Wikipedia

Gizateriaren ondare

(«Gizateriaren Ondarea» orritik birbideratua)

Gizateriaren ondarea, balio unibertsal berezia duela eta, UNESCOk hala izendatutako leku konkretua (hala nola, baso, mendi, laku, uharte, basamortu, eraikin edo hiri bat) da. Programa honek aparteko garrantzi kultural edo naturala duten lekuak identifikatzea, babestea eta gordetzea du helburu.[1]

Bizkaiko Zubia, Gizateriaren Ondarea

Gizateriaren ondare izendatzeaAldatu

Prozesua hasten da estatu batek inbentario bat garatzen duenean ezaugarri natural edo kultural esanguratsuak dituzten bere gune guztiekin. Hori Behin-behineko Zerrendan sartzen da, eta ondoren hautagaitza-espediente batean koka daiteke. Gizateriaren Ondarearen Zentroak espediente hau egiteko laguntza eskaintzen du, eta ahalik eta osoena izan behar du.

Ondoren, espedientea bi erakundek ebaluatzen dute independenteki: Naturaren Kontserbaziorako Nazioarteko Erakundeak (IUCN ingelesez) eta Monumentu eta Guneen Nazioarteko Kontseiluak (ICOMOS, ingelesez). Ondoren, erakunde horiek gomendioak helarazten dizkiote Gizateriaren Ondarearen Batzordeari. Komitea urtean behin biltzen da, hautagai bakoitza behin betiko zerrendan sartu ala ez erabakitzeko, eta, batzuetan, erabakia atzeratzen du estatu kideei informazio gehiago eskatzeko.

IrizpideakAldatu

Proposaturiko leku hautagai batek puntu batean edo gehiagotan bete behar dituen hamar irizpide daude zerrendan sartzeko.

 
86. tokia: Menfis eta bere Nekropolia - Piramideen Eremua Gizatik Dahshurrera (Egipto).
 
114. tokia: Persepolis (Iran).

2004. urtearen amaiera arte, sei irizpide ziren ondare kulturala izendatzeko; eta lau, ondare naturala izendatzeko. 2005ean sistema hori aldatu zen, hamar irizpideko multzo bakarra osatzeko. Izendatutako tokiek "balio unibertsal aipagarria" eduki behar dute, eta hamar irizpidetik gutxienez bat bete.[2]

  • i. "gizakien jeinu sortzailearen maisulana adieraztea".
  • ii. "giza balioen elkar-eragin garrantzitsua adieraztea denbora tarte luze edo kultura eskualde hedatu batean, arkitektura edo teknologia garapenean, arte monumentalean, hirigintzan edo paisaiagintzan".
  • iii. "lekukotza bakarra, edo gutxienez ezohikoa, ematea ohitura kultura edo zibilizazio batean, bizirik edo hilda dagoena".
  • iv. "giza historiako garai aipagarri bateko adibide bikaina izatea, hala nola, eraikin bat, teknologia edo arkitektura multzo bat edo paisaia bat.
  • v. "lur-itsasoen erabilera tradizionalaren edo jendeztatze tradizionalaren adibide bikaina izatea, batez ere aldaketa itzulezina izateko arriskuan badago".
  • vi. "balio unibertsala duten ideiei, sineskerei, artelanei, idazlanei, gertakari edo tradizio biziei lotuta egotea, zuzenean edo materialki".
  • vii. "aparteko gertakari naturalak edo edertasun naturala eta garrantzi estetiko ezohikoa izatea".
  • viii. "Lurraren historiaren aro nagusien adibide aparta izatea".
  • ix. "aldatzen edo garatzen ari diren prozesu ekologiko edo biologikoen adibide izatea".
  • x. "tokian bertan aniztasun biologikoa mantentzeko habitat naturalaren adibide garrantzitsu eta esanguratsua edukitzea".

