Wikipedia

Kalkuta

Mendebaldeko Bengalgo (India) hiriburua

Kalkuta[1] (bengaleraz: কলকাতা, ahoskeraⓘ, Kolkata izenaz ere ezaguna, 2001. urtetik izen ofiziala) Mendebaldeko Bengala estatuko hiriburua da, Indian. Hooghly ibaiaren ekialdeko ertzean dago kokatuta eta Ekialdeko Indiako merkataritza, kultura eta heziketa zentro nagusia da. Kalkutako portua funtzionamenduan dagoen Indiako portu zaharrena eta ibai portu bakarra da. Hiria Indiako "kultur hiriburutzat” hartzen da eta "Poztasunaren Hiria" ere deitzen zaio.[2][3][4] 2011n, 4,5 milioi biztanle zituen hiriak; hiria eta haren ingurua kontuan hartuta, berriz, biztanleen kopurua 14,1 milioi zen: Indiako hirugarren metropoli populatuena. Era berean, munduko eskualde metropolitar handienen artean zortzigarrena da. Kalkutako metropoliaren ekonomiaren azkeneko kalkuluen arabera, 60.000 eta 150.000 milioi dolar tartekoa (BPGa erosahalmenaren parekotasunari doitua) dela diote, Indiako hirugarren metropoli produktiboena bilakatuz, Mumbai eta Delhiren ondoren.[5][6][7]

Kalkuta
কলকাতা
municipal corporation of West Bengal (en) Itzuli
Administrazioa
Herrialdea India
ProbintziaMendebaldeko Bengala
AlkateaFirhad Hakim
Izen ofizialaKolkata[1] (কলকাতা)
Jatorrizko izenaকলকাতা
Posta kodea700001
Geografia
Koordenatuak22°34′22″N 88°21′50″E / 22.5726723°N 88.3638815°E / 22.5726723; 88.3638815
Map
Azalera185 km²
Altuera9
Demografia
Biztanleria4.496.694 (2011)
−83.850 (2001)
Metropolia14.112.536
Dentsitatea21.820,14 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia33
Ordu eremuaUTC+05:30
Hiri senidetuakKaratxi, Long Beach, Tesalonika, Kunming, Napoli, Odesa, Incheon eta Dhaka
MatrikulaWB-01, WB-02, WB-03, WB-04, WB-05, WB-06, WB-07, WB-08, WB-09 eta WB-10
kmcgov.in

XVII. mendearen bukaeran, Kalkutaren aurrekari ziren hiru herriak Bengalako Nawabek gobernatzen zituen Mogolen menpean. Nawabek Ekialdeko Indietako Britainiar Konpainiari 1690ean merkataritza lizentzia bat eman ostean,[8] konpainiak zonaldea garatu zuen merkataritza gune gero eta gotortuago bat bihurtuz. Siraj ud-Daulah Nawabak Kalkuta okupatu zuen 1756an, eta Ekialdeko Indietako Britainiar Konpainiak hurrengo urtean berrartu zuen.[9] 1793an, Ekialdeko Indietako Britainiar Konpainiak indar nahikoa zuen eta Nizamat (tokiko araua) indargabetu zuen, eskualdeko subiranotasun osoa hartuz.

Konpainiaren agintepean hasieran, eta Britainiar Rajarenean gero, Kalkuta Britainia Handiak Indian zituen lurraldeen hiriburua izan zen 1911. urtera arte. Hautemandako desabantaila geografikoak eta Bengalako nazionalismoaren hazkundea izan ziren hiriburua New Delhira aldatzeko arrazoiak.[10] Kalkuta Indiako independentzia mugimenduaren zentroa zen; eta gaur egungo politikaren gune garrantzitsua izaten jarraitzen du. 1947an Indiak independentzia lortu ostean, Kalkutak, behinola Indiako hezkuntza modernoaren, zientzien, kulturaren eta politikaren erdigunea izan zenak, geldialdi ekonomikoko hamarkada asko jasan zituen.[11]

XIX. eta XX. mendeko Bengalako Pizkundearen zentroa eta erlijio eta etnia aniztasun askoko kultura nukleoa izanik, Kalkutak tokiko tradizioak ditu draman, artean, zinean, antzerkian eta literaturan. Kalkutako jende askok, tartean direla hainbat Nobel saridun, ekarpenak egin dituzte arte, zientzia eta beste arlo batzuetan. Kalkutako kulturak auzo itxiak (paras) eta estilo libreko truke intelektualak (adda) barnebiltzen ditu modu baketsuan.Argitu behar Mendebaldeko Bengalak hirian du bertako zinemaren erdigunea, eta garrantzi nazionaleko kultura erakunde garrantzitsuak ditu baita ere: Arte Ederretako Akademia, Victoria Memoriala, Asiar Elkartea, Indiar Museoa eta Indiako Liburutegi Nazionala. Kalkutan cricket kiroleko hainbat frankizia daude eta, kirol horretako ospakizun nagusi batzuk hor egiten badira ere, futbol eta beste kirolei garrantzia ematen dielako desberdintzen da beste hiri indiarretatik.

Etimologia aldatu

Kalkuta hitza Kôlikata (bengaleraz: কলিকাতা) bengalerako hitzetik dator eta britainiarren etorrera aurretik zonaldean zeuden hiru herrietako baten izena da. Beste bi herriak Sutanuti eta Govindapur ziren.[12]

Izen honen etimologiari buruzko azalpen ugari daude.

  • Kolikata terminoa Kalikkhetrô (bengaleraz: কালীক্ষেত্র) hitzaren aldakuntza dela uste da, "Kali [jainkosaren] eremua" esanahia duena. Era berean, Kalikshetra (Sanskritoz: कालीक्षेत्र, literaki "Kali Jainkosaren eremua") terminoaren aldakuntza izan daiteke.
  • Beste teoria baten arabera izena Kalighat herritik dator.[13]
  • Bestalde, baliteke izena kilkila (bengaleraz: কিলকিলা) bengalerako hitzetik etortzea, "eremu laua" esanahia duena.[14]
  • Izenak bere jatorria khal (bengaleraz: খাল) eta kaṭa (bengaleraz: কাটা), hitzetan izan dezake baita ere, “kanal” eta "zulatu" esan nahi dutenak hurrenez hurren.[15]
  • Beste teoria baten arabera, zonaldea kare (koli chun (bengaleraz: কলি চুন)) eta koko zuntzaren (kata (bengaleraz: কাতা)) produkzioan espezializatu zen, eta ondorioz Kolikata deitu zitzaion (bengaleraz: কলিকাতা).[14]

Hiriaren izena bengaleraz Kolkata (bengaleraz: কলকাতা) edo Kôlikata (bengaleraz: কলিকাতা) ahoskatu bada ere, Kalkuta anglizismoa hiriaren izen ofiziala izan zen 2001. urtera arte, Kolkata izenera aldatu zenean bengalerako ahoskerarekin bat etor zedin.[16] Kontuan izan behar da "Calcutt" Ingalaterrako hainbat lekutan aurkitzen den toponimia dela, nahiz eta etimologikoki zerikusirik ez izan.

Historia aldatu

 
Fort William, Ekialdeko Indietako Britainiar Konpainiaren egoitza

Chandraketugarh gune arkeologikoaren aurkikuntza eta ikerketari esker, Kalkutatik ipar ekialderantz 35 kilometrotara dagoena, hiria dagoen zonaldea 2000 urtez baino gehiagoz populatua izan dela frogatu da.[17][18]

Kalkutaren historia idatzia 1690. urtean hasi zen Ekialdeko Indietako Britainiar Konpainia bertara iritsi zenean, Bengalan bere negozio komertziala sendotzeko lanetan. Job Charnock, konpainiarentzat lan egin zuen administrari bat, hiriaren sortzailetzat hartua izan da.[19] Eskaera publiko bati erantzunez,[20] Kalkutako Auzitegiak 2003an erabaki zuen hiriak ez zuela sortzailerik.[21] Gaur egungo hiriak okupatzen duen eremuan hiru herrixka zeuden: Kalikata, Gobindapur eta Sutanuti. Kalikata arrantzan oinarritutako herrixka zen; Sutanuti ibaiertzeko ehungintzan oinarritutako herrixka zen. Mogol enperadorearena zen estatu baten parte ziren. Herrien Jagirdari (errege batek bere nobleei emandako lurrak) zerga eskubideak Sabarna Roy Choudhury zamindar familiarenak ziren. Eskubide horiek Ekialdeko Indietako Britainiar Konpainiak eskuratu zituen 1698an.[22]

 
Chowringhee etorbidea eta Tipu Sultan meskita erdialdeko Kalkutan, 1945ean

Urte haietan, hirian beste komunitate kristau bat ere bazegoen, armeniarrena[23].

1712. urtean britainiarrek Fort Williamen eraikuntza burutu zuten, Hooghly ibaiaren ekialdeko bankuan, haien merkataritza-fabrika babesteko.[24] Frantziarrekin maiz zituzten liskarrei aurre egiteko, britainiarrak 1756an haien gotorlekuak hobetzen hasi ziren. Bengalako Nawabak, Siraj ud-Daulahk, konpainiaren militarizazioa eta zerga ebasioa salatu zituen. Bere salaketa ez zen kontuan hartu, eta eraso egin zuen. Fort William harrapatu eta Ekialdeko Indietako Britainiar konpainiako hainbat funtzionarioen hilketak eman ziren Kalkutako Zulo Beltzean.[9] Konpainiako soldaduez (zipaioez) eta Robert Clive buru zuten tropa britainiarrez osatutako talde batek hurrengo urtean hiria berriro britainiar kontrolpean jarri zuten.[9]

Buxarko batailaren ostean sinatu zen 1765eko Allahabadeko Tratatuaren arabera, EkialdekoIndietako Britainiar konpainia Bengala, Bihar eta Orissa probintzietako Mogol enperadorearen zerga biltzaile inperiala izendatu zuten, Mogolek izendaturiko Nawabek probintzia gobernatzen jarraitu zuten bitartean.[25] Lehendakaritza hiria izendatu ostean, Kalkuta Britainiar konpainiaren egoitza bihurtu zen 1773. urtean.[26] 1793an, Nawaben boterea abolitu egin zen eta Ekialdeko Indietako Britainiar konpainiak hiria eta probintziaren kontrol osoa eskuratu zuen. XIX. mendearen hasieran, hiriaren inguruko padurak xukatu egin ziren eta gobernuaren eremua Hooghly ibaiaren ertzean kokatu zen. Richard Wellesley, Fort Williamseko Gobernadore Nagusia 1797 eta 1805 tartean, izan zen nagusiki hiriaren eta bere arkitektura publikoaren garapenaren arduraduna.[27] XVIII. mendearen bukaeratik XIX. mendera arte, hiria Ekialdetako Indietako Konpainiaren opio merkataritzaren erdigunea izan zen.[28]

1850. urterako, Kalkutak bi eremu zituen: White Town, nagusiki britainiarra eta Chowringhee eta Dalhousie plazan zentratua; eta Black Town, batez ere indiarra eta Iparraldeko Kalkutan zentratua.[29] Hiriak hazkunde industrial azkar bat jasan zuen 1850eko hamarkadaren hasieran, batez ere ehungintzan eta jute industrian. Honek Britainia Handiko konpainiak azpiegitura proiektuetan inbertsio handiak egitera animatu zituen, telegrafo konexioak eta Howrah tren geltokia barne. Britainiar eta indiar kulturaren elkartzeak hiriko indiar babu klase berri baten sorrera ekarri zuen, zeinaren partaideak askotan burokratak, profesionalak, egunkari irakurleak eta anglofiloak ziren. Goi-kastako hindu komunitateen parte izan ohi ziren.[30] XIX. mendean Bengalako Pizkundeak hiriko biztanleen artean sofistikazio soziokultural handiagoa ekarri zuen. 1883. urtean, Kalkutan Indiako Elkarte Nazionalaren lehen konferentzia ospatu zen, Indian onartu zen lehen erakunde nazionalista.[31]

 
Bengalerazko kartelak Harrison Kalean. Kalkuta Britainia Handiko Indiako merkataritza gunerik handiena izan zen.
 
