Kairo

Kairo (arabieraz, القاهرة, al-Qāhirah) Egiptoko hiriburua da. Erdialdeko Egiptoko iparraldean dago, Niloren eskuinaldeko ibarrean, Mukatam mendiaren mendebaldean. Egiptoko eta arabiar munduko hiririk handiena da; Afrikako hiri handienetan bigarrena (Lagos ondoren); Afrikako, arabiar munduko eta Ekialde Hurbileko hiri-aglomerazio handienaren parte da. Kairo Handia metropoli-eremua munduko 12. handiena da biztanleriaren arabera, 22,1 milioi biztanle baino gehiagorekin.

Kairo القاهرة
hiri handia
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Egipto
Egiptoko gobernadore-herria	Kairoko gobernazioa
Alkatea	Abd El Azim Wazir (en)
Izen ofiziala	القاهرة
Jatorrizko izena	القاهرة
Posta kodea	11511–11668
Geografia
Koordenatuak	30°02′40″N 31°14′09″E
Azalera	528 km²
Altuera	23 m
Demografia
Biztanleria	9.606.916 (2018ko uztailaren 1a) 313.304 (2018)
Dentsitatea	18.195 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	969ko uztailaren 6a
Telefono aurrizkia	02
Ordu eremua	UTC+02:00 eta UTC+03:00
Hiri senidetuak	Frankfurt am Main, Amman, Beirut, Istanbul, New York, Houston, Ottawa, Pekin, Xi'an, Seul, Stuttgart, Bartzelona, Minsk, Mosku, Sarajevo, Isfahan, Grenoble, Jidda, Buenos Aires, Mexiko Hiria, Khartum, Aljer, Damasko, Casablanca, Lagos, Paris, Tbilisi, Bagdad, Rabat, Setif eta Helwan
Hizkuntza ofiziala	arabiera
cairo.gov.eg

Kairo antzinako Egiptorekin lotuta dago, bere eremu geografikoan Giza piramide gunea eta Menfis eta Heliopolis antzinako hiriak baitaude. Nilo deltaren ondoan kokatua, hiria Fustat gisa garatu zen 641ean, Egiptoko konkista musulmanaren ondoren, lehendik zegoen antzinako gotorleku erromatar baten ondoan, Babilonia. Kairo Fatimatar dinastiak sortu zuen 969. urtean. Geroago, Fustat ordezkatu zuen hirigune nagusi gisa Ayyubtarren eta Mamelukoen garaian (XII-XVI. mendeak). Kairo, aspaldidanik, eskualdeko bizitza politiko eta kulturalaren erdigunea izan da, eta «mila minareteen hiria» izendatzen dute arkitektura islamikoaren nagusitasunagatik. Kairoko erdigune historikoa Gizateriaren Ondare izendatu zuten 1979an Kairo, Globalizazioa eta Munduko Hirien Ikerketa Sarearen (GaWC) arabera, «Beta +» sailkapena duen munduko hiritzat hartzen da.

Kairok arabiar munduko zinema eta musika industriarik zaharrena eta handiena du, baita Egiptoko goi-mailako ikaskuntzako erakunderik zaharrena ere, Al-Azhar Unibertsitatea. Nazioarteko hedabide, enpresa eta erakunde askok eskualdeko egoitzak dituzte hirian; Arabiar Ligak Kairon izan du bere existentzia gehienean.

Kairok, beste megahiri askok bezala, kutsadura eta trafiko maila handiak jasaten ditu. Kairoko Metroa, 1987an inauguratua, Afrikako metro-sistemarik zaharrena da, eta gehien erabiltzen den munduko hamabosten artean dago, urtean 1.000 milioi bidaiari baino gehiagoko bidaiarekin. Kairoko ekonomia Ekialde Hurbileko lehen postuan kokatu zen 2005ean, eta, Foreign Policy aldizkariko 2010eko Hiri Globalen indizean, mundu osoko 43. postuan kokatu zen.

Kairo hiriaren ikuspegia

Gobernuaren egoitza eta unibertsitate-gune da: Al Azhar arabiar unibertsitatea, Amerikar Unibertsitatea, Gizako Unibertsitatea eta Ain al Shams Unibertsitatea.

Etimologia

Kairoren izena al-Qāhirah (القاهرة) arabieratik eratorria da (garaitzaile edo konkistatzaile), eta al-Mu'izz fatimatar kalifak hiriburutzat ezarri zuen hiria. Bere izen osoa eta formala al-Qāhirah al-Mu'izziyyah (القاهرة المعزيّة) zen, eta al-Mu'izz-en garaile esan nahi du. Era berean, uste da hiriaren sorreran Marte planeta (arabieraz an-Najm al-Qāhir (النجم القاهر) ―Izar Konkistatzailea― izenez ezagutzen dena), gorantz ari zelako dela.

Egiptoarrek, maiz, Kairori Maṣr (مَصر) deritze, Egipto beraren arabierazko izen egiptoarra, herrialderako hiriak duen garrantzia azpimarratuz

Hainbat izen kopto daude hiriarentzat. Tikešrōmi (koptoeraz: Ϯⲕⲉϣⲣⲱⲙⲓ kopto berantiarra: [di.kɑʃˈɾoːmi]) 1211ko Juan Fanijoiten Martirioa testuan egiaztatuta dago, eta haren esanahia izan daiteke: edo gizon hausle esan nahi duen kalkoa, arabieraz al-Qāhirah-aren antzekoa edo قَصْر الرُوم (qaṣr ar-rūm, "erromatar gaztelua") arabieratik eratorritakoa, Kairo Zaharreko Babilonia gotorlekuaren beste izen bat. Arabiar izena ⲧⲡⲟⲗⲓⲥ ϯⲣⲉϥϭⲣⲟ (hiri garaile) gisa ere erabiltzen da koptoen antifonarioan.

Klima

Datu klimatikoak (Kairo)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	18.9	20.4	23.5	28.3	32.0	33.9	34.7	34.2	32.6	29.2	24.8	20.3	27.8
Batez besteko tenperatura (ºC)	14.0	15.0	17.6	21.5	24.9	27.0	28.4	28.2	26.6	23.3	19.5	15.4	21.8
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	9.0	9.7	11.6	14.6	17.7	20.1	22.0	22.1	20.5	17.4	14.1	10.4	15.8
Pilatutako prezipitazioa (mm)	5.0	3.8	3.8	1.1	0.5	0.1	0.0	0.0	0.0	0.7	3.8	5.9	24.7
Prezipitazio egunak (≥ 0.01 mm)	3.5	2.7	1.9	0.9	0.5	0.1	0.0	0.0	0.0	0.5	1.3	2.8	14.2
Eguzki orduak	217	232	279	300	310	360	372	341	300	279	240	186	3416
Iturria: World Meteorological Organization (NBE), BBC Weather eguzki-orduak

Historia

Antzinako kokalekuak

Sakontzeko, irakurri: «Egiptoko historia»

Erromatar dorre zirkular baten aztarnak, Babilonia gotorlekua (III. mendea) Kairo zaharrean

Gaur egungo Kairo inguruko eremua aspalditik izan zen Antzinako Egiptoren ardatza Nilo Harana eta Niloren delta eskualdeen (gutxi gora-behera, Egipto Garaia eta Egipto Beherea) elkargunean zuen kokapen estrategikoagatik eta Iparraldeko Afrika eta Sortalde arteko bide nagusien bidegurutzean kokatzen baitzuen. Menfis, Egiptoko hiriburua erresuma zaharrean eta hiri garrantzitsu bat Ptolemeotar garaira arte, gaur egungo Kairotik hego-mendebaldera zegoen, distantzia gutxira. Heliopolis, beste hiri eta erlijio zentro garrantzitsua, Kairoko ipar-ekialdeko Matariya eta Ain Shams barruti modernoak diren lekuan zegoen. K.a. 525ean eta K.a. 343an Persiar inbasioek suntsitu zuten neurri handi batean, eta K.a. I. mendearen amaieran utzietsi zuten partzialki.

Hala ere, Kairo modernoaren jatorria, oro har, K.o. lehen milurtekoko kokaleku sorta batean dago. Laugarren mendearen amaieran, Menfisek garrantzia galtzen jarraitzen zuen, eta erromatarrek gotorleku handi bat ezarri zuten Niloren ekialdeko ertzean. Gotorlekua, Babilonia izenekoa, Diokleziano (erreg. 285–305) enperadore erromatarrak eraiki zuen Nilo eta Itsaso Gorria lotzen zituen kanal baten sarreran, Trajano enperadoreak lehenago eraikia (erreg. 98–117). Gotorlekutik iparralderago, gaur egungo al-Azbakiya auzotik gertu, Tendunyas izenez ezagutzen zen portu eta gotorleku bat zegoen. (Koptoeraz: ϯⲁⲛⲧⲱⲛⲓⲁⲥ) edo Umm Dunayn. Inguruan, erromatarren gotorlekuetatik kanpo, VII. mendea baino zaharragoa den egiturarik gorde ez den arren, ebidentzia historikoek iradokitzen dute hiri handi bat bazegoela. Hiria nahikoa garrantzitsua zen, zeren bere apezpikuak, Zirok, Efesoko Bigarren Kontzilioan parte hartu baitzuen, 449an.

602 eta 628 artean, bizantziar-sasandar Gerrak zailtasun handiak eragin zituen, eta, ziurrenik, hiriko biztanleriaren zati handi bat landa-aldera joatea eragin zuen, kokalekua, hein batean, hutsik utziz. Gaur egun, lekua komunitate kopto ortodoxoaren (IV. mendearen amaieran erromatar eta bizantziar elizetatik bereizi zena) nukleoa izaten jarraitzen du. Kairoko eliza zaharrenek, hala nola Santa Barbara eliza eta Sergio eta Bako Santuen eliza (VII. mendearen amaierako edo VIII. mendearen hasierakoak), Kairo Zaharra edo Kairo koptoa izenez ezagutzen den gotorlekuko harresien barruan daude gaur egun.

Fustat eta beste lehen kokaleku islamiar batzuk

Fustat(e)ko indusketen hondakinak (2004 argazkia)

640. urtean, arabiarrek Egipto inbaditu zuten. Amr ibn al-As jeneralak, islama Egiptora eraman zuenak, gotorlekua eraiki zuen erromatarren gotorlekutik gertu, Al-Fustat izenekoa (kanpamendua), geroago gotortu zuena. Lehen hiri hori, administrazio zentroa eta zergak kobratzen ziren tokia izan zen, baita Egiptoko lehen meskitaren kokapena ere.

Ondorengo dinastiek (abbastarra, fatimatarrak eta ayyubtar) hainbat gotorleku sortu zituzten, aurrekoak administrazio gunetzat baztertuz. 750ean, Suleiman fatimatarren buruak Al-Askar gotorlekua (armada) eraiki zuen Al Fustaten ondoan. Bizirik iraun zuen garai hartako eraikin bakarra arkitektura musulmanaren bitxietako bat da: Ahmad Ibn Tulun meskita.

