Urzainki
Urzainki[4] ([uɾs̻aiɲki]) Nafarroako ipar-ekialdean dagoen udalerria da, Erronkariko ibar osoan biztanle gutxien dituena gaur egun.
| Urzainki | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia | |||||||||
 | |||||||||
|
| |||||||||
| Administrazioa | |||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||
| Merindadea | Zangozako merindadea | ||||||||
| Eskualdea | Erronkariko ibarra | ||||||||
| Izen ofiziala |
 Urzainqui <> Urzainki | ||||||||
| Alkatea |
José María Baines Conget (GIU) | ||||||||
| Posta kodea |
31416 | ||||||||
| INE kodea |
31245 | ||||||||
| Herritarra | urzainkiar | ||||||||
| Kokapena | |||||||||
| Koordenatuak | 42° 49′ 58″ N, 0° 56′ 40″ W / 42.832777777778°N,0.94444444444444°WKoordenatuak: 42° 49′ 58″ N, 0° 56′ 40″ W / 42.832777777778°N,0.94444444444444°W | ||||||||
 | |||||||||
| Azalera | 20,7 km2 | ||||||||
| Garaiera | 728 metro | ||||||||
| Distantzia | 93 km Iruñera | ||||||||
| Demografia | |||||||||
| Biztanleria |
87 (2020) 3 (2019) | ||||||||
| |||||||||
| Dentsitatea | 4,83 biztanle/km² | ||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] |
 -% 5,61 | ||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 22,09 | ||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 214,29 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 0 (2011) | ||||||||
| Genero desoreka[1] | % 0 (2011) | ||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 2,16 (2013) | ||||||||
| Euskara | |||||||||
| Euskaldunak[1] | % 7,55 (2010) | ||||||||
| Erabilera estimatua[2] | % 0,3 (2011) | ||||||||
| Kaleko erabilera [3] | % (2016) | ||||||||
| Etxeko erabilera | % | ||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||
| Webgunea | http://www.urzainqui.es/ | ||||||||
Izan ere, Zangozako merindadeko herri honek 100 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera. Nafarroako hiriburutik 93 kilometrora dago.
Ezka-Zaraitzu Hondakin Solidoen Mankomunitatea zaborra biltzeaz arduratzen da Urzainkin eta eskualdeko beste hainbat herritan.
GeografiaAldatu
Inguru naturala eta kokapenaAldatu
Herria Nafarroa ekialdean kokatzen da, NA-137 errepidea Burgi-Izaba norabidean jarraituta. Herria batez beste, 728 metroko altueran dago. Urzainkiko auzoak honako hauek dira besteak beste: Urrutea, Iragoisne, Iruartea, Iribarrena eta Ingruñea.
Urzainkik Izabarekin egiten du muga iparraldean, Garderekin ekialdean, Bidankozerekin mendebaldean eta Erronkarirekin hegoaldean.
Klima eta naturaAldatu
Urzainki udalerriaren gehiena mediterraneo mendialdeko klimaren menpe dago. Gunerik altuenetan eta ipar eta ipar-mendebaldera begirako guneetan, berriz, klima atlantikoa nagusitzen da. Itsasoaren mailatik dagoen altueraren arabera, urteko batez besteko prezipitazioa 1.000 eta 1.400mm bitartekoa da, eta tenperatura 10º eta 6 °C bitartekoa. Urteroko egun euritsuak 100-140 inguru izaten dira.
Landarediari dagokionez, udalerriaren ipar-mendebaldean haritzak eta pagoak ageri dira (Arrigorrietako mendilerroa), eta basa pinuak Koroako mendilerroan. Jatorrizko landaredia eta basoak nahikoa urritu dira, gizakiak eginiko zuhaitz mozketen ondorioz.
Estazio meteorologikoaAldatu
Urzainkin, itsasoaren mailatik 722 metrora, Nafarroako gobernuak 1982an jarritako estazio meteorologikoa dago.[5]
HistoriaAldatu
Erronkariko gainontzeko hiribilduek bezala, Urzainkik ere urteroko petxa edo zerga ordaintzen zion Nafarroako erregeari. 1412an herritarrek kaparetasun unibertsala lortu eta ordainketa horien derrigortasunetik askatzea eskuratu zuten. XIV. mendetik aurrera, biztanleria asko hazi zen, abeltzaintzaren garapena zela eta. 1802an Ezka ibaiaren gainean, zubi bat zegoen udalerriko bi auzoak elkartzen zituena, eta horrez gain, Urzainkik irina ekoizteko errota zeukan.
Erregeordeak izendaturiko alkateak eta herritarrek aukeraturiko erregidoreek zuzentzen zuten udala. XIX. mendearen erdialdean, herriak bi mila errealdun eskola zeukan. 1846an Erronkari ibarra antolakuntza administratibo moduan desegin zenean, Urzainki udalerri independente bihurtu zen.
Urzainkiar ospetsuakAldatu
Ondasun nabarmenakAldatu
- San Martin Tourskoaren eliza: XII. mendean eraikia, gaur egungo eliza da.
- Andre Maria San Salbatorekoaren baseliza: XII. mendean eraikia, antzinako eliza zen.
- Melikotx etxea
- Krutxaga etxea
- Urzainki dorrea: Erdi Aroko dorretxe baten hondakinak dira.
- Urzainkiko gurutzea: 1597an egina.
- Urzainkiko pilotalekua: Estalirik gabeko pilotalekua.
- Urzainkiko udaletxea: Udalaren egoitza da.
- Urzainkiko zubia: Ezka ibaia zeharkatzen du eta herriguneko sarbidea da.
DemografiaAldatu
| Urzainkiko biztanleria |
|---|
 |
| Datu-iturria: www.ine.es |
2008ko erroldaren arabera, ez da etorkinik bizi Urzainkin.
PolitikaAldatu
Udal hauteskundeakAldatu
2007an ez zen udal hauteskunderik izan Urzainkin, ez zelako inongo talderik aurkeztu[6]. Ondorioz 2008ko maiatzaren 16an José María Baines Conget alkate izendatu zuten, kudeaketa batzordearen izenean.
2011ko udal hauteskundeetan zerrenda bakarra aurkeztu zen, Grupo Independiente de Urzainqui (GIU); José María Bainesek alkate segitu zuen eta beste bi zerrendakide zinegotzi bihurtu ziren[7].
UdaletxeaAldatu
- Urzainkiko udaletxea, HELBIDEA: Iriartea Kalea, 2
AlkateakAldatu
| 2008-2011 | José María Baines Conget | Kudeaketa batzordea |
| 2011-2015 | José María Baines Conget | GIU |
Azpiegitura eta garraioakAldatu
La Tafallesa izeneko autobus konpainiak Uztarroze eta Iruñea batzen dituen linea ustiatzen du. Lineak bi zerbitzu dauzka norabide bakoitzean, eta honako ibilbidea:
JaiakAldatu
- Festa Nagusiak: Abuztuaren lehen igandean.
- Herriko zaindariaren omenezko festak: San Martin (azaroaren 11n).
ErreferentziakAldatu
- ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «UEMA-Atlasa» Euskararen erabilera (UEMA).
- ↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
- ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
- ↑ Nafarroako Meteorologi Agentziaren webgunea.
- ↑ Noticias de Navarra egunkariko albistea.
- ↑ Urzainki Nafarroako Udal eta Kontzejuen Federazioaren webgunean.
Ikus, gaineraAldatu
Kanpo estekakAldatu
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
- (Gaztelaniaz) Urzainkiko udalaren webgunea.
- (Gaztelaniaz) Urzainkiri buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.
- Herriaren ikuspegia NA-137 errepidetik, Google Street View-n.
Datuak: Q1648019
Multimedia: Urzainqui-Urzainki
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Urzainki
