Bidankoze
Bidankoze[4][a] (zaraitzueraz: Bidangoze)[b] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta. Zangozako merindadean eta Pirinioak eskualdean dago, Iruñea hiriburutik 90,6 kilometrora. Altuera 685 eta 1517 metro artekoa da, eta 39,20 km²-ko azalera hartzen du. 2023 urtean 75 biztanle zituen.
Bidankoze | |||
---|---|---|---|
Nafarroa Garaia, Euskal Herria | |||
Herriko ikuspegia Bintze ibaitik | |||
| |||
Kokapena | |||
Herrialdea | Euskal Herria | ||
Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||
Merindadea | Zangoza | ||
Eskualdea | Pirinioak | ||
Administrazioa | |||
Estatua | Espainia | ||
Erkidegoa | Nafarroa | ||
Barrutia | Agoitz | ||
Mankomunitatea | Ezka-Zaraitzu | ||
Izen ofiziala | Vidángoz / Bidankoze | ||
Alkatea (2015-2023) | Idoia Uhalde Sanchez (kudeaketa-batzordea) | ||
Posta kodea | 31413 | ||
INE kodea | 31252 | ||
Herritarra | bidankoztar, bidangoztar | ||
Geografia | |||
Koordenatuak | 42°49′17″N 1°00′40″W / 42.82150044°N 1.01113358°W | ||
Azalera | 39,2 km² | ||
Garaiera | 685-1517 metro | ||
Distantzia | 90,6 km (Iruñetik) | ||
Demografia | |||
Biztanleria | 75 (2023: −5) | ||
Dentsitatea | 0,02 bizt/km² | ||
Zahartzea[1] | % 27,67 | ||
Ugalkortasuna[1] | ‰ 0 | ||
Ekonomia | |||
Jarduera[1] | % 0 (2011) | ||
Desberdintasuna[1] | % 0 (2011) | ||
Langabezia[1] | % 0,93 (2013) | ||
Euskara | |||
Eremua | eremu mistoa | ||
Euskaldunak[2][3] | % 24,30 (2018: %17,28) | ||
Datu gehigarriak | |||
Sorrera | 1846 (independentzia) | ||
Webgunea | www.vidangoz.com |
Herri hau Erronkariko ibaxatik isolatuta dago, Bintze ibaiaren ibarrean geratzen baita. Ibar hori leku malkartsua da, haitzarte ugarirekin, non kobazulo asko dauden. Izan ere, herriaren sarrera ibaiak zeharkatzen duen harrizko mihi baten adarren artean egiten da. Etxeen arkitekturak, lau isurkiko teilatuak eta zaraitzuarretik hurbilago dagoen estilo bat dituen lursailaren araberakoak dira. Herria Done Petri elizaren muinoaren inguruan biltzen da, eta mendebaldetik eta hegoaldetik Bintze ibaiak inguratzen du.
Erronkariko ibaxan kokatuta da, baina 1846tik udalerri independentea da. Bertako biztanleak bidankoztarrak (zaraitzueraz: bidangoztarrak) dira.
Izena
aldatuBidankoze edo Bidangoze toponimoa beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
- gaztelaniaz: Vidángoz
- nafar erromantzez edo aragoieraz: Bidángoz
Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[5]
- Bidangoç (1085)
- Bidangoz (1120)
- Bidangos (1174)
- Bidangoiz (1178)
- Bidangotz (1268)
- Vidanguoç (1308)
- Vidangos (1350)
- Bidangoz (1366)
- Uidangoz (1532)
- Bidangoz (1587)
- Vidangoz (1591)
- Vidangoz (1802)
- Urdangoz (1829)
- Bidangoze (1872)
- Bidangotze (1926)
- Bidankoze (1959)
- Bidankoze (1974)
Etimologia
aldatuBidankoze -oz amaiera duten euskal toponimoen sortakoa da. Julio Caro Barojak defendatzen zuen toponimo horiek izen propio batetik zetozela, -iz edo -ez bezalako atzizkiak bezala, agian -icus atzizkiaren eboluziotik sortuak diren atzizki horri lotuta. Atzizki horrek Iberiar Penintsulako hizkuntza erromantzeetan erabilitako patronimikoak ere sorraraziko zituen. Nafarroa eta Zuberoaren kasuan, nahiko ohikoak dira -oz -en amaitutako Erdi Aroko patronimikoak, eta horien artean Caro Barojak erreskatatu zuen, adibidez, García Vitacoz delako batena, 1106ko dokumentu batean aipatua. Caro Barojaren arabera, Vita bezalako izen propio batetik, Vitancus izenetik abiatuta, bilakaera hau izan zezakeena: Vitancus > Vitancoz > Bidangoz > Bidankoze.