868an, Bakbak izeneko turkiar jatorriko komandante bat Egiptora bidali zuen al-Mu'taz kalifa abbastarrak herrialdeko matxinada baten ondoren ordena berrezartzeko. Harekin batera, bere semeordea zegoen, Ahmad ibn Tulun, Egiptoko gobernadore eraginkor bihurtu zena. Denborarekin, Ibn Tulunek armada bat antolatu, eta eragina eta aberastasuna pilatu zituen, eta horrek, de facto, Egiptoko zein Siriako agintari independente bihurtzea ahalbidetu zion 878rako. 870ean, aberastasun gero eta handiagoa, hiriburu administratibo berria sortzeko erabili zuen, al-Qata'i (arabieraz: القطائـع), Fustat eta al-Askar-en ipar-ekialdean. Hiri berriak barne hartzen zuen: Dar al-Imara izenez ezagutzen den jauregia; al-Maydan izenez ezagutzen den arma-patio bat, zeinak bimaristan (ospitalea) eta ura hornitzeko akueduktu bat biltzen zituen. 876 eta 879 artean, Ibn Tulunek meskita handi bat eraiki zuen, gaur egun Ibn Tulun meskita izenez ezagutzen dena, hiriaren erdialdean, jauregiaren ondoan. 884an, hil ondoren, Ibn Tulun bere semeak eta ondorengoek jarraitu zuten oinordekotzan; horiek iraupen laburreko dinastia bat burutu zuten, tulundarrak. 905ean, abbasstarrek Muhammad Sulayman al-Katib jenerala bidali zuten herrialdearen gaineko kontrol zuzena berreskuratzeko. Tulundarren agintea amaitu zen, eta al-Qatta'i erabat harpilatua izan zen, egun zutik jarraitzen duen meskita izan ezik

Kairoren sorrera eta hedapena

Kairoko planoa 1200. urtea baino lehen, Stanley Lane-Poole-k berreraikia (1906) eta fatimatarren egiturak erakusten dituena: Saladin Ziudadela eta lehenagoko guneen kokapena (Fustat ez da ageri).

969an, Xii Ismaili Fatimatar inperioak Egipto konkistatu zuen Ifrikijatik gobernatu ondoren. Jawhar Al Saqili jeneral fatimatarrak Fustat eta Al-Qata'i ohiaren ipar-ekialdean gotorleku berri bat eraiki zuen. Lau urte behar izan zituen hiria eraikitzeko, hasiera batean al-Manṣūriyyah izenez ezagutu zena eta kalifa-herriaren hiriburu berria izango zena. Garai hartan, kalifaren aginduz, al-Azhar meskita eraikitzea agindu zuen, eta munduko hirugarren unibertsitate zaharrena bihurtu zen. Kairo, azkenean, ikaskuntza-zentro bihurtuko zen; Kairoko liburutegiak ehunka mila liburu zituen. 973an, al-Mu'izz li Din Allah kalifa Tunisiako Mahdia hiriburu zaharretik heldu zenean, hiriari, gaur egungo izena eman zion, Qāhirat al-Mu'izz, hortik dator Kairo (al-Qāhira) izena. Kalifak hiriaren bihotza hartzen zuen jauregi multzo zabal eta dotore batean bizi ziren. Kairo errege-hiri esklusibo samarra izan zen aldi horren gehienean, baina Badr al-Gamali Bisir izan zen garaian (1073-1094) mugak askatu ziren lehen aldiz, eta, Fustat-eko familia aberatsenei, hirira joateko baimena eman zitzaien. 1087 eta 1092 artean, Badr al-Gamalik ere harriekin eraiki zituen harresiak, eta gaur egun zutik dauden Bab al-Futuh, Bab al-Nasr eta Bab Zuweila hiriko ateak eraiki zituen.

Fatimatarren garaian, Fustatek bere goia lortu zuen tamainan eta oparotasunean, artisautzaren eta nazioarteko merkataritzaren gunetzat eta Niloko portu nagusitzat kokatuz. Iturri historikoek diotenez, hirian solairu anitzeko bizitoki komunitarioak zeuden, batez ere erdigunean, normalean maila ertain eta beheko biztanleak bizi zirenak. Horietako batzuk zazpi solairu zituzten, eta 200 eta 350 pertsona inguru bizi zitezkeen. Baliteke erromatarren insulaeren antzekoak izatea eta, gero, mamelukoen eta otomandar garaietan ohikoak izan ziren alokairuzko apartamentu multzoen prototipoak izatea

Hala ere, 1168an, Shawar fatimatar bisirrak su eman zion gotortu gabeko Fustatari, Amalariko I.a Jerusalemgo errege gurutzatuak, harrapa ez zezan. Suak hiria suntsitu ez bazuen eta existitzen jarraitu bazuen ere, bere gainbeheraren hasiera markatu zuen. Hurrengo mendeetan, Kairo, antzinako jauregi-hiria, zentro ekonomiko berria bihurtu zen, eta Fustatik migrazioa erakarri zuen.

1168an, gurutzatuek hiria hartu ez zuten arren, Shawar, Amalariko erregearen eta Shirkuh jeneral zengidarren arteko botere-borroka etengabeak fatimatarren kokalekuaren gainbehera ekarri zuen. 1169an, Shirkuh-ren iloba, Saladin, Egiptoko bisir berria izendatu zuten fatimatarrek, eta, bi urte geroago, azken kalifa fatimatarren, al-'Āḍid, familiaren boterea eskuratu zuen. Egiptoko lehen sultan gisa, Saladinek Ayyubtarren dinastia ezarri zuen, Kairon kokatua, eta Egipto abbastar suniekin lerrokatu zuen, Bagdaden kokatuta zeudenak. 1176an, Saladin Kairoko Ziudadela eraikitzen hasi zen, eta Egiptoko gobernuaren egoitza izango zen XIX. mendearen erdialdera arte. Ziudadela eraikitzeak, hala, behin betiko amaitu zuen fatimatarrek eraikitako Kairoren jauregi-hiri esklusiboarekin, eta egiptoar arruntei eta atzerriko merkatariei ireki zitzaien merkataritza-garapena bultzatuz. Ziudadelarekin batera, Saladinek 20 kilometroko horma berri bat eraikitzen hasi zen, Cairo eta Fustat beren ekialdeko aldean babestu eta Ziudadela berriarekin lotuko zituena. Eraikuntza-proiektu horiek Saladin hil eta gero ere jarraitu zuten, eta bere oinordeko aiyyubtarren eskutik amaitu ziren.

Goia eta gainbehera mamelukoen mendean

Sultan Qalawun-en Mausoleo-Madrasa-Ospitale konplexua, 1284-1285 urteetan Kairoko erdialdean eraikia, fatimatarren jauregi baten aztarnen gainean.

Garai oparoena, mamelukoena izan zen, izurri gogorrak zabaldu baziren ere (1295, 1347 eta 1492an). Otomandarren aginpideak ez zion aldaketa nabarmenik eragin hiriari. Bigarren Mundu Gerraren ondoren, oso bizkor hasi zen handitzen; hala, 1945ean, 1.300.000 biztanle zituen, eta, gaur egun, 19.439.541 ditu, ingurunea ere kontuan hartuta.

1250ean, Zazpigarren Gurutzadan, Ayyubtarren dinastiak krisi bat izan zuen al-Salih hiltzean, eta boterea mamelukoengana igaro zen; neurri batean, al-Salih-ren emaztearen, Shajar ad-Durr-en, laguntzarekin, aldi labur batez gobernatu zuena garai horretan. Mamelukoak ziren esklabo gazte gisa erosi eta sultanaren armadan zerbitzatzeko hazitako soldaduak. 1250 eta 1517 artean, Mamelukoen sultanerriaren tronua mameluko batetik bestera pasa zen, oro har, oinordetzan oinarrituta ez baizik eta, maiz, bortitza eta kaotikoa zen sistema batez jarraitua. Mameluko Inperioa, hala ere, eskualdeko potentzia nagusi bihurtu zen, eta mongoliarren aurrerapena uxatzeaz (ospetsuena, 1260ko Ain Jaluteko guduan izan zen) eta Sortaldeko azken gurutzatuen estatuak ezabatzeaz arduratu zen.

Ondasun nabarmenak

Kairoren bilakaera historikoaren arkeologia aztarna eta monumentu artistiko ugari gorde dira hirian: Auzune Koptoa (San Sergio eliza, V. mendean eraikia eta XI. mendean berriz moldatua); hiri hesitua (Aladinok XII. mendean eraikia); Hasan sultanaren madrasa (XIV. mendekoa), eta zenbait garaiko ia 500 meskita. Adibidez, Al-Hakim meskita edo Ibn Tulun meskita.

