Oskarbi
Oskarbi euskal musikagintzan diharduen Gipuzkoako talde bat da. Herri-kantutegia, "entsegu laborategi" bidezko kantu-sorkuntza eta musika polifonikoa oinarri hartuta, 1966tik aurrera bide berriak urratu zituen Oskarbik: jazza, gospela eta doinu berritzaileak euskal tradizioarekin uztartuz. Ez Dok Amairun parte hartu zuen taldeak 1967 eta 1971 bitartean. Luis Romero Eskamendi izan zen taldearen musika-zuzendaria 1968tik 1977ra arte, eta harreman estua izan zuten Jorge Oteiza eskultorearekin eta Bitoriano Gandiaga idazlearekin. Esperantzari leiho bat abesti ezagunaren egilea da taldea.[1][2][3]
| Oskarbi | |
|---|---|
 | |
| Datuak | |
| Jatorria | Gipuzkoa |
| Musika mota | herri kanta |
| Urteak | 1966 - |
| Produkzioa | |
| Diskoetxea(k) | Herri Gogoa, Elkar |
| Taldekideak | |
| Iñaki Maritxalar (1966tik) Joxe Luix Treku (1966tik) Maite Aizkorreta (1966-1975, 1990tik) Karlos Ruiz (1976tik) Gontzal Iñarra (1976tik) Manex Iñigo Ibabe (2021etik) Maite Aldaregia (2021etik) Oihana Lekuona (2021etik) Itziar Alonso (2024tik) | |
| Lehengo taldekideak | |
| Pello Garbizu (1966-1970) Karmelo Arren (1966-1970) Mari Jose Fernandez (1966-1972, 1990-2000) Itziar Maritxalar (1966-1974) Sarita Oiarzabal (1966) Martin Tejeria (1966) Fernando Cobos (1966) Ascen Izeta (1966) Iñake Balda (1967) Luis Romero (1968-1977) Bakartxo Maritxalar (1972-1978, 2000-2021) Antton Valverde (1972-1975) Agustina Pontesta (1973-1976) Iñaki Zabaleta (1974-1981) Elixabete Urreta (1975-1983) Beronik Ondikola (1978-1983, 2000-2021) Talo (Juan Carlos Gil) 1979-1982) Olatz Fresnedo (1980-1982) Matilde Iñarra (1982) Maria Jose Bergara (2008-2013) Diego de Vera (2008-2014) Maialen Maritxalar (2008) Beñat Ruiz (2011tik) Joana Ortega (2013-2020) Xabi Ustarroz (2014-2019) Maite Irusta (2016-2018) Itziar Jauregi (2016-2019) Lara Mitxelena (2016-2019) Mailen Rezabal (2017) Maite Lopez de Arbina (2018-2022) Iñar Sastre (2019) Alaitz Guridi (2021-2022) Inma Aranburu (2022) Xabin Mujika (2022) | |
  | |
1966 eta 2017 urteen artean taldeak 11 album grabatu eta 580 kantaldi eman zituen, eta horietatik 411 kantaldi izan ziren lehen hamar urteetan (1966-1976).[2]
Estiloa
aldatuAhots harmoniak ziren Oskarbiren ardatza. Taldeak "euskal jazza" delako musika egiten zuen: jazzaren, gospelaren eta 60-70eko hamarkadetako joera berritzaileen arteko nahasketa berezia. Ez zituzten partiturak estu errespetatzen, eta ahotsak modu espontaneo batez integratzen saiatzen ziren. Herri kantutegia eta taldeak berak sortzen zituen abestiak ziren haien musikaren oinarri nagusia. Euskal tradizioari modernitatea erantsi nahi zion Oskarbik. Jose Luis Treku taldekideak agertu zuenez, "Azkueren eta Aita Donostiaren kantuak hartu eta geure erara ikasi eta moldatzen genituen, eta guk geuk ere jasotzen genituen hainbat herritan. Baina horietaz gain, guk ere abesti berriak egiten genituen poeten hitzekin".[4]
Orduko euskal kulturan gertatzen ari ziren aldaketa garrantzitsuetan partaide zen taldea; hala ere, kantuak ez ziren momentuko egoerari erantzuteko sortuak.