Kalkutako mapa, 1914. urte inguruan

1905. urtean Bengala erlijioaren arabera banatzeak masa-protestak eragin zituzten, Kalkuta britainiarrentzat leku ez hain atsegin bihurtuz.[32][33] Hiriburua New Delhira eraman zuten 1911an.[10] Kalkutak indiar independentzia mugimenduarekin loturiko erakunde iraultzaileen zentroa izaten jarraitu zuen. Hiria eta bere portuak japoniarrek bonbardatu zituzten hainbat aldiz 1942 eta 1944 urteen artean, Bigarren Mundu Gerran.[34][35] Gerrarekin bat, milioika gosez hil ziren 1943an, Bengalako gosetearen ondorioz. Faktore militar, administratibo eta naturalen konbinaketagatik gertatu zen.[36] Estatu musulman bat sortzeko eskaerek 1946an 4.000 lagun baino gehiago hildako eragin zituen indarkeri komunitarioaren gertaera bat ekarri zuten.[37][38][39] Indiaren banaketak liskar gehiago eta aldaketa demografikoak eragin zituen. Musulman asko Ekialdeko Pakistanera (gaur egungo Bangladesh) joan ziren eta ehun milaka hindu hirira joan ziren bitartean.[40]

1960ko eta 1970eko hamarkadetan, indar mozketek, grebek eta biolentzia erabiltzen zuten mugimendu marxista-maoistek (Naxalita deituak) hiriko azpiegitura gehienak kaltetu zituzten eta geldialdi ekonomikoa eragin zuten.[11] 1971ko Bangladesheko askapen gerrak milaka errefuxiatuen etorrera eragin zuen, horietako asko dirurik gabeak. Honek Kalkutaren azpiegiturak estutu zituen.[41] 80ko hamarkadaren erdialdean, Mumbaik (garaian Bombay deitua) Kalkuta ordezkatu zuen Indiako hiririk populatuena bezala. 1985ean, Rajiv Gandhi lehen ministroak Kalkuta "hiltzen ari den hiri" izendatu zuen bere arazo sozio-politikoen ondorioz.[42] 1977-2011 aldian, Ekialdeko Bengala Kalkutatik gobernatzen zuen Ezkerreko Fronteak, zeinaren barnean Indiako Alderdi Komunistak nagusi zen. Munduan demokratikoki hautatutako gobernu komunista luzeena izan zen. Garai honetan, Kalkuta komunismo indiarrarentzat oinarrizko giltzarria izan zen.[43][27][44] Ekialdeko Bengalako Legebiltzarrerako 2011ko hauteskundeetan Fronte Ezkerra Trinamool Kongresuak garaitu zuen. Hiriaren berreskurapen ekonomikoa 1990eko hamarkadaren ondoren azkartzen hasi zen, India merkatuaren aldeko erreformak bultzatzen hasi zenean. 2000. urteaz geroztik, informazioaren teknologiaren (IT) zerbitzu sektoreak Kalkutaren ekonomiaren hazkundea biziberritu du. Fabrikazioa oinarritzat duten hiriko enpresak hazkunde nabaria izaten ari dira baita ere.[45]

Geografia aldatu

 
Kalkuta Howrah auzotik
 
Hoogly zubiaren aireko ikuspegia

Kalkuta Hooghly ibaiaren ekialdeko ertzean ipar eta hegoalderantz hedatzen da nagusiki. Indiako ekialdean dagoen Gangesen Deltaren behealdean dago eta itsas mailatik 1.5-9 metroko altueran.[46] Hiriaren zati handi bat jatorriz hezegune bat izan zen, hamarkadetan zehar berreskuratzen joan dena biztanleriaren hazkundeari erantzuteko.[47] Garatu gabeko gainerako eremuak, Ekialdeko Kalkutako Hezeguneak izenaz ezagunak, 1975eko Ramsarko hitzarmenean "nazioarteko garrantzia duten hezegune" izendatu zituzten.[48] Indus-Gangesetako lautada gehienean bezala, lurzorua eta ura nagusiki alubialak dira jatorriz. Kalkuta "Bengalako arroa"ren gainean dago.[49] Bengalako arroa egiturazko hiru unitatek osatzen dute: apala edo plataforma mendebaldean; erdiko bisagra edo apal/malda jaitsiera; eta ekialdeko eta hego-ekialdeko zati basal sakona. Kalkuta bisagra gunearen mendebaldearen gainean kokatzen da, 45.000 metroko sakoneran 25 kilometroko zabalera duena.[49] Apal eta bisagra guneek hainbat faila dituzte, horien artean batzuk aktibo daude. Kalkuta azpiko sedimentuen lodiera ia 7.500 metrokoa da soto kristalinoaren gainean. Lehenengo 350-450 metroak Kuaternariokoak dira, ondorengo 4.500-5.500 metroak Hirugarren Periodoko sedimentuak. Hurrengo 600-700 metroak Kretazeokoak dira eta azkeneko 800 metroak Permiar-Karboniferoko Gondwanako arrokak.[49] Kuaternarioko sedimentuak buztina, zilarra eta hainbat are eta legar gradazio. Sedimentu hauek bi buztinezko oheren artean banatzen dira: behekoa 250-650 metroko sakoneran eta goikoa 10-40 metroko lodierakoa.[50] Indiako Estandar bulegoaren arabera, Itik Vra doan eskalan (zenbat eta altuagoa, orduan eta lurrikarak jasotzeko arrisku handiagoa), hiria III. eremu sismikoan dago.[51]

Hiri-egitura aldatu

 
Howrah zubia Gangesen mendebaldeko ertzetik ikusia

Kalkutako metropoli eremuak 1.886,67 km2-ko azalera dauka eta 3 udal korporazio (Kalkuta Udal Korporazioa barne), 39 udalerri eta 24 panchayat samitis barnehartzen ditu.[52] Hiri aglomerazioak 72 hiri eta 527 herri eta herrixka zituen 2006. urtean.[53] Kalkuta metropoliaren inguruko lurralde eremuek honako eskualde hauen zatiak hartzen dituzte: Iparraldeko 24 Parganas, Hegoaldeko 24 Parganas, Howrah, Hooghly eta Nadia.[54] Kalkutak 185 km2-ko azalera du.[53] Hiriaren ekialdetik mendebalderako luzera konparatiboki estua da: 9-10 kilometroko luzera du.[55] Ipar-hego distantzia handiagoa da, eta ardatz hau erabiltzen da hirian Iparralde, Erdialde eta Hegoalde zonaldeetan banatzeko. Ekialdeko Kalkuta ere zonalde bat da.

  • Ipar Kalkuta hiriaren zatirik zaharrena da. Bere ezaugarriak XIX. mendeko arkitektura, hondatutako eraikinak, populazioz gainezka dauden auzoak, jendez gainezka dauden bazarrak eta kale estuak dira.
  • Erdialdeko Kalkuta negozio auzoa nagusia da. Hainbat gobernu eraikin ere bertan daude: Mendebaldeko Bengalako Idazkaritza, Posta Bulego Nagusia, Indiako Banku Erreserba eta Auzitegi Nagusia besteak beste. Bertan dago baita ere Maidan, "Kalkutaren birikak” deitu izan den berdegune zabala.[56] Kirol ekintzak eta bilkura publikoak egin ohi dira bertan.[57]
  • Ekialdeko Kalkuta eremu berri eta auzoek osatzen dute. Zonalde honetan ere Bidhannagar eta Rajarhat hiriak daude.[58][12] 2000. urtetik aurrera, Bidhannagarreko V. sektorea informazio-teknologiaren eta telekomunikazioen negozio-zentro bihurtu da.[59][60]
  • Hego Kalkuta Indiak 1947an independentzia lortu ondoren hasi zen garatzen. Bertan dago Fort William; gaur egun Indiako Armadaren egoitza da.[61]

Klima aldatu

Kalkutak Köppen klima sailkapenaren arabera Aw klima heze eta lehor tropikal bat dauka. Nazio Batuen Garapenerako Programaren txosten baten arabera, haize eta zikloi-zona izateagatik "kalte arrisku oso handia" dauka.[51]

Tenperatura aldatu

Urteko batez besteko tenperatura 26,8 °C da; eta hilabete bakoitzeko batez besteko tenperatura 19-30 º C bitartekoa da. Udak (martxotik ekainera) bero eta hezeak dira, tenperatura minimoak 30 °C inguru eta maximoak 40 °C gainditzen dituztelarik maiatzean eta ekainean. Neguak gutxi gorabehera bi hilabete irauten du eta tenperatura minimoak 9-11 º Cra jaisten dira abendu eta urtarrilean. Maiatza da hilabete beroena eta urtarrila hotzena. Erregistratutako tenperatura altuena 43,9 °C da eta baxuena 5 °C da.[62] Neguan eguraldia leuna eta erosoa da. Askotan, apirilean eta ekainean, euriteak edota hauts ekaitzak izaten dira hirian, trumoi ekaitzez jarraituak. Honek hiriko hezetasunari hoztasuna ematen dio.. Ekaitz hauek izaera konbektibokoak dira, eta bengalieraz kal bôishakhi (কালবৈশাখী) bezala ezagutzen dira.[63]

Prezipitazioa aldatu

Hego-ekialdeko montzoiaren Bengalako badiako adarrak ekartzen dituen euriteak Kalkuta gogor kolpatzen dute ekain eta irailaren artean. Kalkutak urtean jasotzen dituen 1,850 mmetako prezipitazio gehienak garai honetan izaten dira.[64] Hileko batez besteko prezipitazio handienak uztailean eta abuztuan gertatzen dira. Hilabete hauetan etengabeko euriak izaten dira. Hiriak urtean 2.528 orduz jasotzen du eguzki argia, martxoan delarik hilabeterik eguzkitsuena.[65] Kalkutan hainbat zikloi izan dira du, horien tartean 1737. eta 1864. urteetan gertatu zirenak, milaka hildako utzi zituztenak.[66][67]