Kairon, bestalde, daude: Egiptoar Museoa, Museo Koptoa eta Arte Islamiarraren Museoa, arte mota horietako munduko bilduma nagusiak dituztenak. Kairoko Egiptoar Museoan Tutankamonen altxorra dago erakusgai.

Auzoak

• Midan Tahrir: hiri modernoa
• Merkatal-gunea
• Lorategi-hiria
• Midan Ramses
• Midan Ataba, erdigunea
• Islamiar Kairo, hirigune historikoa. UNESCOk gizateriaren ondare izendatu zuen.
• Kairo Zaharra, auzo koptoa duena
• Mohandesin
• Gezira
• Zamalek
• Guiza
• Heliopolis
• Nasr

Kairotar ospetsuak

• Boutros Boutros-Ghali, NBEko idazkari nagusia
• Nagib Mahfuz (1911-2006), idazlea.
• Mohamed ElBaradei, politikaria
• Dalida, italiar abeslaria
• Yasser Arafat (1929–2004), palestinar politikaria
• Dorothy Hodgkin, kimikaria
• Naguib Sawiris, enpresaburua
• Constantin Xenakis (1931), greziar artista
• Mido, futbolaria
• Umar al-Tilmisani, Anai Musulmanen buruzagia
• Alaa Abdelnaby, saskibaloi jokalaria
• Maryem Tollar, abeslaria

Herri eta hiri senidetuak

• Amman, Jordania (1988)
• Bogota, Kolonbia
• Amsterdam, Herbehereak
• Ankara, Turkia
• Aljer, Aljeria (1985)
• Atenas, Grezia (1996)
• Bagdad, Irak (1978)
• Beirut, Libano (1998)
• Buenos Aires, Argentina
• Damasko, Siria
• Istanbul, Turkia
• Stockholm, Suedia
• Hamburg, Alemania
• Mexiko Hiria, Mexiko
• Huacho, Peru
• Ispahan, Iran (1982)
• Khartum, Sudan
• Jedda, Saudi Arabia
• Lima, Peru
• Lisboa, Portugal
• Londres, Erresuma Batua
• Madril, Espainia
• Mosku, Errusia
• New York, Estatu Batuak (1982)
• Paris, Frantzia (1992)
• Beijing, Txina (1990)
• Praga, Txekiar Errepublika
• Rabat, Maroko (1987)
• Roma, Italia
• São Paulo, Brasil
• Seul, Hego Korea (1997)
• Stuttgart, Alemania (1979)
• Tokio, Japonia
• Toronto, Kanada
• Tunis, Tunisia (2000)
• Washington Hiria, Estatu Batuak
• Varsovia, Polonia

