Patri Urkizu

Patricio "Patri" Urkizu Sarasua (Lezo, Gipuzkoa, 1946ko irailaren 2a - Donostia, Gipuzkoa, 2024ko abenduaren 18a) euskal irakasle, ikertzaile eta idazle bat izan zen. Filologia Erromanikoko lizentzia burutu zuen Salamancan, eta Euskal Filologiako doktoregoa Euskal Herriko Unibertsitatean, 1987an, Pierre d´Urteren hiztegia: Londres 1715 izenburuko tesiarekin, Koldo Mitxelenaren zuzendaritzapean.

Patri Urkizu
(2008) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Lezo, 1946ko irailaren 2a
Herrialdea	Gipuzkoa, Euskal Herria
Heriotza	Donostia, 2024ko abenduaren 18a (78 urte)
Familia
Seme-alabak	ikusi Urtzi Urkizu
Hezkuntza
Heziketa	Euskal Herriko Unibertsitatea
Tesi zuzendaria	Koldo Mitxelena
Hizkuntzak	euskara gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	idazlea
Jasotako sariak	ikusi Resurrección Maria Azkue saria  (1987)
Kidetza	Euskaltzaindia Eusko Ikaskuntza

Patri Urkizu, bere ibilbide akademikoaz mintzo, Euskal Herriko Ahotsak proiekturako.

Euskal Idazleen Elkartearen lehendakari izendatu zuten 1989an, eta kargu hartan aritu zen 1997 arte. Horrez gain, euskaltzain urgazlea eta Eusko Ikaskuntzako Hizkuntza eta Literatura saileko zuzendaria izan zen.

Irakasle jardun zuen, Errenteria eta Donostiako institutuetan lehenik, eta gero EUTGn, Bordeleko Unibertsitatean eta Madrilgo UNEDeko unibertsitatean. Horietan guztietan, eta horietatik kanpo ere, euskararen eta euskal literaturaren munduratzeaz arduratu zen. Izkribu galduen bila eman zuen bere ibilbidea, eta hainbat eta hainbat aurkitu eta aztertu zituen. Ibilbide luze eta oparoa egin zuen euskal antzerkia eta bertsolaritza ikertzen, bai eta Agosti Xahok eta Anton Abadiak egindako lana aztertzen ere.

Besteak beste, Idoia Gereñu eta Arantzazu Fernandez izan dira Urkizuren ikasle; gaur egun doktore dira, Urkizuren ikerketaren bidetik.

Idazle ere jardun zuen. Literatura kritika jorratu zuen, eta epaimahaikide izan zen literatura lehiaketa askotan. Bartzelona, Madrid, Valentzia, Mérida, Pontevedra, Cuenca, Salamanca, Baiona, Donostia, Bilbao, Gasteiz, Iruñea, Lille, Lancaster, Montpellier eta beste zenbait hiritako literatura jardunaldietan parte hartu zuen.

Bere jaioterri Lezoko (Gipuzkoa) alkate izan zen. Patriren seme Urtzi Urkizu kazetaria eta idazlea da.

Lanak

1973an hasi zen argitaratzen Iparraldeko teatro zaharra: xaribariak. Bi urte geroago, 1975ean, Euskal Teatroaren Historia Gabriel Arestiri, eta, hamar urte geroago, Euskal Antzertia Piarres Larzabal eta Antonio Labaieni, Ipar eta Hego Euskal Herriko bi zutabe nagusiak landu zituen. Denborarekin lortu zuen biltzea Zuberoako Irri-teatroa eta plazaratu ere Baigorriko Izpegi argitaletxean. Geroago etorri ziren pastoralak eta hor daude bilduak UNEDeko Teatro popular vasco titulupean, eta hitzaurre hirueledunarekin, euskara, gaztelania eta frantsesa, XVIII. mendeko obra zaharrenak».

Eusko Jaurlaritzaren Kultura Sailak 80ko hamarkadan Antzerti martxan jarri zuen, eta bertako aldizkarian ere lanak argitaratu zituen. Bertan aritu zen Patri, antzerkigileak eta antzerki tradizionala erakusten beti.

Liburu ugari plazaratu ditu, batzuek bakarrik burutuak eta beste batzuek elkarlanean hamaika aldizkari ezberdinetan aurki daitezkeelarik berak sinatzen dituen artikuluak: Antzerti berezia, Anuario del Seminario Julio de Urquijo, Argia, Berriak, Egan, Epos, Euskera, Hegats, Jakin, Lapurdum, Mundaiz, Oihenart, Revista de lenguas y literaturas catalana, gallega y vasca, Serta Revista iberorrománica de poesía y pensamiento poético eta beste. Ikerketa eta dibulgazioaz at sorkuntza arloan ere poesia eta narrazioa landu ditu: ─Dorrejilko kanta (1977), Zeren azken finean (1984), Sekulorun sekulotan (1984), Zoazte hemendik (1995), Suaren froga (2021)…─.

Bereziki Bertsogintzaz eta Euskal Teatroaz entseiu eta artikulu anitz idatzi ditu, testu ineditoak plazaratuz, Patxi Intxaurrandieta eta beste zenbaiten lankidetzaz. Adibidez: Euskal Antzertia (Antzerti 1984), Lapurdi, Baxanabarre eta Zuberoako bertso eta kantak (Etor 1991), Anton Abbadiaren koplarien guduak. Bertso eta aire zenbaiten bilduma, 1851-1897 (Eusko Ikaskuntza 1997), Zuberoako irri-teatroa. Recueil des farces charivariques basques (Izpegi 1998), Maria Dolores Agirre eta Euskal Antzertia (Michael V. Gazzo, Txapela bete euri, Egan 2004); Teatro popular vasco. Manuscritos inéditos del siglo XVIII. Estudio y edición (UNED 2007), Teatro Vasco. Historia, reseña y entrevistas, antología bilingüe, catálogo e ilustraciones (UNED 2009), Albert Camus, Gizon Zuzenak (Egan 2017), “Euskal teatroaren azken ikerketez gogoeta xume batzu”, Ekin eta joka, Azken ikerketak euskal teatroaz (EHAZE, 2018).

«	Liburu honek bat egiten du bete-betean EHAZEren helburuekin, hau da, euskal teatroari buruzko dokumentazioa eta gogoeta kritikoa gauzatzea eta, haien bitartez, ikusgarritasuna lortzea. Lerro hauetan ez dugu ikusezintasunari buruzko tesirik egingo, baina ideia hori labur hartuta akaso deskubrituko genuke ikusezina ez dela existitzen ez dena, begiratua ez dena baizik, eta guk begirada berritu nahi diogu etengabe euskal teatroari.	»
—Patri Urkizu (2015). 'Ekin eta Joka: azken ikerketak euskal teatroaz' liburuaren hitzaurrean.

Narrazioa

• Nola Kursaal berria suntsitu zen (1984, Elkar)
• Sekulorun sekulotan (1975, Kriselu)

Nobela

• Etsipenez. Jon Chahoren memorioizunak- 196 or., 19 cm. (1984, Elkar).
• Zoazte hemendik (1995, Susa).

Saiakera

• Literatura eta kritika (1970, Lur).
• Euskal teatroaren historia (1975, Kriselu).
• Astolasterrak (1984, E.J. Antzerti).
• Euskal antzertia (1984, E.J. Euskadiko Antzerti Zerbitzua).
• Zuberoako irri teatroa (1989, GAK).
• Historia de la Literatura Vasca (2000, UNED).
• Balada zaharrez (2005, Erein).
• Teatro popular vasco. Manuscritos inéditos del siglo XVIII. Estudio y edición. CD de los manuscritos (2007, UNED)
• Teatro Vasco. Historia, reseñas y entrevistas, antologia bilingüe, catalogo e ilustraciones (2009, UNED).

Poesia

• Dorrejilko kanta (1977, Luis Haranburu).
• Zeren azken finean (1984, GAK; Espainiako Kritika Saria euskarazko poesiari).

Biografia

• Agosti Chahoren bizitza eta idazlanak. 1811-1858 (1992, BBK).
• Maria Dolores Agirre eta Euskal Antzertia (2004, Egan).
• Anton Abbadia. 1810-1897. Biografia saioa (2002, Bilboko Udala).
• Antoine d´Abbadie 1810 - 1897. Essai biographique. Traduit du basque par Edurne Alegria Aierdi (2011, Atlantica)

Bilduma

Bertsoa

• Eros, Eros... (Bertso eta poemak) (1985, Baroja).
• Bertso zahar eta berri zenbaiten bilduma (1798) (1987, Durangoko Udala).
• Bertsolaritzaren Historia I. Lapurdi, Baxanabarre eta Zuberoako bertso eta kantak. 1.ANONIMOAK (1991, Etor).
• Bertsolaritzaren Historia II. Lapurdi, Baxanabarre eta Zuberoako bertso eta kantak.2. 1545-1900 (1991, Etor).
• Poesía vasca. Antología bilingüe. Introducción y selección vasca (2009, UNED).

Kantua

• Senpereko Kantu Xaharrak (2001, Lankidetzan bilduma. Eusko Ikaskuntza).
• Agosti Chahoren kantutegia (2006, Susa).

Gutun-liburuen apailatzea

• Jon Miranderen gutunak (1948-1972) (1995, Susa).
• Andima Ibinagabeitiaren gutunak (1935-1967) (2000, Susa).
• Koldo Mitxelenaren euskal gutunak (1951-1984) (2004, Bilduma 18, Errenteria).

Bestelakoak

• Klaudio Otaegi olerkaria (1836-1890) (1991, Etor). Xabier Azurmendirekin lankidetzan.
• Anton Abbadiaren koplarien guduak: bertso eta aire zenbaiten bilduma 1851-1897, 1997, Bilbo & Donostia, Euskaltzaindia & Eusko Ikaskuntza. ISBN: 84-89516-50-2.
• (Gaztelaniaz) Historia de la literatura vasca (2000, Madril. UNED, ISBNː 84-362-4136-3).
• 1914-1918. Lekukoak (2015, Maiatz).

Sariak eta errekonozimenduak

• 1987: Resurrección Maria Azkue saria euskarazko ikerlanetarako. Bilboko Aurrezki Kutxa.
• 2023: martxoaren 27an, Antzerkiaren Nazioarteko Egunean, Donostia Antzerki Saria emateko egiten den urteroko ekitaldian, Patri Urkizu idazle eta antzerki ikertzaileari omenaldia eskaini zitzaion. Omenaldia aitortza-hitzekin hasi zen.

Ikus, gainera

• Gipuzkoako idazleak

Kanpo estekak

• Patri Urkizu literaturaren zubitegian
• Patri Urkizuren web ofiziala
• Inaxio Esnaola-Joseba Parrón: Elkarrizketa Hirutxuloko Hitzan, 2355.zk., 2023/04/28

• Datuak: Q12265588
• Multimedia: Patri Urkizu / Q12265588