| « | Guk ez dugu zirkunstantzia bati, edo momentu koiuntural bati bakarrik erantzungo dion abestirik egiten. Bat-bateko horiek, sarritan, bere eragina gogoan hartuz ere, berehala igarotzen dira, modatik pasatzen. Jakineko une bati ez ezik, gure herriaren norabideari erantzunaz jokatu nahi dugu. Abeslariaren eta herriaren artean etenik sortu gabe. | » |
Partaideak
aldatuHogeita sei bat lagun pasatu dira Oskarbitik. Taldearen azken osaera honako hau zen 2024an: Iñaki Maritxalar(gitarra eta ahotsa), Joxeluix Treku, Ohiana Lekuona, Maite Aizkorreta, Itziar Alonso, Karlos Ruiz, Maite Aldaregia (biolina), Gontzal Iñarra (flauta) eta Manex Iñigo (pianoa). Horrez gain, Oskarbiren ibilbide luzean beste hainbat musikari pasatu ziren taldetik: Mari Jose Fernandez, Kepa Garbizu, Karmelo Arren, Elixabete Urreta, Antton Valverde...[2]
Honako grafikoan ikus daiteke kide bakoitza zein urtetan parte hartu duen eta noiz argitaratu diren diskoak (barra bertikal beltzak:1969, 1970, 1972, 1976, 1979, 2004, 2008, 2012, 2016 etq 2021)[6][2]
Abestien hitzak
aldatuHitzei dagokienez, Bitoriano Gandiaga, Joxan Artze eta Xabier Leteren olerki asko musikatu zituen taldeak. Horiez gain, Jorge Oteizak ere eragin handia izan zuen taldean; hark egin zituen Oskarbiren ikurra eta lehen disko txikiaren azala. Bordari eta Kamusarri-ren poemak ere musikatu dituzte, baita taldekide diren Pello Garbizu, Luis Romero eta Joxeluix Trekuren batzuk ere.
Historia
aldatuSorrera eta lehenengo diskoa (1966-1969)
aldatu
Oskarbi taldea 1966. urtearen hasieran sortu zen. Don Bosco haur abesbatzan ibilitako hainbat kidek talde berria egitea erabaki zuten. Berehala dezenteko sona lortu zuten. Baina hasierako hilabeteetan ez zuten zuzendaritza musikalik, eta zeregin horretarako Don Bosco abesbatzan ezagututako Luis Romero gonbidatu zuten.[2]
1968an, Eibarko San Joan jaietan Radio Juventud-ek antolatutako Primer Premio de Intérpretes de la Canción en Euskara-Gran Premio de Eibar lehiaketan euskal kantuaren lehen saria irabazi zuen taldeen atalean, Luis Romerok sortutako "Gazteak gera" doinuarekin. Hala ere, kantuak ez zuen zentsuraren galbahea pasatu, eta ezin izan zuten grabatu. Hurrengo urtean, taldeak lehen disko txikia eman zuen argitara. Kantutegietatik hartutako lau abestik osatzen zuten, baina molde gaztea eta berritzailea emanez. Diskoa Urnietako Salestarren ikastetxean grabatu zuten, Bartzelonako talde tekniko baten laguntzaz. Herri Gogoa diskoetxeak eman zuen argitara.
Urte horietan, Ez Dok Amairu mugimenduan murgildu zen Oskarbi. Taldearekin hainbat emanaldi egin zituzten.
Bigarren diskoa (1970-1971)
aldatu Bigarren diskoa Bartzelonan grabatu zuten, Lluis Llach eta Joan Manuel Serraten estudioko musikariekin: Abesti zaharrak eta berriak (Herri Gogoa, 1970). Baliabideak hobeak izan ziren, eta, abesti zaharrez gainera, taldearen hiru abesti sartu zituzten: "Ni bizi naizen lurrean", "Txori txikiak" eta "Iru gabean".[2]
1971an Portugaleten estreinatutako Baga biga Higa Sentikarian parte hartu zuten Ez Dok Amairurekin.[4]
Hirugarren diskoa (1972-1974)
aldatu
Horren ondotik, taldeak hainbat aldaketa izan zituen. Batzuek, soldaduskara joan behar izan zuten; beste batzuk, ezkondu egin ziren. Hala ere, Oskarbik bizirik segitu zuen. Hirugarren diskoa, Eskutari (Herri Gogoa, 1972), Donostian grabatu zuten, Iñaki Beobidek zabaldutako estudioan, eta teknologia berriak baliatu zituzten: moog gailuaren erabilera izan zen berrikuntzarik handiena. Diskoan Luis Romerok sortutako lau kantu zeuden: "Androkanto", "Kezka", "Eskutari" eta "Bai, bai bainan gero ez".[2]
| « | ANDROKANTO
Entzun nahi duenentzat hamalau |
» |
Laugarren eta bosgarren diskoak (1975-2003)
aldatu
1975ean bi disko argitaratu zituzten: Olentzero eta Hitz urri batzuk, biak Herri Gogoarekin. Lehena, gabon kantuz osatutako lana zen. Bigarrena, berriz, orduko egoera politikoaren ispilu garbia. Horretan dago Esperantzari leiho bat abestia, Bitoriano Gandiagak idatzitako hitzekin osatua eta taldearen ikur bihurtuko zena. Kantu horrekin bukatzen baitziren Oskarbiren emanaldiak.[2]
| « | Esperantzari leiho bat
Esperantzari leiho bat Baina nekez ikusi dute Desilusio usai bat |
» |
1975ean Madrileko Ateneoan kantaldi gogoangarria eman zuten. Eta 1976an Donostiako Belodromoan 24 ordu euskaraz kantaldi erraldoian aritu ziren,[4]
1977an Luis Romerok Oskarbi utzi zuen, baina taldeak iraun egin zuen.