      Datu klimatikoak (Kalkuta (1971–1990))      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 26.4 29.1 33.5 35.3 35.4 34.0 32.3 32.1 32.4 32.3 30.3 27.0 31.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 13.8 16.9 21.7 25.1 26.0 26.5 26.1 26.1 25.8 23.9 19.6 14.5 22.2
Euria (mm) 11 30 35 60 142 288 411 349 288 143 26 17 1800
Euri egunak (≥ 1.0 mm) 1.2 2.2 3.0 4.8 8.7 14.7 20.5 20.2 15.7 8.1 1.5 0.9 101.5
Eguzki orduak 204.6 203.4 226.3 234.0 226.3 123.0 93.0 105.4 117.0 182.9 192.0 204.6 2112.5
Iturria: Hong Kong Observatory[68]

Kutsadura aldatu

Kutsadurak kezka handia sortzen du Kalkutan. 2008an, sufre dioxidoaren eta nitrogeno dioxidoaren urteko kontzentrazioa Indiako airearen kalitatearen nazio mailako estandarretan zeuden, baina aireko partikulak altuak izan ziren eta bost urtez jarraian kontzentrazioak gora egin zuen. Honek behe-lainoa eta smoga eragin zuen.[69][70] Hiriko airearen kutsadura larriak kutsadurarekin erlazionatutako arnas gaixotasunen gorakada eragin du, hala nola, biriketako minbizia.[71]

Ekonomia aldatu

Sakontzeko, irakurri: «Indiako ekonomia»
 
V. sektorea, IKT konpainien gunea
 
South City merkataritza-gunea, Ekialdeko Indiako handienetako bat

Kalkuta, Ekialdeko eta Ipar-ekialdeko Indiako merkataritza eta finantza zentro nagusia da,[54] baita Kalkutako Burtsaren egoitza.[72][73] Merkataritza eta militar erabilerako portu garrantzitsua da, eta Ekialdeko Indiako hiri bakarra da, Bhubaneswar hiriaz gain, nazioarteko aireportua duena. Behinola Indiako hiri nagusia, Kalkutak Indiak independentzia lortu osteko hamarkadetan beherakada ekonomiko egonkorra jasan zuen. 1960ko hamarkadatik 1990eko hamarkadaren bukaerara, hainbat fabrika itxi eta hainbat negozio lekualdatu ziren.[45] Kapital eta baliabide falta hiriaren egoera ekonomiko ahulduari gehitu zitzaizkion eta ez gogoko ezizena ezartzea ekarri zuen: "hiltzen ari den hiria".[74] Hiriko aberastasuna Indian 90eko hamarkadan ekonomia liberalizatu ondoren hobetu zen, Mendebaldeko Bengalako gobernuak ekonomia-politiken aldaketak onartzearekin batera.[45]

Produkzio malgua ohikoa da Kalkutan, langileen % 40a baino gehiago enplegatzen duen sektore informala baitu.[12] Antolatu gabeko alde batek, saltzaile ibiltariek, ₹ 8,772 croreko (2 mila miloi AEB dolarreko) irabaziak sortu zituen 2005. urtean.[75] 2001. urtean, lehen sektorean (nekazaritza, basogintza, meatzaritza, eta abar) hiriko langileen %0,81 inguruak lan egin zuten; %15,49 bigarren sektorean (industria) eta %83,69 hirugarren sektorean (zerbitzu-industriak).[54] 19 2003. urtean, auzo pobreetako etxejabe gehienak sektore informaleko lanetan aritzen ziren; %36,5 klase ertainaren zerbitzariak (etxekoandreak, gidariak eta abar) ziren eta %22,2 noizbehinkako langileak ziren. Kalkutako auzo pobreetako langileen %34 inguru langabezian zeuden.[76] Estimazio baten arabera, biztanleriaren ia laurden batek 27 errupia (50 zentimo) baino gutxiagorekin bizi ziren egunean.[77]

Indiako beste hainbat hirietan bezala, informazioaren teknologiak hazkunde handiko sektorea bihurtu zen 1990eko hamarkadaren amaieratik aurrera, Kalkutan IKT sektorea urtero %a70 hazi zen, Indiako tasa nazionala bikoiztuz.[45] 2000. urtetik aurrera higiezinen, azpiegituren, enpresa txikien eta ostalaritza sektoreko inbertsioen hazkundea eman zen; hainbat merkataritza-gune handi eta hotel zabaldu ziren.[78][79][80][81][82] 2010ean, Kalkuta, zeinaren barne produktu gordinaren (BPG) estimazioa 150 milioi dolarrekoa zen, Hego Asiako hirien artean hirugarrena zen, Mumbai eta Delhiren ondoren.[83] Kalkutako BPGa 2014an 1,84 bilioi errupiakoa izan zen, hainbat unibertsitatek lankidetzan egindako ebaluazio baten arabera.[84]

Kalkutak sektore publiko eta pribatuko industria askoren egoitza da. Sektore garrantzitsuenak honako hauek dira: altzairua, ingeniaritza, meatzaritza, mineralak, zementua, farmazia, nekazaritza, elektronika, ehunak eta jutea. Indiako gobernuak azken urteetan onartutako Ekialdera begiratu politika; Sikkimen Nathu La mendi pasabidea nazioarteko merkataritzara irekitzea, India eta Txinaren arteko mugan kokatua dagoena, eta Hego-ekialdeko Asiako herrialdeek Indiako merkatuetan zabaltzeko interesak Kalkutan onura eragin dezaketen faktoreak dira.[85][86]

Demografia aldatu

Kalkutako biztanleei kalkutar edo kolkatar deitzen zaie.[1] 2011ko zentsu nazionalaren emaitzen arabera, Kalkuta distrituak, 185 km2 okupatzen dituenak, 4.496.694 biztanle zituen, biztanleen dentsitatea 24.252/km2 izanik.[87] Honek % 1,88ko beherakada suposatzen du 2001-11ko hamarkadan zehar. 899 emakumezko daude 1000 gizonezko bakoitzetik, batez besteko nazionala baino gutxiago.[88] Inguruko landa eremuetako langileen, Mendebaldeko Bengalako gainontzeko zonaldeetakoen, eraginagatik da ratioa horren baxua, gizon horiek normalean haien familia gabe joaten baitira.[89] Kalkutako alfabetatze tasa % 87,14koa da,[88] India osokoa (%74)[90] baino 13 puntu altuagoa. Hirigune osoak 14.112.536 biztanle zituen 2011. urtean.[91]

Kalkutako biztanleriaren hazkundea
Zentsua Totala %±
1981 9,194,000  —
1991 11,021,900 19.9%
2001 13,114,700 19.0%
2011 14,112,536 7.6%
Iturria: Indiako Zentsua[91]

Bengali hinduek Kalkutako biztanleriaren gehiengoa osatzen dute; Marwariek, Bihariek eta musulmanek gutxiengo handiak osatzen dituzte.[92] Kalkutako beste komunitate txikien artean, txinatarrak, tamilak, nepaldarrak, odiarrak, teluguarrak, assamdarrak, gujaratak, anglo-indiarrak, armeniarrak, greziarrak, tibetarrak, maratharrak, konkaniak, malabarrak, punjabiak eta parsiak daude.[93] Armeniar, greziarr, judu eta atzerritar jatorriko beste talde batzuk XX. mendean gutxituz joan dira.[94] Kalkutako juduak 5.000 izan ziren Bigarren Mundu Gerran, baina Indiako independentziaren eta Israelen ezarpenaren ondoren gutxituz joan ziren;[95] 2013. urtean, 25 judu bizi ziren hirian.[96] Indiako Chinatown bakarra Kalkutako ekialdean dago.[94] Garai batean 20.000 txinatarren egoitza izan ondoren, bere biztanleria 2.000 ingurura jaitsi zen 2009. urtean, faktore askoren ondorioz. Hauen artean 1962ko Sino-Indiar Gerraren osteko aberriratze eta Indiar herritartasunaren ukapena eta atzerriko herrialdeetara emigrazioa daude, aukera ekonomiko hobeak lortzeko.[97] Txinako komunitateak tokiko ontzigintza industrian eta jatetxe txinatarretan lan egiten zuen.[94][98]

Bengalera, estatuko hizkuntza ofiziala, Kalkutako hizkuntza nagusia da.[92] Ingelesa ere erabiltzen da, bereziki hainbat lanpostutan. Hindia eta urdua gutxiengo handiak dira.[99][100] 2011ko erroldaren arabera, biztanleen %76,51 hindua da, %20,60 musulmana, %0,88 kristaua eta %0,47 jainista.[101] Hauez gain sikhak, budistak eta beste erlijio batzuk dituzten pertsonak badaude, biztanleen %0,45a osatuz. %1,09k ez zuen erlijioa adierazi.[101] 2004an zehar, Kalkutak Indiako 35 hiri handitan erregistratutako krimen berezien %67,6 jasan zituen.[102] Kalkutako polizia distrituak 15.510 Indiako Zigor Kodeko kasu erregistratu zituen 2010ean, herrialdeko 8. altuena.[103] 2010ean, krimen tasa 100.000tik 117,3koa zen, 187,6ko tasa nazionalaren azpitik. Indiako hiri handienen artean txikiena izan zen.[104]

2003. urtean, biztanleen herena, edo 1.5 milioi pertsona inguru, txabola auzoetan bizi ziren, horietako 3.500 erregistratu gabeak eta okupatuak eta 2.011 erregistratuak.[76][105] Baimendutako txabola auzoak (oinarrizko zerbitzuekin: ura, komunak edota Kalkutako Udal Korporazioaren zabor bilketa) bi taldetan banatzen dira: bustoak, non bertako biztanleek nolabaiteko epe luzerako akordioa duten lurjabeekin; eta udbastu koloniak, gaur egungo Bangladesheko errefuxiatuentzako gobernuak alokatutako bizilekuak.[76][105] Baimenik gabeko txabola auzoak (udalak ematen dituen oinarrizko zerbitzurik ez dituztenak) okupaturiko lurretan daude, batez ere kanal, trenbide eta errepideen inguruan.[76][105] 2005eko Familia Osasun Inkestaren arabera, Kalkutako etxeen %14 inguru pobreak ziren, eta %33 auzo pobreetan bizi ziren. Honek esan nahi du txabola auzoetan bizi diren hainbat familia etxeetan bizi direnak baino ekonomikoki egoera hobeak dituela.[106]


Erlijioak Kalkutan, portzentaiak
Besteak Sikhismoa, Budismoa eta beste erlijio batzuk barnebiltzen ditu (0.03%).

Garraioa aldatu

 
Kalkutako tranbia Asiako tranbia martxan dagoen elektriko zaharrena da
 
Kalkutako errepide bat. Bertan autobusak, taxiak, rickshawak eta beste garraio motak ikus daitezke
 
Netaji Subhas Chandra Bose Nazioarteko Aireportuaren terminala
 
Kalkutako Metroa Indiako metro zaharrena da

Garraio publikoa Kalkuta Suburban Railwayn, Kalkutako metroan, tranbietan, rickshawetan eta autobusetan oinarritzen da. Aldiriko trenbide sarea hiriko auzo urrunetara iristen da.

Metroa eta trena aldatu

Garraio Publikoaren Nazioarteko Elkarteak 2013an egindako inkesta baten arabera, Kalkutako garraio publikoa inkestan parte hartu zuten Indiako hirien artean 6 hoberenen artean dago kokatuta.[107][108] Kalkutako Metroa, 1984az geroztik martxan dagoena, Indiako lurpeko masa-garraio sistema zaharrena da.[109] Hiriaren ipar-hegoaldeko luzeran zehar dago eraikia eta 25,1 kilometroko distantzia du.[110] 2009an, bost metro linea eraikitzen ari ziren.[111] Kalkutak distantzia luzeko lau tren geltoki ditu: Howrah (Indiako trenbide-konplexurik handiena), Sealdah, Chitpur eta Shalimar. Kalkuta Mendebaldeko Bengalako hiri gehienekin eta Indiako beste hiri garrantzitsu batzuekin konektatzen dute.[112] Hiria Indian Railwaysek dituen 17 trenbide zonaldeetako hiruren egoitza da: Kalkuta Metro Railways, Ekialdeko Trenbidea eta Hego-ekialdeko Trenbidea.[113] Kalkuta Bangladesheko hiriburu den Dhakarekin tren eta errepidez lotua dago.[114][115][116]

Autobusak eta errepideak aldatu

Autobusa, gehien erabiltzen den garraio modua, gobernu-agentziek eta operadore pribatuek kudeatzen dute.[117] Kalkuta tranbia sarea duen Indiako hiri bakarra da. Calcutta Tranways Company enpresak kudeatzen du.[118] Nahiko geldoa den tranbia honen zerbitzuak hiriko zenbait tokitara mugatzen dira. Uholdeek, udako montzoian zehar erortzen diren euriteek eragindakoak, garraio-sareak eten ditzakete.[119][120] Kontratatzen diren garraio publikoen barnean autorickshawak, sarritan ibilbide zehatzak egiten dituztenak, eta kolore horiko taxiak daude. Kalkutako taxi gehienak Hindustan Ambassador zaharkituak dira, nahiz eta aire girotua duten taxi berriak ere badiren.[121][122] Hiriko zati batzuetan, bizikletaz eta eskuz gidatutako rickshawak erabiltzen ditu jendeak bidai motzetarako.[123]

Garraio publikoa ugaria eta anitza denez, Kalkutan ibilgailu pribatuak ez dira hain ohikoak Indiako beste hiri handiekin alderatuta.[124] Hiriko erregistratutako ibilgailuen kopuruak igoera jarraitu bat izan du azken urteetan; 2002ko datuek %44ko gehikuntza erakusten zuten zazpi urteko epean.[125] 2004an, populazioaren dentsitatearen arabera egokitu ondoren, hiriko "errepide-espazioa" %6koa besterik ez zen, Delhikoa %23koa eta Mumbaikoa %17koa izanik.[126] Kalkutako Metroak trafiko pilaketak murriztu ditu, baita errepide eta gaineko pasabide berriek ere. Distantzia luzeko autobus zerbitzuen operadore agentziak honako hauek dira: Calcutta State Transport Corporation, South Bengal State Transport Corporation, North Bengal State Transport Corporation eta hainbat operadore pribatu. Hiriko autobus terminal nagusiak Esplanade eta Babughat dira.[127] Urrezko Laukiaren Kalkuta-Delhi eta Kalkuta-Chennai lerroak eta 34. Autobide Nazionala hirian hasten dira.[128]

Aireportua aldatu

Netaji Subhas Chandra Bose Nazioarteko Aireportua, Dum Dumen dago kokatuta. Hiriko erdigunetik 16 kilometrotara dago, ipar-ekialdean. Nazioarteko eta tokiko hegaldiak kudeatzen ditu. 2013an, aireportua handitu egin zen aireko trafikoaren handitzea kudeatzeko.[129][130]

Portua aldatu

Kalkutako portua, 1870ean sortua, Indiako zaharrena eta ibai portu handi bakarra da.[131] Kalkuta Port Trust enpresak Kalkuta eta Haldiako kaiak kudeatzen ditu.[132] Howra hiriarekin konektatzen duten ferry zerbitzuak; Port Blairrera, Andaman eta Nikobar Uharteetako hiriburura, doazen bidaiari zerbitzuak, Indiako eta munduko beste portuetara doazen merkantzia zerbitzuak daude portuan.[133][134][135]

Osasuna aldatu

 
Calcutta Medical College, 1835. urtean sortua, Asiako lehen erakundea izan zen medikuntza modernoa irakasten
 
IPGMER eta SSKM Ospitalea, Mendebaldeko Bengalako ospitale handiena da, baita Kalkutako zaharrenetakoa ere.

2011. urtean, Kalkutako osasun-sistemak 48 ospitale publiko ditu, gehienak Mendebaldeko Bengalako Osasun eta Familiako Ongizate Sailaren eskuetan, eta 366 osasun etxe pribatu.[136] Osasun etxe horiek 27.687 ospitale ohe eskaintzen dituzte, eta beraz 10.000 pertsona bakoitzeko, 61.7 ospitale-ohe daude.[136] Indiako bataz bestekoa baino dezente altuagoa da, 10.000 lagunentzako 9 ohekoa baita azken hau.[137] Hamar medikuntza eta odontologia fakultate daude Kalkutako metropoli eremuan, espezializazio ospitale gisa funtzionatzen dutenak.[138][139] Calcutta Medical College, 1835. urtean sortua, Asiako lehen erakundea izan zen medikuntza modernoa irakasten.[140] Hala ere, instalazio hauek ez dira nahikoak hiriko osasun-premiei erantzuteko.[141][142][143] Kalkutako biztanleen %78k baino gehiagok sektore pribatua nahiago du publikoa baino, honako arrazoiengatik: zaintzaren kalitate eskasa, hurbileko instalazioen falta eta sektore publikoko itxaron zerrenda luzeegiengatik.[144][106]

Indian 2005ean egin zen Familia Osasun Inkesta Nazionalaren arabera, Kalkutako etxebizitzen proportzio txiki batek bakarrik zuen osasun asegurua. Kalkutako ugalkortasun-tasa 1,4koa zen izan zen, zortzi hiri inkestatuen artean txikiena. Kalkutan, ezkondutako emakumeen %77k erabiltzen zituen antisorgailuak, inkestatutako hirien artean ehuneko altuena, baina antisorgailu modernoen erabilera txikiena zen (% 46). Kalkutako haurren heriotza tasa 1000ko 41ekoa zen, eta bost urte baino gutxiagoko haurren hilkortasuna 1000ko 49koa zen.[106]

Inkestatutako hirien artean, Kalkuta bigarrena zen (%5) inolako txertorik izan ez zuten umeen kopuruan Kalkuta bigarrena izan zen baita ere osasun zentro bat erabiltzeko aukera zuten haurren kopuruan, 0 eta 71 hilabeteko haurren %57ak baitzuen. Kalkutako haurren malnutrizio, anemia eta azpipisu proportzioa baxuagoa zen inkestatutako beste hiriekin alderatuta.[106]

Kalkutako gizonezkoen %18ak eta emakumeen %30ak obesitatea dauka, gehienak gizartearen estratu ez pobreetakoak. 2005ean, Kalkutako emakumeen % 55ak eta gizonen %20ak anemia zuen. Diabetes, asma, golo eta tiroideekin erlazionaturiko beste gaixotasunak nahiko hedatuak zeuden.[106] Malaria, dengea eta chikungunya bezalako gaixotasun tropikalak Kalkutan nabarmenak dira, nahiz eta haien intzidentzia gutxitzen ari den.[145][146] Kalkuta HIESa duten pertsonen kopuru handia duen Indiako eskualdeetako bat da; arrisku handiko eskualdea izendatu dutelarik.[147]

2014. urtean, airearen kutsadura geroz eta handiagoaren eraginez, hirian jaiotako pertsonen bizi itxaropena auzoetan jaiotakoena baino lau urte gutxiagokoa da.[148]

Hezkuntza aldatu

 
Kalkutako Unibertsitatea

Kalkutako ikastetxeak gobernuek edo erakunde pribatuek zuzentzen dituzte, hauetako asko erlijiosoak izanik. Bengalera eta ingelesa irakaskuntzan gehien erabiltzen diren hizkuntzak dira, nahiz eta urdua eta hindia ere erabiltzen dira, batez ere Kalkutako erdigunean.[149][150] Kalkutako ikastetxeek "10 + 2 + 3" plana jarraitzen dute. Bigarren hezkuntzako ikasketak egin ondoren, normalean maila altuagoko bigarren mailako instalazio bat duten ikastetxeetan matrikulatzen dira, eta Mendebaldeko Bengalako Bigarren Hezkuntzako Goi Mailako Kontseiluaren (West Bengal Council of Higher Secondary Education edo ICSE) partaide direnak. Arteetan, ekonomian edo zientzietan espezializatzea aukeratu ohi dute. Lanbide heziketako programak ere eskuragarri daude.[149]

2010ean, Kalkutako hirian Estatuko gobernuak zuzentzen dituen 14 unibertsitate zeuden.[151] Fakultateak Kalkutako edo Indiako beste nonbaiteko unibertsitate edo erakunde batekin lotuta daude. 1779. urtean sortu zen Aliah Unibertsitatea Mohammedan College of Calcutta izenarekin, eta hiriko goi mailako hezkuntzako erakunde zaharrena da.[152] Kalkutako Unibertsitatea, 1857an sortua, Asiako hegoaldeko lehen unibertsitatea da.[153]

Kalkutan jaio, lan egin edo ikasi zuten zientzialari nabarmenen artean Satyendra Nath Bose, Meghnad Saha[154] eta Jagadish Chandra Bose fisikariak[155]; Prafulla Chandra Roy kimikaria[154]; Prasanta Chandra Mahalanobis eta Anil Kumar Gain estatistikariak[154]; Upendranath Brahmachari medikua[154]; Ashutosh Mukherjee hezitzailea[156]; eta Rabindranath Tagore[157], Chandrasekhara Raman[155] eta Amartya Sen[158] Nobel saridunak daude.

