari britainiarrak, berriz, errebisionismo historikotzat jo zuen. Beste behatzaile batzuek adierazi zuten ere Errusiako agintariek Ukraina modernoaren eta bere historiaren ikuspegi desitxuratua zutela.

Errusiak esan duenez, Ukraina NATOrekin bat egiteak eta NATOren zabaltzeak, oro har, bere segurtasun nazionala mehatxatzen dutela. Aldi berean, Ukrainak eta Errusiaren inguruko beste herrialde europar batzuek Errusiar Inperioa/Sobietar Batasuna berrezartzen saiatzea eta politika militarista oldarkorrak aplikatzea leporatu diote Putini.

NATOren kideak (urdin ilunez), NATOren kide izan nahi duten herrialdeak (urdin argiz eta bioletaz) eta CSTOren kideak diren herrialdeak, non Errusia buru den (gorriz).

Hasierako tentsioak (2021eko martxoa–apirila)

Errusiaren lehen errefortzu militarra

2022ko otsailaren hasieran argitaratutako Timeren analisiaren arabera, Errusiak 2021ean Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugan egindako errefortzu militarraren jatorria Errusiako Defentsa Ministerioak otsailaren 21ean egindako iragarki bat izan zen, mugan 3,000 paraxutista hedatzeari buruzkoa, "Eskala handiko ariketak" egiteko. Ukrainako gobernuak hil horren hasieran Viktar Medvedtxuken aurka egindako errepresioaren ondoren egin zen iragarpena. Ukrainako oposizioko politikari garrantzitsua da Medvedchuk, eta Vladimir Putinekin harreman pertsonal estuak ditu.

2021eko martxoaren 3an, Suspilneren arabera, Donetskeko Herri Errepublikako separatistek Ukrainako posizio militarren aurka "suntsipenezko prebentzio-sua" erabiltzeko baimena eman zitzaiela jakinarazi zuten. Martxoaren 16an, MGEZren muga-patruilak, Sumy-n, Mil Mi-8 helikoptero bat ikusi zuen Errusiatik hegan egiten, Ukrainako aire-espazioa 50 metro bat barneratuz, Errusiakora itzuli aurretik. Novoye Vremya aldizkari ukrainarraren arabera, hamar egun geroago, errusiar tropek Ukrainako posizioen aurka morteroak jaurti zituzten Shumy herrixkatik gertu, Donbassen, lau militar ukrainar hilez. Era berean, Errusiak uko egin zion Donbassen su-etena berritzeari apirilaren 1ean.

Martxoaren 16tik aurrera, NATOk Defender Europe 2021 (lit. Europa Defendatu 2021) izeneko ariketa militarrak hasi zituen. Ariketa militar hauek, halaber, NATOk Europan duela hamarkada batzuetatik zuzendutako ariketa militar handienetakoak direnak; ia aldi bereko hainbat operazioez dago osaturik, 12 herrialdetako 30 entrenamendu-gunetan, 27 naziotako 28,000 soldaduren parte-hartzearekin. Errusiak NATO kritikatu zuen Defender Europe 2021rengatik, eta tropak hedatu zituen mendebaldeko mugetan, erantzunez, NATOren jarduera militarren paraleloki ariketa militarrak egiteko. Hedapen honen ondorioz, Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugan tropak pilatu dira apirilaren erdialdean. Ukrainaren kalkuluen arabera, 40.000 errusiar soldadu daude Krimean eta Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugaren ekialdean. Errusiaren hedapen hau probokazio gisa gaitzetsi zuen Alemaniako Gobernuak.

Martxoaren 30ean, Ruslan Khomchak jeneral koronelak, Ukrainako Indar Armatuen Komandante Buruak, Errusiako Indar Armatuen pilaketa militarra iradokitzen zuten inteligentzia-txostenak zabaldu zituen, Ukrainaren kanpoaldean, Zapad 2021 ariketarako prestatzen. Errusiako 28 batailoi talde taktiko Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugan kokatu ziren, batez ere Krimean, Rostoven, Briansken eta Vezoroven. Kalkuluen arabera, 60.700 errusiar soldadu zeuden Krimean eta Donbassen inguruan, eta beste 2.000 aholkulari eta instruktore militar Ukraina ekialdean. Komchaken arabera, pilaketa hau, 53 batailoi-taldetara igotzea espero zena, "mehatxu" modura uler zitekeen Ukrainako segurtasun militarrarentzat. Dmitri Peskov, Vladimir Putinen bozeramailea, berriz, ez zen ados agertu Ukrainako adierazpenekin eta mugimendu militarrak inguruko herrialdeentzat "kezkarik ez" zutela adierazi zuten. Aitzitik, erabakiak "segurtasun nazionaleko" gaiak lantzeko hartu zirela defendatu zuen.

Martxoaren amaiera eta apirilaren hasiera bitartean, Errusiako hainbat eskualdetako arma eta ekipo ugari eraman zituzten Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugara, bai eta Krimeara. Errusiako iturri ez-ofizialek –hala nola, errusiazaleen Military Observer Telegram kanalak– Kamov Ka-52 eta Mil Mi-28 errusiar erasoko helikoptero talde baten hegaldiaren bideo bat argitaratu zuten. Jatorrizko iturriek azpimarratu zuten, ordea, hegaldia, ustez, Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugan gertatu zela.

Biolentziaren igoera

Errusiako Presidentea, Vladimir Putin (ezkerrean), eta Ukrainako Presidentea, Volodymyr Zelensky (eskuinean).

Errusiako eta Kremlinen aldeko komunikabideek apirilaren 3an salatu zuten drone ukrainar baten erasoak haur bat hil zuela Errusiak okupatutako Donbassen. Hala ere, ez zen gertakariari buruzko xehetasun gehiagorik eman. Vyatxeslav Volodinek, Errusiako Estatu Dumako presidenteak, agintari ukrainarrek "heriotzaren erantzule" izan behar zutela iritzi zion, eta, aldi berean, Ukraina Europako Kontseilutik kanpo uztea proposatu zuen. Apirilaren 5ean, Kontrol eta Koordinazio Zentro Bateratuko (JCCC) ordezkari ukrainarrek ohar bat bidali zioten OSCEk Ukrainan duen Behaketa Misio Bereziari, akusazioak faltsutzeko asmo errusiazaleei buruz. Hurrengo egunean, misioak baieztatu zuen haur bat hil zela Errusiak okupatutako Donbasen, baina ezin izan zuen loturarik ezarri "droneekin egindako ustezko eraso ukrainarraren" eta haurraren heriotzaren artean.

Apirilaren 6an, Ukrainako militar bat hil zen Donetskeko Nevelske hiritik gertu Ukrainako posizioak bonbardatzearen ondorioz. Beste soldadu bat Stepnetik gertu hil zen lehergailu ezezagun baten ondorioz. Bonbardaketen ondorioz, Vasylivka eta Kruta Balka herrien arteko "eremu grisean" zegoen ur-ponpaketa estazioa, Donbassen hegoaldean, energiarik gabe geratu zen, eta, ondorioz, 50 asentamendutan baino gehiagotan ur-hornidura eten egin zen. 2014an Krimea anexionatu eta gutxira, Ukrainak Krimeako Iparraldeko Kanalaren fluxua blokeatu zuen, Krimeako uraren %85 hornitzen zuena. Krimeako urtegiak agortu egin ziren ondoren, eta ur eskasia gertatu zen, antza denez, egunean hiru eta bost ordu artean bakarrik zegoen erabilgarri, 2021ean zehar. The New York Timesek Estatu Batuetako goi funtzionarioak aipatu ditu Krimeako ur-hornidura ziurtatzea Errusiaren balizko erasoaldi baten helburua izan zitekeela esateko.

Errusiak Kaspiar Itsasotik eta Itsaso Beltzara ontziak transferitu zituen, lehorreratzeko zenbait ontzi eta artilleriako itsasontziak barne hartuz. Interfaxek apirilaren 8an jakinarazi zuenez, Kaspioko Ontzidiko tripulazioek eta itsasontziek Itsaso Beltzeko Flotarekin lankidetzan igaroko dituzte azken itsas-ekitaldiak.

Apirilaren 10ean, Ukrainak Vienako Dokumentuaren 16. paragrafoa aipatu eta bilera bat hasi zuen Europako Segurtasun eta Lankidetzarako Erakundean (OSCE), Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugatik gertu dauden eskualdeetan eta Errusiak okupatutako Krimean Errusiako tropak ugaritzeari buruz. Ukrainaren ekimena hainbat herrialdek babestu zuten, baina Errusiako ordezkaritza ez zen bilerara aurkeztu eta azalpenak emateari uko egin zion.

Apirilaren 13an, Oleksandr Sosoniuk kontsul ukrainarra San Petersburgon atxilotu zuen Segurtasun Zerbitzu Federalak (FSB), ustez, errusiar batekin izandako bilera batean "informazio konfidentziala jasotzen zuen bitartean". Ondoren, Sosoniuk Errusiatik bota zuten. Erantzun gisa, Yevhen Txernikov, Errusiak Kieven duen enbaxadako goi diplomatiko errusiarra, persona non grata izendatu zuten apirilaren 19an Ukrainan, eta 72 orduko epean herrialdea uztera behartu zuten.

Apirilaren 14an, Krimean egindako bilera batean, Nikolai Patrushevek, Errusiako Segurtasun Kontseiluko (SCRF) idazkariak, Ukrainako zerbitzu bereziei leporatu zien penintsulan "eraso terroristak eta sabotajeak" antolatzen saiatzea.

Apirilaren 14tik 15erako gauean itsas-borroka bat izan zen Azov Itsasoan, Kerch itsasartetik 40 kilometrora, Gyurza M-motako hiru artilleri-ontzi ukrainarren eta FSBko Muga Zerbitzuko kostazainen sei itsasontziren artean. Ukrainako artilleriako ontiak itsasontzi zibilak eskoltatzen ari ziren gertakaria gertatu zenean. Jakinarazi zenez, ukrainarrek aireko armak erabiltzeko mehatxua egin zuten, FSBko itsasontzien probokazioak uxatzeko eta ertakaria biktimarik gabe amaitu zen.

Hurrengo egunean, Ukrainako Kanpo Arazoetako Ministerioak jakinarazi zuen Errusiak iragarri zuela Itsaso Beltzaren zati batzuk itxiko zizkiela beste herrialde batzuetakoei gerraontziei urrira arte, ariketa militarrak egiteko aitzakiarekin. Ministerioak gaitzetsi zuen erabaki hau, Itsas Zuzenbideari buruzko Nazio Batuen Konbentzioak bermatutako "nabigazio-askatasunerako eskubidearen urraketa nabarmen" gisa. Hitzarmenaren arabera, Errusiak ez ditu Azov itsasoan "nazioarteko itsasartetik portuetarako itsas-pasabideak oztopatu" behar.