Oharrak

Aipatutako obrak

• Abu-Lughod, Janet. (July 1965). «Tale of Two Cities: The Origins of Modern Cairo» Comparative Studies in Society and History 7 (4): 429–457.  doi:10.1017/S0010417500003819. ISSN 0010-4175..
• (Ingelesez) Abu-Lughod, Janet L.. (1971). Cairo: 1001 Years of the City Victorious. Princeton University Press ISBN 978-0-691-65660-1..
• Afaf Lutfi Sayyid-Marsot. (1984). Egypt in the Reign of Muhammad Ali. (illustrated, reprint. argitaraldia) Cambridge, UK: Cambridge University Press ISBN 978-0-521-28968-9..
• AlSayyad, Nezar. (2011). Cairo: Histories of a City. The Belknap Press of Harvard University Press ISBN 9780674047860..
• Battuta, Ibn. (1829). The Travels of Ibn Battuta. Cosimo Classics ISBN 9781616402624..
• Behrens-Abouseif, Doris. (1992). Islamic Architecture in Cairo: An Introduction. (2.. argitaraldia) Brill ISBN 978-90-04-09626-4..
• Behrens-Abouseif, Doris. (2007). Cairo of the Mamluks: A History of Architecture and its Culture. The American University in Cairo Press ISBN 9789774160776..
• Böwering, Gerhard. (2008). «Recent Research on the Construction of the Quran» The Qur'an in its Historical Context. Routledge, 1–26 or. ISBN 9780415491693..
• Byrne, Joseph Patrick. (2004). The Black Death. (illustrated, annotated. argitaraldia) Westport, Conn.: Greenwood Publishing Group ISBN 978-0-313-32492-5..
• (Frantsesez) Clot, André. (1996). L'Égypte des Mamelouks: L'empire des esclaves, 1250–1517. Perrin ISBN 2-262-01030-7. OCLC .911345545.
• Collins, Robert O.. (2002). The Nile. (illustrated. argitaraldia) New Haven, Conn.: Yale University Press ISBN 978-0-300-09764-1..
• Daly, M. W.; Petry, Carl F.. (1998). The Cambridge History of Egypt: Islamic Egypt, 640–1517. Cambridge, UK: Cambridge University Press ISBN 978-0-521-47137-4..
• Elyachar, Julia. (2005). Markets of Dispossession: NGOs, Economic Development, and the State in Cairo. Duke University Press ISBN 978-0-8223-8713-8..
• Gabra, Gawdat; van Loon, Gertrud J.M.; Reif, Stefan; Swelim, Tarek. (2013). Ludwig, Carolyn ed. The History and Religious Heritage of Old Cairo: Its Fortress, Churches, Synagogue, and Mosque. American University in Cairo Press ISBN 9789774167690..
• Glassé, Cyril; Smith, Huston. (2003). The New Encyclopedia of Islam. (2. revised. argitaraldia) Singapore: Tien Wah Press ISBN 978-0-7591-0190-6..
• Golia, Maria. (2004). Cairo: city of sand. Reaktion Books ISBN 978-1-86189-187-7..
• Hawass, Zahi A.; Brock, Lyla Pinch. (2003). Egyptology at the Dawn of the Twenty-First Century: Archaeology. (2.. argitaraldia) Cairo: American University in Cairo ISBN 978-977-424-674-6..
• Hourani, Albert Habib; Khoury, Philip Shukry; Wilson, Mary Christina. (2004). The Modern Middle East: A Reader. (2.. argitaraldia) London: I.B. Tauris ISBN 978-1-86064-963-9..
• İnalcık, Halil; Faroqhi, Suraiya; Quataert, Donald; McGowan, Bruce; Pamuk, Sevket. (1997). An Economic and Social History of the Ottoman Empire. (illustrated, reprinted. argitaraldia) Cambridge, UK: Cambridge University Press ISBN 978-0-521-57455-6..
• Kennedy, Hugh. (2007). The Great Arab Conquests: How the Spread of Islam Changed the World We Live In. London: Weidenfeld & Nicolson ISBN 9780297846574..
• McGregor, Andrew James. (2006). A Military History of Modern Egypt: From the Ottoman Conquest to the Ramadan War. Westport, Conn.: Greenwood Publishing Group ISBN 978-0-275-98601-8..
• Meri, Josef W.; Bacharach, Jere L.. (2006). Medieval Islamic Civilization: An Encyclopedia. New York: Taylor & Francis ISBN 978-0-415-96692-4..
• O'Neill, Zora; Benanav, Michael; Lee, Jessica; Sattin, Anthony. (2012). Lonely Planet Egypt. (11.. argitaraldia) Lonely Planet ISBN 978-1-74179-959-0..
• (Frantsesez) Raymond, André. (1993). Le Caire. Fayard ISBN 978-2-213-02983-2.. English translation:
• Raymond, André. (2000). Cairo. Cambridge, Mass.: Harvard University Press ISBN 978-0-674-00316-3..
• Reynolds, Gabriel Said. (2008). «Introduction: Qur'anic Studies and its Controversies» The Qur'an in its Historical Context. Routledge, 1–26 or. ISBN 9780415491693..
• Shillington, Kevin. (2005). Encyclopedia of African History. New York: Taylor & Francis ISBN 978-1-57958-453-5..
• Shoshan, Boaz. (2002). David Morgan ed. Popular Culture in Medieval Cairo. Cambridge, UK: Cambridge University Press ISBN 978-0-521-89429-6..
• Sicker, Martin. (2001). The Islamic World in Decline: From the Treaty of Karlowitz to the Disintegration of the Ottoman Empire. (illustrated. argitaraldia) Westport, Conn.: Greenwood Publishing Group ISBN 978-0-275-96891-5..
• Sims, David. (2012). Understanding Cairo: The Logic of a City Out of Control. American University in Cairo Press ISBN 9789774165535..
• Swelim, Tarek. (2015). Ibn Tulun: His Lost City and Great Mosque. American University in Cairo Press ISBN 9789774166914..
• (Ingelesez) UN-Habitat. (2011). Cairo - a City in Transition. UN-Habitat ISBN 978-9-211-32353-5..
• (Ingelesez) Williams, Caroline. (2008). Islamic Monuments in Cairo: The Practical Guide. (6., Revised. argitaraldia) The American University in Cairo Press ISBN 978-977-416-205-3..
• Williams, Caroline. (2018). Islamic Monuments in Cairo: The Practical Guide. (7.. argitaraldia) Cairo: The American University in Cairo Press.
• Winter, Michael. (1992). Egyptian Society Under Ottoman Rule, 1517–1798. London: Routledge ISBN 978-0-415-02403-7..
• Winter, Michael. (2004). Egyptian Society Under Ottoman Rule, 1517–1798. London: Routledge ISBN 978-0-203-16923-0..

Gainerako irakurketak

Ikus, gainera: «Bibliography of the history of Cairo»

• Alsayyad, Nezar. (2011). Cairo.  doi:10.4159/harvard.9780674060791. ISBN 9780674060791..
• Beattie, Andrew. (2005). Cairo: A Cultural History. (illustrated. argitaraldia) New York: Oxford University Press ISBN 978-0-19-517893-7..
• Butler, Alfred J.. (2008). The Arab Conquest of Egypt – And the Last Thirty Years of the Roman Dominion. Portland, OR: Butler Press ISBN 978-1-4437-2783-9..
• Artemis Cooper, Cairo in the War, 1939–1945, Hamish Hamilton, 1989 / Penguin Book, 1995. ISBN 0-14-024781-5 (Pbk)
• Max Rodenbeck, Cairo– the City Victorious, Picador, 1998. ISBN 0-330-33709-2 (Hbk) ISBN 0-330-33710-6 (Pbk)
• Wahba, Magdi (1990). Cairo Memories" in Studies in Arab History: The Antonius Lectures, 1978–87. Edited by Derek Hopwood. London: Macmillan Press.
• «Rescuing Cairo's Lost Heritage» Islamica Magazine (15).
• Peter Theroux, Cairo: Clamorous heart of Egypt National Geographic Magazine April 1993
• Cynthia Myntti, Paris Along the Nile: Architecture in Cairo from the Belle Epoque, American University in Cairo Press, 2003.
• Cairo's belle époque architects 1900–1950, by Samir Raafat.
• Antonine Selim Nahas, one of city's major belle époque (1900–1950) architects.
• Nagib Mahfooz novels, all tell great stories about Cairo's deep conflicts.
• Lewicka, Paulina. (2011). Food and Foodways of Medieval Cairenes.  doi:10.1163/ej.9789004194724.i-626. ISBN 9789004206465..
• Sanders, Paula. (2008). Creating Medieval Cairo: Empire, Religion, and Architectural Preservation in Nineteenth-Century Egypt. Cairo: American University in Cairo ISBN 978-977-416-095-0..
• Jörg Armbruster, Suleman Taufiq (Eds.) مدينتي القاهرة (MYCAI – My Cairo Mein Kairo), text by different authors, photos by Barbara Armbruster and Hala Elkoussy, edition esefeld & traub, Stuttgart 2014, ISBN 978-3-9809887-8-0.

Kanpo estekak

• Datuak: Q85
• Multimedia: Cairo / Q85