Longida
Longida[3] ([lonɣiða]) Nafarroako erdialdean dagoen udalerria da, Zangozako merindadean kokatua. 99,8 kilometro koadroko azalera dauka, eta 318 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera.
| Longida | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia | |||||||||
 | |||||||||
|
| |||||||||
| Administrazioa | |||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||
| Merindadea | Zangozako merindadeaa | ||||||||
| Izen ofiziala |
 Lónguida <> Longida | ||||||||
| Alkatea |
Roberto Zazpe Bariain (Irati) | ||||||||
| Posta kodea |
31481 | ||||||||
| INE kodea |
31158 | ||||||||
| Herritarra | longidar | ||||||||
| Kokapena | |||||||||
| Koordenatuak | 42° 45′ 26″ N, 1° 23′ 08″ W / 42.757222222222°N,1.3855555555556°WKoordenatuak: 42° 45′ 26″ N, 1° 23′ 08″ W / 42.757222222222°N,1.3855555555556°W | ||||||||
 | |||||||||
| Azalera | 90,77 km2 | ||||||||
| Distantzia | 36 km Iruñera | ||||||||
| Demografia | |||||||||
| Biztanleria |
297 (2020) −1 (2019) | ||||||||
| |||||||||
| Dentsitatea | 3,5 biztanle/km² | ||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] |
 % 3,55 | ||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 13,93 | ||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 15,15 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 85,37 (2011) | ||||||||
| Genero desoreka[1] | % 0 (2011) | ||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 8,13 (2013) | ||||||||
| Euskara | |||||||||
| Euskaldunak[1] | % 6,17 (2010) | ||||||||
| Kaleko erabilera [2] | % (2016) | ||||||||
| Etxeko erabilera | % | ||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||
Gaur egun 23 herrik osatzen dute.
GeografiaAldatu
Inguru naturala eta kokapenaAldatu
Longida Zangozako merindadeko herria da eta Nafarroako hiriburutik 36 kilometrora dago. Udaletxea Aosen dago. Itoizko urtegiak izena hartzen du izen bereko herritik, izan ere, udalerriaren lurrak zati handi batean ur azpian gelditu dira.
Longidak Agoizko udalerria inguratzen du, iparraldean Artzibarrekin egiten du muga, Urrotzekin eta Lizoain ibarrarekin mendebaldean, Itzagaondoa eta Urraulbeitirekin hegoaldean, eta Urraulgoitirekin ekialdean.
Klima eta landarediaAldatu
Longidak klima azpimediterraneoa dauka. Urteko batez besteko tenperatura 10 eta 13 gradu artekoa da (altueraren arabera aldatzen da), eta prezipitazioak 800 eta 1.000mm bitartekoak (ugariagoak udaberrian eta udazkenean. Urteroko egun euritsuak 80 dira batez beste eta 100 baino gehiago herriko gunerik menditsuenetan.
Jatorrizko landaredia asko gutxitu da gizakiaren eragina dela eta, gaur egun 180 hektarea haritz inguru baino ez dira geratzen. Pinuek 441 hektarea hartzen dituzte, gehienak Austriatik ekarritako pinu lariziar birlandatuak dira baina berezko pinuren bat ere gordetzen da. Birlandatutako pinuak, Urrozgoiti, Ulibeiti, Zarikieta eta Rala herrietan izaten dira, batez ere.
HerriakAldatu
Lehen Agoitz zeukan osakide, erdi-erdian, baina bereizi egin zen. Hori dela eta, egungo herriak honako hauek dira: Aiantz, Aos (herriburua), Artaxo, Billabeta, Ekai, Erdotzain, Exaberri, Ezkai, Gorraitz, Hiriberri, Itoitz, Larrangotz, Liberri, Longida-Murillo, Meotz, Mugeta, Olaberri, Orbaitz, Rala, Ulibeiti, Zarikieta eta Zutza.
HistoriaAldatu
1058an Leireko monasterioak Longidaren jabetza jaso zuen, Nafarroako erregeak emandako dohaintzaren bitartez. Herria eta bertako jabetza guztiez gain, errota baten jabetza ere eskuratu zuten. Jerusalengo San Joandarren ordenak ere jabetza ugari izan zituen Longidan XIII. mendetik aurrera. Behe Erdi Aroan ibarrak garapen handia izan zuen erromesen bidearen garapenarekin batera. XIX. mendetik XX. mendera Ekain distilategia, zerrategi mekanikoa eta altzarien lantegia izan ziren.
XIX. mendearen erdialdera arte, herria Longida haraneko diputatu batek zuzentzen zuen, eta herritarrek aukeraturiko erregidoreak. 1845ean jaurerriak bertan behera geratu eta herria udalerri independente bihurtu zen.
1847an herriko errepidea nagusia Iruñerako errepide zaharra zen artean ere. XX. mendearen hasieran, berriz, Longidatik igaroko zen Iratiko burdinbidea eraiki zen. Ekain Orreagako kolegiatak zuzenduriko ospitale bat egon zen, Donejakue bideko erromesei harrera egiten ziena. XIX. mendearen erdian, 70 errobo gari ematen zuten mahastiak eta lurrak zituzten. Ospitalearen itxiera-data zehatza zein den ez dakigu.
DemografiaAldatu
| Longidako biztanleria |
|---|
 |
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko sei etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %2,00 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).
Biztanleriaren galeraAldatu
XX. mendearen bigarren erdian, Longidak biztanleriaren erdia baino gehiago galdu zuen, inguruko Artzibarrek, Urraulgoitik eta Urraulbeitik bezala. Udalerriak azalera handia eta kontzeju gehiegi dauzka, eta horrek dispertsio handia eragiten du. Gero eta etxe huts gehiago dago, eta herri batzuetan familia bakarra bizi da, lurren lantzeaz arduratzen dena. Exaberri herri hustua esaterako Nafarroako gobernuak erosi du.
Duela ehun urte mila biztanletik gora zituen ibarrean 300 baino ez dira geratzen gaur egun, eta biztanleria gehiena Ekain, Aosen, Longida-Murillon eta Artaxon biltzen da, errepide nagusiak diren herrietan alegia.
PolitikaAldatu
Udal hauteskundeakAldatu
Azken agintaldietan Longidako alkatea Agrupación Independiente Irati (AII) taldeko Roberto Zazpe Bariain da. 2007an Udaleko zazpi zinegotzietatik lau lortu zituen taldeak eta hortaz gehiengo osoa udalean. Baliogabeko botoak 2 izan ziren (emandako guztien %0,85) eta 4 boto zuri izan ziren (botoen %1,71). Abstentzioa %11,94koa izan zen.
| Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| Agrupación Independiente Irati (AII) | 119 | 4 |
| Candidatura Popular de Lónguida (CPL) | 111 | 3 |
2011n zerrenda berak aurkeztu ziren eta antzeko emaitza izan zen: Irati eskuindarrak 4 zinegotzi lortu zituen eta CPL ezkerrekoak 3, bien artean alde txikia egon zelarik. Abstentzioa igo egin zen[4].
| Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
| Agrupación Independiente Irati (AII) | 94 | 4 |
| Candidatura Popular de Lónguida (CPL) | 89 | 3 |
UdaletxeaAldatu
Udaletxeak bi solairu dauzka eta Aos kontzejuan dago. Inguruan eraikinik ez duen "L" itxurako egitura da, eta inguruko eraikinen estilo bera dauka. Udal bulegoak han egon aurretik, herriko eskola egon zen bertan. Udala alkateak eta sei zinegotzik osatzen dute. Longidako udaleko idazkaria Artziko eta Orotz-Beteluko idazkari ere bada.
- HELBIDEA: Doneztebe kalea, z/g (Aos kontzejua)
Alkateen zerrendaAldatu
| 2007-2011 | Roberto Zazpe Bariain | Irati |
| 2011-2015 | Roberto Zazpe Bariain | Irati |
Azpiegitura eta garraioakAldatu
Conda autobus konpainiaren Otsagabia eta Iruñea bitarteko lineak geltokia dauka Longidako kontzejuetan. Lineak honako ibilbidea egiten du:
- Otsagabia - Ezkaroze - Orontze - Espartza Zaraitzu - Sartze - Gorza - Galoze - Nabaskoze - Irunberri - Artieda - Artaxo - Agoitz - Urrotz - Lintzoain - Erantsus - Ibiriku - Egues - Uharte - Atarrabia - Burlata eta Iruñea
Konpainia beraren beste linea batek Irunberri eta Iruñea batzen ditu, Irunberritik aurrera aurreko lineak duen ibilbide berarekin.
EuskaraAldatu
Bonaparte printzearen ikerketa garaian (1860ko hamarkada) ibarreko herri guztietan entzun zitekeen oraindik euskara, baina hasia zen galera-prozesua).[erreferentzia behar]
Nafarroako gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera, Longida eremu ez-euskalduneko udalerria zen, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania zuen. 2001eko erroldaren arabera, herritarren %6,25ek zekien euskaraz hitz egiten.
2017ko ekainaren 22an Nafarroako Parlamentuak eremu mistora pasatzea erabaki zuen, beste 43 udalekin batean.
Ondasun nabarmenakAldatu
- Aiantzeko dorrea: XIV. mendean Aiantz kontzejuan eraikitako dorretxea da.
- Erdotzaingo garaia: Erdotzain kontzejuan dagon garai bat da.
- Oletako urtegia
- Ospitale etxeko garaia: Ekai kontzejuan, 1516an eraikitako eta gaur egun hotela den Juan etxearen patioaren barnean dago.
ErreferentziakAldatu
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
- ↑ Emaitzak Berrian.
Ikus, gaineraAldatu
BibliografiaAldatu
- Jose Maria Jimeno Jurio (zuzendaria), Nafarroako toponimia eta mapagintza. XXXIII, Iruñea, 1996. ISBN 84-235-1461-7
Kanpo estekakAldatu
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
- (Gaztelaniaz) Longidari buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.
- Meotz kontzejuaren ikuspegia Google Street View-n.
Datuak: Q2572251
Multimedia: Longida
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Longida
| Longida | 
| |
|---|---|---|
| Aiantz | Aos | Artaxo | Billabeta | Ekai | Erdotzain | Exaberri | Ezkai | Gorraitz | Hiriberri | Itoitz | Larrangotz | Liberri | Longida-Murillo | Meotz | Mugeta | Olaberri | Orbaitz | Rala | Ulibeiti | Zarikieta | Zutza | ||