John Kirby-ren arabera, Pentagonoko Prentsa-Idazkaria, Errusiak 2014an baino tropa gehiago bildurik zituen Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugatik gertu. Dirudienez, Errusiak aldi baterako murrizketak ezarri zizkien Krimeako eta Itsaso Beltzeko zatien hegaldiei 2021eko apirilaren 20tik 24ra, pilotuentzako nazioarteko txosten baten arabera.

2021eko apirilaren 22an, Sergei Xoigu-k, Errusiako Defentsa ministroak, iragarri zuen murriztu egingo zituela 58. eta 41. armadako eta 7., 76. eta 98. aerotransportatuko tropekin egindako maniobra militarrak, eta maiatzaren 1ean itzuliko zirela beren base iraunkorretara, hegoaldeko eta mendebaldeko barruti militarretan ikuskapenak egin ondoren. Pogonovoko entrenamendu-instalazioetako taldeek Bielorrusiarekin 2021eko irailerako aurreikusitako urteko maniobra militarretarako jarraituko zuten, bestalde.

Tentsio berrituak (2021eko urria–2022ko otsaila)

Sakontzeko, irakurri: «Donbasseko gerra»

2021eko urriaren 11n, Dmitri Medvedev-ek, Errusiako Segurtasun Kontseiluko presidenteordeak, artikulu bat argitaratu zuen Kommersanten, esanez Ukraina Mendebaldearen "basailu" bat zela eta, beraz, ez zuela zentzurik Errusiak Ukrainako agintariekin hitz egiten saiatzea, "ahulak", "ezjakinak" eta "ez oso fidagarriak" zirela esanez. Medvedevek ondorioztatu zuen Errusiak ez zuela ezer egin behar Ukrainarekin, eta itxaron egin behar zuela Errusiarekiko harremanak hobetzeko interesa zuen gobernu ukrainar bat boterera iritsi arte, hurrengoa gaineratuz: "Errusiak badaki itxaroten. Pazientzia handiko jendea gara". Kremlinak geroago zehaztu zuen Medvedeven artikulua "batera zihoala" Errusiak Ukrainako egungo gobernuari buruz duen iritziarekin.

2021eko azaroan, Errusiako Defentsa Ministerioak Estatu Batuetako gerraontzien hedapena Itsaso Beltzean "eskualdeko segurtasunerako eta egonkortasun estrategikorako mehatxu" gisa deskribatu zuen. Ministerioak ohar batean esan zuenez, "AEBetako jardueren atzean dagoen benetako helburua, Itsaso Beltzaren eskualdean, operazio-antzokia aztertzea da, Kievek hego-ekialdeko gatazka indarrez konpontzen saiatuz gero."

Errusiaren bigarren errefortzu militarra

Mapa honek Bildek eta Ikerketa Estrategiko eta Internazionalen Zentroak (CSIS) bereiz argitaratutako ustezko bi plan errusiar erakusten ditu.

AEBko Defentsa Departamentuko goi-funtzionarioek 2021eko maiatzaren 5ean jakinarazi zuten Errusiak milaka soldadu gutxi batzuk baino ez zituela erretiratu aurreko kontzentrazio militarretik. Zenbait errusiar unitate jatorrizko kuarteletara erretiratu ziren arren, ez ziren ibilgailuak eta ekipoak erretiratu, eta, ondorioz, beste hedapen bat gertatuko zenaren beldur ziren, oraindik 80.000 errusiar soldadu baino gehiago geratzen baitziren Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugan.

2021eko azaroaren hasieran, Errusiako indar militarren gorakadari buruzko txostenen ondorioz, funtzionario estatubatuarrek beren aliatu europarrei ohartarazi zieten Errusia Ukrainaren balizko inbasio bat planteatzen egon zitekeela, eta, zenbait aditu eta iruzkingilen ustez, Putin esku indartsuago baten bila zebilela Mendebaldearekin negoziatzen jarraitzeko. Ukrainako inteligentzia militarraren arabera (HUR MOU), 90,000 ziren azaroaren 2rako, 8. eta 20. Guardietako, eta 4. eta 6. aire-armadako eta aire-defentsako indarretako indarrek osatua.

Azaroaren 13an, Ukrainako presidenteak, Volodymyr Zelenskyk, iragarri zuen Errusiak 100,000 soldadu pilatu zituela berriro Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugatik gertu; hau da, garaiko 70,000 inguruko kopuru estatubatuarra baino handiagoa zena. Egun horretan bertan, Rusia-1 telebista-katean eginiko elkarrizketa batean, Putinek ukatu egin zuen Errusiak Ukraina inbaditzeko aukera oro, nozioak "alarmistatzat" joz, eta NATOri Itsaso Beltzean itsas-ariketa programatugabeak egitea leporatu zion ere. 8 egun geroago, MOU HUReko buruak, Kirilo Budanov-ek, errusiar soldaduen hedapena 92.000 ingurura hurbildu zela esan zuen. Budanovek Errusiari leporatu zion Kieven COVID-19aren txertaketaren aurkako hainbat protestetan azpijokoan aritzea herrialdea ezegonkortzeko.

Azaroaren amaieratik 2021eko abenduaren hasierara bitartean, Errusiako eta Ukrainako funtzionarioek Donbasseko eskualdean batzuen eta besteen tropen hedapen masiboei buruzko salaketak trukatzen zituzten bitartean, Dmitro Kuleba-k, Ukrainako Kanpo Arazoetako ministroak, azaroaren 25ean Errusiari "Ukrainaren aurkako eraso berri" baten aurkako gomendioa egin zion, Ukraina inbaditzea, bere ustez, "garesti aterako [bai]zitzaion Errusiari". Kremlineko bozeramaile den Dmitry Peskovek, berriz, azaroaren 21ean akusazioak "histeriatzat" jo zituen, "nahita sortuak", eta esan zuen, bere ustez, Ukraina zela Donbassen aurkako ekintza oldarkorrak antolatzen zituena.

Abenduaren 3an, Ukrainako Defentsa ministro den Oleksii Reznikov-ek Errusiak 2022ko urtarrilaren amaieran "eskala handiko [biolentziaren] eskalada" bat egiteko aukeraz hitz egin zuen, Verkhovna Rada-n –Ukrainako parlamentu nazionala– egindako saio batean; bertan, Reznikoven hitzetan, Errusiako pilaketa militarra 94,300 soldadukoa zen garai hartan. 2021eko abenduaren hasieran, Janes-ek egindako azterketa batek ondorioztatu zuen Errusiako 41. armadako –Novosibirsk-en duena egoitza– eta Guardiako Tankeen 1. armadako –normalean, Moskutik gertu egoten dena– elementu garrantzitsuak mendebalderantz birkokatu zituztela, Errusiaren eta Ukrainaren mugatik hurbilago zeuden Errusiako 20. eta 8. guardiak indartuz. Jakinarazi zen ere beste errusiar indar batzuk Krimeara joanak zirela, han jada zabalduta zeuden itsas- eta lehorreko errusiar unitateak sendotzeko. Inteligentzia zerbitzu estatubatuarrek ohartarazi zuten Errusia erasoaldi militar handi bat prestatzen ari zela Ukrainan 2022ko urtarrilean.

2018an jaurtitako Iskander-M misila.

Errusiak Kieveko enbaxadako langileen ebakuazio geldoa hasi zuen 2022ko urtarriletik aurrera. Ebakuazioaren arrazoiak ezezagunak dira oraindik, eta espekulazio ugari eragin zituzten. Urtarrilaren erdialdean, Ukrainako Defentsa Ministerioak egindako inteligentzia-zerbitzuen ebaluazio baten arabera, Errusia Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugan errefortzu militar bat osatzeko azken fasean zegoen, eskualdean 127,000 soldadu pilatuz. Tropen artean, 106,000 bat lehorreko indarrak ziren, gainerakoak itsasontzi eta airekoak ziren bitartean. Gainera, 35.000 indar separatista zeuden Errusiaren babespean, bai eta beste 3,000 indar errusiazaleen Ukraina ekialdean, matxinoen kontrolpean. Kalkuluen arabera, Errusiak Iskander helmen-laburreko 36 misil balistikoko (SRBM) sistema hedatu zituen mugatik gertu, horietako asko Kievetik distantzia laburrera utzitakoak. Ebaluazioak Errusiako inteligentzia-zerbitzuen jardueraren areagotzearen berri ere ematen zuen. Atlantic Council-ek urtarrilaren 20an egindako azterketa batek ondorioztatu zuen Errusiak borroka-gaitasun kritikoak hedatu zituela eskualdean.

2022ko urtarrilaren amaieran, Errusiako unitate militar garrantzitsuak Bielorrusian birkokatu eta hedatu zituzten, urte horretako otsailean egingo ziren baterako maniobra militarren babespean. Zehazki, Ekialdeko Barruti Militarreko kuartel nagusia Bielorrusian zabaldu zen, Barrutiko 5., 29., 35. eta 36. Arma Konbinatuen armadako, Aireko Ajauziko 76. armada, Guardia Aerotransportatuaren 98. armada eta Ozeano Bareko Itsas Infanteriako 155. brigadako borroka-unitateekin batera. Funtzionario ukrainar eta estatubatuarren ustez, Errusiak Bielorrusia erabili nahi zuen iparraldetik Ukrainari eraso egiteko plataforma gisa, Bielorrusiaren eta Ukrainaren arteko muga Kieven hurbil dagoela kontutan harturik.

Urtarrilaren 19an, Joe Bidenek –AEBko presidenteak– esan zuen bere "ustea" zela Errusia Ukrainan "barneratuko" zela, baina Putinek "prezio larria eta garestia" ordainduko zuela hala izatekotan, bai eta "[inbasioa] deitoratu" egingo zuela ere.