Kultura aldatu

 
Victoria memoriala

Kalkuta bere ondare literario, artistiko eta iraultzaileagatik ezaguna da. Indiako hiriburu ohia zenez, Indiako literatura eta artea modernoaren jaioterria izan zen.[159] Kalkutari "Energia frenetiko eta sortzailearen hiria"[160] eta “Indiako hiriburu kulturala (edo literarioa)" deitu izan zaio.[161][162] Paren, komunitateko zentzu indartsua duten auzoen, presentzia hiriaren ezaugarria da. Normalean, para bakoitzak bere komunitateko kluba du eta, kasu batzuetan, jolas-eremu bat.[163] Bertako biztanleek adda edo elkarrizketa lasaiak egiten dituzte bertan, askotan gai libreko elkarrizketa intelektualaren forma hartzen dutenak.[164][165] Graffiti politikoa ohikoa da hirian, forma anitz hartuz: kritika izugarrietatik txantxa burutsuetara, karikaturak eta propaganda barne.[166][167]

Arkitektura aldatu

 
Durga jainkoaren irudi bat

Kalkutak eraikin asko ditu arkitektura indo-islamiko eta indo-sarrazeno motiboekin apaindua. Garai kolonialetako eraikin nagusietako asko oso ongi mantentzen dira eta "ondare-egitura” gisa aitortuak izan dira;[168] besteak desintegrazio fase desberdinetan daude.[169][170] 1814. urtean ezarria, Indiako Museoa herrialdeko museo zaharrena da eta Indiako historia naturala eta artea erakusten duten bilduma handiak ditu.[171] Marble Palace hiriko eraikuntza europarraren adibide klasikoa da.[172] Victoria Memorialak, Kalkutako interes guneetako batek, hiriaren historia dokumentatzen duen museoa du.[173] Indiako Liburutegi Nazionala herrialdeko liburutegi publiko garrantzitsuena da eta Science City Indiako azpikontinenteko zientzia zentro nagusia da.[174]

Arteak aldatu

Hiriko antzoki komertzialen ospeak 1980ko hamarkadatik behera egin du.[175][176] Kalkutako talde antzokiak 1940ko hamarkadan hasi zen kultur mugimendua da, garaian ospetsuak ziren antzoki komertzialetatik aldenduta. Ez dira profesionalak ezta komertzialak, eta gaian, edukian eta produkzioan esperimentu desberdinak egiten dituzten zentroak dira.[177] Talde hauek antzokiak erabiltzen dituzte gizarte-mezu garrantzitsuak zabaltzeko.[175][178] Chitpur zonaldeak jatra estiloko hainbat produkzio konpainia ditu. Jatra Bengalako landa eremuetan ospetsua den folk drama tradizionala da.[179][180] Kalkutan dago kokatuta Bengalako zinema-industria, "Tollywood" izenekoa. Izen hau zinema estudio gehienak Tollygunj auzoan kokatzen direlako ematen zaio.[181]

 
Indiako Museoa, Indiako museo zaharrena

XIX. eta XX. mendeetan zehar, Bengalako literatura modernizatu egin zen, besteak beste Ishwar Chandra Vidyasagar, Bankim Chandra Chattopadhyay, Michael Madhusudan Dutt, Rabindranath Tagore, Kazi Nazrul Islam eta Sarat Chandra Chattopadhyay autoreen lanari esker.[182] Ram Mohan Roy, Swami Vivekananda eta beste batzuek zuzendutako erreforma sozialekin batera, Bengalako Pizkundearen zati garrantzitsu bat izan zen.[183] XX. mendearen erdialde eta azkeneko zatiak postmodernismoaren etorrera ikusi zuten, baita mugimendu literarioena ere: esate baterako, Kallol mugimendua, Gose generazioa eta aldizkari txikiak.[184] Hiriko argitaletxe gehienak College kalearen inguruan daude, liburu berriak eta erabiliak saltzen dituzte.[185]

Kalighat margolanak XIX. mendean Kalkutan sortu ziren mitologia eta eguneroko bizitzako hainbat gai islatzen zituen estilo lokal gisa.[186] 1864. urtean sortutako Artearen eta Artisauen Eskola Abanindranath Tagore, Jamini Roy eta Nandalal Bose bezalako artista ospetsuen sorleku eta lantokia izan da.[187] Arte fakultatea Bengalako arte eskolaren sorlekua izan zen baita ere, XX. mendearen hasieran nagusi ziren arte estilo akademiko nagusien aurka erreakzionatu zuen abangoardia eta mugimendu nazionalista gisa.[188][189] Arte Ederren Akademiak eta beste arte galeriek erakusketa erregularrak egiten dituzte. Hirian ospetsuak dira Rabindra sangeet estiloa, Rabindranath Tagorek idatzitako abestiak, eta Indiako musika klasikoa. Kontzertu eta errezitaldi garrantzitsuak antolatzen dira, esaterako, Dover Lane Music Conference, urte osoan zehar ospatzen dena. Bengalako herri musika, besteak beste, baul folk baladak, kirtanak eta Gajan musika jaialdia barnebiltzen dituena; eta musika modernoa, bengalerazko adhunik abestiak barne, famatuak dira baita ere.[190][191] 1990eko hamarkadaren hasieratik, genero berriak sortu dira, bengalerazko folk-rock talde alternatiboak barne.[190] Tibonmukhi gaan ("bizitzari buruzko abestiak") beste estilo berri bat da, errealismoan oinarritzen dena.[175]

Gastronomia aldatu

 
Kati roll, Kalkutako kaleko janari mota bat. Irudikoa bildotsez betea dago.

Kalkutako sukaldaritzaren funtsezko osagaiak arroza eta mahuka-jol izenarekin ezagutzen den arrain currya dira.[192] Rasgulla, sandesh eta mishti dohi izenez ezagutzen den jogurt gozoa bezalako postreekin jan daiteke. Itsaskiekin egindako plateren errepertorio zabala dauka Bengalak, eta haien artean ilish arrainarekin egindako prestaketa ezberdinak daude, Kalkutarren artean gogokoa den arrain bat. Kaleko janaria ere ospetsua da. Besteak beste, beguni (xerratan moztutako berenjena frijitua), kati roll (barazki, oilasko, bildots edo arrautza betegarria duten biribilkiak), panipuri (tamarindoarekin egindako krep oso frijitua) eta Chinatowneko indiar-txinatar sukaldaritza ezagunak dira.[193][194][195][196]

Ospakizunak aldatu

Tradizionalki Bengalako emakumeek saria janzten duten arren, shalwar kameez eta mendebaldeko jantzi estiloak emakumezko gazteagoen artean geroz eta ohikoagoak dira.[197] Mendebaldeko arropa estiloak gizonezkoen onarpen handiagoa du, dhoti eta kurta tradizionalak jaietan zehar ikusten diren arren. Durga Puja, irailean eta urrian ospatzen dena, Kalkutako jaialdirik garrantzitsuena eta handiena da.[198][199] Bengalako Urteberria, Pahela Baishakh izenarekin ezagutzen dena, eta Poush Parbongo uzta-jaialdia hiriko beste jaialdi ospetsu batzuk dira. Era berean, Kali Puja, Diwali, Holi, Jagaddhatri Puja, Saraswati Puja, Ratha-Yatra, Krishna Janmashtami, Maha Shivaratri, Vishwakarma Puja, Lakshmi Puja, Ganesh Chaturthi, Makar Sankranti, Gajan, Kalpataru Day, Bhai Phonta, Maghotsab, Eid al-Fitr, Muharram, Eguberria, Budaren urtebetetzea eta Mahavir Jayanti ere ospatzen dira. Kultur ekitaldiak famatuenak honako hauek dira: Rabindra Jayanti, Independentzia Eguna (abuztuak 15a), Errepublika Eguna (urtarrilaren 26a), Kalkutako Liburu Azoka, Kalkutako Zinema Jaialdia, Nandikar Antzerki Jaialdi Nazionala, Statesman Vintage eta Classic Car Rally eta Gandhi Jayant.

Kirola aldatu

 
Kalkutan futbola oso famatua da. Irudian, Indiako lehen ministroa ohorezko sake bat egiten.

Kalkutako kirol nagusiak futbola eta kriketa dira. Indiako zonalde gehienetan ez bezala, biztanleek futbol zaletasun handia dute.[200] Hiriak nazional mailako futbol talde nagusiak ditu, hala nola Mohun Bagan A.C., East Bengal F.C., United S.C. eta Mohammedan Sporting Club.[201][202] Calcutta Football League (1898an hasitakoa) Asiako futbol ligarik zaharrena da.[203] Mohun Bagan A.C., Asiako futbol talde zaharrenetariko bat, "Indiako Klub Nazionala" izendapena duen erakunde bakarra da.[204][205] Mohun Bagan eta East Bengal taldeen arteko futbol partidek, Kalkutako derbia izenez ezagunak, ikusle asko biltzen dituzte.[201]

India osoan bezala, kriketa estimatua da Kalkutan eta hiriko kale eta zelaietan jokatzen da.[206][207] Kalkutan Indian Premier Leagueko Kolkata Knight Riders frankiziak jokatzen du. Cricket Association of Bengal, Mendebaldeko Bengalan kriketa arautzen duen erakundeak hirian dauka egoitza. Kalkutak Indian Super Leagueko Atlético de Kolkata frankizia ere badu. Txapelketak, batez ere, kriket, futbol, badminton eta carrom kiroletakoak, herrien arteko edo kluben arteko mailan antolatu ohi dira.[163] Maidan parkean, hiriko parke handiena den eremu zabalean, hainbat futbol eta kriket klub eta eskola daude.[208]

Eden Gardens estadioan, 2017an 68.000 ikusleentzako tokia zuenak,[209] 1987ko Munduko Kriket Txapelketaren amaierako partida jokatu zen. Bengalako kriket taldearen eta Kolkata Knight Riders taldearen estadioa da.

 
Kriketak jarraitzaile asko ditu Kalkutan. Maidan parkean zein kalean jokatu ohi da.