1978an Bilboko La Casillan Joan Manuel Serratekin kantaldi bat egin zuten.[4]
1980an taldearen azken disko ofiziala agertu zen, Euskara eta txakolina (Elkar), eta 1984an taldearen agurra iritsi zen, 400dik gora emanaldi eskaini ondoren. Hortik aurrera, Oskarbik oso tarteka eskaini zituen emanaldiak, ekitaldi berezietan, hala nola Gandiagari eta Oteizari eskainitako omenaldietan.
Antologiako diskoa eta hainbat kontzertu (2004-)
aldatu
Oskarbiren antologia bat argitaratu zuen Elkar diskoetxeak CD formatuan 2004. urtean: Esperantzari leiho bat, bi diskoz osatutako bilduma. Bertan, sekula grabatu gabeko sei kantu agertzen ziren: "Ez dakit zergatik", "Andre nobia", "Mutil txaleko gorria", "Lua lua", "Ez zaude bakarrik" eta "Elizara dihoa". Horrez gain, 1976an argitaraturiko Olentzero diskoko kantuak konpaktu formatuan berrargitaratu ziren 2008an, eta beste bost kantu grabatu berriak erantsi zizkieten: Olentzero (Elkar, 2008). Honen ondoren ere disko berriak atera dituzte.[2]
2000ko hamarkadan Quebecen, Argentinan eta Uruguain kantaldiak eman zituzten.[4]
Oteizaren hutsunetik, Gandiagaren hitzetara tituludun kontzertua antolatu zuten 2019an, Oteizak Arantzazuko proiektua amaitu zueneko 50. urteurrena ospatzeko.[7]
50 baino gehiago izan dira 2010raz geroztik eman dituzten kantaldiak.[4]
Diskografia
aldatuHonako 12 album hauek argitaratu dituzte:[2][8]
- Oskarbi (1969, Herri Gogoa)
- Abesti zaharrak eta berriak (1970, Herri Gogoa)
- Eskutari (1972, Herri Gogoa)
- Olentzero (1976, Herri Gogoa)
- Hitz urri batzuk (1976, Herri Gogoa)
- Euskara eta txakolina (1979, Elkar)
- Esperantzari leiho bat: antologia 1966-2004 (2004, Elkar)
- ... CD bikoitza izan zen zazpigarrena.
- Olentzero (2008, Elkar)[9]
- Xirimiri (2012, Elkar) Herri kantak eta kantu berriak tartekatuta agertzen dira, baina herri kanta gehienak ere inoiz grabatu gabeak dira. Kantu berrien artean, Jose Luis Treku, Xabier Lete eta Bitoriano Gandiagaren poemetan oinarritutakoak daude: Xirimiri, Gabon hitzak eta Kuku hurrenez hurren.[10]
- Mendira naiz (2016, Elkar)
- Kantua zuei (2021, Elkar)
-
Lekuona, Aizkorreta eta Alonso -
-
-
Gontzal Iñarra flautan.
Abestien sorrera, "entsegu laborategia"
aldatuTaldekideen artean sortzen dituzte kantak Oskarbikoek. Behin hitzak eta oinarrizko doinu bat sortuta daudela, entseguetan denen artean esperimentatzen dute abestia guztiz sortu arte. Denen artean esperimentu kolektiboa egiten dute, entsegua laborategi bihurtzen dute.[11]
Adibidez, honela sortu zuten Mendira naiz abestia denen artean: Mendirako afizioak eraginda, Joseluix Trekuk udazkeneko goiz batean maldan gora zihoala egindako gogoeta batean oinarritutako hitzak dira. Iñaki Maritxalarri pasa zizkion hitzok geroago. Iñakik doinuaren lehen ideia nagusia lortu zuenean kide guztien entsegura eraman zuen. Lehena hitzak sortzea, gero doinua eta hirugarren parada entsegua izaten da gehienetan Oskarbiren sorkuntzako tailerrean. Entsegua "laborategi" bihurtzen da horrelakoetan. Entseguan melodia aurkezten da eta hitzen kokapena probatzen dute. Gero bakarka edo koralean, zenbat ahots eta nork abestu, baita ze instrumentu sartu eta non, hori izan zen "Mendira naiz" kantuaren bidea.