Urtarrilaren 20an, Errusiak iragarri zuen itsas-ariketa garrantzitsuak egiteko asmoa zuela hil horren amaieran, itsas-flota guztiek parte har zezaten –140 ontziz, 60 hegazkinez, material militarreko 1,000 unitatez eta 10,000 soldaduz osatutakoa–, Mediterraneoan, Ozeano Atlantikoaren ipar-ekialdean, Ozeano Barean, Ipar itsasoan eta Okhotskeko itsasoan. Urtarrilaren 28an, Reuters-ek jakinarazi zuen hiru funtzionario estatubatuar anonimok jakinarazi zutela Errusiak hornidura medikoak bildu zituela. Hiru funtzionarioetatik bik zioten mugimenduak "azken asteetan" antzeman zirela, eta, horrek, gatazka baten beldurra emendatzen zuela. The Washington Postekin 2022ko urtarrilean egindako elkarrizketa batean, Zelenskyk ohartarazi zuen errusiar indarrek Ukraina ekialdeko eskualdeak inbaditu eta kontrola zezaketela. Inbasio batek Ukraina eta Errusiaren arteko eskala-handiko gerra ekarriko zuela ere baieztatu zuen. Otsailaren 5ean, bi funtzionario estatubatuar anonimoek jakinarazi zuten Errusiak 83 batailoi talde taktiko bildu zituela; hau da, ustez, Ukrainan eskala-handiko inbasio bat egiteko beharrezkoa den gaitasunen %70a. Era berean, balizko inbasio batek 8,000–35,000 baja militar eta 25,000–50,000 baja zibil artean eragingo zituela aurreikusi zen ere. Ofizialek aurreikusi zuten inbasioaren hasiera-leihoa otsailaren 15ean has zitekeela eta martxoaren amaierara arte iraun zezakeela, non klima oso hotzak errepideak izoztu eta unitate mekanizatuen mugimenduan lagunduko zuen.

Kaliningrada, Sebastopoletik ateratako ontzietako bat, otsailaren 8an.

Otsailaren 8an, Korolev, Minsk eta Kaliningrad, –Baltikoko Flotakoak–, eta Petr Morgunov, Georgiy Pobedonosets eta Olenegorskiy Gornyak Ropucha-ontziak –Iparraldeko Flotakoak–, Itsaso Beltzerantz itsasoratu zirela jakinarazi zen, itsas-ariketetarako. Bi egun geroago iritsi zen flota Sebastopolera. Otsailaren 10ean, Errusiak bi ariketa militar garrantzitsu iragarri zituen: lehenengoa, Itsaso Beltzean egindako itsas ariketa izan zen, Ukrainaren aldetik okerra, Errusiak Kercheko itsasartean, Azoveko itsasoan eta Itsaso Beltzean itsas ibilbideak blokeatzea eragin baitzuen; bigarrena, Bielorrusiaren eta Errusiaren arteko ariketa militar bateratu bat izan zen, Bielorrusiaren eta Ukrainaren arteko mugatik gertu zeuden eskualdeetan egina, non 30.000 errusiar soldaduk eta ia indar armatu bielorrusiar guztiak parte hartu zuten. Azken horiei erantzuteko, Ukrainak bere maniobra militarrak egin zituen ere, non 10,000 soldadu ukrainarrek parte hartu zuten. Bi maniobra paralelo hauek 10 eguneko iraupena izan zuten.

Zehaztu gabeko inteligentzia informazioari buruz ari zela, Jake Sullivan-ek, Segurtasun Nazionaleko Aholkulariak, adierazi zuen eraso bat has zitekeela Pekingo 2022ko Neguko Olinpiar Jokoak amaitu baino lehenagoko edozein unetan, otsailaren 20an. Bestalde, komunikabideek hainbat txosten argitaratu zituzten, aliatu batzuei eskuratutako eta jakinarazitako inteligentzia estatubatuarrean oinarrituta, non otsailaren 16a ageri zen lurreko inbasio bat hasteko balizko data gisa. Iragarpen horien ondoren, Estatu Batuak Ukrainako diplomatiko gehienak eta instruktore militar guztiak ebakuatzeko agindu zuen. Herrialde askok; hala nola, Japoniak, Alemaniak, Australiak eta Israelek, Ukraina berehala uzteko eskatu zieten herritarrei. Hurrengo egunean, KLMk Ukrainarako hegaldiak bertan behera utzi zituen, eta beste hegazkin-konpainia batzuek hegaldi-ordutegiak aldatu zituzten herrialderako esposizioa mugatzeko.

Errusiako helikoptero militar bat Minsk hegoaldera doa, 2022ko otsailaren 23an. Ikus ere V-itxurako sinboloa.

Otsailaren 10ean, Baltikoko herrialdeek Vienako Dokumentuaren xedapenak erabili zituzten Bielorrusiari ezohiko jarduera militarrei buruzko azalpenak eskatzeko. Egun bat geroago, Ukrainak Vienako Dokumentuaren III. kapitulua (arriskuen murrizketa) ere erabili zuen zuen, Errusiari "Ukrainako lurraldearen ondoko eta aldi baterako okupatutako Krimeako jarduera militarrei buruzko azalpen zehatzak" eskatuz. Ukrainako Kanpo Arazoetako ministro den Dmitro Kuleba-ren arabera, Errusiako agintarien erantzunik ez zen jaso 48 orduko epean. Otsailaren 13an, Ukrainak hurrengo 48 orduetan OSCEren barruan larrialdiko bilera bat egitea eskatu zuen, bertan Errusiak erantzun bat ematea espero zelarik. Otsailaren 14an, Reznikovek eta Viktar Khrenin-ek, Reznikoven Bielorrusiako homologoak, telefonoz hitz egin zuten, eta konfiantzazko eta gardentasunezko neurriak adostu zizkioten elkarri. Neurri horien artean bi defentsa-ministroek beren herrialdeetako maniobra militarretara egindako bisitak zeuden –Reznikov Errusia-Bielorrusiako Allied Resolve 2022 ariketara, eta Khrenin Ukrainako Zametil 2022 ariketara–. Ukrainak eskatutako OSCEko larrialdiko bilera otsailaren 15ean egin zen; hala ere, Errusiak OSCEn duen ordezkaritza ez zen bileran agertu.

Otsailaren 14an, Xoiguk esan zuen Errusiako Hegoaldeko eta Mendebaldeko Barruti Militarretako unitateak beren kuarteletara itzultzen hasi zirela Ukrainatik gertu "ariketak" amaitu ondoren. Hala ere, hurrengo egunean emandako prentsaurreko batean, Bidenek esan zuen ezin zutela informazio hori egiaztatu. Otsailaren 16an, NATOko Idazkari Nagusia den Jens Stoltenberg-ek Errusiaren baieztapenak ezeztatu zituen eta Errusiak kontzentrazio militarrarekin jarraitu zuela esan zuen. Otsailaren 17an, AEBetako eta NATOko goi funtzionarioek adierazi zuten inbasio baten mehatxua mantentzen zela, Errusiak aktiboki bilatzen jarraitzen baitzuen casus belli bat Ukrainaren aurkako inbasio baterako; hala nola, bandera faltsuko operazio bat egiten saiatuz. Otsailaren 18an, Bidenek iragarri zuen ziur zegoela Putinek Ukraina inbaditzeko erabakia hartu zuela. Otsailaren 19an, bi soldadu ukrainar hil eta beste bost zauritu ziren separatisten artilleria-suaren ondorioz. Otsailaren 20an, Bielorrusiako Defentsa Ministerioak iragarri zuen Allied Resolve 2022 maniobra militarrekin jarraituko zuela, Alexander Lukashenkok, Bielorrusiako presidenteak, eta Putinek hala erabakita. Khreninen arabera, hau "jarduera militarrak gora egin zue[lako] Batasuneko Estatuaren kanpo-mugetan zehar" izan zen, bai eta "Donbassen egoera okert[zearen]" ondorioz ere. Egun horretan bertan, zenbait komunikabidek jakinarazi zuten inteligentzia zerbitzu estatubatuarrek ebaluatu zutela errusiar komandanteek inbasioa egiteko agindua jaso zutela.

Errusiar subertsioko ustezko saiakerak

2021eko azaroaren 26an, Zelenskyk Errusiako Gobernuari eta Rinat Akhmetov ukrainar aberatsari leporatu zien Ukrainako gobernua boteretik kentzeko plan bat babestea; Errusiak akusazio horiek ukatu zituen.

2022ko urtarrilaren 10ean, SBUk –Ukrainako Segurtasun-Zerbitzuak– iragarri zuen Errusiako inteligentzia militarreko ustezko agente bat atxilotu zuela, Odesan atentatuak egiteko agenteak biltzen saiatzen ari zenean. Hiru egun geroago, Ukrainak hainbat ministerio ukrainarren webgune ofizialei eragin zien zibereraso bat jasan zuen. Geroago, Errusiako hackerrak gertakariaren erantzuleak izan zitezkeela susmatu zen ere.

Ukrainako inteligentzia militarrak adierazi zuen ere Errusiako zerbitzu bereziak "probokazioak" prestatzen ari zirela Transnistrian zeuden errusiar soldaduen aurka –nazioartean onartu ez den estatu sezesionista bat, Moldaviaren zatitzat har daitekeena–, Errusiak Ukraina inbaditzeko aitzakia bat sortzeko helburuarekin. Bidenen Administrazioak geroago jakinarazi zuen Errusiako gobernuak saboteatzaileak hedatu zituela Ukraina ekialdean errusiar separatisten aurka Donetsk eta Luhansk ekialdean asmatutako eraso bat irudikatzeko, Errusiari inbasio baterako beste aitzakia bat emateko. Administrazioak adierazi zuenez, ere, Errusiako operatiboak hiri-gerran eta lehergailuetan trebatuta zeuden. Betiko legez, Errusiako Gobernuak ukatu egin ditu baieztapen horiek.

Urtarrilaren 22an, Gobernu Britainiarrak adierazi zuen Errusia plan bat prestatzen ari zela Ukrainako Gobernua ordezkatzeko –indar militarraren bidez– eta administrazio txotxongilo errusiazale bat ezartzeko herrialdean; potentzialki, Yevheniy Murayeve-k zuzendua, Ukrainako Parlamentuko kide-ohia. Murayevek eta Errusiako Gobernuak ukatu egin zituzten salaketak, azken horrek "anglosaxoiek zuzendutako" NATOko estatu kideei egotziz krisiaren errua. Otsailaren 3an, Estatu Batuek adierazi zuten Errusiak eraldatutako bideo bat erabiltzeko asmoa zuela, non Ukrainaren "eraso" bat erakusten zen, Ukrainaren inbasio berri baterako aitzakia gisa. Errusiako Gobernuak, behin berriro, ukatu egin zuen inbasio baterako aitzakia bat antolatzeko edozein plan.

Inteligentzia estatubatuarraren iturriek otsailaren erdialdean ohartarazi zutenez, Errusiak "Ukrainako figura politiko eta beste pertsona ospetsu batzuk bildu zituen zerrendetan, (...) atxilotu edo hil egingo zituzten[ak]" inbasioa gertatuz gero. Bathsheba Nell Crocker-rek, Estatu Batuak Nazio Batuetan eta Genevan Nazioarteko Beste Erakunde Batzuetan duten enbaxadoreak, Michelle Bachelet-i –Nazio Batuen Giza Eskubideetarako Goi Komisiodunari– idatzi zion esanez Estatu Batuek "informazio sinesgarria" zutela "errusiar indarrak identifikatutako ukrainarren zerrendak sortzen ari zirela[ren inguruan], okupazio militar baten ondoren erailak izateko edo eremuetara bidaltzeko", eta Errusiak "ziurrenik neurri hilgarriak erabiliko zituela gizarte zibilaren (...) protestak geldiarazteko".

Errusiaren genozidio-salaketak Ukraina ekialdean

Sakontzeko, irakurri: «Donbasseko gerra»

2021eko abenduaren 9an, Errusia-kanpoko errusieraren hiztunek pairatutako diskriminazioaz hitz egin zuen Putinek, hurrengoa esanez: "esan beharra daukat errusofobia lehen urratsa dela genozidiorako bidean. Badakigu zer gertatzen ari den Donbassen. Genozidio baten antza handia du". Errusiak, ildo berean, Ukrainako Hizkuntza Legea ere gaitzetsi zuen. 2022ko otsailaren 15ean, hala adierazi zuen Putinek prentsari, ideia errepikatuz: "Donbassen gertatzen ari dena genozidioa da". Hala ere, nazioarteko hainbat erakundek; hala nola, Giza Eskubideetarako Nazio Batuen Goi Komisarioak, OSCEk Ukrainan duen Behaketa Misio Bereziak eta Europako Kontseiluak, ez zuten aurkitu Errusiaren baieztapenen aldeko frogarik. Ondorioz, Europako Batzordeak baztertu egin ditu genozidio-alegazio hauek, Errusiako desinformazioa dela iritzita.

AEBek Ukrainan duten enbaxadak "faltsukeria gaitzesgarri" gisa deskribatu zuen Errusiaren genozidio-aldarrikapena; Ned Price-k, AEBko Estatu Departamentuko Bozeramaileak, berriz, Moskuk Ukraina inbaditzeko aitzakia gisa horrelako adierazpenak egiten zituela adierazi zuen. Otsailaren 18an, Errusiak Estatu Batuetan duen enbaxadoreak, Anatoli Antonov-ek, Donbasseko errusiarren genozidioa zalantzan jartzen zuten funtzionario estatubatuarrei enbaxadaren Facebookeko orriaren bidez erantzun zuen, honako hau zioena: "[Genozidioa zalantzan jartzeak] haserrea eta iraina eragiten ditu. (...) Ikusgarria da, ez bakarrik Estatu Batuetako bi estandar, baizik eta zinismo nahiko primitibo eta isil bat. (...) Estatu Batuen helburu geopolitiko nagusia Errusia ahal den neurrian ekialderantz atzeraraztea da. Horretarako, errusiera-hiztunak egungo bizilekuak uztera behartuko dituen politika bat behar da. Horrela, estatubatuarrek errusiarrak Ukrainan behartuta asimilatzeko saiakerak ez zigortzeaz gain, babes politiko eta militarrarekin erabat barkatzen dituzte".

Ukrainar defentsak

Errusiaren balizko inbasio baten aurrean prestatzeko, Ukrainako Lurreko Indarrek bilera bat iragarri zuten 2021eko apirilean, lurraldearen defentsei buruz hitz egiteko, nazioaren mugak eta instalazio kritikoak indartzeko eta babesteko, eta Ukraina hegoaldean sabotaje- eta errekonozimendu-taldeei aurre egiteko. Hilabete berean, Zelenskyk Ukrainako defentsa-posizioak bisitatu zituen Donbassen. Errusiaren arabera, Ukrainak 125,000 soldadu zabaldu zituen Donbasseko gatazka-eremuan 2021eko abenduan.

Estatu Batuek 2021eko abenduan kalkulatu zuten Errusiak 175,000 tropa baino gehiago bil zitzakeela Ukraina inbaditzeko. Oleksii Reznikovek, Ukrainako Defentsa Ministroak, zera adierazi zuen: "250,000 kide ofizial ditugu gure armadan. Gainera, [beste] 400,000 beterano eta 200,000 erreserba. 175,000 [soldadu] ez dira nahikoa Ukrainara joateko"; halere, baieztatu egin zuen Errusiak eskala-handiko eraso bat eragin zezakeela Ukrainaren aurka, 2022ko urtarrilaren amaieran.

Ukrainako Lurralde Defentsako Indarrek –2014ko gerraren ondoren sortutako Lurreko Armadaren erreserba-osagaia– herritar gehiago bildu zituzten, eta hiri-gerrillako taktiketan eta su-armen erabileran trebatu zituzten. The New York Times egunkariak jakinarazi zuen bezala, matxino-taktika hauek erresistentzia-mugimendu bat lagundu lezakete Errusiako militarrak Ukrainako armada suntsitzeko gai izango balira. Andrii Zahorodniuk-ek, Ukrainako Defentsa ministro-ohiak, 2022ko urtarrilean idatzi zuen Errusiaren inbasio baten kasuan, errusiar indarrek "herrialdearen azpiegitura militarraren funtsezko elementuak" suntsituko zituztela eta "Ukrainako lurraldean sakonki aurrera egin" ahal izango zutela, hori ziurtatzeko zailtasunak izango bazituzten ere. Zahorodniukek, gainera, adierazi zuen "Errusiako okupazio-indarrek aurre egingo diete[la] inguru ezagun batean borroka egingo duten aurkari oso motibatuei. Aktiboan dauden unitate militarrak borroka-beteranoekin, erreserbekin, lurralde-defentsako unitateekin eta boluntario ugarirekin konbinatuz, Ukrainak milaka talde txiki eta oso mugikor sor ditzake, errusiar indarrei eraso egiteko gai direnak. Hori dela eta, ia ezinezkoa izango da Kremlinak okupatutako eremuetan edozein administrazio mota ezartzea edo horien hornidura-lineak ziurtatzea".

Nazioarteko babesa

Doverreko Aire Baseko 436. Aire Eskuadroiko hegazkinlari estatubatuar bat FGM-148 Javelinak prestatzen ari da, Ukrainari emateko (2022ko urtarrilak 21).

"Doverreko Aire Armadaren Baseak Ukrainak Estatu Batuetan duen enbaxadore berezi eta ahalguztiduna hartzen du" - Estatu Batuetako Aire Armadaren bideoa.

Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugatik gertu 100.000 errusiar soldadu baino gehiago bildu ondoren, inbasio berri baten itxaropenei erantzunez, NATOko kide diren herrialde batzuk laguntza militarra ematen hasi ziren 2022ko urtarrilean –arma hilgarriak barne– eta AEBk NATOko aliatuei baimena eman zien lindajearen aurkako misilak eta beste fabrikazio-arma estatubatuar batzuk bidaltzeko. Estatu Batuetako lehen bidalketa, 90 tona arma hilgarrirekin, 2022ko urtarrilaren 22an iritsi zen Ukrainara; bertan, Ameriketako Estatu Batuek FGM-148 Javelin tankeen-aurkako misilak, lindajearen aurkako artilleria, metrailadore astunak, arma txikiak eta munizioa, irrati-sistema seguruak, ekipo medikoak eta ordezko piezak eman zituzten. Lloyd Austin-ek, Ameriketako Estatu Batuetako Defentsa-Idazkariak, eta Mark Milley-k, Estatu Nagusi Bateratuaren buruak, Estatu Batuen laguntza edukiko zukeen Ukraina barruko errusiarren aurkako matxinada batekin mehatxatu zuten, CIAk 1980ko hamarkadan Afganistango mujahidin antisobietikoei emandako laguntzaren antzekoa izango zena. NATOko Europako Komandante Goren Aliatu-ohia den James Stavridis-en arabera, Errusiaren aurkako gerrillariei emandako "laguntza militarraren mailak" Afganistanen Sobietar Batasunaren aurka egindako ahaleginekin konparaturik "hutsalak" izango lirateke.

Abenduan, Estatu Batuetako Administrazioak 200 milioi dolarreko laguntza gehigarria onartu zuen Ukrainarentzat. Ukrainaren aurreko laguntzekin batera, 2021ean Ukrainaren defentsarako laguntza 650 milioi dolarrekoa izan zen. Hurrengo hilabetean hasi zen AEBk arma hilgarriak entregatzen; besteak beste, .50 kalibreko munizioa (.50 BMG), bunkerrak suntsitzeko M141 munizioa (BDM) eta Javelin sistemak. AEBk Mil Mi-17 helikopteroak ere Ukrainara transferitzeko asmoa zuen, iraganean Afganistango Aire Indarrek erabiltzen zituzenak. Biden Administrazioak fabrikazio estatubatuarreko FIM-92 Stinger misilak Ukrainari ematea onartu zuen ere. 2022ko urtarrilean, Biden Administrazioak baimena eman zien Baltikoko nazioei –Lituania, Letonia eta Estonia– Ukrainari fabrikazio estatubatuarreko ekipoak transferitzeko. Estoniak Javelin tankeen-aurkako misilak eman zizkion Ukrainari; Letoniak eta Lituaniak, berriz, Stinger aireko defentsa-sistemak eta sistemen ekipamendu asoziatua eman zituzten.

NATOko beste kide batzuek ere laguntza eman zioten Ukrainari. Erresuma Batuko eta Kanadako entrenamendu militarreko programak 2022ko urtarrilean indartu ziren. Britainiarrek entrenatzaile militar gehigarriak zabaldu zituzten eta lindajearen aurkako defentsa sistema arinak eman zituzten; kanadarrek, berriz, indar berezien ordezkaritza txiki bat zabaldu zuten Ukrainari laguntzeko. Urtarrilaren 17an, Ben Wallace-k, Defentsa-Idazkari britainiarrak iragarri zuen Britainia Handiak irismen laburreko 1,100 tankeen aurkako misil eman zizkiola Ukrainari. Urtarrilaren 20an, Sky Newsek jakinarazi zuen irismen laburreko 2,000 MBT LAW misil entregatu zirela Erresuma Batuaren eta Ukrainaren artean Royal Air Force-ko C-17 garraio-hegazkin ugariren bidez. Urtarrilaren 21ean, UK Defence Journal-ek jakinarazi zuen handitu egin zela ere Errusiako eta Ukrainako mugan errusiar indarrak zaintzeko Aire Armadako RC-135W Rivet Joint zaintza-hegazkinen kopurua.

Urtarrilaren 16an, Danimarkako Gobernuak iragarri zuen 22 milioi euroko defentsa-pakete bat emango ziola Ukrainari. Urtarrilaren 21ean, Wopke Hoekstra-k, Herbehereetako Kanpo Arazoetarako ministroak, adierazi zuen Holanda prest zegoela "babes militar defentsiboa" emateko. Azaldu zuenez, Ukrainak arma-laguntza eskatu zien Herbehereei urtarrilaren 20an, gehiengo parlamentario batek babestu ostean, baietz moduan erantzunez.

Urtarrilaren 31n, Poloniak Ukrainari arma hilgarriak emateko erabakia iragarri zuen. Munizio arinaren, artilleria-jaurtigaien, mortero arinen sistemen, errekonozimendu-dronen eta poloniar fabrikazioko lurra-aire Grom misilen kopuru esanguratsuak emateko intentzioa du.

Otsailaren 17an, Polonia, Ukraina eta Erresuma Batuaren arteko lankidetzarako hiruko formatu bat jarri zen abian, Europako segurtasunari egindako mehatxuei erantzuteko eta Ukrainak Europako beste bi nazioekin zibersegurtasunaren, segurtasun energetikoaren eta desinformazioaren aurkako borrokaren arloan dituen harremanetan sakontzeko.

NATOren errefortzuak

Sakontzeko, irakurri: «NATOren Aurre-Presentzia Hobetua» eta «Atlantic Resolve operazioa»

Herbehereetako eta Espainiako Gobernuek ere indarrak hedatu zituzten eskualdean, NATOren aldeko errefortzu modura. 2022ko urtarrilaren 20an, Margarita Robles-ek, Espainiako Defentsa Ministroak, iragarri zuen Espainiako Itsas-Armada Itsaso Beltzean hedatuko zela. Meteoro patruila-ontzia, dragamina bezala aritzen dena, bidean zegoen jada, bai eta Blas de Lezo fragata urtarrilaren 22an abiatu zen ere. Espainiako Gobernuak, halaber, Bulgarian Espainiako Aire Indarrak (FAS) hedatzeko aukera aztertzen ari zela ere iragarri zuen; otsailaren 12an lau Eurofighter zabaldu ziren ere bertatik. Herbehereek esan zuten bi F-35 bidaliko zituztela ere Bulgariara, NATOren aireko zaintzarako misio zabalduaren barruan.

Otsailaren 5ean, Europan hedatu berri ziren 2,000 soldadu estatubatuarretatik lehena Alemaniara eta Poloniara iritsi zen, Estatu Batuak NATOren ekialdeko hegala indartzeko egindako saiakeraren zati gisa, Errusiak Ukrainako mugetan zehar indar gehiago hedatzen dituen bitartean. Otsailaren 7an, Johnsonek esan zuen Britainia Handia ez zela "kikilduko", Royal Marines-ak, RAFeko hegazkinak eta Royal Navy-ko gerraontziak Ekialdeko Europan zabaltzeko prestatzen ari zen bitartean. Otsailaren 11n, Estatu Batuek iragarri zuten 3,000 soldadu gehiago zabalduko zituztela Polonian, bai eta F-15 hegazkinak bidali Errumaniara.

Tentsioaren igoera eta Ukrainako inbasioa (2022ko otsaila–egun)

Sakontzeko, irakurri: «Donbasseko gerra»

Errusiaren eta Ukrainaren arteko ustezko liskarrak

Donbasseko borrokak nabarmen areagotu ziren 2022ko otsailaren 17an. 2022ko lehen sei asteetan egunero 2 eta 5 eraso izan ziren bitartean, Ukrainako Armadak 60 erasoren berri eman zuen otsailaren 17an. Adibidez, Ukrainako Gobernuak errusiar separatistei leporatu zien Stanytsia Luhanskako haur-lorategi bat artilleriaz bonbardatzea, non hiru zibil zauritu ziren. Luhanskeko Herri Errepublikak esan zuen Ukrainako Gobernuak bere indarrak morteroz, granada-jaurtigailuz eta metrailadore-suz eraso zizkiola.

Biharamunean, Donetskeko eta Luhanskeko Herri Errepublikek zibilak beren hiriburuetatik ebakuatzeko agindua eman zuten, ebakuazio osoa egiteko hilabeteak beharko zirela adierazi zuten arren. Ukrainako komunikabideek jakinarazi zutenez, Errusiak Donbassen zuzentzen zituen indarrek artilleria-bonbardaketak areagotu zituzten, Ukrainako Armada probokatzeko ahalegin gisa.

Otsailaren 21ean, Errusiako Segurtasun Zerbitzu Federalak (FSB) iragarri zuen Ukraina-jatorriko bonbardaketek FSBren mugako instalazio bat suntsitu zutela Errusia eta Ukrainaren arteko mugatik 150 metrora, Rostoveko oblastean. Bestalde, Hegoaldeko Barruti Militarreko prentsa-zerbitzuak iragarri zuen errusiar indarrek bost saboteatzaile hil zituztela egun horretan, Mityakinskaya herrixkatik gertu, Rostoveko oblastean, Ukrainatik sartu zirenak infanteriako bi ibilgailutan. Ukrainak ukatu egin zuen bi istiluetan parte hartu izana, eta gezurrezko banderatzat jo zituen. Gainera, Zaitseve herrian, Donetsketik 30 kilometro iparraldera, bonbardaketa baten ondorioz bi soldadu ukrainar eta zibil bat hil zirela jakinarazi zen ere.

Zenbait analistek, horien artean Bellingcat ikerketa-webguneak, "ukrainar" bezala errebindikatutako eraso eta leherketa asko eta Donbasseko ebakuazioak Errusiak muntatu zituenaren frogak argitaratu zituzten.

Otsailaren 21ean, Luhanskeko zentral termikoa, Luhanskeko Herri Errepublikan, indar ezezagunek bonbardatu zuten. Ukrainako Albisteen Agentziak zioenez, bonbardaketen ondorioz zentrala itxi behar izan zen.

Errusiaren Donetskeko eta Luhanskeko Herri Errepubliken aintzatestea

Sakontzeko, irakurri: «Donetskeko Herri Errepublika», «Luhanskeko Herri Errepublika» eta «Errusiaren Donetskeko eta Luhanskeko Herri Errepubliken nazioarteko aintzatestea»

Vladimir Putin, Errusiako presidenteak, Denis Puxilin eta Leonid Pasetxnikekin batera, Donetsk eta Luhanskeko Herri Errepubliken independentzia aitortzen duten dekretuak sinatu ditu, 2022ko otsailaren 21ean.
(Ingelesezko eta errusierazko azpitituluak eskuragarri)

2022ko urtarrilaren 21ean, Errusiako Federazioko Alderdi Komunistak (CPRF) Pravdan iragarri zuen bere diputatuek ebazpen ez-lotesle bat aurkeztuko zutela Estatuko Duman Putin presidenteari Donetskeko Herri Errepublika eta Luhanskeko Herri Errepublika independenteak ofizialki onar zitzan eskatzeko. Ebazpenak berehala lortu zuen beste lau alderdi parlamentario nagusien babesa (Errusia Batua, Errusia Justua - Egiaren Alde, Errusiako Alderdi Liberal Demokratikoa eta Herri Berria) eta 2022ko otsailaren 15ean onartu zuen Estatuko Dumak 351–16ko bozketan, abstentzio batekin.

2022ko otsailaren 21ean, Donetskeko eta Luhanskeko Herri Errepubliketako buruzagiek, Denis Puxilinek eta Leonid Pasetxnikek, hurrenez hurren, Vladimir Putin Errusiako presidenteari errepubliken independentzia ofizialki onartzeko eskatu zioten. Bi buruzagiek Errusiarekin adiskidetasun- eta lankidetza-hitzarmen bat sinatzea ere proposatu zuten, lankidetza militarra barne. Errusiako Segurtasun Kontseiluak egun horretan egin zuen ez-ohiko bilkura amaitu zenean, Putinek esan zuen errepubliken onarpenari buruzko erabakia egun horretan bertan hartuko zela. Sergei Xoiguk, Errusiako Defentsa ministroak, eta Mikhail Mixustin-ek, Lehen Ministroak, babestu zuten eskaera, bai eta adierazi gobernuak "hilabete asko" zeramatzala neurri horren oinarriak ezartzen. Egun horretan bertan, Putinek errepublikak aitortzeko dekretuak sinatu zituen; gainera, Errusiaren eta errepubliken arteko "adiskidetasun, lankidetza eta elkarrekiko laguntza[rako]" itunak sinatu ziren ere.

Kremlineko sinadura-ekitaldia baino lehen, Putinek Errusiako herritarrei emandako hitzaldia argitaratu zen. Bertan, besteak beste, honako hau adierazi zuen: "Ukraina modernoa Errusiak sortu zuen oso-osorik; zehazki, Errusia boltxebike eta komunistak" –Vladimir Lenini bereziki egotziz banaketaren errua–, Ukraina NATOn sartzea "ondorio saihestezina" zela, Moskuk ezin zuen onartu Ukraina arma nuklearrekin mehatxatzeari muzin egitea, eta "Kieven boterea hartu eta atxiki zutenek (...) liskarrak berehala bertan behera uztea" edo ondorioei aurre egitea eskatu zuen. 2015ean Ukrainan lege-aginduz hasitako deskomunizazio-prozesuari dagokionez, Putinek esan zuen: "Deskomunizazioa nahi duzue? Ongi iruditzen zaigu. Baina ez gelditu bide erdian. Ukrainari erakusteko prest gaude zer den Ukrainaren benetako deskomunizazioa."

Aintzatespenaren erabakia berehala gaitzetsi zuten Ursula von der Leyen-ek –Europako Batzordeko presidenteak– zein Charles Michel –Europako Kontseiluko presidenteak– Twitterren egindako adierazpen berdinetan.

Errusiari ezarritako nazioarteko zigorrak

Bi errepublika independenteen aintzatespenari erantzunez, Mendebaldeko herrialdeak Errusiaren aurkako zigorrak ezartzen hasi ziren.

Hala, otsailaren 22an, Erresuma Batuko Lehen Ministroak, Johnsonek, Errusiako bost bankuren aurkako zigorrak iragarri zituen –Rossiya Bankua, Industrialny Sberegatelny Bankua, General Bankua, Promsvyazbank-a eta Black Sea Bankua– bai eta Putin-aldeko hiru oligarkei ere: Gennady Timtxenko, Boris Rotenberg eta Igor Rotenberg. Scholz-ek, Alemaniako Kantzilerrak, iragarri zuen ere Nord Stream 2 gasbidearen ziurtapen-prozesua geldiaraziko zuela. EBko Kanpo Arazoetako Ministroek zerrenda beltz batean sartu zituzten Dumako eskualde bananduak onartzearen alde bozkatu zuten Dumako kide guztiak. Debekatu egin zieten EBko inbertitzaileei Errusiako bonu estatalen salerostea, bai eta inportazioak eta esportazioak zerrendako erakunde separatistekin. Amaitzeko, Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak VEB.RF eta Promsvyazbank bankuei zigorrak ezarri zien, bai eta Errusiako zor subiranoari ere.

