Orreagako kolegiata

Kristiau multzo monumentala handia, Orreagan kokatuta

Orreagako kolegiata (izen osoa: Orreagako Andre Mariaren Errege Kolegio-eliza) Orreagako multzo monumentala da. Arkitektura gotikoaren Nafarroako adibiderik onena da, Frantziako Uharteko eskualdeko estilorik garbienean. Teknikoki Donibane Garazi Donejakue bidearen hasiera den arren, erromes asko hasten dira Orreagatik, Garazi-Orreaga tartearen orografia zaila dela eta. Gainera, konplexuko elizan eskaintzen da erromesaren aldeko meza, Konpostelarako bideari ekiteko ezinbesteko baldintza.

Orreagako kolegiata
 UNESCOren gizateriaren ondarea
Kultura ondasuna
Nafar bidea Nafar bidea
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Probintzia Nafarroa Garaia
UdalerriaOrreaga
Koordenatuak43°00′36″N 1°19′10″W / 43.00990641°N 1.31939833°W / 43.00990641; -1.31939833
Map
Historia eta erabilera
Izenaren jatorriaOrreagako Andre Maria
Arkitektura
Estiloaarkitektura gotikoa
Gizateriaren ondarea
Erreferentzia669-154
Eskualdea[I]Europa eta Ipar Amerika
Izen-emateabilkura)
BICRI-53-0000446
154
  1. UNESCOk egindako sailkapenaren arabera

Haren eraikuntza Antso VII.a Azkarra nafar erregeak bultzatu zuen, aldi berean, ehorzketa leku izan nahi zuenak, azkenean izan zen bezala. XIII. mendearen hasieran eraiki zen eta bere hormen artean XIV. mendeko Orreagako Ama Birjinaren irudi eder bat hartzen du. Hainbat berrikuntza eta berreraikuntza jasan ditu hainbat ezbeharren ondoren, eta XVII. mendeko berreraikuntzak eragin zion multzo osoari, bereziki elizari eta klaustroari.

Erdi Aroan eta Aro Modernoan jabetza ugari izan zituen Nafarroako Erresuman eta handik kanpo, horien artean Katalaingo baseliza, Zangozako eliznagusia, Zumaiako eliza edo Samatango eliza, besterik beste.

Historia aldatu

Ibañeta mendatea Iberiar Penintsula eta Europaren arteko ibilbide natural bat da. Bertatik igaro ziren zelta, erromatar, bisigodo eta karolingiarrak, adibidez. Donejakue bidearen sorrera eta garapenarekin, puntu garrantzitsua izan zen Orreaga, behin Pirinioak jaitsita.[1]

Sortzea aldatu

 
Donejakue bidearen mapa zaharra, kolegiatan gordeta, non Orreaga ("Ronces-valles") ikus daitekeen bidearen hasiera gisa

Orreagako kolegiata, erromes jakobearren ospitale zaharra, Ibañeta mendatea ondoren ostatu hartzeko sortua, 1127an Iruñeko apezpikua Antso Larrosa jaunak sortu zuen. Honek Ibañetan ostatua eraiki zuen eta ekainaren 16an gotzainen, abadeen, elizgizonen eta laikoen kofradia bat eraiki zuen, kapareen ostatua eta kapareen zaintza finantzatzeko. 1132. urtearen inguruan, ospitalea gaur egun dagoen lekura eraman zuten.[2]

Kofradiak ezin izan zuenez fundazioaren biziraupena ziurtatu, errenta finkoez hornitu zuen: apezpikuak Aezkoako eliza guztiak eman zizkion, eta Iruñeko kabildoak Esteribar eta Erroibar ibarretan zituenak eman zizkion. Iruñeko kalonje batek ostatua prior gisa gobernatzea erabaki zen. Bera eta bi kapilauak Orreagako etorkizuneko kalonjeen kabildoaren hasierako gunea izango ziren, eta, Iruñeko eredua bezala, San Agustinen arauak arautu zuen. 1137an, Inozentzio II.a Aitasaintuak Orreagako eliza eta ospitalea hartu zituen babespean, eta bere jabetzak berretsi zituen; ondorioz, fundazio-prozesua amaitu zen. Handik gutxira Izpiritu Zainduaren hil kapera eraiki behar izan zuten, Erdi Aroan "Errolanen kapera" bezala ezagutzen zena.