Musika arloan denek dute hitza baina entseguko maisua Iñaki da, berak zuzentzen du ahotsen sorkuntza. Oskarbiko musikariek badute nortasuna eta beraiek ere ematen dute iritzia entsegu-mahaiaren gainean edo alboan. Eztabaida epel batzuen ondoren kantu berria orekatu eta finkatzen da. Hilabete batzuk geroago aldaketa gehiago izan daitezke beti. Hona "Mendira naiz" abestiaren sekuentzia: gitarra eta akordeoia lasaitasunez hasten dira, pianoa piskanaka burua azaltzen. "Orbel hori gorrien gainean..." unisono taldeko sei ahotsak. "Mendira naiz aldapean" denok ahotsetan. "Hosto lehorren hotsen laguntzaz..." eta "Bidean naiz murgilduta. Laino artean goraka..." eta "Iritsi naiz helmugara".
Flauta, gitarra, pianoa, eta akordeoiaren saioak arnas ematen dio gailurreko handitasunari. "Tontor gainean arnaska..." eta "Ase naiz tontorrean. Barneko atseden bakez..." eta "Mendira naiz, Bidean naiz, Iritsi naiz, Ase naiz, Ase naiz".
Pianoa eta flautaren gidaritzapean instrumentuen azken erakustaldiarekin, "Trailarara" eta "Ase naiz" kontrakantoan errepikatuz bukatzen dute mendiko zeremonia.
Erreferentziak
aldatu- Edukiaren zati bat «Oskarbi» artikulutik hartua da. Artikulu hark Gontzal Agote du egile, eta Creative Commons Aitortu-Partekatu Berdin 3.0 lizentziarekin argitaratu da Badok euskal kantagintzaren atarian.
- ↑ a b Apaolaza Avila, Urko. (2020-11-08). «Iluntasunaren aurrean, kantuaren arnasa» Argia (Noiz kontsultatua: 2024-04-23).
- ↑ a b c d e f g h i j Treku, Joxelu. (2017). Doinu zaharren haritik euskal kantu berriaren bidean : (Oskarbi taldea 1966-2017) /. Ba Dok Oskarbi Musika Elkartea, ISBN 978-84-697-3146-8. (Noiz kontsultatua: 2024-07-08).
- ↑ «Oskarbi» www.badok.eus (Noiz kontsultatua: 2024-07-09).
- ↑ a b c d e f Berria. «Bere lanaren antologia plazaratu du Oskarbi taldeak» Berria (Noiz kontsultatua: 2019-10-20).
- ↑ «Oskarbi Ere Etengabeko Lanean 'Olentzero' Eta 'Hitz Urri Batzuk' Bi L.P. Berriak» Argia 1976-12-12 (Noiz kontsultatua: 2019-10-20).
- ↑ Treku, Joxelu. (2017). «Doinu zaharren haritik. Euskal kantu berriaren bidean. (Oskarbi 1966 - 2017)» www.liburubila.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2024-07-08).
- ↑ Berria. «Oteizaren eta Gandiagaren omenez, kontzertu berezia egingo du Oskarbi taldeak, Arantzazun» Berria (Noiz kontsultatua: 2019-10-20).
- ↑ «Oskarbi» www.badok.eus (Noiz kontsultatua: 2024-07-09).
- ↑ «Oskarbi» www.badok.eus (Noiz kontsultatua: 2024-07-09).
- ↑ Zabala, Juan Luis. «Oskarbik kantu berriekin osatutako diskoa plazaratu du» Berria (Noiz kontsultatua: 2019-10-20).
- ↑ Treku, Joxelu. (2017). Doinu zaharren haritik euskal kantu berriaren bidean : (Oskarbi taldea 1966-2017) /. Ba Dok Oskarbi Musika Elkartea, ISBN 978-84-697-3146-8. (Noiz kontsultatua: 2024-07-08).
Ikus, gainera
aldatuKanpo estekak
aldatu- Androkanto abestia entzun. 10. kantua Kantua Zuei albumean (badok.eus)
- Esperantzari Leiho bat abestia entzun. 13. kantua Kantua Zuei albumean (badok.eus)
- Marinela abestia entzun. 11. kantua Kantua Zuei albumean (badok.eus)
- Mendira naiz abestia entzun. 12. kantua Kantua Zuei albumean (badok.eus)
- Soin berriko koplak abestia entzun. 7. kantua Kantua Zuei albumean (badok.eus)
- Androkanto abestia entzun. Oskarbi: gaia, Youtube
- Esperantzari leiho bat abestia. Oskarbi: gaia, Youtube
- Marinela abestia entzun. Oskarbi: gaia, Youtube
- Mendira naiz abestia entzun. Oskarbi: gaia, Youtube
- Soin berriko koplak abestia entzun. Oskarbi: gaia, Youtube
- Orkarbi 2024ko Aita Donostia musika-astean. (Donostia, 2024-06-15)