Ukrainako inbasioa

Sakontzeko, irakurri: «Ukrainako inbasioa (2022)»

2022ko otsailaren 21ean, Donetsk eta Luhanskeko Errepublikek errekonozimendua jaso ondoren, Putin presidenteak errusiar tropa gehiago –tankeak barne– Donbassera bidaltzeko agindu zuen, Errusiak "bakea mantentzeko misioa" deitu zuen hartan. Egun horretan bertan, komunikabide independente batzuek baieztatu zuten Errusiako indarrak Donbassen sartuak zirela. 2022ko otsailaren 22an, Ameriketako Estatu Batuetan "inbasio" gisa deklaratu zuten mugimendu hori.

Egun horretan bertan, Federazioaren Kontseiluak aho batez baimena eman zion Putini indar militarra Errusiatik kanpo erabiltzeko. Aldi berean, Zelensky presidenteak erreserba militar ukrainarrak errekrutatzea agindu zuen, oraindik mobilizazio orokorrera konprometitu gabe.

Otsailaren 23an, komunikabideek, identifikatu gabeko AEBko defentsako goi-funtzionario baten hitzak zabalduz, Ukrainako mugan jarritako errusiar indarren "%80" borrokarako prest zegoela eta lurreko erasoaldi bat edozein unetan has zitekeela adierazi zuten. Egun berean, Ukrainako Parlamentuak Volodymyr Zelensky presidentearen dekretua onartu zuen, salbuespen-egoera 2022ko otsailaren 24ko 00:00etatik aurrera Ukraina osoan sartzeari buruzkoa, Donetsk eta Luhansk eskualdeetan izan ezik, 30 egunez. Ukrainako Kanpo Arazoetako Ministerioak Errusiara bidaiatzeari uko egiteko gomendatu zien ukrainarrei, eta Errusian bizi zirenei, berriz, herrialdea "berehala" uzteko.

2022ko otsailaren 24ko goizeko 4ak inguruan, Moskuko ordua, Putin presidenteak Donbass eskualdean "operazio militar berezi" baten hasiera iragarri zuen. Handik gutxira, Ukraina erdialdeko eta ekialdeko hainbat hiritan izandako leherketa handien berri eman zen, tartean Kieven eta Kharkiven, eta errusiar indar anfibioak Odesan lehorreratzen ari zirela.

Negoziaketa diplomatikoak

Vladimir Putinek, Errusiako Presidenteak (ezkerrean), Joe Bidenekin, Putinen Ameriketako Estatu Batuetako homologoarekin (eskuinean), bideo-deia egin zuen, 2021eko abenduaren 7an.

2021eko azaroaren 2tik 3ra, CIAko Zuzendaria den William Burns-ek, Errusiako inteligentziako goi-kargudunekin bildu zen Moskun, Kremlinari jakinarazteko Biden Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugaren egoeraz kezkatuta zegoela. CNNk jakinarazi zuenez, Burnsek telefonoz hitz egin zuen Zelenskyrekin Moskuko bileraren ostean, Errusiaren eta Ukrainaren arteko tentsioak arintzeko asmoz. Aldi berean, AEBko Estatu Departamentuko goi-mailako funtzionario bat bidali zuten ere Ukrainara.

Azaroaren 15ean, Heiko Maas-ek –Alemaniako egungo Kanpo Arazoetako Ministroak– eta Jean-Yves Le Drian-ek –Frantziako Kanpo Arazoetako Ministroak– ohar bateratu batean adierazi zuten kezkatuta zeudela "Ukrainatik gertu zeuden errusiar tropen eta materialen mugimenduengatik", bi aldeei eskatuz "euste-jarrera" har zezaten. Aldi berean, Pentagonoko Prentsa-Idazkari den John Kirby-k baieztatu zuen Estatu Batuek "ez-ohiko jarduera militarra" detektatzen jarraitzen zutela Errusiaren eta Ukrainaren arteko mugatik gertu. Antony Blinken-ek, Estatu-Idazkari estatubatuarrak, Le Drianekin zonalde hartako "errusiar jarduera militarrari" buruzko informazioari buruz hitz egin zuen ere. Azaroaren 16an, Jens Stoltenbergek –NATOko Idazkari Nagusiak– kazetariei adierazi zienez, garrantzitsua zen, testuinguru hartan, NATOk "tentsioak ez handitzea". Halere, jarraitu zuen: "[B]aina argiak izan behar dugu, errealistak izan behar dugu aurrean ditugun erronken inguruan". Stoltenbergek gaineratu zuen aliantzak errusiar indarren "ez-ohiko kontzentrazioa" erregistratzen zuena, eta Errusia prest egon zitekeela "Ukrainaren aurkako ekintza oldarkorrak burutzeko".

2021eko azaroaren hasieran, Ukrainako inteligentziak uste zuen tropa errusiarrak Ukrainako mugetara eramateari buruzko informazioa "presio psikologikoko elementu [hutsa]" zela. Astebete geroago, Ukrainako Presidentearen Bulegoak onartu zuen Errusia "tropa talde espezifikoak" pilatzen ari zirela mugatik gertu. Dmitro Kulebak, Ukrainako Kanpo Arazoetako Ministroak, Frantziako eta Alemaniako Gobernuei prestatzeko eskatu zien, Errusiak Ukrainaren aurka egindako ekintzen balizko agertoki militar baterako.

Ukrainako Presidentea, Volodymyr Zelensky, eta NATOko Idazkari Nagusia, Jens Stoltenberg, Bruselan egindako bileran, 2021eko abenduaren 16an.

Ukrainak bere ahalegin diplomatikoak areagotu zituen orduan. Azaroaren 15ean, Zelenskyk eta Charles Michel-ek –Europako Kontseiluko (EuCo) Buruak– "Ukrainako mugetako segurtasun-egoera" eztabaidatu zuten. Egun berean, Kulebak gai berei buruzko elkarrizketak izan zituen ere Bruselan. Ukrainako Defentsa Ministro berria, Oleksii Reznikov, Washington D.C.ra joan zen, azaroaren 18an Lloyd Austinekin, AEBetako Defentsa Idazkariarekin, biltzeko. Azaroaren 16an, Ben Wallace Defentsa-Idazkari britainiarra Kieven izan zen ere.

Israelek harreman estua du Ukrainarekin eta Errusiarekin, eta, batzuetan, bi nazioen arteko solaskide gisa jardun izan du. 2021eko apirilean, Zelenskyk Benjamin Netanyahu-ri –Israelgo Lehen Ministroari– eskatu zion bitartekaritza-lanak egin zitzala bere buruaren eta Putinen artean. Israelek Errusiari planteatu zion ideia, baina honek uko egin zion eskaerari. Urrian, Kieven, Zelenskyrekin egindako bilera batean, Isaac Herzog-ek, Presidente israeldarrak, Zelenskyri esan zion Naftali Bennett Lehen Ministroaren kontrolpeko Gobernu israeldar berria prest zegoela Ukrainaren eta Errusiaren arteko bitartekaritza-ahaleginei berriro ekiteko. Bennettek Putinekin bi aste geroago Sotxin egindako bilera batean planteatu zion ideia Putini, baina azken honek uko egin zion ideiari berriro ere.

Hurrengo urteko urtarrilaren amaieran, Estatu Batuek beren aliatu europarrekin Errusiaren inbasio baten kasuan zigorrak ezartzeari buruz berriro eztabaidatu zuten. Bidenek esan zuen zigorrak "azkarrak eta zorrotzak" izango zirela, Errusiako bankuei, bonu merkatuei eta Putinen inguruko eliteen aktiboei zuzendutako "game over" zeritzon estrategia bat barne. Ikuspegi zorrotz honen aurkako kritiken ondorioz, Errusiako bankuak Visa, Mastercard eta SWIFT ordainketa-sistemetatik kanpo uzteko proposamena baztertu zen azkenean. AEBk eta NATOk Errusiari dagokionez zuten erronka disuasio sinesgarri bat sortzea zen, non, besteak beste, hurrengo neurriak defendatzen ziren: deseskalatze-sekuentzia baterako plan bat, erretorika su-emailea murriztea, tropa errusiarrak Errusiaren eta Ukrainaren mugatik erretiratzea, Donbassen bake-elkarrizketak berriro hastea eta Itsaso Beltzeko zein Baltikoko ariketa militarrak aldi baterako etetea, NATO, Errusia zein AEBren partetik.

2022ko urtarrilaren 26an Normandiako Laukotearen bilera bat aurreikusita zegoen Errusiako, Ukrainako, Alemaniako eta Frantziako goi-funtzionarioen artean, Parisen, Emmanuel Macron Frantziako Presidentearen eta Putinen arteko jarraipenerako telefono-dei batean amaituko zena, ostean –zehazki, urtarrilaren 28an–. Ukrainak Errusiaren Parisen biltzeko baldintza bete zuen, bai eta Krimea eta Donbassen berrintegrazioari buruzko lege-proiektu eztabaidagarri bat Ukrainako Parlamentutik kentzea erabaki zuen, legeak Minskeko Bake-Akordioen aurka egiten zuela uste baitzen.

Otsailaren 7an, Emmanuel Macron, Frantziako Presidentea, Vladimir Putinekin bildu zen Moskun, bilera-ondorio kontrajarriekin: Macronek adierazi zuen Putinek esan ziola Errusiak ez zuela krisia gehiago areagotuko; Putinek, bestalde, NATO "aliantza defentsiboa" dela esan zuen, bai eta Mendebaldeko herrialdeei ohartarazi ere, Ukraina NATOn sartzen bazen eta "Krimea baliabide militarrekin berreskuratzea erabakitzen bazuen, Europako herrialdeak automatikoki sartuko zirela Errusiarekin gatazka militar batean". Halere, Putinek zin egin zion Macroni ez zuela ekimen militar berririk egingo Ukrainatik gertu.

NATO–Errusia segurtasun-elkarrizketak

Sakontzeko, irakurri: «Errusia-NATO harremanak»

Wendy Sherman, AEBetako Estatu Idazkariordea, Sergei Riabkovekin, Errusiako Kanpo Arazoetako Ministrordearekin, bilduko zen Genevan, 2022ko urtarrilaren 10ean.

Antony Blinken –AEBetako Estatu-Idazkaria– Sergei Lavrov-rekin –Errusiako Kanpo Arazoetako Ministroarekin– bildu zen, Genevan, 2022ko urtarrilaren 21ean.