Beste sailkapen batzukAldatu

Unescoren sailkapenetan, bada beste kontzeptu bat, gizateriaren kultura ondare immaterialarena. Kasu honetan, honela defintzen da[3]:

Kultura-ondare immateriala honako hauek dira: praktikak, irudikapenak, adierazpenak, ezagutza eta trebetasunak, tresnak, objektuak eta artefaktuak, komunitateek, taldeek eta, kasu batzuetan, gizabanakoek, beren kultura-ondaretzat hartzen dituztenak. Kultura-ondare immaterial hori, belaunaldiz belaunaldi transmititzen dena, komunitateek eta taldeek etengabe birsortzen dute beren ingurunearekin, naturarekin eta historiarekin duten interakzioari erantzunez, eta identitate- eta jarraitutasun-zentzua ematen die, kultura-aniztasunarekiko eta giza sormenarekiko errespetua sustatuz.

Era berean, Unescok natura edo ondare naturala babesteko beste izendapen ofizial bat du, biosfera erreserbena, eta halako bi daude Euskal Herrian, Urdaibai[4] (Bizkaian) eta Bardea[5] (Nafarroan).

Ondare hautatuakAldatu

Euskal HerrianAldatu

Euskal Herrian gizateriaren ondare izendatutakoak ondoko hauek dira:


EspainianAldatu

FrantzianAldatu

 
307. tokia: Askatasunaren Estatua (AEB).
 
437. tokia: Galapagoak (Ekuador).
 
314. tokia: Alhambra, Generalife eta Albayzín (Espainia).
 
444. tokia: Ait-Ben-Haddou ksarra (Maroko).
 
933. tokia: Loira ibarra (Frantzia).
 
483. tokia: Chichen Itza (Mexiko).
 
1. tokia: Iguazuko ur-jauziak (Argentina eta Brasil).
 
540. tokia: San Petersburgoko gune historikoa (Errusia).
 
592. tokia: Borobudur (Indonesia).
 
516. tokia: Bandiagarako Amildegiak (Mali).
 
776. tokia: Itsukushima tenplua (Japonia).

MunduanAldatu

Eskualdea Naturala Kulturala Mistoa Guztira
Afrika 39 48 4 91
Arabiar Herrialdeak 5 67 2 74
Asia-Pazifikoa eta Ozeania 55 148 10 213
Ipar Amerika eta Europa 68 417 11 496
Latinoamerika eta Karibea 36 91 3 130
Guztira 203 771 30 1004
Bikoiztuak kenduta 15 26 1 42
Guztira 188 745 29 962

ZerrendakAldatu

EskualdeakAldatu

UNESCOk 5 gune geografikotan edo eskualdetan banatzen du mundua, gizateriaren ondareei dagokienez:

  1. Afrika
  2. Arabiar Herrialdeak
  3. Asia-Pazifikoa
  4. Europa/Ipar Amerika (Errusia eta Israel barne)
  5. Latinoamerika/Karibea

Lurraldekako banaketaAldatu

Honako zerrenda honetan Gizateriaren Ondare izendatutako 10 leku baino gehiago dituzten herrialdeak agertzen dira:

  • Marroia: 40 Gizateriaren Ondare edo gehiago dituzten herrialdeak
  • Marroi argia: 30etik 39ra Gizateriaren Ondare dituzten herrialdeak
  • Laranja: 20tik 29ra Gizateriaren Ondare dituzten herrialdeak
  • Urdina: 15etik 19ra Gizateriaren Ondare dituzten herrialdeak
  • Berdea: 10etik 14ra Gizateriaren Ondare dituzten herrialdeak

Gizateriaren Ondarearen BatzarraAldatu

Gizateriaren Ondarearen Batzarrean parte hartzen duten estatuak hauek dira:[6]

  Angola   Azerbaijan   Burkina Faso   Kroazia
  Kuba   Finlandia   Indonesia   Jamaika
  Kazakhstan   Kuwait   Libano   Peru
  Filipinak   Polonia   Portugal   Hego Korea
  Tunisia   Turkia   Tanzania   Vietnam
  Zimbabwe

Batzarraren bilkurakAldatu

Bilkura Urtea Data Hiria Estatua
I. 1977 ekainaren 27 – uztailaren 1 Paris   Frantzia
II. 1978 irailaren 5 – irailaren 8 Washington Hiria   AEB
III. 1979 urriaren 23 – urriaren 26 Kairo   Egipto
IV. 1980 irailaren 1 – irailaren 5 Paris   Frantzia
V. 1981 urriaren 26 – urriaren 30 Sydney   Australia
VI. 1982 abenduaren 13 – abenduaren 17 Paris   Frantzia
VII. 1983 abenduaren 5 – abenduaren 9 Florentzia   Italia
VIII. 1984 urriaren 29 – azaroaren 2 Buenos Aires   Argentina
IX. 1985 abenduaren 2 – abenduaren 6 Paris   Frantzia
X. 1986 azaroaren 25 – azaroaren 28 Paris   Frantzia
XI. 1987 abenduaren 7 – abenduaren 11 Paris   Frantzia
XII. 1988 abenduaren 5 – abenduaren 9 Brasilia   Brasil
XIII. 1989 abenduaren 11 – abenduaren 15 Paris   Frantzia
XIV. 1990 abenduaren 7 – abenduaren 12 Banff   Kanada
XV. 1991 abenduaren 9 – abenduaren 13 Kartago   Tunisia
XVI. 1992 abenduaren 7 – abenduaren 14 Santa Fe   AEB
XVII. 1993 abenduaren 6 – abenduaren 11 Indietako Cartagena   Kolonbia
XVIII. 1994 abenduaren 12 – abenduaren 17 Phuket   Thailandia
XIX. 1995 abenduaren 4 – abenduaren 9 Berlin   Alemania
XX. 1996 abenduaren 2 – abenduaren 7 Merida   Mexiko
XXI. 1997 abenduaren 1 – abenduaren 5 Napoli   Italia
XXII. 1998 azaroaren 30 – abenduaren 5 Kioto   Japonia
XXIII. 1999 azaroaren 29 – abenduaren 4 Marrakex   Maroko
XXIV. 2000 azaroaren 27 – abenduaren 2 Cairns   Australia
XXV. 2001 abenduaren 11 – abenduaren 16 Helsinki   Finlandia
XXVI. 2002 ekainaren 24 – ekainaren 29 Budapest   Hungaria
XXVII. 2003 ekainaren 30 – uztailaren 5 Paris   Frantzia
XXVIII. 2004 ekainaren 28 – uztailaren 7 Suzhou   Txina
XXIX. 2005 uztailaren 10 – uztailaren 17 Durban   Hegoafrika
XXX. 2006 uztailaren 8 – uztailaren 16 Vilnius   Lituania
XXXI.[7] 2007 ekainaren 23 – uztailaren 1 Christchurch   Zeelanda Berria
XXXII. 2008 ekainaren 2 – ekainaren 10 Quebec Hiria   Kanada
XXXIII. 2009 ekainaren 22 - ekainaren 30 Sevilla   Espainia
XXXIV. 2010 uztailaren 25 - abuztuaren 3 Brasilia   Brasil
XXXV. 2011 ekainaren 19 - ekainaren 29 Paris   Frantzia
XXXVI. 2012 ekainaren 25 - uztailaren 5 San Petersburgo   Errusia
XXXVII. 2013 ekainaren 17 - ekainaren 27 Phnom Penh   Kanbodia
XXXVIII. 2014 ekainaren 15 - ekainaren 25 Doha   Qatar
XXXIX. 2015 ekainaren 28 - uztailaren 8 Bonn   Alemania
XXXX. 2016 uztailaren 10 - uztailaren 20 Istanbul   Turkia
XXXXI. 2017 uztailaren 10 - uztailaren 17 Krakovia   Polonia

Ikus, gaineraAldatu

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ World Heritage Whc.unesco.org
  2. ↑ Aukeraketa irizpideak
  3. ↑ «Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage» portal.unesco.org (Noiz kontsultatua: 2022-03-21).
  4. ↑ (Ingelesez) Urdaibai, UNESCOren webgunean
  5. ↑ (Ingelesez) Bardea, UNESCOren webgunean
  6. ↑ Estatu partaideen zerrenda, UNESCOren webgunean.
  7. ↑ UNESCOren webgunean, 31. Batzarraren datuak.

Kanpo estekakAldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Gizateriaren_ondare&oldid=8943174"(e)tik eskuratuta