Ostatua oso ondo hornitua zegoen orduan, eta bi etxe bereiz ere bazituen, bata gizonentzat eta bestea emakumeentzat, Orreagako laudorioz egindako poema garaikide baten arabera, erromesek jasotzen zituzten arretak eta funtzionamendua ere deskribatzen dituena. Antso VII.a Azkarra nafar erregeak gaur egungo eliza bikain eraiki eta hornitu zuen, 1219an sagaratu zena eta erregeak berak ehortzi zuena. Erregeak Nafarroako armarria osatzen duten esmeralda eta kateak eraman zituen Orreagara, 1212an Navas de Tolosako guduan Muhammad al-Nasir edo Miramolin lapurtu zizkionean.[3]

Lurren hedapena aldatu

 
Mugarriak Gipuzkoako Usurbilen, lurralde horiek Orreagakoak zirela adierazten zutenak

XIII. mendean zehar, kolegiataren jabaria edo ondasun eta eskubideen multzoa Nafarroan, lehentasunez, bere hasierako nukleoaren hegoalderantz hedatu zen. Donejakue bidean zehar Iruñerrira iristen da, eta handik haizemailea zabaltzen da: Longida, Untzitibar, Elortzibar, Orbaibar, Izarbeibar, Deierri eta Erdialdeko eta Erriberako zenbait hiribildu. Hegoaldeko hedapen horren osagarri gisa, jaso edo erosi zituen ondasunak idatzi behar dira inguruko Baxenabarren, edo are urrunago, Xiberoan. Jabetza multzo hori kokatzeko, hamabi enkargu sortu ziren Nafarroako Erresuman: Antxoritz, Artaxo, Atarrabia, Azkoien, Ekai, Katalain, Larrasoaña, Lorka, Tutera, Zangoza, Zabaltzeta eta Zilbeti. XIV. mendean eta XV. mendearen lehen erdian, ondasun batzuk jasotzen jarraitu zuen, eta ondasun horien lehentasunezko kokapena, nahiz eta ez esklusiboa, lehen aipatutako eremuaren antzekoa zen, baina haren perimetroa handituz. XV. mendearen lehen erdian hamabost bat eliza patronatu uztea izan zen, beharbada, Behe Erdi Aroko domeinuaren zabalkunderik nabarmenena. Handitze horien artean Zumaiako eliza nabarmentzen da.[4]

Baina Orreaga bereizten duena, Nafarroako Erresumako beste eliz erakunde batzuen aldean, zera da, bere domeinuaren eremua Iberiar Penintsula ez ezik, mendebaldeko Europako hainbat nazio ere hartzen zituela. 1193an jaso zuen bere lehen eliza Nafarroatik kanpo, Galizian, eta XIII. mendearen hasieran El Villar eta Zamoraren gomendioak jasotzen zituen Leongo Erresuman. Gaztelan Vellizako ospitalea eta Segovia eta Soria probintzietako jabetzak eman zizkioten. Aragoiko Erresuman (San Julian de Andria, gaur egungo A Sotonera udalerrian) eta baita duela gutxi konkistatutako lurretan ere, Valentziako Erresuman (Puçolgo gomendioa) eta Sevillan bertan, besteak beste. Leomilen zuzenketa izan zen portugaldarren ondasunen muina, eta XIX. mendera arte iraun zuen. Iberiar Penintsulatik kanpo, Santa Maria Mascarellaren (Bolonia), Londresen, eta Frantzian Samatango (Tolosatik gertu) eta Montpelhièrko gomendioak eta Xampainako jabetzak nabarmendu behar dira. Kolegiatak Pirinioz gaindiko ondasun hauek XVI. mendera arte mantendu zituen, neurri batean erreforma protestanteak ekarri zituen konbultsioen ondorioz galdu zituen. Samatan bakarrik mantendu zen ozta-ozta, harik eta 1631n Artaxoako priorerria jasotzearen truke Tolosako Done Saturdiri eman zioten arte.[5]

Eliza-liskarrak aldatu

 
Honorio III.a Aitasaintua Santa Maria Novella basilikan

Orreagako gorakadak azaltzen du 1204an fraideen beraien artean priorrak hautatzean izan ziren liskarrak. Ondoren, Iruñeko kabildoak priorrak aukeratzeko eskubidea aldarrikatu zuen 1217an, fraideek, lehentxeago, beren priorea komunitatearen barruan aukeratzeko pribilegioa aita santuarengandik lortu zutenean (hau da, Iruñeko kalonje izan beharrik gabe). 1218an Honorio III.ak kontzesioa berretsi zuen, baina Iruñeko gotzainari hauteskundeetan parte hartzeko agindu zion. Bi auzi berri sustatuko zituen Iruñeko kabildoak, priorra bere kideen artean hauta zezaten (1270-1273 eta 1302-1303), baina bietan porrot egin zuen. Orreagako priorrak lortu zuen ospea apezpiku-atributuen erabileran eta Nafarroako Gorteetara joatean nabarmendu zen XIII. mendearen bigarren erdian.[6]

1287an Orreagako aginduak estatutu batzuk onartu zituen, aurreko beste batzuk zabalduz, erromesen ostatuaren inguruan sortutako erakunde konplexuaren bizitza arautzeko balio izan zutenak. Estatutu horiek komunitateari buruzkoak ziren, San Agustinen kalonjeen kabildo-izaera ilundu eta ospitale-ordena autonomoaren, bereziaren, funtzioa azpimarratu nahi zuen definizio lauso gisa. XIV. mendearen lehen erdian, bigarren aukera hori defendatzen zuten praktoek eta fraideek aurre egin zieten, nahiago baitzuten kalonje deitu eta Iruñekoen pare bizi ziren. Aldarrikapen batzuen hondoan, etxeko ospitaleko lanak murriztu nahi zituzten, eta banakako prebendak zituen kabildo soil bihurtu. Iruñeko apezpikuaren epaiak 1371an kalonje izena berretsi zien eta dotazioak handitu zituen, baina errenta gehienen administrazioa priorraren esku utzi zuen.

Beste faktore batek Orreagako barne-egoera okertu zuen XIV. mendearen erdialdean. Egoitza Santuak Orreagako Udalaren onuren artean sartu zuen, eta printzeen izendapena beretzat gorde nahi izan zuen, kabildoari berari aukeratzeko eskubidea kenduz, XV. mendearen hasieran lortu zuena. Gainera, aurrekoek mende batez (1424-1527) beren oinordetza zehaztea lortu zuten, oinordetza-eskubidea zuten pradjutorren bidez. Preferatoa agramondar enklabe bihurtu zen eta bere titularrek kalonjeei beren dotazioak eskastu zizkieten. Konbultsio horiek ez zituzten Orreagaren ospea eta errentak kaltetu. Hainbesteraino non, bi alditan (1405 eta 1500) Iruñea artzapezpikutza egiten saiatu zirenean, bietan, elizbarruti sufragario bat ezartzea pentsatu zen. Done Jakueko erromesen aldeko abegi ona ere egin zen, hori baitzen Orreagako Andere Mariaren ospitalearen funtsezko sustraia eta lehen justifikazioa.[6]

Aro Modernoa aldatu

Fernando Katolikoak (1512-1521) Nafarroa konkistatu zuenean, kolegiata eta bere ingurua eremu « bero » bihurtu ziren. Haitz-gotorlekua eraiki zuten espainiarrek (Château Pignon, Arnegin) hainbat aldiz hartu zuten, eta, agaramondar priorato gisa, espainiarrentzat fidagarritasun gutxiko oposizio-zentroa izan zen, Florentzio Idoate Iragik 1981an emandako Gontzagako dokumentu baten arabera:

« Orreagatarrak dagokienez, iruditzen zait ez litzatekeela ezer galduko kalonje horiek kentzean, haien ordez San Agustinen eta gaztelarren erregelaren behatzaileak jarriz. Baina ez dut inoiz pentsatuko Andre Mariaren etxe hain debot bat, zeinaren bidez ulertzen baitut Nafarroan Erlijioa eta baita Euskaldunak ere kontserbatzen direla, beste nonbaitera lekualdatuko denik. Eta hala dirudi, mingarriak izan daitezkeen horiei buruz hitz egiten dutenak bota eta hormak, mutuak direnak, gera daitezela, eta ez dadila mugitu Andre Mariaren irudia, postu horretan mirari nabarmenak egin dituena. »


Garai hartan (1518-1542), Frantzisko Nafarroakoa, agaramondar familia nabarmenekoa, priore izendatu zuten, eta 1534an haren zuzendaritzapean konkordia bat egin zen, eta horri esker monasterioaren errentak zuzen banatu ziren priorraren, kabildoaren, elizaren eta ospitalearen artean. Monasterio honetatik etorritako beste agramontar nabarmen bat Martin Azpilkueta jauna izan zen, psikologia modernoaren aitzindari filosofoa. Erresumaren zatiketaren eta protestanteen arazoaren ondorioz, erromesen pasabidea gutxitzeaz gain, hamarrenekin ere arazoak izan zituzten. Filipe II.ak 1566an lortutako Bula bati esker, Gipuzkoa eta Nafarroa Garaiaren zati bat Baionako apezpikutzatik bereizi ahal izan zen, eta horrek zalantzan jarri zituen Orreagak Nafarroa Beherean hautematen zituen hamarrenak. Eta polemika piztu zuen, XVIII. mendera arte iraun zuena.[7]

 
Eguneroko afari baten eszena monasterioan

Nafarroaren nazionalizazioarekin eta erresumaren foraltasun espezifikoaren artikulazioarekin bat etorriz, Orreagako prioreak gero eta garrantzi politiko handiagoa hartzen joan ziren, eta ez ziren soilik Nafarroako Gorteetara joan erlijio-besoko kide gisa, baizik eta Nafarroako Erresumako Aldundiko kide izatera ere iritsi ziren (hala nola Torres Grijalba 1644an edo Enekoitz Abarka 1688an). Gorteetarako sarbideak XIX. mendera arte iraun zuen.[8]

XVIII. mendean, erromesaldien gainbehera gorabehera, monasterioa bisitatzen jarraitu zuten, adibidez, Elisabet Farnesio eta Mariaana Neoburgekoa. 1712an akordio batera iritsi ziren Baionako apezpikua eta Orreagako kabildoa, zeinaren bidez Nafarroa Garaiko hamarrenak Orreagako kabildora pasatzen ziren eta abadia honen jabetzak Ipar Euskal Herrian Baionari esleitzen zitzaizkion.[9]

Aro Garaikidea aldatu

 
1866ko urtarrilaren 28ko grabatua, Jaume Serra i Gibertekoa, non Orreagako kolegiata ikus daitekeen da

1724ko sute handiaren ondoren, berreraikitze urteak gertatu ziren, XIX. mendeko gerren hondamenek eten zituztenak. Konbentzioaren Gerrarekin, tropa konbentzionalek kolegiata arpilatu zuten eta hainbat eraikin suntsitu ziren. Abadian zortzi kalonje bizi ziren, sei errazionero, bi kapilau (horietako bat kapera baten antolaketaz arduratzen zen, tenore bat, baxu bat, bi bajete eta bost haurrekin) eta bere buruari « Koloniako priore handia » izenburua jartzen zion abadea. Iberiar Penintsulako Gerran altxorraren zati handi bat bitxietan saldu behar izan zuen. 1813an, kolegiata, Bying jeneralak gotortua, Soult mariskalak erasotu zuen, horren ondoriozko galera material eta moralekin.