Euskal Herrian, Caro Barojak uste zuen toponimiari aplikatutako -oz, -ez e -iz atzizkiek adierazten zutela antzinaroan tokia atzizkiari lotuta agertzen zen pertsonaren jabetzakoa izan zela: litekeena da haren jatorria Erdi Arotik Erromatar Inperioaren garaira artekoa izatea.
Bidankoze Euskaltzaindiak ofizialdutako eta erronkariko uskaran erabili ohi den izena da. Nafarroako gainerako eremuetan, Zaraitzu bereziki, Bidangoze izenez ezagutzen da. Erronkaribarreko euskalki desagertuaren berezitasunei zor zaie hori. Erromantzezko bertsioak bilakaera beretik sortu ziren, baina jatorria latinezko izena zenez, ez zuten hainbeste aldaketa behar izan beren hizkuntzetara egokitzeko.
Ezaugarriak
aldatuArmarria
aldatuBidankozeko armarria Erronkaribarreko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[6]
« | Armarri kuartelatua: lehen hondo urdin batez eta aurrean hiru arkudun urrezko zubi batez osatuta dago, bere gainean errege mairu baten buru moztu batekin; bigarren hondo gorri batez eta aurrean zilarrezko erbi-txakur bat eskuinera begiraz osatuta dago; hirugarren hondo gorri batez eta aurrean zilarrezko gaztelu bat; laugarren hondo urdin batez eta aurrean urrezko hiru tontorrez osatuta dago. | » |
Bandera
aldatuBidankozeko banderak Erronkaribarreko armarri San Andresen gurutze gorri baten gainean, hiruki berdez horiz eta urdinez inguratua. Armarria, gainean kasket bat eta bi aldeetan lanbrekinak dituela irudikatzen da, baita azpian "Erronkari" izena duela ere. Ertzak kolore bereko hiruki-zerrenda bat du orientazio bertikalean edo horizontalean, eta izkinetan zortzi puntako izar berde bat karratu hori baten gainean. Bandera hau bera da Erronkaribar osatzen duten herri guztientzat, nahiz eta udalerri bakoitza bere aldaketa txikiekin.
Geografia
aldatuMugakideak
aldatuIngurune naturala eta klima
aldatuHerriak mendialdeko klima azpimediterraneoa du. Dena den, udalerriaren iparraldean, altuera handiagoa dela eta, mendialdeko klima azpiatlantikoa ageri da. Haranaren eta mendien tontorren arteko prezipitazio aldea nahiko handia da, urteko batez besteko prezipitazioak 1000 mm dira haranean, eta 1.400 mm mendietan. Tenperaturak ere oso desberdinak dira: 6 °C mendietan, eta 10 °C herrigunean. Urteroko egun euritsuak 100 eta 140 bitartekoak dira.
Udalerriaren iparraldean, pagadiren bat aurki daiteke. Pago eta haritz bakanen bat ere badago Bintzeko arroilaren inguruan, bertako klimaren hezetasuna dela eta. Dena den, herri gehienean dauden basoak pinu basatiek osatzen dituzte. Historian zehar basoen azalera gutxituz joan da gizakiaren eta abelburuen eraginagatik, eta horrela, larre eta zuhaixken azalera handitu da.
Estazio meteorologikoak
aldatuBidankozen ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Urzainki pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 722 metrora, Nafarroako Gobernuak 1980n jarritako estazio meteorologikoa dago.[7]
Datu klimatikoak (Urzainki, 1980-2020) | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 19.0 | 23.0 | 25.0 | 29.0 | 33.0 | 36.0 | 37.0 | 39.0 | 36.0 | 30.0 | 23.0 | 20.0 | 39.0 |
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 8.3 | 9.9 | 12.9 | 15.1 | 19.0 | 23.7 | 27.3 | 27.4 | 22.9 | 17.5 | 11.6 | 8.7 | 17.0 |
Batez besteko tenperatura (ºC) | 4.0 | 4.9 | 7.5 | 9.7 | 13.2 | 17.2 | 19.9 | 19.9 | 16.3 | 12.2 | 7.3 | 4.6 | 11.4 |
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | -0.2 | -0.0 | 2.0 | 4.3 | 7.4 | 10.6 | 12.5 | 12.5 | 9.7 | 6.9 | 3.1 | 0.4 | 5.8 |
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -14.0 | -14.0 | -13.0 | -4.0 | -2.0 | 1.0 | 4.0 | 1.0 | -1.0 | -5.0 | -10.0 | -14.0 | -14.0 |
Batez besteko prezipitazioa (mm) | 128.1 | 114.7 | 106.4 | 127.5 | 107.7 | 74.8 | 51.1 | 52.4 | 80.0 | 132.2 | 154.8 | 129.7 | 1259.4 |
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) | 63.0 | 77.5 | 67.0 | 83.0 | 98.0 | 65.0 | 76.0 | 67.5 | 61.0 | 127.5 | 74.0 | 76.5 | 127.5 |
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 13.9 | 12.9 | 13.1 | 15.2 | 14.8 | 9.5 | 7.0 | 7.1 | 8.9 | 12.8 | 14.6 | 13.5 | 143.2 |
Elur egunak (≥ 1 mm) | 3.4 | 4.6 | 3.0 | 1.3 | 0.1 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.2 | 1.5 | 2.4 | 16.5 |
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[8] |
Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.
Ikusi edo aldatu datu gordinak.
Historia
aldatuBadirudi XI. mendera arte izen bereko bi nukleo zeudela elkarren ondoan, edo, gutxienez, bi eliza, Igariko Done Bikendi monasterioaren mendekoak. Monasterio horrekin batera, 1085eko urtarrilaren 28an, Antso V.a Ramiritz erregeak Leireko abadiari erantsi zizkion. Azken honek, halaber, hurrengo mendearen hasieran, dohaintza bidez jaso zuen bertako zikoitzetako bat. Hiribilduak alkate propioa zuen, Erronkariko mankomunitatea ematearen kaltetan izan gabe, zeinaren bidez Nafar Koroari zor zitzaion urteko paparra eta, kaparetasun kolektiboa lortu zenetik 1412n, orduan hitzartutako errolda likidatzen zituen. Herritarrek 1427an 28 baleztari zituzten beren kontura, inguruko mugak zaintzeko. Done Petri elizako patronatua Karlos III.a Nafarroakoa erregeari 1406n transferitu zioten, eta honek Orreagako Santa Mariari eman zion.[9]
1560an, Bidankoze herrian sorginkeria kasu bat gertatu zen, non Garatziana Beltza eta Maria Lopitz nahasita egon ziren. Abereak lapurtzea eta hiltzea leporatu zieten, baita "belardiak" eta "belarrak eta ponzoina ematea" ere. "Ligaderak" ziren, hau da, alkahuetak, eta herritarren iritzia, zerbitzuen arrakastaren arabera, banatzen zen. Horregatik, prozesuaren salatzaileen arabera, Bidankozen "desamodiozko" eta liskarrezko giroa zegoen. Garaziana oinazetan, 10 urtez erbesteratua izan zen. Etxera ezkutuan itzuli, eta kartzelan amaitu zituen egunak.[10]
1855eko maiatzaren 1eko Desamortizazio Legea betez, 1862an 5 landa-finka, ogi-labe bat eta errementeria bat saldu ziren herri horretan.
Erronkariko ibaxakoa izan zen 1846 arte. Garai hartan eskola bat zegoen, urtean 2400 erreal zituena; irin-errota bat ere bazegoen. 1800 inguruan parrokiak apaiza, bi onuradun eta elizako sakristaua zituen, lehenengoak Orreagako kabildoaren hornidurakoak ziren.[11]
Demografia
aldatu2023 urteko erroldaren arabera 75 biztanle zituen Bidankozek.[12]
1842 | 1857 | 1860 | 1877 | 1887 | 1897 | 1900 | 1910 | 1920 | 1930 | 1940 | 1950 | 1960 | 1970 | 1981 | 1991 | 2001 | 2011 | 2021 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
374 | 372 | 347 | 374 | 409 | 388 | 398 | 432 | 452 | 410 | 376 | 379 | 315 | 193 | 133 | 111 | 106 | 94 | 82 |
Ekonomia
aldatuErronkaribarren ekonomia mendiak eta basoek eskaintzen dituzten produktuei loturik dago (zuraren ekoizpena, artzaintza). Dagoen industria apurra jarduera horietatik eratorria da (gaztagintza, zerrategiak). Eronkaribarreko gaztak Erronkariko gazta sormarka du 1981az geroztik.
Azkenaldi honetan, turismoa ari da gero eta garrantzi handiagoa hartzen: eskiari eta mendiari lotutako turismoa. Izan ere, 2008an Larra-Belagua eski estazioa ireki zuten.
Politika
aldatuBidankozeko udaletxea erdigunean dago, eta idazkaria, era berean, Burgiko eta Gardeko Udaletako idazkaria da. Udalbatza udalerriko alkateak osatzen du. Egungo alkatea Idoia Uhalde Sanchez da, kudeaketa-batzordekoa gisa aurkeztu zena.
Hauteskundeak
aldatuUdal hauteskundeak
aldatuAlderdia | Legealdiko eserlekuak, hasiera-urtearen arabera | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1979 | 1983 | 1987 | 1991 | 1995 | 1999 | 2003 | 2007 | 2011 | 2015 | 2019 | |
Bidankozeko Talde Independentea | 5 | - | - | - | - | - | 5 | - | - | - | - |
Foru hauteskundeak
aldatuHauek dira Nafarroako Parlamenturako hauteskundeen azken bi deialdiak:
|
|
Udala
aldatuUdalaren egoitza eta udaletxea herrigunean dago.
Alkateak
aldatu1979tik, Bidankozek 6 alkate izan ditu:
Hasiera | Amaiera | Alkatea | Alderdia |
---|---|---|---|
1979 | 1983 | Luis Fuerte Juanco | Bidankozeko Talde Independentea |
1983 | 1987 | Luis Fuerte Juanco | kudeaketa-batzordea |
1987 | 1991 | Jose Miguel Perez Juanco | Bidankozeko Talde Independentea |
1991 | 1995 | Jose Miguel Perez Juanco | kudeaketa-batzordea |
1995 | 2003 | Maria Jose Uhalde Mainz | kudeaketa-batzordea |
2003 | 2007 | Alfonso Ornat Sanz | Bidankozeko Talde Independentea |
2007 | 2015 | Alberto Main Urzainki | kudeaketa-batzordea |
2015 | karguan | Idoia Uhalde Sanchez | kudeaketa-batzordea |
Kultura
aldatuEuskara
aldatuLuis Luziano Bonapartek, 1869an, Erronkaribarreko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko zuberera euskalkian, hegoaldeko Pirinio ibarretik bakarra.[13]
Koldo Zuazok, 2010ean, Erronkaribarrak atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[14]
Bakarrik XX. mendean zehar nagusitu zen gaztelania ibaxan. Euskara, erronkaribarrera, joan den mendearen bigarren erdialdean galdu zen. Euskaldun berriak eta kanpotik joanak dira egungo erronkaribarrerazko euskaldunak. Batez ere irakaskuntzaren bidez, ia bost biztanletik bat euskal hiztuna izatea lortu da gaur egun. Bertako euskalkia, erronkaribarrera, XX. mendearen bukaera arte erabili zuten. Fidela Bernat (1898-1991) izan zen jatorrizko azken hiztuna. Ibaxaren isolamenduak, ziurrenik, bere berezitasunak azaltzen ditu, erronkaribarrera euskalki originalena da, baina baita garbien eta kontserbadoreenetako bat ere.
Janzkera
aldatuOhiko janzkerari dagokionez, Erronkariko ibaxak adierazpen aberatsa du, kanpoko modismoen eraginei aurre egin dien nortasun errotua transmititzen duena. Jantzi horietako batzuk egun seinalatuetan ikusten dira oraindik, jaiak, erromeriak eta beste ekitaldi batzuk direla eta. Nafarroako artxiboan dagoen 1817. urteko dokumentu baten arabera, Erronkariko ibaxako bizilagunak eta bertakoak beren jantziagatik bereizten ziren. Oihal horiek beraiek egiten zituzten beren aziendaren artilearekin, eta beren etxeetan garbitzen, iruten eta ehuntzen zituzten. Oihalezko piezak, gero, batanatuak, ehunduak eta tindatuak izaten ziren. Haiek ebaki, josi eta egiten zituzten arropak.