2021eko abenduaren 7an, Joe Biden Presidente estatubatuarrak eta Vladimir Putin Errusiako presidenteak bideokonferentziaz hitz egin zuten. Landutako gaietako bat Ukrainako krisia izan zen, eta Errusiako aldeak ohar bat igorri zuen esanez Putinek nabarmentzen zuela "NATO zela Ukrainako lurraldea garatzeko eta bere potentziala handitzeko saiakera arriskutsuak egiten ari zena [Errusia–Ukraina mugan]"; hala, "berme fidagarri eta legalak" eskatzen zituen NATOri lurraldea Errusiarantz zabaltzea edo eraso-armen sistemak Errusiarekiko mugako herrialdeetan hedatzea galarazteko.

2021eko abenduaren 15ean, Errusiak formalki eman zizkion AEBi segurtasun-bermeei buruzko bere bi itun-proiektuak. Horien arabera, bai AEBk, bai NATOk konpromisoa hartuko zuten, besteak beste, NATOko kide ez ziren Estatu sobietar-ohietan tropak ez hedatzeko, Aliantzaren beste edozein hedapen ekialderantz baztertzeko, eta 1997ko maiatzaren 27tik aurrera indarrean zegoenaz gain, beste herrialde batzuetan inolako indarrik ez hedatzeko konpromisoa hartzea, bai eta Ukrainan, Ekialdeko Europako beste Estatu batzuetan, Hegoaldeko Kaukasoan eta Erdialdeko Asian edozein jarduera militar egiteari uko egitea.

Bidenek eta Putinek 50 minutuko telefono-dei bat izan zuten 2021eko abenduaren 30ean. Etxe Zuriak zabaldutako ohar baten arabera, Bidenek "Ukrainarekiko tentsioak deseskalatzeko" eskatu zion Putini. Putinen Laguntzailearen arabera, Bidenek Putini esan zion Estatu Batuek ez zutela aurreikusita arma iraingarririk zabaltzea Ukrainan. Halaber, Bidenek ohartarazi zuen Errusiak Ukrainaren aurkako erasoarekin jarraitzen bazuen, horrek "kostu eta ondorio larriak" eragingo zituela; hala nola, AEBek Errusiari zigor ekonomiko gehigarriak ezartzea, NATOko ekialdeko kideetan presentzia militar estatubatuarra areagotzea eta Ukrainaren laguntza ekonomikoa handitzea. Putinen Laguntzailearen arabera, Putinek erantzun zuen Errusiaren eta Estatu Batuen arteko "harremanak erabat haustea" eragingo zuela horrek, baita ere Mendebaldearekin, orokorrean. Hurrengo egunean, Errusiako Kanpo Arazoetako Ministro den Sergei Lavrov-ek Errusiaren "segurtasun-bermeen" proposamenek jasoko zuten erantzunaren inguruko galderei hala erantzun zuen: "...ez dugu onartuko inork gure ekimenak eztabaida amaigabeetara eramatea. Arrazoizko epe batean erantzun konstruktiborik ematen ez bada, eta Mendebaldeak erasokor jarraitzen badu, Errusiak beharrezko neurri guztiak hartu beharko ditu oreka estrategikoa bermatzeko eta gure segurtasunerako onartezinak diren mehatxuak ezabatzeko".

2022ko urtarrilaren 10ean, Estatu Batuek eta Errusiak aldebiko elkarrizketak izan zituzten Genevan, bi aldeek honela definitu zuten helburua zuen elkarrizketa bat burutzeko: "Bakoitzaren jarduera militarrari buruzko kezkak eztabaidatzea eta Ukrainaren gaineko tentsio gero eta handiagoei aurre egitea". Sergei Riabkov-ek, Errusiako Kanpo Arazoetako Ministrordeak eta Wendy Sherman-ek, Estatu Batuetako Idazkariordeak, zuzendu zituzten elkarrizketa horiek.

Genevako bileraren ostean, urtarrilaren 12an, OTAN–Errusia Kontseiluaren bilera bat egin zen Bruselan. Bilera horretan, NATOko hogeita hamar herrialdeetako ordezkariek eta Errusiako batek parte hartu zuten, "Ukrainako eta inguruko egoera eta [honek] Europako segurtasunerako [zituen] inplikazioak" eztabaidatzeko, betiere NATOk egindako adierazpen ofizialaren arabera. Errusiako Defentsa Ministerioak bileraren ostean egindako adierazpenaren arabera, Errusiak "Europako segurtasunaren esparruan gaur egun dagoen egoerari buruzko Errusiaren balorazioak egin zituen, eta segurtasun-bermeei buruzko errusiar akordioaren proiektuaren alderdi militarrei buruzko azalpenak ere eman zituen"; hala, Errusiak alferrikakotzat jo zituen elkarrizketak. Bileraren ostean, Jens Stoltenbergek, NATOko Idazkari Nagusiak, adierazi zuenez, Ukraina NATOra atxikitzeko aukerari zegokionez, NATOko aliatu guztiak "batuta" zeuden erabaki horretan, "nazio guztiek beren bidea aukeratzeko eskubidea dutelako[aren] oinarrizko printzipioan"; izan ere, Stoltenbergen hitzetan, "Errusiak ez dauka beto-eskubiderik Ukraina NATOko kide bihur daitekeen ala ez erabakitzeko (...) Azken [finean], NATOko aliatuek eta Ukrainak erabaki behar dute [hau]".

Urtarrilaren 21ean, Lavrov eta Blinken Genevan bildu ziren berriro. Blinkenek ondoren adierazi zuenez, bilera "ez zen negoziazioa izan, kezka eta ideien truke zintzoa baizik". Bileraren ostean, Blinkenek esan zuen AEBk argi utzi ziola Errusiari bere inbasioak "Estatu Batuen eta gure kide eta aliatuen erantzun azkar, zorrotz eta bateratua" izango zuela.

Urtarrilaren 26an, Estatu Batuek idatzizko erantzun formala eman zieten Errusiaren segurtasun-eskaerei. Erantzunean, errefusatu egiten zen Moskuk NATOk Ukraina NATOn sartzeko promesari uko egitea. Erantzun estatubatuarraren edukia komentatuz, Blinkenek esan zuen dokumentuak hainbat komentario barneratzen zituela; zehaki, "Estatu Batuen eta gure aliatu eta bazkideen kezkak, segurtasuna ahultzen zuten Errusiaren ekintzei buruz, [Errusiako eskakizunen] ebaluazio pragmatiko bat, Errusiak planteatu dituen kezka-printzipioen ebaluazio bat, eta eremu komun bat [aurkitzeko AEBen] proposamen propioak". Otsailaren 1ean, Putinek esan zuen Estatu Batuen erantzunak ez zuela Moskuren "funtsezko hiru eskaere[n]" inguruan proposamenik hedatzen –Aliantza ez zabaltzea, Errusiako mugetatik gertu erasorako armamentu-sistemak zabaltzeari uko egitea eta Aliantzaren azpiegitura militarra 1997ko statu quora itzultzea–. Otsailaren 17an, Estatu Batuek eta NATOk zela uste zutenean Errusiak Ukraina inbaditzearen arriskua oso handia, Errusiak gutun bat eman zion estatubatuar enbaxadoreari, Washingtoni bere segurtasun eskaera nagusiei entzungor egin izana leporatzeko.

Nazio Batuen Segurtasun-Kontseilua

Sakontzeko, irakurri: «Nazio Batuen Segurtasun Kontseilua»

Urtarrilaren 31n, NBEko Segurtasun Kontseiluaren bilera deitu zen, Ukraina–Errusia krisiaz eztabaidatzeko. Errusia bilera blokeatzen saiatu zen, baina eskaera atzera bota zuten 10-2 bozkaketan, hiru abstentziorekin. Eztabaidan, Estatu Batuek eta Errusiak akusazioak trukatu zituzten. Linda Thomas-Greenfield-ek, AEBk NBEn duen enbaxadoreak, "jokabide oldarkorra" leporatu zion Errusiari, eta "nazioarteko bakerako eta segurtasunerako mehatxu argia" dela gaineratu zuen. Thomas-Greenfielden arabera, Errusiak "azken hamarkada batzuetako Europan izan den mobilizazio militarrik handiena" egin zuela adierazi zuen, eta "Ukraina eta mendebaldeko herrialdeak erasotzailetzat margotzen" saiatzen ari zela. Vasili Nebenzia-k, Errusiak NBEn duen enbaxadoreak, bestalde, "histeria" leporatu zion Mendebaldeari, bai eta Ukrainaren gaineko "tentsioak hauspotzea" ere. AEBei leporatu zien "gatazka piztea" eta NBSKren bilera hura "Errusiaren eta Ukrainaren artean arrakala bat irekitzeko saiakera" zela. Haren arabera, Ukraina ez zen Minskeko 2014ko eta 2015eko Protokoloak betetzen ari, Ukrainaren separatisten aurkako gatazkari amaiera emateko, bai eta Mendebaldeko nazioak "Ukraina armaz betetzen" ari zirela ere, Minskeko Protokoloen aurka. Nebenzyak gaineratu zuen Ukrainak Minskeko Protokoloen urratzeak "modurik okerrenean" amaitu zezakeela.

Sergii Kislitsia-k, Ukrainak NBEn duen ordezkari iraunkorrak, esan zuen Errusiak 112,000 tropa hedatu zituela Ukrainako mugetatik gertu eta Krimean, eta beste 18,000 itsasoan, Ukrainako kostaldearen aurrean. Txinako ordezkari iraunkorra den Zhang Jun-ek esan zuen bilera hori kaltegarria zela eta beharrezkoa zela "diplomazia lasai bat, ez megafono-diplomazia bat". Hala, bileran ez zen ebazpenik adostu.

Ondoren, otsailaren 21eko Donbassen izandako Errusiaren esku-hartzea sakonki gaitzetsi zuen NBEko Segurtasun Kontseiluak; halaber, Errusiak ez zuen inolako babesik jaso NBSKtik. Martin Kimani-k, Kenyako enbaxadoreak, Putinen neurria kolonialismoarekin alderatu zuen, eta zera esan zuen: "hildako inperioen erresoldoetatik gure susperraldia osatu behar dugu, berriro ere menderatze eta zapalkuntza modu berrietan murgilduko ez gaituen modu batean".

2022ko otsailaren 23 eta 24an, NBEko Segurtasun Kontseiluaren beste bilera bat deitu zen. Errusiak Ukraina inbaditzen hasi zen NBEko Segurtasun Kontseiluaren premiazko bilera hau gertatzen zen bitartean, ironikoki krisia desaktibatzeko helburua zuena. Antonio Guterres-ek, NBSKko Idazkari Nagusiak esan zuenez: "eman diezaiogun aukera bakeari". Errusiaren Ukrainako inbasioa, 2022ko otsailean, NBEko Segurtasun Kontseiluko Presidentzia gertatu zen; halaber, Errusia beto-ahalmena duen bost kide iraunkorren artean dago kokaturik.

