Abaurrepea
Abaurrepea[5] ([aβaurepea]) Nafarroa Garaiko ipar-ekialdeko udalerri bat da, Aezkoa ibarrekoa. Zangozako merindadean dago, Iruñetik 67 kilometro ipar-ekialdera. 2017an 34 biztanle zituen.[6]
| Abaurrepea | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia | |||||||||
 Abaurrepeko ikuspegia. | |||||||||
|
| |||||||||
| Administrazioa | |||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||
| Merindadea | Zangozako merindadea | ||||||||
| Eskualdea | Aezkoa | ||||||||
| Izen ofiziala |
 Abaurrepea / Abaurrea Baja | ||||||||
| Alkatea |
Juan José Salón Arozarena (San Martín) | ||||||||
| Posta kodea |
31692 | ||||||||
| INE kodea |
31004 | ||||||||
| Herritarra | abaurrepetar[1] | ||||||||
| Kokapena | |||||||||
| Koordenatuak | 42° 54′ N, 1° 12′ W / 42.9°N,1.2°WKoordenatuak: 42° 54′ N, 1° 12′ W / 42.9°N,1.2°W | ||||||||
 | |||||||||
| Azalera | 11,1 km2 | ||||||||
| Garaiera | 855 metro | ||||||||
| Distantzia | 67 km Iruñera | ||||||||
| Demografia | |||||||||
| Biztanleria |
31 (2020) −1 (2019) | ||||||||
| |||||||||
| Dentsitatea | 3,42 biztanle/km² | ||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[2] |
-% 13,64 | ||||||||
| Zahartze tasa[2] | % 39,47 | ||||||||
| Ugalkortasun tasa[2] | ‰ 0 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Jarduera tasa[2] | % 0 (2011) | ||||||||
| Genero desoreka[2] | % 0 (2011) | ||||||||
| Langabezia erregistratua[2] | % 2,54 (2013) | ||||||||
| Euskara | |||||||||
| Euskaldunak[2] | % 7,32 (2010) | ||||||||
| Erabilera estimatua[3] | % 0,3 (2011) | ||||||||
| Kaleko erabilera [4] | % (2016) | ||||||||
| Etxeko erabilera | % | ||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||
GeografiaAldatu
Abaurrepea Aezkoako hego-ekialdean dago, Abodi mendilerroaren magalean, 860 metroko garaieran. 12 kilometro koadroko eremua hartzen du.[7]
Bi haitzulo eder daude, Asketaldea eta Oiaska; azken honetan babesten ziren herritarrak arriskurik zegoelarik.
Ingurune naturala eta klimaAldatu
Abaurrepeak mendialdeko klima ozeanikoa dauka (Cfb) Köppen sailkapenaren arabera.[8] Urteko batez besteko tenperatura 9 gradukoa da. Udalerriko jatorrizko landaredia, pagoek, pinuek eta haritzek osatzen dute ia osorik, eta gehienbat, udalerriaren gune altuenetan kokatzen dira, Abaurrepearen iparralde eta ipar-mendebaldean. Jatorrizko basoen %30 baino gutxiago gorde dira, abeltzainek larre, belardi bilakatu baitzituzten.[7]
MugakideakAldatu
Iparraldean Hiriberri du mugakide, ekialdean Jaurrieta eta Abaurregaina, hegoaldean Urraulgoiti, eta mendebaldean Artzibar eta Garaioa.
HistoriaAldatu
Abaurrearen idatzizko lehenbiziko aipamena 1237koa da, eta Tibalt I.a erregeak jaulkitako dokumentu batean ageri da. Agiri horretan erregeak baimena ematen zuen herri berri bat sortzeko Abaurrearen (Aveurrea) gainean, Zazaoz izeneko lekuan. Aipatzen den Abaurrea hori Abaurrepea zen, inongo zalantzarik gabe, eta herri berria Abaurregaina izan zitekeen.[9] Beti ere, XVI. mendera arte, batera zenbatzen zen bi herrietako biztanleria.[7] 1441ean, Aita Santuak Orreagako Santa Mariari atxiki zuen Abaurrepeko San Martin Tourskoa eliza.[7]
Aro Modernoan, Abaurregainak aurrea hartu zion Abaurrepeari demografian. 1797an, errate baterako, Abaurregainak 272 biztanle zituen, eta Abaurrepeak 143. Bi herriak suntsituak izan ziren Konbentzio Gerran (1793-1795). 1845 arte bi Abaurreak baturik egon ziren, eta Aezkoako alkateak eta herritarrek aukeratutako erregidore batek gobernatzen zuten herria. Urte horretan, Aezkoako udala desegin zelarik, Abaurrepea udalerri independente bihurtu zen.[7]
DemografiaAldatu
Aezkoako gainerako herriek bezala, Abaurrepeak biztanle anitz galdu ditu XX. mendearen erdialdetik hona; 1950ean 150 bizilagun zituen, eta 34 besterik ez 2017an.[6]
| Abaurrepeko biztanleria |
|---|
 |
