Juan Bautista Anza
Juan Bautista Anza Bezerra Nieto (Fronteras, Sonora, Espainia Berria, gaur egun Mexiko, 1736ko uztailaren 6 edo 7a - Arizpe, Sonora, Espainia Berria, gaur egun Mexiko, 1788ko abenduaren 19a) euskal jatorriko[1] militar, esploratzaile eta agintaria izan zen. 1777–1787 bitartean Espainiar Inperioaren Mexiko Berriko probintziako gobernadorea izan zen.
| Juan Bautista Anza | |||
|---|---|---|---|
.jpg) | |||
1778 - 1788 ← Pedro Fermín de Mendinueta (en)  - Fernando de la Concha (en) → | |||
| Bizitza | |||
| Jaiotza | Fronteras, 1736ko uztaila | ||
| Herrialdea |  Espainia  Mexiko | ||
| Heriotza | Arizpe, 1788ko abenduaren 19a (52 urte) | ||
| Hobiratze lekua | Mexiko | ||
| Familia | |||
| Aita | Juan Bautista Anza I.a | ||
| Hezkuntza | |||
| Hizkuntzak | gaztelania | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | esploratzailea eta militarra | ||
 | |||
Bizitza aldatu
Juan Bautista Anza Fronterasen jaio zen, Espainia Berriaren iparraldeko mugan bizi zen familia batean. Aita, Juan Bautista Anza I.a, Fronterasko presidioko kapitaina izan zen, 1740an apatxeek hil zuten arte.[2] 1752an Fronterasko presidioko armadan sartu zen. Laster igo zen mailaz, eta 1760an kapitaina zen. 1761ean Francisco Pérez Serrano, espainiar meatze-jabearen alabarekin ezkondu zen. Anzak hainbat sarraldi zuzendu zituen amerindiar etsaien lurraldean (apatxeen aurka, esate baterako) eta, era horretan, gaur egungo Arizonako bazter gehienak esploratu zituen.
1773an Antonio Maria Bucareli Urtsua erregeordeak Sonora Kalifornia Garaiarekin lotuko zuen bidea esploratzeko baimena eman zion. Bi arrazoi zeuden espedizioari baietza emateko. Batetik, Kaliforniako misioak hornitu ahal izateko beharrezkoa zen lehorreko bidea ezartzea, hornidura itsasoz eramatea zaila eta arriskutsua zelako. Bestetik, Europako beste indarrak (Erresuma Batua eta Errusia, batez ere) Pazifikoan aurrerapen handiak egiten ari zirenez gero, Espainiako erregeak Kalifornia Garaia kolonizatzeko ahalegina egin nahi zuen.[3]
Beharrezko prestaketak eginik, 1774ko urtarrilean Anza kapitaina, Aita Francisco Garcés frantziskotarra, soldadu eta zerbitzari batzuk eta 200 behi eta zamari inguru irten ziren Tubacetik. Gila eta Colorado ibaien bilgunean harreman adiskidetsuak izan zituzten Yuma etniako indioekin, eta hauen buruzagi Salvador Palmaren laguntza erdietsi zuten. Laguntza hau erabakigarria izan zen Gila eta Colorado ibaiak zeharkatzeko. Sierra Nevada gurutzatu ostean, 1774ko martxoaren 22an espedizioa San Gabriel misiora (gaur egungo Los Angeles hiritik gertu) iritsi zen. Iparralderantz Monterreyraino jarraitu zuen, eta gero Tubacera itzuli zen.[3][4]
Bidaldiaren arrakasta ikusirik, Bucarelik beste espedizio bat antolatzeko agindu zion Anzari, orduko hartan kolonoekin. 1775eko urriaren 25ean Anza, militar gutxi batzuk eta 240 gizon, emakume eta haur Tubacetik abiatu ziren. Bost hilabetez zaldiz, mandoz eta oinez ibili eta gero, 1776ko martxoaren 10ean Monterreyko presidiora heldu ziren. Oso bidaia gogorra izan zen, hotzak, goseak eta egarriak asko sufritu baitzuten kolonoek; hala ere emakume bat baino ez zen hil (erditzeko konplikazioengatik) eta lau ume jaio ziren. Berriz ere, bidean topatu zituzten indioen laguntza ezinbestekoa izan zen espedizioaren arrakastarako. 1776ko ekainean kolonoek, José Joaquín Moraga tenientea buru zutela, San Frantziskoko badiara joateko baimena eskuratu zuten eta bertan presidioa eta misioa eraiki zituzten[3].
1777an Espainia Berriko erregeordeak Mexiko Berriko gobernadore izendatu zuen Juan Bautista Anza. 1779an komantxeen aurkako zigor espedizio bat zuzendu zuen eta, gaur egungo Pueblotik (Colorado) hurbil, Adar Berde buruzagia hil zuten. 1787 arte jardun zuen gobernadore karguan. 1788ko abenduaren 19an hil zen, Arizpen.
Erreferentziak aldatu
- ↑ Douglass, William A.; Bilbao, Jon. Amerikanuak: Basques in the New World. Reno, NV: University of Nevada Press. p. 190. ISBN 0-87417-625-5 (Noiz kontsultatua: 2014-4-21).
- ↑ Garate, Donald. Juan Bautista de Anza: Basque Explorer in the New World, 1693-1740. University of Nevada Press (Noiz kontsultatua: 2014-4-21).[Betiko hautsitako esteka]
- ↑ a b c Spanish Exploration and Colonization of "Alta California" 1774-1776: Historical Context. anza.uoregon.edu (Noiz kontsultatua: 2014-4-21).
- ↑ Waldman, Carl; Wexler, Alan. Anza, Juan Bautista de. fofweb.com (Noiz kontsultatua: 2014-4-21).
Kanpo estekak aldatu
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Juan Bautista Anza  |
- (Ingelesez) Juan Bautista de Anza National Historic Trail U.S. National Park Serviceren webgunea. Nps.gov.
Datuak: Q727612
Multimedia: Juan Bautista de Anza / Q727612