Nazioarteko itunak eta negoziazio-egiturak

2021eko abenduaren 15ean, Errusiak "tratatu-proiektuak" zerizkion dokumentuak proposatu zituen, nazioarteko hainbat akordio aipatzen zituztenak; besteak beste, Europako Segurtasunerako Gutuna eta NATO–Errusia Kontseilua (NRC). NATOk eta AEBk 2022ko urtarrilean emandako erantzunek NRCa, Europako Indar Armatu Konbentzionalei buruzko Ituna (FACE), Estatu Batuen eta Errusiaren arteko Egonkortasun Estrategikoko Elkarrizketa (SSD), Helsinkiko Azken Akta, Europako Segurtasun eta Lankidetzarako Erakundea (OSCE), Normandiako Laukotea eta beste itun eta foro batzuk aipatzen zituzten.

Itunak eta negoziazio-egiturak

Izena	Alderdi nagusiak	Sinadura- edo osatze-data	Estatus legala	Eztabaida-lekua	Erreferentziak
Budapesteko Memoranduma	Ukraina, Errusia, Estatu Batuak eta Erresuma Batua	1994	Ez-loteslea	AEBen erantzuna, Errusiari (2022ko urtarrila)
Europako Segurtasunerako Gutuna	OSCEko kideak	1999	Ez-loteslea	AEB–Errusia Akordioaren errusiar zirriborroa (2021eko abendua)
NATO–Errusia Kontseilua (NRC)	NATO, Errusia	2002	Foro informala	NATO–Errusia Tratatuaren errusiar zirriborroa (2021eko abendua)
Normandiako Laukotea	Frantzia, Alemania, Errusia, Ukraina	2014	Foro informala	AEBen erantzuna, Errusiari (2022ko urtarrila)
Ukrainari buruzko Kontaktu Trilateraleko Taldea	Ukraina, Errusia eta OSCEa	2014	Foro informala	AEBen erantzuna, Errusiari (2022ko urtarrila)
Estatu Batuak–Errusia Egonkortasun Estrategikoko Elkarrizketa (SSD)	Estatu Batuak eta Errusia	2021	Foro informala	AEBen erantzuna, Errusiari (2022ko urtarrila)

Erreakzioak

Sakontzeko, irakurri: «2021-2022ko Errusia-Ukraina krisiaren erreakzioak»

Ukraina

Libération egunkari frantsesari 2021eko apirilean eskainitako elkarrizketa batean, Dmitro Kulebak, Ukrainako Kanpo Arazoetako Ministroak, Ukrainako ipar-ekialdeko mugako, Ukraina ekialdeko gerra-eremuko eta Krimeko Errusiako tropen areagotzea 2018ko azaroan Kercheko itsasartean marinel ukrainarrei eraso egin zitzaienetiko egoera larriena zela baieztatu zuen.

2021eko azaroan, Kirilo Budanovek, Ukrainako Inteligentzia Militarreko buruak, Errusia 2022ko urtarrilaren amaieran edo otsailaren hasieran eraso bat egiteko prestatzen ari zela esan zuen. 2022ko urtarrilaren 25ean, Oleksii Reznikov Defentsa Ministroak esan zuen "ez [zuela] berehalako mehatxurik ikusten [Errusiaren partetik] Ukraina eskala handian inbaditzeko"; behin eta berriz esan zuen mehatxua ez zela nabarmen handitu zortzi urtetan, eta "ez zela gai izan [Ukraina inbaditzeko gai den] armada bat egiteko". 2022ko urtarrilaren 28an, Ukrainako Presidente den Volodymyr Zelenskyk Mendebaldeari eskatu zion "izua" ez sortzeko bere herrialdean bertan, Errusiaren balizko inbasio batengatik, eta gaineratu zuen "berehalako" inbasio mehatxu baten etengabeko ohartarazpenek arriskuan jartzen zuela Ukrainako ekonomia. Zelenskyk adierazi zuenez, "ez dugu 2021ean baino eskalada handiagorik ikusten" –Errusiako hedapen militarra hasi zenean, hain zuzen ere–. Otsailaren 2an, Ameriketako Estatu Batuetako Etxe Zuriak esan zuen ez zuela jada "berehalakotzat" ikusten Ukrainako balizko inbasio bat. 2022ko otsailaren 12an, Zelenskyk Etxe Zuriaren ohartarazpenei buruz esan zuen "gure etsaien lagunik onena gure herrialdea[re]n [baitan]" izua zabaltzea zela. Eta, gainera, "informazio horrek izua besterik ez [zuela] eragiten, lagundu ez ezik".[165] David Arakhamia-k, Zelenskyren Herriaren Zerbitzaria alderdiko buruzagi nagusiak, Rada Gorenean, esan zuen Ukraina laster inbaditzeko balizko errusiarren ohartarazpenak "herrialdeari 2,000–3,000 milioi dolar artean kostatzen zitzaizkiola, hilero".

2022ko otsailaren 19an, 2022ko Municheko Segurtasun Konferentzian egindako hitzaldian, Volodymyr Zelenskyk Errusiarekiko "baretze-politika" kritikatu zuen, eta laguntza eskatu zien Mendebaldeko herrialdeei. Halaber, esan zuen Ukrainak ez zuela erantzungo Errusiak Donbassen zuzentzen ari zen probokazioei, biolentziaren emendioaren testuinguruan bi soldadu ukrainar hil zituenean. Halere, 2022ko otsailaren 22an, Zelenskyk esan zuen Ukrainaren eta Errusiaren arteko harreman diplomatikoak hausteko aukera aztertuko zuela.

Errusia

Sergei Lavrov, Errusiako Kanpo Arazoetako Ministroa, eta Antony Blinken, AEBetako Estatu Idazkariarekin, 2021eko abenduaren 2an bildu ziren

Kremlinek behin eta berriz ukatu zuen Ukraina inbaditzeko asmorik zuenik. Vladimir Putinek, Errusiako Presidenteak, uko egin zion beldur horiei, "alarmistak" zirela iritzita. Sergei Narishkin-ek, Errusiako Kanpo-Inteligentzia Zerbitzuko Zuzendariak, Ukrainako balizko inbasio bati buruzko informazioak gaitzetsi zituen, hurrengoa esanez: "Estatu Batuetako Estatu Departamentuaren propaganda maltzurra" da. 2021eko azaroaren 30ean, Putinek adierazi zuen NATOk Ukrainan zuen presentzia zabaltzea –batez ere Errusiako hiriak jotzeko gai den edozein irismen-luzeko misil hedatzea edo Errumania eta Polonian dauden misilen-aurkako defentsarako sistemen antzeko sistemen hedapena – Errusiarentzat "marra gorri[a]" izango litzatekeela.

2022ko urtarrilean, Nikolai Zhuravlev-ek, Federazioko Kontseiluko Presidenteordeak, ohartarazi zuen Europak ez zuela ez gas naturalik, ez petroliorik ezta metalik ere jasoko Errusiatik, hura SWIFT nazioarteko ordainketa-sistematik deskonektatuko balute; gainera, neurri hori ezingo litzateke bideragarria izan, sistema horretan parte hartzen duten herrialde guztien baimena beharko bailukete. 2022ko urtarrilaren amaieran, Nikolai Patrushev-ek, Errusiako Segurtasun Kontseiluko Idazkariak, esan zuenez, Errusia "Ukraina mehatxatzen" ari dela pentsatzea "erabat barregarria" da, hurrengoa gaineratu baino lehen: "Ez dugu gerra nahi. Ez dugu [gerrarik] behar". Alexandr Grushko-k, Errusiako Kanpo Arazoetako Ministrordeak, gaitzetsi egin zuen ere NATOren tropak, gerraontziak eta borrokarako hegazkinak Ekialdeko Europan hedatzea, Aliantza Militarra "Errusia deabrutzen" ari zela esanez, "Ekialdeko hegaldean [NATOren] jarduera militarra justifikatzeko". Gainera, Errusiak Ukrainari leporatu zion ere 2015ean Donbassen bakea ezartzeko Minskeko Akordioak ez aplikatzea.

2022ko otsailaren 7an, Putinek Emmanuel Macronekin –Frantziako Presidentearekin– batera emandako prentsaurreko batean, hurrengoa esan zuen: "[Makronen] hainbat ideia eta proposamen (...) posible dira urrats berrietarako oinarri gisa. Ahal dugun guztia egingo dugu denei komeni zaizkien konpromisoak aurkitzeko". 2022ko otsailaren 12an, Sergei Lavrov-ek, Errusiako Kanpo Arazoetako Ministroak, Ukrainaren inbasio errusiarrari buruzko "propaganda kanpaina" bat egitea leporatu zien AEBei eta NATOko aliatuei. Era berean, "tamalgarritzat" jo zituen "tropa errusiarrak errusiar lurraldetik erretiratzeko Mendebaldeko eskakizunak".

Otsailaren 21ean, Putin presidenteak dekretu bat sinatu zuen Donbasseko bi errepublika separatistak Estatu independente gisa aitortzeko.

Krisiaren migrazio-eragina

Polonia–Bielorrusia mugako migrazio-krisia

Sakontzeko, irakurri: «2021 Bielorrusia-Europar Batasuna mugako krisialdia»

Poloniak iraganean Errusiari leporatu izan dio migratzaileen krisiaren erantzule izatea, Polonia eta Bielorrusiaren arteko mugan. 2021eko neguan, milaka migratzaile izoztuta geratu ziren Bielorrusiatik Poloniara igarotzen saiatu zirenean. Errusiak Ukraina 2022ko otsailaren 24an inbaditu ondoren, eskubide zibilen aldeko ekintzaileek Bielorrusiatik Poloniara zihoazen migratzaile-olatuak areagotu egin direla jakinarazi dute, Errusiak migrazio-krisi hau arma gisa erabiliko duen beldurra elikatzen duena.

Ukrainako errefuxiatuak

Kieven egoitza duten ongintzako erakundeen ordezkariek frontetik urrun dauden Ukrainako herritarren mugimenduen berri eman zuten. Otsailaren 24an, Moldaviak jakinarazi zuen 4,000 errefuxiatu ukrainar jada sartuak zirela Moldavian, agintariek bertak jarritako kanpin-dendatan. Moldaviak, Eslovakiak eta Poloniak beren mugak irekita mantentzeko konpromisoa hartu zuten, Ukrainatik zetozen iheslari ukrainarren pasabidea ahalbidetzeko. Errumaniak ere errefuxiatu ukrainarrak jaso ditu bere lurraldean.

Ikus, gainera

• Errusia-Ukraina gerra
• Errusia-Ukraina harremanak
• Errusia-NATO harremanak
• Bigarren Gerra Hotza

Kanpo estekak

• Datuak: Q110254389