Erabilera anitz dituen Salt Lake Stadium, Yuva Bharati Krirangan bezala ere ezaguna, eserleku gehien dituen Indiako estadioa da. 2017ko FIFA U-17 Munduko Kopako partida gehienak bertan jokatu ziren, finalerdiak eta finaleko partidak barne. Kalkutako herritarrak Munduko Kopa honen asistentzia osoaren % 45a izan ziren, batez besteko 55.345 ikusleekin.[210] Calcutta Cricket and Football Club munduko bigarren kriket klub zaharrena da.[211][212]

 
Eden Gardens estadioa

Kalkutako Netaji Indoor Stadiumean 1981eko Asiako Saskibaloi Txapelketa jokatu zen. Indiako saskibaloi selekzioak bosgarren bukatu zuen, Asiako saskibaloi talde hoberenen gainetik. Hiriak 18 zuloko 3 golf zelai ditu. Zaharrena Royal Calcutta Golf Clubean dago, Erresuma Batutik kanpo eraikitako lehenengo golf kluba.[213][214] Beste biak Tollygunge Club]ean eta Fort Williamen daude. Royal Calcutta Turf Clubean zaldi lasterketak eta polo partidak jokatzen dira.[215] Calcutta Polo Cluba oraindik martxan dagoen munduko polo klub zaharrena da.[216][217] Calcutta Racket Club Kalkutako squash eta erraketa kluba da. 1793. urtean sortu zen, munduko erraketa klub zaharrenetako bat eta Indiako azpikontinenteko lehena izanik.[218][219] Calcutta South Clubean teniseko nazio eta nazioarteko txapelketak egiten dira; bertan belar gaineko lehenengo txapelketa nazionala ospatu zen 1946ean.[220][221] 2005-2007 urteetan, Sunfeast Open jokatu zen Netaji Indoor Stadiumean, Women’s Tennis Association elkarteko txapelketa bat. Ordutik aurrera eten egin da.[222][223]

Calcutta Rowing Clubak arraunketa txapelketak eta entrenamenduak antolatzen ditu. Kalkutak, hamabosteko errugbian Indiako gune garrantzitsuena denak, izena ematen dio errugbiko nazioarteko txapelketa zaharrenari: Calcutta Cup.[224][225][226] Ekialdeko Indiako Automobil Elkarteak, 1904an sortua,[227][228] eta Bengal Motor Sports Clubak, Kalkuta eta Mendebaldeko Bengalako motor kirolak eta rallyak sustatzea dute helburu.[229][230] Beighton Cup, Bengalako Hockey Elkarteak antolatutako ekitaldia, lehen aldiz 1895ean jokatu zen eta Indiako belar hockey txapelketa zaharrena da.[231][232] Kalkutako kirolari ezagunenak Sourav Ganguly eta Pankaj Roy, Indiako kriket selekzioaren kapitan ohiak; Leander Paes, Olinpiar jokoetan brontzezko domina lortu zuen tenislaria; Arjun Atwal golflaria eta Sailen Manna, Chuni Goswami, P.K. Banerjee eta Subrata Bhattacharya futbolari ohiak dira.