XIX. mendearen erdialdean erregulartasuna galdua zen, erregeren aginduz priorra izendatua izan zelarik. 1833-1839ko gerra karlistak eta desamortizazioek gainbehera- eta desegite-prozesua eragin zuten. Besteak beste, honako leku hauetako jabetzak kendu zituzten orreagatarren eskuetatik: Irunberri, Zirauki, Luzaide, Auritz, Arraitza, Zabaltzeta, Lizarraga, Bera, Etxarri-Aranatz, Atarrabia, Beriain, Altzuza, Egulbati, Zangoza, Artaxo, Larrasoaña, Artikutza, Oronoz-Mugairi, Mendiorotz, Uritz, Olaberri, Domeñu, Eslaba, Ekai, Labio, Urrotz, Untzue, Zenborain, Antxoritz eta Orreaga. Orreagako herritik kanpo desamortizatutako etxeak 35era iritsi ziren. Gainera, 8 borda eta 8 korta ere gobernuaren eskuetara igaro ziren. 1851ko konkordatuaren ondoren, 1887an berriro sartu zen behaketa. Garai hartan, Orreagara egiten zen egungo erromeria, eta gero gorakada handia izan zuen. Ospitalea 1983ko azaroaren 17an sekularizatu zuten, eta Iberiar Penintsula osoan ezaugarri horietatik geratzen zen azkena izan zen.[10]

Prioreak aldatu

Kolegiata priore batek zuzentzen du, eta, gainera, udal-funtzioak bere gain hartzen ditu, Orreagako berariazko egoera dela-eta, udalerri gisa.[11]

Urteak Priore
1137 Antso ?
1152 - 1155 Pedro Oibar
1164 Guillermo ?
1194 - 1199 Fortun Badoztain
1203 - 1216 Martin Gerra
1217 Gartzea ?
1218 - 1220 Fernando ?
1226 Antso ?
1232 - 1267 Lope ?
1270 - 1300 Garcia Lopez
1302 - 1327 Andrés Ruiz de Medrano
1335 Juan Sánchez de Airaga
1346 García Ibáñez de Viguria
1347 - 1376 Sancho García de Echagüe
1383 - 1389 Miguel de Tabar
1390 - 1410 Jimeno de Aibar
1410 - 1418 Sancho de Meoz
1419 - 1454 Juan Galiondo de Tafalla
1454 - 1500 Juan de Egüés
1500 - 1518/22 Fernando de Egüés
1518/24 - 1542 Frantzisko Nafarroakoa
1542 - 1545 Antonio de Fonseca
1545 - 1546 Juan de Silveira
1546 - 1555 Francisco de Toledo
1555 - 1575 Antonio Manrique de Valencia
1575 - 1588 Diego González
1588 - 1599 Diego Balbás
1600 - 1611 Lope Valdivieso de Velasco
1613 - 1616 Martín Manso de Zúñiga
1618 Pedro Miguel
Urteak Priore
1619 - 1628 Juan Manrique de Lamariano
1629 - 1632 Pedro de Hoces
1632 - 1637 Juan de Velasco y Acevedo
1637 - 1639 Andrés Santos de San Pedro
1640 - 1648 Francisco de Torres Grijalba
1648 - 1652 Marcelo Lópe de Azcona y Dicastillo
1652 - 1655 Miguel Cruzat
1655 Martín Martínez
1656 - 1667 Gil de Echauri y Zárate
1668 - 1672 Gabriel Agudo Sendín
1672 - 1680 Francisco Marín y Rodezno
1681 - 1712 Jose Enekoitz Abarka
1713 - 1730 Francisco de la Torre y Herrera
1730 - 1759 Jaime de Solís y Gante
1760 - 1784 Juan de Aristia
1784 - 1801 Féliz Rubín de Celis
1803 - 1815 José Joaquín de Úriz y Lasaga
1816 - 1833 Juan Bautista de Reta Santesteban
1852 - 1855 Lino Barricarte
1866 - 1887 Francisco Polit González
1887 - 1906 Nicolás Polit González
1906 - 1915 José Urrutia Beraiz
1915 - 1943 Fermín Goicoechea Jaunsaras
1948 - 1956 José Iturria Miranda
1957 - 1976 Agapito Martínez Alegría
1977 - 1984 Máximo Echeverría Sanz
1984 - 2007 Jesús Labiano Villanueva
2008 - 2013 Jesús Idoate Gil
2013 - 2016 Juan Carlos Elizalde Espinal
2016 - orain Patxi Izko Barberia