EkonomiaAldatu
Udalerriko jarduera ekonomiko nagusiak nekazaritza eta abeltzaintza dira. Herri-lurrek 890 hektarea hartzen dituzte, eta horietatik 379 basogintzarako erabiltzen dira.[7]
PolitikaAldatu
Udal hauteskundeakAldatu
2007an Agrupación de Electores San Martín bakarrik aurkeztu zen hauteskundeetara, eta 25 boto jaso zituen. Abstentzioa %45,65koa izan zen. Ondorioz, Juan José Salon Arozarena bilakatu zen alkate. 2011 eta 2015ean ere, Agrupación de Electores San Martín bakarrik aurkeztu zen, eta Juan José Salon Arozarenak segitu zuen alkate.[10]
| Urtea | Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| 1931 | Centros Obreros | 19 | 6 |
| 1979 | Agrupación Electoral de Vecinos de Abaurrea Baja | 46 | 5 |
| 1983 | Agrupación de Electores de Abaurrea Baja | 17 | 5 |
| 1987 | zerrendarik ez | - | - |
| 2007 | Agrupación de Electores San Martín | 25 | 3 |
| 2010 | Agrupación de Electores San Martín | 17 | 3 |
| 2015 | Agrupación de Electores San Martín | 15 | 3 |
AlkateakAldatu
| 2007-2011 | Juan José Salon Arozarena | Agrupación de Electores San Martín |
| 2011-2015 | Juan José Salon Arozarena | Agrupación de Electores San Martín |
| 2015-2019 | Juan José Salon Arozarena | Agrupación de Electores San Martín |
UdaletxeaAldatu
- HELBIDEA: Kale Nagusia, 16
Azpiegitura eta garraioakAldatu
Autobuses Artieda autobus konpainiak Abaurrepea Iruñearekin batzen du. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:
KulturaAldatu
Jaiak eta ospakizunakAldatu
Abaurrepeko jaiak San Martinen omenez ospatzen dira, azaroaren 11ren inguruan. Horrez gain, San Juanen aurreko igandea, ekaineko hirugarren igandea gutxi gorabehera, jaiegun garrantzitsua da.[7]
Ondasun nabarmenakAldatu
- San Martin Tourskoa eliza. XV. mendean eraikia estilo gotikoan. Harriz egina, nabe bakarra du, hiru zatitan banatua eta burualde poligonala duena. Aipagarria da koruko eskaileretako balaustrada, baita korukoa ere. Ibarrean gelditzen den burdin sare landu bakarra dauka, aldarea sinestunengandik banatzeko eraikia.
- Gurutzeak. Herriko sarreran [[Pizkunde] estiloko gurutze eder bat dago, XVI. mendekoa. Bertze baten hondakinak ere daude.
- Errota. Errotaldea parajean dago, herritik kilometro bat hego-mendebaldera, indar hidraulikoa ematen zion errekastoaren ondoan. Hondatua dago. Bi ehotze-joko oso ditu, garabi eta turbina, eta gordailu bat ere. Lehenengo solairuan, egurrezko labe zaharra dago. Eraikinaren kanpoaldean errotarri batzuek osatzen dute zola .
- Baseliza. Garai batean Santa Engrazi izeneko baseliza zegoen, baina gaur egun toponimoa soilik gelditzen da, Santaengrazialdea, Garaioako bidean, herritik kilometro batera. Elezahar baten arabera, mojak bizi ziren baselizan, baina laminek bota omen zituzten.
ErreferentziakAldatu
- ↑ Abaurrepea EODAn.
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «UEMA-Atlasa» Euskararen erabilera (UEMA).
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
- ↑ a b Navarra: Población por municipios y sexo. 2017. ine.es Noiz kontsultatua: 2018-10-10.
- ↑ a b c d e f g h Abaurrea Baja. enciclopedianavarra.com Noiz kontsultatua: 2018-10-11.
- ↑ Nafarroako meteorologia eta klimatologia: Pirinioaldea. meteoeu.navarra.es Noiz kontsultatua: 2018-10-11.
- ↑ Abaurrea en la Edad Media (1/2). turismoabaurrea.blogspot.com Noiz kontsultatua: 2018-10-12.
- ↑ a b Elecciones locales 2015: Abaurrea Baja. Noiz kontsultatua: 2018-10-11.
Ikus, gaineraAldatu
Kanpo estekakAldatu
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
- (Gaztelaniaz) Abaurrepeari buruzko informazioa, Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuaren webgunean.
- Herriaren ikuspegia, NA-140 errepidetik, Google Street View zerbitzuan.
Datuak: Q546401
Multimedia: Abaurrepea-Abaurrea Baja
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Abaurrepea