Kalkutar ezagunak aldatu

Herri eta hiri senidetuak aldatu


Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b c Euskaltzaindia. (2012-06-29). 171. araua: Asiako toponimia. (Noiz kontsultatua: 2013-02-11).
  2. ↑ India: Calcutta, the capital of culture - Telegraph. 2016-01-02 (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  3. ↑ (Ingelesez) «Kolkata remains cultural capital of India: Amitabh Bachchan» dna 2012-11-10 (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  4. ↑ India, Press Trust of. (2013-11-14). «Foundation of Kolkata Museum of Modern Art laid» Business Standard India (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  5. ↑ (Ingelesez) Parilla, Alan Berube, Jesus Leal Trujillo, Tao Ran, and Joseph. (2015-01-22). «Global Metro Monitor» Brookings (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  6. ↑ The top 15 Indian cities by GDP | India’s top 15 cities with the highest GDP - Yahoo India Finance. 2014-10-09 (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  7. ↑ (Ingelesez) «Global city GDP rankings 2008-2025 | Purchasing Power Parity | Economic Growth» Scribd (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  8. ↑ Krishna., Dutta,. (2008). Calcutta : a cultural history. Interlink Books ISBN 1566567211. PMC 191856303. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  9. ↑ a b c (Ingelesez) Hunter, William Wilson. (1886). The Indian Empire: Its Peoples, History, and Products. Trübner & Company (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  10. ↑ a b 1932-2014., Hall, Peter,. (2002). Cities of tomorrow : an intellectual history of urban planning and design in the twentieth century. (3rd ed. argitaraldia) Blackwell Publishers ISBN 0631232648. PMC 48263747. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  11. ↑ a b (Ingelesez) Jack, Ian. (2011-02-05). «India's riptide of modern aspiration has not reached Kolkata – but that can't last | Ian Jack» the Guardian (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  12. ↑ a b c Globalizing cities : a new spatial order?. Blackwell Publishers 2000 ISBN 0631212892. PMC 42038596. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  13. ↑ (Ingelesez) «Kalighat Kali Temple» kalighattemple.com (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  14. ↑ a b 1944-, Chatterjee, S. N. (Surendra Nath),. (2008). Water resources, conservation and management. Atlantic Publishers & Distributors ISBN 9788126908684. PMC 277278596. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  15. ↑ (Ingelesez) Nair, P. Thankappan. (1986). Calcutta in the 17th century. Firma KLM (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  16. ↑ Name Changes of Cities in India. 2011-07-19 (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  17. ↑ (Ingelesez) Singh, Upinder. (2008). A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century. Pearson Education India ISBN 9788131716779. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  18. ↑ «The Telegraph - Calcutta : Frontpage» www.telegraphindia.com (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  19. ↑ (Ingelesez) Nair, P. Thankappan. (1977). Job Charnock: The Founder of Calcutta : in Facts and Fiction : an Anthology. Engineering Times Publications : distributors, Calcutta Old Book Stall (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  20. ↑ (Ingelesez) Court changes Calcutta's history. 2003-05-16 (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  21. ↑ «The Tribune, Chandigarh, India - Nation» www.tribuneindia.com (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  22. ↑ Calcutta mosaic : essays and interviews on the minority communities of Calcutta. Anthem Press 2009 ISBN 9781843318057. PMC 742643016. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  23. ↑ Dalrymple, William,. The anarchy : the relentless rise of the East India Company. ISBN 978-1-63557-395-4. PMC 1076511649. (Noiz kontsultatua: 2020-05-22).
  24. ↑ (Ingelesez) Mitter, Partha. (1986-06-01). «The Early British Port Cities of India: Their Planning and Architecture Circa 1640-1757» Journal of the Society of Architectural Historians 45 (2): 95–114.  doi:10.2307/990090. ISSN 0037-9808. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  25. ↑ 1968-, Farooqui, Salma Ahmed,. A comprehensive history of medieval India : twelfth to the mid-eighteenth century. (First impression. argitaraldia) ISBN 8131732029. PMC 991819668. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  26. ↑ (Ingelesez) Arnold-Baker, Charles. (2015-07-30). The Companion to British History. Routledge ISBN 9781317400394. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  27. ↑ a b Krishna., Dutta,. (2003). Calcutta : a cultural and literary history. Signal ISBN 1902669584. PMC 51780511. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  28. ↑ flrvs. «Narcotics and empire» www.frontline.in (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).[Betiko hautsitako esteka]
  29. ↑ L. Hardgrave, Robert. (). «"A portrait of Black Town: Balthazard Solvyns in Calcutta, 1791–1804"» Changing visions, lasting images : Calcutta through 300 years. Marg Publications ISBN 8185026114. PMC 25605154. http://www.laits.utexas.edu/solvyns-project/hardgraveportrait.html(Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  30. ↑ 1897-1999., Chaudhuri, Nirad C.,. (2001). The autobiography of an unknown Indian. The New York Review of Books ISBN 094032282X. PMC 47521258. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  31. ↑ Stępień, Jakub. (2011). Towards freedom : ideas of "Solidarity" in comparison with the thought of the Indian National Congress. Wydawnictwo Stowarzyszenia "Projekt Orient" ISBN 9788393391745. PMC 796197484. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  32. ↑ (Ingelesez) Chatterji, Joya. (2007-11-15). The Spoils of Partition: Bengal and India, 1947–1967. Cambridge University Press ISBN 9781139468305. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  33. ↑ (Ingelesez) Wright, Tom. (2011-11-11). «Why Delhi? The Move From Calcutta» WSJ (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  34. ↑ BBC - WW2 People's War - The bombing of Calcutta by the Japanese. 2012-02-04 (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  35. ↑ (Ingelesez) «Pacific War Timeline - War in the Pacific | NZHistory, New Zealand history online» nzhistory.govt.nz (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  36. ↑ 1933-, Sen, Amartya,. (1981). Poverty and famines : an essay on entitlement and deprivation. Clarendon Press ISBN 0198284268. PMC 7972600. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  37. ↑ (Ingelesez) Das, Suranjan. (2000/04). «The 1992 Calcutta Riot in Historical Continuum: A Relapse into ‘Communal Fury’?» Modern Asian Studies 34 (2): 281–306.  doi:10.1017/s0026749x0000336x. ISSN 1469-8099. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  38. ↑ (Ingelesez) Bond, XiaoWei. «Indian Independence: Partition Source 4» www.bl.uk (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  39. ↑ Memoirs of Huseyn Shaheed Suhrawardy: "Direct Action Day". 2006-03-14 (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  40. ↑ (Ingelesez) Gandhi, Rajmohan. (1990). Patel: A Life. Navajivan Publishing House (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  41. ↑ London review of books : an anthology. Verso 1996 ISBN 1859848605. PMC 35849151. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  42. ↑ Follath, Erich. (2005-11-30). «The Indian Offensive: From Poorhouse to Powerhouse» Spiegel Online (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  43. ↑ (Ingelesez) Calcutta's colourless campaign. 2006-04-16 (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  44. ↑ 1944-, Singh, Chandrika,. (1987). Communist and socialist movement in India : a critical account. Mittal Publications ISBN 8170990319. PMC 18052749. (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  45. ↑ a b c d (Ingelesez) Rising Kolkata's winners and losers. 2006-03-22 (Noiz kontsultatua: 2018-07-25).
  46. ↑ «Catalog Page for PIA01844» photojournal.jpl.nasa.gov (Noiz kontsultatua: 2018-07-26).
  47. ↑ 1944-, Chatterjee, S. N. (Surendra Nath),. (2008). Water resources, conservation and management. Atlantic Publishers & Distributors ISBN 9788126908684. PMC 277278596. (Noiz kontsultatua: 2018-07-26).
  48. ↑ Ray Chaudhuri, Shaon; Thakur, Ashoke. (2006-07-25). «Microbial genetic resource mapping of East Calcutta wetlands» Current Science 91: 212–217. (Noiz kontsultatua: 2018-07-26).
  49. ↑ a b c (Ingelesez) Chattopadhyay, B. C; Das, Diptendra. (). Characterization of soil over Kolkata municipal area. Indian Geotechnical Conference, 11-12 or. (Noiz kontsultatua: 2018-07-26).
  50. ↑ (Ingelesez) Bunting, S. W.; Kundu, N.; Mukherjee, M.. (2006). Situation analysis. Production systems and natural resources use in PU Kolkata. Stirling, EB: Institute of Aquaculture, University of Stirling (Noiz kontsultatua: 2018-07-26).
  51. ↑ a b Hazard profiles of Indian districts. National Capacity Building Project in Disaster Management. 2006-05-19 (Noiz kontsultatua: 2018-07-26).
  52. ↑ (Ingelesez) Introducing KMA. Annual Report 2011. Kolkata Metropolitan Development Authority 2013-06-05 (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  53. ↑ a b 007 Kolkata (India). World Association of the Major Metropolises 2012-03-08 (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  54. ↑ a b c (Ingelesez) «chapter II Kol.doc | Kolkata | Urban Area» Scribd (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  55. ↑ Calcutta, India. 2013-01-04 (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  56. ↑ (Ingelesez) Yardley, Jim. Maidan, in Kolkata, Offers an Escape From the City. (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  57. ↑ «The Telegraph - Calcutta (Kolkata) | Metro | Maidan marauders» www.telegraphindia.com (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  58. ↑ «Beautification project for Salt Lake, Sec V and New Town - Times Of I…» archive.is 2013-01-03 (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  59. ↑ In Retrospect. 2012-01-03 (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  60. ↑ «Kolkata! India's new IT hub» www.rediff.com (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  61. ↑ Official Website of Indian Army. 2014-05-02 (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  62. ↑ «Calcutta, India Travel Weather Averages (Weatherbase)» Weatherbase (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  63. ↑ AMS Glossary. 2006-08-30 (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  64. ↑ «The Tribune, Chandigarh, India - Agriculture Tribune» www.tribuneindia.com (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  65. ↑ «From Calcutta With Love» www.ess.co.at (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  66. ↑ (Ingelesez) Bilham, Roger. (1994-10-01). «The 1737 Calcutta earthquake and cyclone evaluated» Bulletin of the Seismological Society of America 84 (5) ISSN 0037-1106. (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  67. ↑ (Ingelesez) Gastrell, James Eardley; Blanford, Henry Francis. (1866). Report on the Calcutta Cyclone of the 5th October 1864. O.T. Cutter Military Orphan Press (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  68. ↑ Hong Kong Observatory. Climatological normals of Calcutta, India. .
  69. ↑ (Ingelesez) Annual report 2008–2009. Ministry of Environment and Forests, Government of India 2012-04-26, 40 or. (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  70. ↑ «Smog city chokes & grounds Foul air, moist and smoky» www.telegraphindia.com (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  71. ↑ (Ingelesez) Oxygen supplies for India police. 2007-05-17 (Noiz kontsultatua: 2018-07-27).
  72. ↑ The Calcutta Stock Exchange Association Ltd - Investors Forum. 2006-04-19 (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  73. ↑ Subnational Doing Business in India 2009 - Subnational Doing Business - The World Bank Group. 2010-10-07 (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  74. ↑ (Ingelesez) «Calcutta chronicles» The Financial Express (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  75. ↑ «The Telegraph - Calcutta : Frontpage» www.telegraphindia.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  76. ↑ a b c d Kundu, Nitai. (2003). [https://www.ucl.ac.uk/dpu-projects/Global_Report/cities/kolkata.htm «Understanding Slums: Case Studies for the Global Report 2003. Kolkata, India»] www.ucl.ac.uk (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  77. ↑ (Ingelesez) Pagnamenta, Robin. End is nigh for Gandhis after India’s marathon poll. (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  78. ↑ (Ingelesez) «Kolkata's retail story» The Daily Star 2011-03-16 (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  79. ↑ The Hindu Business Line : Hospitality sector gets a boost from buoyant economy. 2011-10-24 (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  80. ↑ (Ingelesez) «Kolkata real estate players project 40% growth by April» The Financial Express (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  81. ↑ Looking East - Express Hospitality. 2012-04-26 (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  82. ↑ «West Bengal industrial growth rate higher than national average» The Economic Times 2008-12-01 (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  83. ↑ «GDP: The top 10 cities in India» Rediff (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  84. ↑ Gouldson, Andy; Kerr, Niall; Mcanulla, Faye; Hall, Stephen; Colenbrander, Sarah; Sudmant, Andrew; Roy, Joyashree; Sarkar, Sayantan et al.. (2014-10-15). The Economics of Low Carbon Cities: Kolkata, India. (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  85. ↑ «Nathu-La trade may spur business in N-E» www.rediff.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  86. ↑ thpcn. «The Hindu : Opinion / Leader Page Articles : A foreign policy for the East» www.thehindu.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-21).
  87. ↑ Census of India. (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  88. ↑ a b «Census of India : Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 : West Bengal» www.censusindia.gov.in (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  89. ↑ «Kolkata sees dip in population, suburbs register an increase - Livemint» www.livemint.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  90. ↑ «Census 2011 India» www.census2011.co.in (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  91. ↑ a b [http://pibmumbai.gov.in/scripts/detail.asp?releaseId=E2011IS3 «Press Information Bureau: Government of India news site, PIB Mumbai website, PIB Mumbai, Press Information Bureau, PIB, India’s Official media agency, Government of India press releases, PIB photographs, PIB photos, Press Conferences in Mumbai, Union Minister Press Conference, Marathi press releases, PIB features, Bharat Nirman Public Information Campaign, Public Information Campaign, Bharat Nirman Campaign, Public Information Campaign, Indian Government press releases, PIB Western Region»] pibmumbai.gov.in (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  92. ↑ a b Welcome to KolkataMyCity.com. 2008-05-16 (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  93. ↑ Calcutta mosaic : essays and interviews on the minority communities of Calcutta. Anthem Press 2009, 3 or. ISBN 9781843318057. PMC 742643016. (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  94. ↑ a b c Calcutta mosaic : essays and interviews on the minority communities of Calcutta. Anthem Press 2009, 9-10 or. ISBN 9781843318057. PMC 742643016. (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  95. ↑ (Ingelesez) CNN, By Moni Basu,. Twilight comes for India's fading Jewish community - CNN.com. (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  96. ↑ (Ingelesez) Marks, Zach. «The Last Jews of Kolkata» India Ink (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  97. ↑ India and China in the colonial world. Social Science Press 2005 ISBN 8187358203. PMC 62896218. (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  98. ↑ «Calcutta's Chinatown facing extinction over new rule - Taipei Times» www.taipeitimes.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  99. ↑ (Ingelesez) «West Bengal to have six more languages for official use» India Today (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  100. ↑ (Ingelesez) «Bengal gives second language status to Urdu in 18 areas | The Asian Age» The Asian Age (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  101. ↑ a b «Kolkata City Population Census 2011 | West Bengal» www.census2011.co.in (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  102. ↑ (PDF) General crime statistics snapshots 2004. National Crime Records Bureau 2007-07-10, 1 or. (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  103. ↑ (PDF) Compendium. Crime in India 2010. National Crime Records Bureau 2017-08-19, 35 or. (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  104. ↑ (PDF) Crimes in mega cities. National Crime Records Bureau 2016-01-02, 44 or. (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  105. ↑ a b c Schenk, William Collin. (2010). Slum Diversity in Kolkata. (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  106. ↑ a b c d e (Ingelesez) Health and Living Conditions in Eight Indian Cities (English). (Noiz kontsultatua: 2018-08-22).