Instalazioak aldatu

 
Orreagako Andre Mariaren elizako beraite bat. Antso Azkarra erakusten du Navas de Tolosako guduan

Eliza aldatu

Artikulu nagusia: «Orreagako Andre Mariaren eliza»

Agirietan azal­tzen denez, An­tso Azkarrari esker egina izan zen eliza eta hiru habeartetakoa da. Erdikoa albokoen gainetik igo­tzen da eta burual­de pentagonala­ du eta leihate galantak horma nagusietan. Ez da oso handia; 25 m ditu luzean eta 18 m zabalean eta 15 m garaieran. Bost tartetako habearteak, txandaka diametro desberdineko zutabeez bereiziak daude (0,94 m eta 0,72 m); berauek, kapitelak bitarteko, sei zatiko gangetako nerbioak zutitzen dituzte, hormetan ezarritako zutabe­txoen bidez. Harriz­koak diruditen gangak, itxuraz atal­ak diruditen arren, adreiluz­koak dira.

Torres Balbásen iri­tzian, jabego frantsesen eraikin gotikoetan –Paris al­dekoetan, batez ere– jakituna zen ar­kitek­toa fran­tses bat izango zen egilea dirudienez, zeren eta Orreagako elizak jarrai­tzen ditu XIII. mendearen hasierako katedralen ereduak, hala nola, Sens, Noyon, Senlis, Bourges eta Pariskoak. Horien antzera, tarte bakoi­tzak lau ar­kuko triforio lerden bat du, eta bere gainean arrosa-leiho zabalak ireki­tzen dira; Jouy‑le‑Moutierren eta Mareil‑Marlyen gerta­tzen den bezala. Parisko katedralean bezala, honen euskarriak zutabe zilindrikoak dira. Nafarroan, lehenengo al­diz ikusiko dugu gangen zama kanpora bota­tzen duten arbotanteak dituen eliza.

Orreagako eredua aldatu

Gogoan hartzekoa da Orreagak duela Iberiar Penin­tsulan ikusi zen lehen fran­tses gotikoa, eta Leon, Burgos eta Toledoko katedralik bikainenak ondorengo estiloari dagoz­kionak direla, “gotiko dirdira­tsu” deritzonari, alegia.

Orreagako eliza “eskola egina”[12] izango zen, Zangozako Santiagon imitazio bat aur­ki­tzen baita. Eliza horren barrual­de erromanikoa al­datu egin zen, al­de ba­tzuetan zir­kulu-formako ebakidura duten oinarriak ezarriz, haien gainean gangen nerbioak, angeluzuzenez­ko tarteak –sei zatitakoak, Orreagan bezala– jaso­tzeko biz­karra finkaturiko zutabeak zutitzen direla. Horien baoetan, idi-begiak aur­ki­tzen ditugu, baita mainel eta trazeria xumez­ko beste ba­tzuk ere.

Klaustroa aldatu

Artikulu nagusia: «Orreagako kolegiatako klaustroa»

Klaustroa oinplano karratukoa zen, Epistolaren aldetik elizari atxikia, eta aurrekoa ordezkatu zuen, 1600. urtean elurte batek suntsitu baitzuen. Oinplanoa irregularra da, eta altxaeretara ere transmititzen da irregulartasun hori. Altxaerek solairu bakarra dute, zabalera desberdineko hormarteekin, tamaina eta kopuru desberdineko horma-bularrekin eta argi desberdineko arkuekin. Hiru hegaleko estalkia teilatu laua da, zurezko habeak eta ebakidura angeluzuzeneko arku fajoi zorrotzak dituena.

Kripta aldatu

Artikulu nagusia: «Orreagako kolegiatako kripta»

Elizak kripta pentagonala du, burualdea eta gurutzaduraren zatia hartzen dituena. Lehen atala kanoi-erdi zorrotzeko gangaz estalita dago, eta burualdea horma-atalez. Burualdearen erdiko horma-ataletan erdi-puntuko leihateak irekitzen dira. Dekorazio piktorikoak eta harlandu gotikoaren atalak oraindik diraute, nahiz eta oso hondatuta egon.

Kapera aldatu

Artikulu nagusia: «San Agustinen kapera»

Oinplano karratua du, tertzeletedun gangaz estalia, eta elizakoak eta giltzarri apainduak baino nerbiodun lotura landuagoak ditu. Ganga, aingeru batzuk irudikatzen dituzten tamaina handiko lau mentsuletan bermatuta dago. Kaperaren erdian, Antso VII.a Azkarraren hilobia dago. Hemen daude Nafarroako armarriaren kateak.

Museoa aldatu

Artikulu nagusia: «Orreagako museoa»

Eraikinaren beheko solairuan dago, eta kolegiatako arte-objektu ugari biltzen ditu, eskultura, pintura eta urregintza barne, baita interes bibliografiko handiko altzariak, tapizak, txanponak eta liburuak ere. Hemen da Nafarroako armarriaren esmeralda.

Liburutegia aldatu

Artikulu nagusia: «Orreagako kolegiatako liburutegia»

Era guztietako gaien 15 000 liburukitik gora biltzen ditu, baina gai teologiko, filosofiko eta elizaren historiari buruzko lanak nabarmentzen dira. Hainbat hizkuntzatako liburukiak daude: hebreera, grekoa, latina, euskara eta baita txinera ere. Pieza interesgarrienetako batzuk, La Pretiosa kodizea kasu (XIV. mendekoa), kolegiataren museoan daude ikusgai.

Irudiak aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. (Gaztelaniaz) Vaquero, Eloísa Ramírez. (1993). «La comunidad regular de Santa María de Roncesvalles (siglos XII-XIX)» Príncipe de Viana 54 (199) ISSN 0032-8472. (Noiz kontsultatua: 2017-09-05).
  2. (Gaztelaniaz) Vaquero, Eloísa Ramírez. (1993). «La comunidad regular de Santa María de Roncesvalles (siglos XII-XIX)» Príncipe de Viana 54 (199) ISSN 0032-8472. (Noiz kontsultatua: 2017-09-05).
  3. Nafarroako armarriaren historia eta eboluzioa
  4. «Orreagako monasterioa - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2021-11-11).
  5. Tamburri Bariáin,, Pascual. (1997). «Presencia institucional de Roncesvalles en Bolonia» Hispania Sacra : revista de historia eclesiástica Madrid 99 (49): 363-408. (Noiz kontsultatua: 2017-09-05).
  6. a b Nafarroako Entziklopedia Handia | ORREAGA. (Noiz kontsultatua: 2021-11-11).
  7. (Gaztelaniaz) «Aldaketak eta galerak Aro Modernoan - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2021-11-13).
  8. (Gaztelaniaz) «Prioreei garrantzi handiagoa dute - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2021-11-13).
  9. (Gaztelaniaz) «Gatazkak Baionarekin - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2021-11-13).
  10. (Gaztelaniaz) «Desamortizazioa - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2021-11-13).
  11. «Orreaga - ORREAGAKO PRIOREAK» www.roncesvalles.es (Noiz kontsultatua: 2021-11-13).
  12. A. M. N. IV. libk. 107. or.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu