Wikipedia

Billabeta

Longidako kontzejua, Nafarroa Garaian

Billabeta[1][a] Longida ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.

Billabeta
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herriko etxe tradizional bat


Armarria

Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaPirinioaurrea
UdalerriaLongida
Administrazioa
Motakontzeju
Izen ofiziala Villaveta/Billabeta
Burua
(2019-2023)		Itziar Imirizaldu Zubillaga
(kontzejuburua)
Posta kodea31481
Herritarrabillabetar
Geografia
Koordenatuak42°46′12″N 1°23′52″W / 42.77°N 1.3977777777778°W / 42.77; -1.3977777777778
Azalera2,96 km²
Garaiera500 metro
Distantzia24,4 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria34 (2020:  1)

2020 urtean 34 biztanle zituen.

Bertako biztanleak billabetarrak dira.

Izena aldatu

Billabeta toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Uillanoua (1015)
  • Billanoua (1037)
  • Uillenoue (1105)
  • Villanoba (1198)
  • Vilava prope Urroz (1276)
  • Vilava (1279)
  • Vilava de Longuida (1280)
  • Villava cabe Zuasti (1375)
  • Bilaua (1366)
  • Villaba (1591)
  • Villaba cabe Aoiz (1767)
  • Villaveta (1802)
  • Billaba cabo Ecay (1829)
  • Villabeta (1986)
  • Billabeta (1990)

Ezaugarriak aldatu

Armarria aldatu

Billabetako armarria Longida armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]

« Hondo urdin batez eta aurrean bihotz urreztatu batez osatuta dago, metal bereko barra-zirkulu batez inguratua »

Geografia aldatu

Billabeta Longida ibarran dago.

Inguru naturala eta kokapena aldatu

Pirinioaurrean kokatua, lurra hautsia eta uhindua da, baina, oro har, ez du goragune handirik. Iparraldea menditsuena da, eta hegoaldea nekazaritzakoa. Ibaien pasabidean zehar, alubioien terraza-maila batzuk mailakatuta daude. Mendilerroen oinean ere higadura-glazis zabalak daude. Irati eta Erro ibaiek ibarra sortu zituen.

Klima aldatu

Longidak klima azpimediterraneoa dauka. Urteko batez besteko tenperatura 10 eta 13 gradu artekoa da (altueraren arabera aldatzen da), eta prezipitazioak 800 eta 1.000mm bitartekoak (ugariagoak udaberrian eta udazkenean. Urteroko egun euritsuak 80 dira batez beste eta 100 baino gehiago herriko gunerik menditsuenetan.

Jatorrizko landaredia asko gutxitu da gizakiaren eragina dela eta, gaur egun 180 hektarea haritz inguru baino ez dira geratzen. Pinuek 441 hektarea hartzen dituzte, gehienak Austriatik ekarritako pinu lariziar birlandatuak dira baina berezko pinuren bat ere gordetzen da. Birlandatutako pinuak, Urrozgoiti, Ulibeiti, Zarikieta eta Rala herrietan izaten dira, batez ere.

Estazio meteorologikoak aldatu

      Datu klimatikoak (Agoitz, 1993-2020)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 17.5 22.0 25.0 29.0 35.0 40.0 40.0 40.0 36.0 30.0 23.0 17.0 40.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.9 10.5 14.3 16.7 20.9 25.8 28.5 28.6 24.0 19.1 12.3 9.1 18.2
Batez besteko tenperatura (ºC) 2.2 6.1 9.2 11.5 15.2 19.5 21.8 21.9 17.9 14.0 8.5 5.4 13.0
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) 1.5 1.7 4.1 6.3 9.5 13.1 15.2 15.3 11.9 8.9 4.7 1.8 7.8
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -4.0 -3.1 -1.5 0.8 3.3 7.7 10.2 10.1 6.5 2.5 -1.8 -4.0 -4.0
Pilatutako prezipitazioa (mm) 101.3 87.3 83.7 81.1 70.1 54.3 39.4 32.4 65.7 78.7 103.9 91.1 888.9
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 70.0 44.8 46.8 67.5 50.6 57.8 58.5 90.0 107.0 82.5 45.8 86.5 107.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 14.1 12.6 12.0 13.6 12.7 8.0 6.2 6.5 8.5 11.7 15.2 14.6 135.6
Elur egunak (≥ 1 mm) 1.4 2.4 1.6 0.3 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1 1.2
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4]
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia aldatu

Santa Maria, San Juan eta San Esteban "monasterioa" Leireko abadiari eman zioten Semeno Gartzeitzek eta haren emazte Antsak (1037). Leireko abadiaren menpean, Liberri hiribilduarekin eta Benotzen jasotako hainbat lursail (1105) lehenetsi zituen. 1280an, koroari bi lapurreta eta erdi gari eta garagar eta oloaren kahitz eta erdi petxa bat zor zizkion, gehi beste gari-lapurreta bat, «afari» kontzeptupean; orduan, erregealdiko bilau bat falta zela adierazten da.

Demografia aldatu

2020 urteko erroldaren arabera 34 biztanle zituen Billabetak.[5]

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
18 18 18 19 18 18 18 16 21 28 30 31 38 39 36 36 37 36 35 33 34
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Politika aldatu

Billabetako kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Itziar Imirizaldu Zubillaga da.

Kontzejua aldatu

Billabetako kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Itziar Imirizaldu Zubillaga da.

Kontzejuburuak aldatu

2011tik, Billabetak kontzejuburu bat izan du:

Kontzejuburu Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera
Itziar Imirizaldu Zubillaga 2011 2015
Itziar Imirizaldu Zubillaga 2015 2019
Itziar Imirizaldu Zubillaga 2019 jardunean

Garraioa aldatu

Nafarroako Autobus Konpainiak Longida Iruñekin batzen du. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:

Kultura aldatu

Euskara aldatu

Ikus, gainera: «pirinioaurrera» eta «nafarrera»

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Longida sailkatu zen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinioaurreko Lizoainibar eta Urraulgoiti ibarrekin hitz egiten zena.[6]

Koldo Zuazok, 2010ean, Longida atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[7]

Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak du. Horregatik sailkatzen da pirinioaurrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Urrozko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.

Jaiak aldatu

  • Garbikuntzako Andre Mariaren jaiak: maiatzaren lehen asteburuan

Ondasun nabarmenak aldatu

Oharrak aldatu

  1. ↑ /biʎaβ̞éta/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza hirugarren silaban

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. ↑ «Billabeta - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  4. ↑ Agoizko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  5. ↑ «Billabeta» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  6. ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  7. ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Billabeta&oldid=9387331"(e)tik eskuratuta