  107. ↑ «Kolkata tops Indian cities in public transport: Study - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  108. ↑ The Future of Urban Mobility 2.0. 2014-01-04 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  109. ↑ Welcome to Metro Railway, Kolkata. 2007-08-20 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  110. ↑ (Ingelesez) Ltd, DVV Media International. «Kolkata metro reaches New Garia» Railway Gazette (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  111. ↑ «The Telegraph - Calcutta (Kolkata) | Metro | Circle of Metro commute Surveys propose changes to plan» www.telegraphindia.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  112. ↑ «The Telegraph - Calcutta : Metro» www.telegraphindia.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  113. ↑ INDIAN RAILWAY’S ZONE’S & THEIR DIVISIONS WITH HEAQUARTERS. 2012-04-17 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  114. ↑ Kolkata-Dhaka bus service resumes - Hindustan Times. 2012-01-04 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  115. ↑ International Bus Service. 2012-02-13 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  116. ↑ Maitree Express. 2011-12-26 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  117. ↑ Geography of transport development in India. Concept Pub. Co 2003 ISBN 817022957X. PMC 54758846. (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  118. ↑ Reaching India- Times Foundation - Indiatimes. 2007-10-16 (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  119. ↑ «Heavy rainfall throws city out of gear - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  120. ↑ (Ingelesez) «Heavy rains paralyse normal life in Kolkata» The Hindu 2011-08-06 ISSN 0971-751X. (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  121. ↑ «The Telegraph - Calcutta (Kolkata) | Metro | Cruise in a cool cab» www.telegraphindia.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  122. ↑ Transport in Kolkata (Calcutta) - Lonely Planet Travel Information. 2012-12-04 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  123. ↑ Kolkata Rickshaws - National Geographic Magazine. 2012-01-30 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  124. ↑ Table E2. 2005-02-19 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  125. ↑ [https://web.archive.org/web/20060723083755/http://www.unescap.org/ttdw/Publications/TPTS_pubs/bulletin74/bulletin74_ch5.pdf TRAFFIC ACCIDENT CHARACTERISTICS OF KOLKATA. ] 2006-07-23 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  126. ↑ The Hindu Business Line : Call to ensure traffic discipline in Kolkata. 2007-09-30 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  127. ↑ «Bus-stand shift still on paper - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  128. ↑ «West Bengal Industrial Development Corporation» www.wbidc.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  129. ↑ «AAI to modernize Chennai, Kolkata airports by fiscal end - Livemint» www.livemint.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  130. ↑ «From March 15, all flights from new terminal in Kolkata - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  131. ↑ Port Facilities. 2011-10-16 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  132. ↑ Wayback Machine. 2007-03-13 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  133. ↑ ACCESS. 2009-04-10 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  134. ↑ «Fogged out: Flights, train services hit - Times Of India» archive.is 2012-07-07 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  135. ↑ «No pollution scan on river ferries yet - Times Of India» archive.is 2012-07-07 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  136. ↑ a b Medical institutions and sanctioned no. of beds in districts of West Bengal as on 30.11.2011. 2012-12-02 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  137. ↑ Hospital beds. World Health Organization 2012-07-09 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  138. ↑ (Ingelesez) Shah, Mansi. (PDF) Waiting for Health Care: A survey of a public hospital in Kolkata. (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  139. ↑ Socio economic profile of patients In Kolkata: a case study of RG Kar and AMRI. 2013-06-28 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  140. ↑ The Telegraph - Calcutta : Careergraph. 2007-10-12 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  141. ↑ «On hospital floor for 12 days - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  142. ↑ (Ingelesez) «Mamata inducts two new ministers» Sify (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  143. ↑ Kolkata woman gives birth on road, dies after no admission by hospitals - Hindustan Times. 2012-01-18 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  144. ↑ (Ingelesez) Saha, Amal Krishna; Daw, Goutam. (2016-09-01). «Attitude of Patients towards Public Healthcare Services in Kolkata Metropolitan Area: An Empirical Approach» Journal of Health Management 18 (3): 401–409.  doi:10.1177/0972063416651565. ISSN 0972-0634. (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  145. ↑ Malaria, dengue down in Kolkata, IBN Live News. 2012-01-17 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  146. ↑ KMC wins battle against malaria, dengue. 2013-05-10 (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  147. ↑ (Ingelesez) (PDF) Annual report 2009–10. Department of AIDS Control, Ministry of Health & Family Welfare, Government of India 2011-10-20, 10, 106 or. (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  148. ↑ «Act today to curb pollution, say docs - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-23).
  149. ↑ a b (Ingelesez) (PDF) Annual Report 2007––2008. Department of School Education, Government of West Bengal. 2012-04-26, 69 or. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  150. ↑ WBBSE :: Affiliated Schools Malda. 2011-11-25 (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  151. ↑ (Ingelesez) (PDF) Annual report of the Department of Higher Education 2009–2010. Department of Higher Education, Government of West Bengal 2012-01-13, 124–27 or. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  152. ↑ (Ingelesez) «ALIAH UNIVERSITY» www.aliah.ac.in (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  153. ↑ (Ingelesez) «About the University» www.caluniv.ac.in (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  154. ↑ a b c d (Ingelesez) «Distinguished Alumni» www.caluniv.ac.in (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  155. ↑ a b (Ingelesez) «Distinguished Teachers» www.caluniv.ac.in (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  156. ↑ Science and empires : historical studies about scientific development and European expansion. Kluwer Academic Publishers 1992, 62 or. ISBN 0792315189. PMC 24627865. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  157. ↑ Literature, 1901-1967. World Scientific 1999, 134 or. ISBN 9810234139. PMC 42426978. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  158. ↑ (Ingelesez) «Amartya Sen» philosophy.fas.harvard.edu (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  159. ↑ 1897-1999., Chaudhuri, Nirad C.,. (). The autobiography of an unknown Indian. The New York Review of Books, 269 or. ISBN 094032282X. PMC 47521258. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  160. ↑ (Ingelesez) Society, Indian Anthropological. (). Cultural profile of Calcutta. Indian Anthropological Society, 7 or. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  161. ↑ Regional development and planning for the 21st century : new priorities, new philosophies. Ashgate 1998, 282 or. ISBN 1840148004. PMC 40827625. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  162. ↑ (Ingelesez) «Calcutta: Habitat of the Indian Intellectual» NPR.org (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  163. ↑ a b West Bengal Tourism. 2011-12-21 (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  164. ↑ (Ingelesez) Trachtenberg, Peter. The Chattering Masses. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  165. ↑ «Presidency old-timers to relive days of canteen adda - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  166. ↑ (Ingelesez) «‘Nah. Didi Can’t Hatch This Egg’ - Indian Express» archive.indianexpress.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  167. ↑ «Bite missing from graffiti, the fun's gone from the elections - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  168. ↑ (Ingelesez) (PDF) Graded list of heritage buildings. Kolkata Municipal Corporation 2015-12-22 (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  169. ↑ «Heritage buildings need restoration, not mere repairs - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  170. ↑ «Out of elite list, cradle of Bengal Renaissance falling apart - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  171. ↑ «Gardeners to guard museum? - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  172. ↑ 1944-, Gupta, Prosenjit Das,. (2000). 10 walks in Calcutta. HarperCollins Publishers ISBN 8172233833. PMC 44128319. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  173. ↑ (Ingelesez) «VICTORIA::» victoriamemorial-cal.org (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  174. ↑ (Ingelesez) «Science City» sciencecitykolkata.org.in (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  175. ↑ a b c The changing status of women in West Bengal, 1970-2000 : the challenge ahead. Sage Publications 2005, 99 or. ISBN 9788132101789. PMC 392112579. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  176. ↑ «The Telegraph - Calcutta (Kolkata) | 7days | Chowringhee revisited» www.telegraphindia.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  177. ↑ (Ingelesez) Geir, Heierstad,. (2003). Nandikar  : Staging Globalisation in Kolkata and Abroad. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  178. ↑ Theatre histories : an introduction. (2nd ed. argitaraldia) Routledge 2010, 429-430 or. ISBN 9780415462235. PMC 299714681. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  179. ↑ «Meet the new Mamata Banerjee - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  180. ↑ «Red Alert For Jatra - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  181. ↑ (Ingelesez) Sarkar, Bhaskar. (2008-03). «The Melodramas of Globalization» Cultural Dynamics 20 (1): 31–51.  doi:10.1177/0921374007088054. ISSN 0921-3740. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  182. ↑ Sekhar., Mittra, Sitansu. (). Bengal's renaissance : an era of multi-faceted growth. Academic Publishers, 80-100 or. ISBN 8187504188. PMC 465089066. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  183. ↑ 1934-, Sengupta, Nitish K.,. (). History of the Bengali-speaking people. UBS Publishers' Distributors, 211-212 or. ISBN 8174763554. PMC 49326692. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  184. ↑ (Ingelesez) «India: The Hungry Generation» Time 1964-11-20 ISSN 0040-781X. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  185. ↑ (Ingelesez) «Amid Calcutta's poverty, there's no dearth of cultural wealth» connection.ebscohost.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
  186. ↑ 1918-, Krishna Chaitanya,. (). A history of Indian painting. Abhinav Publications, 112-118 or. ISBN 8170173108. PMC 2525402. (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  187. ↑ GCAC - Government College of Art & Craft, Calcutta. 2010-05-07 (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  188. ↑ Partha., Mitter,. (). «How the past was salvaged by Swadeshi artists» Art and nationalism in colonial India, 1850-1922 : occidental orientations. Cambridge University Press, 267-306 or. ISBN 0521443547. PMC 28024531. (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  189. ↑ Atlas of world art. Laurence King Pub 2004 ISBN 1856693775. PMC 56535119. (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  190. ↑ a b (Frantsesez) Dorin, Stéphane. (2005-02-15). «La globalisation du rock vue de Calcutta» Volume ! (4 : 1): 139–150.  doi:10.4000/volume.1714. ISSN 2117-4148. (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  191. ↑ Shepherd, John. (2005). Continuum encyclopedia of popular music of the world. , 70-71 or. ISBN 0826463215. PMC 50235133. (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  192. ↑ (Ingelesez) Country Case Study: Development and Status of Freshwater Aquaculture in Bangladesh. WorldFish 2008 ISBN 9789832346708. (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  193. ↑ The Telegraph - Calcutta : Metro. 2006-02-28 (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  194. ↑ (Ingelesez) «Some images are synonymous with Kolkata» India Today (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  195. ↑ «Kolkata's mind-boggling variety of street food - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  196. ↑ (Ingelesez) «Street food as yummy and cheap as it gets» India Today (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  197. ↑ «This Puja, buzz over western clothes» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  198. ↑ Lynn., Foulston,. (). Hindu goddesses : beliefs and practices. Sussex Academic Press, 156 or. ISBN 9781902210438. PMC 227205926. (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  199. ↑ (Ingelesez) «Durga Puja - Banglapedia» en.banglapedia.org (Noiz kontsultatua: 2018-08-28).
  200. ↑ Khosla, Varuni; Sharma, Ravi Teja. (2014-06-13). «Forget cricket, football is catching fast in India» The Economic Times (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  201. ↑ a b FIFA.com - India's all-consuming rivalry. 2011-11-22 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  202. ↑ (Ingelesez) «Argentine football superstar Messi charms Kolkata» India Today (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  203. ↑ The Indian Football Association (West Bengal). 2011-12-03 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  204. ↑ Soccer in South Asia : empire, nation, diaspora. F. Cass 2001, 17 or. ISBN 071465146X. PMC 46695112. (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  205. ↑ FIFA.com - India strive for improvement. 2012-01-11 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  206. ↑ What happened to para cricket? - The Times of India. 2013-05-10 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  207. ↑ «Para cricket tourney gets off to a cracking start - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  208. ↑ The Hindu News Update Service. 2013-07-29 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  209. ↑ (Ingelesez) «Eden Gardens - IPL Venue - IPLT20.com» www.iplt20.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  210. ↑ (Ingelesez) «Kolkata accounted for 45% of total attendance in FIFA U-17 World Cup: West Bengal Chief Minister Mamata Banerjee» The Indian Express 2017-10-30 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  211. ↑ The Telegraph - Calcutta : Opinion. 2007-09-30 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  212. ↑ Blacks in whites : a century of cricket struggles in KwaZulu-Natal. University of Natal Press 2002, 38 or. ISBN 1869140257. PMC 51945263. (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  213. ↑ K., Bohn, Michael. (). Money golf : 600 years of betting on birdies. Potomac, 34 or. ISBN 9781597970327. PMC 185032459. (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  214. ↑ 1948-, Uschan, Michael V.,. (). Golf. Lucent Books, 16 or. ISBN 1560067446. PMC 44075953. (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  215. ↑ Himatsingka, Anuradha. (2011). «Royal Calcutta Turf Club in revival mode» The Economic Times (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  216. ↑ Jaisal., Singh,. (). Polo in India. New Holland, 12 or. ISBN 9781845379131. PMC 163617932. (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  217. ↑ Joanna., Jackson,. (). A year in the life of Windsor and Eton. (1st Frances Lincoln ed. argitaraldia) Frances Lincoln Ltd, 80 or. ISBN 9780711229365. PMC 670481654. (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  218. ↑ Sri Lanka Squash Federation. 2012-03-21 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  219. ↑ The City of Wonders. 2013-04-04 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  220. ↑ All India Tennis Association. 2011-11-22 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  221. ↑ «Team India's younger batsmen have overshadowed the old guard recently» Mail Online (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  222. ↑ «Sunfeast Open seeks date shift - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  223. ↑ The Telegraph - Calcutta (Kolkata) | Sports | AITA’s no to private players. 2013-11-03 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  224. ↑ Calcutta Cricket & Football Club. 2012-02-05 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  225. ↑ Official RWC 2015 Site - Rugby thrives in India. 2014-06-05 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  226. ↑ (Ingelesez) «Kolkata watches as rugby legacy vanishes year after year - Indian Express» archive.indianexpress.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  227. ↑ Welcome to AAEI.... 2011-12-19 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  228. ↑ (Ingelesez) The Horseless Age. Horseless Age Company 1904, 209 or. (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  229. ↑ The Telegraph - Calcutta : North Bengal & Sikkim. 2012-01-18 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  230. ↑ Bengal Motor Sports Club. 2012-04-26 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  231. ↑ «The Telegraph - Calcutta : Metro» www.telegraphindia.com (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  232. ↑ The Hindu : Sport / Hockey : Indian Airlines lifts Beighton Cup. 2012-10-23 (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  233. ↑ a b c d e f «A tale of two cities: Will Kolkata learn from her sister? - Times of India» The Times of India (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  234. ↑ (Ingelesez) «OMR.GOV.UA - official site of Odessa city / International cooperation / Twin Cities» omr.gov.ua (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).
  235. ↑ (Ingelesez) «The Twinning of Thessaloniki and Calcutta | Ελληνο-Ινδική Εταιρεία Πολιτισμού & Ανάπτυξης» elinepa.org (Noiz kontsultatua: 2018-08-29).


Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalkuta&oldid=9605597"(e)tik eskuratuta