Haifa
Haifa[1] (hebreeraz: חֵיפָה, Ḥēyfā, χeˈfa ahoskatua; arabieraz: حَيْفَا, Ḥayfā) Ekialde Hurbileko hiria da, Israel iparraldean kokatutakoa, Mediterraneo itsasoko ekialdeko kostaldean, Haifako badian eta Karmel mendiaren magalean. Israelgo hirugarren hiririk populatuena da, 270.000 biztanle ingururekin, bai eta izen bereko barrutiaren hiriburu eta hiri nagusia ere.
| Haifa חֵיפָה | |||
|---|---|---|---|
| hiria | |||
 | |||
| |||
| Administrazioa | |||
| Estatu burujabe |  Israel | ||
| Israelen banaketa administratiboa | Haifa barrutia | ||
| Subdistrict of Israel | Haifa Subdistrict | ||
| Alkatea | Yona Yahav (en)  | ||
| Izen ofiziala | חיפה حَيْفَا | ||
| Jatorrizko izena | חֵיפָה | ||
| Posta kodea | 33000 | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 32°49′09″N 34°59′57″E / 32.8192°N 34.9992°E | ||
 | |||
| Azalera | 57 km² | ||
| Altuera | 475 m | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 282.831 (2021) 282.831 (2023)/(2021)/(2018)/(2017)/(2016)/(2015)/(2014)/(2013)/(2012)/(2011)/(2009)/(2008)/(2007)/(2006)/(2005)/(2004)/(2003)/(2002)/(2001)/(2000)/(1999)/(1998)/(1997)/(1996)/(1995)/(1994)/(1993)/(1992)/(1991)/(1990)/(1989)/(1988)/(1987)/(1986)/(1985)/(1984)/(1983)/(1982)/(1981)/(1980)/(1979)/(1978)/(1977)/(1976)/(1975)/(1974)/(1973)/(1972)/(1971)/(1970)/(1969)/(1968)/(1967)/(1966)/(1965)/(1964)/(1963)/(1962)/(1961)/(1961)/(1960)/(1959)/(1958)/(1957)/(1956)/(1955)/(1954)/(1953)/(1952)/(1951)/(1950)/(1949)/(1948) | ||
| Dentsitatea | 4.962 bizt/km² | ||
| Informazio gehigarria | |||
| Sorrera | 1761 | ||
| Ordu eremua | UTC+02:00 eta UTC+03:00 | ||
| Hiri senidetuak | Marseilla, Portsmouth, Erfurt, Hackney, Manila, San Frantzisko, Suceava, Aalborg, Lurmutur Hiria, Bremen, Anberes, Mainz, Turin, San Petersburgo, Düsseldorf, Rosario, Odesa, Shanghai, Kobe, Boston, Fort Lauderdale, Mannheim, Newcastle upon Tyne, West Hartford, Santo Domingo, Guayaquil, Lexington, Shenzhen, Langley (en) , Novokuznetsk, Palm Desert, Aalborg Municipality (en) , Limassol Municipality (en) , Chengdu, Telenești (en) eta Monterrey | ||
| haifa.muni.il | |||
Israelek Mediterraneo itsasoan duen porturik garrantzitsuena da.
Klima
aldatu  Datu klimatikoak (Haifa) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 17.0 | 17.5 | 19.6 | 23.9 | 26.2 | 29.3 | 31.1 | 31.4 | 29.9 | 28.0 | 24.0 | 19.2 | 24.76 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 8.9 | 8.7 | 10.5 | 13.6 | 17.2 | 20.6 | 23.0 | 23.6 | 21.7 | 18.5 | 14.1 | 10.9 | 15.94 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 124.9 | 92.2 | 52.8 | 23.6 | 2.7 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 1.2 | 28.0 | 77.4 | 135.5 | 538.3 |
| Prezipitazio egunak (≥ ) | 13.9 | 11.7 | 8.6 | 3.6 | 1.4 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.8 | 3.9 | 8.0 | 11.8 | 63.7 |
| Iturria: Israel Meteorological Service[2] | |||||||||||||
Historia
aldatu.jpg)
K. a. III. mendean agertzen da lehen aldiz dokumentatuta. Seleuzidarrek, makabearrek, eta erromatarrek konkistatu ostean, bizantziarren menpera igaro zen. Arabiarren zabalkundearen garaian konkistatu zuten.
Gurutzadetan joandako europarrek konkistatu zuten, bertako biztanle judu eta arabiarren aurka gogor borrokatu ondoren. Galileako printzerrian sartu zen, Jerusalemgo erreinuaren baitan, 1265ean Saladinok konkistatu zuen arte.
1761ean Acreko gobernadoreak hiria deuseztu zuen berri bat eraiki eta harresi sendo bat jartzeko. 1918ra arte otomandarren menpe gelditu zen, Lehenengo Mundu Gerran britaniarrek konkistatu zuten arte.
Palestinako britaniarren mandatuko portu garrantzitsuena zenez, 1948ko lehen gerra arabiar-israeldarrean borrokaleku gogorra izan zen. 1948ko otsailaren 23an israeldarrek bereganatu zuten, eta bertako biztanle arabiar askok Libanora jo zuten babes bila.
Israelen menpe dagoenetik, hiria asko hazi da, metropoli modernoa bihurtu da eta inguruko herritarrentzako lanpostu ugari sortzen ditu (ehungintza, elikagaien industria, zementua, beira... bezalako alorretan batez ere).
Lau erlijiorentzat sakratua da: judaismoarentzat (Eliasek koba bertan dagoela diote), kristauentzat, bereziki katolikoentzat (Karmengo Ama Birjinaren santutegia), drusoentzat eta Baha'i fedearentzat (azken honen hiribururik garrantzitsuena da).
Banaketa administratiboa
aldatu| Haifako barrutiak | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Barrutia | Biztanleria | % | Azalera (km²) | % | ||||||
| 1 | HaCarmel | 45.200 | 17,0 | 7,86 | 12,2 | |||||
| 3 | Ramot HaCarmel | 39.800 | 15,0 | 10,67 | 16,5 | |||||
| 2 | Ma'arav Haifa | 39.100 | 15,0 | 9,76 | 15,1 | |||||
| 4 | Hadar | 36.600 | 14,0 | 2,83 | 4,4 | |||||
| 5 | Neve Sha'anan | 36.300 | 14,0 | 3,03 | 4,7 | |||||
| 6 | Kiriat Haim + Kiriat Shmuel | 32.600 | 12,0 | 4,16 | 6,5 | |||||
| 7 | Ramot Neve Sha'anan | 19.400 | 7,0 | 3,82 | 5,9 | |||||
| 8 | HaIr HaTachtit | 12.600 | 5,0 | 1,92 | 3,0 | |||||
| 9 | Mifratz Haifa | - | - | 20,51 | 31,8 | |||||
| Guztira | 261.600 | 100 | 64,56 | 100 | ||||||
| Iturria: Haifako udala | ||||||||||
Erreferentziak
aldatu- ↑ Euskaltzaindia. Ekialde Hurbileko eta Ipar Afrikako toponimia. .
- ↑ Israel Meteorological Service. (2011ko ekaina). Averages and Records for Tel Aviv (Precipitation, Temperature and Records [Excluding February and May written in the page). ].
Kanpo estekak
aldatu- (Ingelesez)(Hebreeraz) Haifako udal web gunea