Almadiak
aldatuAlmadiak luzera bereko hainbat egur atalez osatutako putzu bat da, elkarren artean landare-jarioen bidez lotuak (hurritz-zakurrak edo basa-zumea), puntan eta atzealdean arraunak dituena, zurezko putzua ibaiaren ibilgura zuzendu edo gidatzeko. Nafarroako Pirinioaldeko ibarretan, basoen aprobetxamendua garai gogoangarrietatik diru-iturri nagusia izan da, eta bertako ibaiak zura eraldatzeko edo erabiltzeko sal zitekeen lekuetara garraiatzeko modua. Egur hori almadietan garraiatzen zen.[15]
Hiru Behien Zerga
aldatuUrte bakoitzeko uztailaren 13an, Erronkaribar eta Bearnoko Baretetze ibarren artean dagoen San Martingo Harria milaka urteko zeremonia baten lekuko eta protagonista da: Hiru Behien Zerga (erronkaribarreraz: Iror Beien Emontarzuna). Indarrean dagoen Europako nazioarteko trataturik zaharrena da. Ekitaldi honetan, Baretetze ibarreko bearnotarrak, ekarririk eta Frantziako banderarekin, Erronkaribarreko Izaba, Urzainki, Uztarroze eta Garde herriei, erronkaribartar jantzi tradizionala soinean, astaje, ilaje eta kemen berdineko hiru behiren urteko eta betiko zerga bana ematen diete. Horren aurretik, bi eremuetako agintariek, eskua San Martingo Harriaren gainean jarrita, konpromisoa hartu dute bakea egon dadin. Konpromiso hori Izabako alkateak esku guztien gainean jarritako "Pax avant, Pax avant, Pax avant" latinezko esaldiarekin batera zigilatu da.[16]
Ez dakigu zeremonia honen jatorria eta zergatia. Badakigu XIV. mendean zerga horren ordainketa eten egin zela, eta horrek gatazka larria sortu zuen bi haranetako bizilagunen artean. Heriotza eta gertakari desatseginak izan ziren, eta 1375. urtean emandako epai batean amaitu zen guztia, non Baretetzeko bearnotarrak zerga ordaintzen jarraitzera kondenatzen ziren. Epai hura, zeremonia honi buruz dagoen lehen erreferentzia dokumentala izateaz gain, 1375. urtean zerga horren ordainketa oso aspaldikoa zela adierazten duen datua da.
Kausei dagokienez, historialari batzuek defendatu dute gerrako zerga baten aurrean gaudela, betiereko izaera duelako, eta ez litzatekeela inola ere larre eta iturriak erabiltzeagatiko konpentsazio bat, oker zabaldu den bezala.
Dantzak
aldatuTtun-ttun dantza ekintza kolektibo eta sozial garrantzitsua zen ibaxan. Astearen amaieran, herria ekitaldi sozial bat egiten ari zen, batzar bat plazan. Han ateratzen ziren neska-mutilak dantzatzera. Haurrek ez zuten ekitaldi horretan parte hartzen, sheriffak plazatik uxatzen zituen. Dantzak iragana eta etorkizuna uztartzen ditu, belaunaldi berrietan tradizio soziala iraunaraziz eta arbasoek estimatzen dituzten balio handienak bertan jarriz.
Ttun-ttun dantzaren arrazoi psikologikoa hau da: kolektiboak, bere horretan, gizarte-balioak iraunarazteko komunikatzen du bere burua, familiako kideen indibidualtasuna gainditzeko sentimenduan. Dantza txirulaz eta salterioz laguntzen zen, eta "ttun-ttun" izena jasotzen zuen, damburia izenez ere ezaguna, agian egiptoar danbolinaren deribazioa, laute modukoa, gaur egun danbolinak ordezkatzen duena. Dantza biribilean dantzatzen da, erlojuaren orratzen kontrako noranzkoan. Ibaxako dantza guztiak bezala, oin puntekin dantzatzen da, duintasun zeremoniatsu eta noblearekin, baina tentasunik gabe. Garde, Izaba eta Uztarroze herriren ttun-ttun jaso da. Hiru kasuetan koreografia antzekoa da, melodiak bereiziz eta Uztarrozen kasuan dantzaren zatien ordena ezberdina.[17]
Apretagileak
aldatu1860tik aurrera, Erronkaribar eta Zaraitzu ibarretako neskek Zuberoako Maulera bidaiatzen zuten abarketaren sasoia lantzeko. Lana gogorra zen. Urtez urte udazkenetik udaberrira arte lan egiten zuten, eta horregatik ziren ezagunak "enarak" bezala. Abarketaren merkatuak garai oso bat markatu zuen Maule-Lextarreko ekonomian, eta ibar horien emigrazioak biztanleria nabarmen handitu zuen. Apretagile batzuk 14 urterekin joaten ziren beren adinari buruz gezurretan lan egitera.
Maulera iristean, etxe beretan bizi ohi ziren, eta etxejabeei ordaindu egiten zieten lo egin eta jateagatik. Denek partekatzen zuten lehen platera, bigarrena neskek erosi behar zuten. Bertakoekin euskaraz komunikatzen ziren, euskalkiak nahiko antzekoak baitira. Tailerretan, bakoitzak lan bat egiten zuen. Batzuek oihala josten zuten, beste batzuek soka jartzen zuten, etab. Bizi zuenak dioenez, batzuetan besoetako minagatik ezin zuten lorik egin, egunean zehar egindako ahaleginagatik.
Gertaera bitxi eta garratzak gertatu dira abarketen inguruan. Eaurtar batek dioenez, urtebetez, nesketako batzuk Gabonak pasatzeko itzultzea erabaki zuten, baina ez ziren Jaurrietara iritsi, ezta Maulera itzuli ere. Handik irten eta ez ziren hona iritsi. Abodi mendilerroa, elur-ekaitz batekin, oztopo fisiko gaindiezina da. Udaberrian, elurra joan zenean, hilda agertu ziren denak Abodin, Paso Zabalean, eskutik helduta.[18]
Jaiak
aldatu- Done Augustingo xeiak, abuztuaren azken asteburuan.
Xeiak (erronkaribarreraz; jaiak) gauerdiko hamabietan hasten dira, Pitxorronga izeneko harri batetik jaisten den Maruxa sorginaren agerpenarekin.
Ondasun nabarmenak
aldatu- Done Petri eliza, XIII. mendean eraikitako kristiau eliza.
- Done Sebasti baseliza, XII. mendean eraikitako kristiau baseliza, erromaniko estiloan.
Bidankoztar ospetsuak
aldatu- Pedro Prudentzio Hualde (1823-1879), idazle, itzultzaile eta erretore.
- Mariano Mendigatxa (1832-1918), nekazari, Bonaparte printzearen eta Azkueren erronkaribarrerazko berriemaile.
- Justino Navarro Aizagar (1904-?), eskultore.
- Arturo Arbizu Sanz (1972-), pelotari.
- Julen de Carlos Artuch (1992-), eskubaloialari.
Irudiak
aldatu-
Sarrera
-
Etxeak
-
Etxeak
-
Ikuspegia
Oharrak
aldatuErreferentziak
aldatu- Jose Maria Jimeno Jurio (zuzendaria), Nafarroako toponimia eta mapagintza. XXXV, Iruñea, 1996. ISBN 84-235-1505-2.
- ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Euskara ezagutza tasa. (2010) Euskal Herriari Begira (Udalbiltza), Eustat, INE, NASTAT eta Euskal Herriko Hizkuntza Adierazle Sistema (EAS).
- ↑ Nafarroako Gobernua. (2018). Nafarroako Datu Soziolinguistikoak. Euskarabidea, 48-53 or..
- ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
- ↑ «Bidankoze - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ .
- ↑ Urzainkiko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
- ↑ Nafarroako Entziklopedia Handia | BIDANKOZE. (Noiz kontsultatua: 2022-02-25).
- ↑ Florentzio Idoate Iragi. Sorginkeria Nafarroan..., Iruñea, 1978
- ↑ (Gaztelaniaz) «BIDANKOZE - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2022-02-25).
- ↑ «Bidankoze» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
- ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
- ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
- ↑ «Almadiaren Eguna – erronkaribar» vallederoncal.es (Noiz kontsultatua: 2022-02-22).
- ↑ «Hiru behien zerga – erronkaribar» vallederoncal.es (Noiz kontsultatua: 2022-02-22).
- ↑ «Ttun-ttuna – erronkaribar» vallederoncal.es (Noiz kontsultatua: 2022-02-22).
- ↑ (Gaztelaniaz) Nuevatribuna. «Enara apretagileak» Nuevatribuna (Noiz kontsultatua: 2022-01-24).