Garde

Garde
	Nafarroa Garaia, Euskal Herria
	Gardeko kale bat.
; Bandera	; Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Garaia
Merindadea	Zangozako merindadea
Eskualdea	Erronkariko ibarra
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroa
Izen ofiziala	Garde
Alkatea	Marcos Ureña Marco (indep.)
Posta kodea	31414
INE kodea	31113
Herritarra	gardar
Geografia
Koordenatuak	42°47′20″N 0°55′26″W / 42.788888888889°N 0.92388888888889°W42°47′20″N 0°55′26″W / 42.788888888889°N 0.92388888888889°W
Azalera	43,4 km²
Garaiera	737 metro
Distantzia	88 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	142 (2020: 3)
Dentsitatea	3,71 biztanle/km²
Zahartzea	% 13,84
Ugalkortasuna	‰ 0
Ekonomia
Jarduera	% 0 (2011)
Desberdintasuna	% 0 (2011)
Langabezia	% 5,74 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 2,7 (2010)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.garde.es

Garde^[2] ([gaɾðe]) Nafarroa Garaiko ekialdeko udalerri bat da, Zangozako merindadekoa. 161 biztanle ditu. Iruñea hiriburutik 88,2 kilometro ekialdera dago.

GeografiaAldatu

Ingurune naturala eta klimaAldatu

Nahiz eta oraindik ere haritz eta pago bakanen batzuk geratzen diren, gaur egun jatorrizko landaredia erabat galdu da. Haren tokia azken mendeotan landatutako pinuek hartu dute.

Udalerriaren gehienean mendialdeko klima mediterraneoa nagusi da. Beherago dauden guneetan klima atlantikoa ageri da. Hori da San Migel mendilerroaren ipar-mendebaldeko lurraldearen kasua. Urteko batez besteko tenperaturak aldakorrak dira, orientazioa eta altuera zein den: 6 eta 10 gradu bitartekoak dira. Prezipitazioak, berriz, 1.000 mm – 1.600 mm bitartekoak dira. Urteroko egun euritsuak 120 inguru dira.

Udalerri mugakideakAldatu

Iparraldean Urzainki eta Erronkari
Ekialdean Huesca (Aragoi)
Hegoaldean Burgi eta Huesca
Mendebaldean Erronkari

AuzoakAldatu

Gardek bi auzo ditu, Iriburia eta Iriondoa.

HistoriaAldatu

Udalerriari buruzko lehen dokumentu idatzia XI. mendekoa da. Donejakue eliza, Erronkariko San Martin monasterioaren menpekoa zena, Leireko abatetxeari eman zion dohaintza moduan Antso Ramirez erregeak. Donejakue elizan hispaniar-bisigodoen erritua egiten zutela eta, Iruñeko gotzainak 1.000 soldatako zigorra jarri nahi izan zuen, baina azkenik, Nafarroako Erresuma guztian egiten zen erritu erromatarra hartu zen elizan ere.

Urteroko petxa Erronkariko gainerako herriekin batera ordaintzen zuten, baina 1412an kaparetasun osoa lortu zuten. 1802an aletegia, harategi publikoa, errementeria eta aduana zituen herriak. Herritarrek proposaturiko eta erregeordeak berretsitako alkate batek zuzentzen zuen, herritarren artean aukeraturiko erregidoreekin batera. 1850ean eskola zeukan, eta bertako maisuak 2.000 erreal jasotzen zituen soldata moduan urtero. Horrez gain, bazen irina ekoizten zuen errota bat, eta Aragoi eta Nafarroa Garaia lotzen zituen bidea igarotzen zen herritik.

Ondasun nabarmenakAldatu

Andre Maria Zuberoakoa baseliza: barruan, Andre Mariaren XIII. mendeko irudi bat dago. Baselizaren eraikitze data zehatza ezezaguna da. Eraikinaren egoera txarra zela eta, eraitsi eta XVII. mendearen amaieran berreraiki zuten. 1702an bukatu zuten berreraikitze-lan osoa.
Done Jakue eliza.
Gardeko udaletxea: Udalaren egoitza da eta Herriko plazan dago.
Gardeko zubia
Nabarzato baseliza

DemografiaAldatu

Gardeko biztanleria

Datu-iturria: www.ine.es

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko sei etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %3,33 (Nafarroako Foru Erkidegoko batezbestekoaren azpitik).

PolitikaAldatu

Udal hauteskundeakAldatu

Gardeko alkatea AIG herri ekimeneko Marcos Ureña Marco da 2007ko udal hauteskundeez geroztik. Hauteskundeetara talde bakarra aurkeztu zen. Zuri emandako botoak bost izan ziren (emandako boto guztien %5,26). Eta baliogabeko botoak hiru izan ziren (emandako botoen %3,16). Abstentzioa %44,94koa izan zen.

**Gardeko Udala 2007**
Alderdia	Botoak	Aukeratua?
Jesus Miguel Aznaret Anaut (AIG)	74	Bai
Marcos Ureña Marco (AIG)	70	Bai
Jose Javier Sanz Gorrindo (AIG)	70	Bai
Jose Javier Etxandi Sartze (AIG)	67	Bai
Ricardo Galan Trebiñu (AIG)	66	Bai

2011n ez zen zerrendarik aurkeztu, eta Ureñak jarraitu zuen jarduneko alkate.^[3]

UdaletxeaAldatu

Gardeko udaletxeko idazkaria Bidankoze eta Burgiko idazkari ere bada.

HELBIDEA: Herriko Plaza, 11

AlkateakAldatu

2007-2011	Marcos Ureña Marco	Indep.
2011-	Marcos Ureña Marco	Jardunean

Azpiegitura eta garraioakAldatu

Eska-Zaraitzu Hondakin Solidoen Mankomunitatea arduratzen da zaborra biltzeaz, eskualdeko beste hainbat herritan bezala.

La Tafallesa izeneko autobus konpainiak Uztarroze eta Iruñea batzen dituen linea ustiatzen du. Lineak bi zerbitzu dauzka norabide bakoitzean, eta honako ibilbidea: