Enara

Enara
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Erreinua	Animalia
Filuma	Chordata
Klasea	Aves
Ordena	Passeriformes
Familia	Hirundinidae; Vigors, 1825
Azpibanaketa
	19, ikusi testua.

Enara, halaber ainara, elaia (Bizk.) edo txenada (Gip.), Hirundinidae familiako hegazti paseriformeen izen arrunta da.

Enaren banaketa kosmopolita da, mundu osoan bizi eta habia egiten baitute, Antartikan salbu. Familiaren jatorria Afrikan dagoela uste da, eta jatorriz habia zuloetan egiten zutela; oraindik ere Afrikan dute espezieen aniztasunik handiena. Europa eta Ipar Amerikako zenbait espezie distantzia luzeko migratzaileak dira; Afrikako espezieek, berriz, ez dute migratzen. Espezie batzuk giza jardueren ondorioz iraungitze arriskuan daude, baina beste batzuk gizakiek ingurumenean egin dituzten aldaketen ondorioz abantaila lortu dute eta gizakiei lotuta bizi dira. Euskal Herri osoan oso arrunta eta ugaria da udaberritik udazkenera bitartean, gehienetan landa inguruetako giza eraikinetara lotuta (baserri, abeletxe, eta abar).^[1]

IzenaAldatu

Aitzineuskaraz: *eNala^[2] edo elai aitzineuskaraz: *eLana^[3] Koldo Mitxelenaren ikerketen arabera.

Euskarazko hainbat izen arrunt ditu: ainara, ainhia, azpizuri, beletxiko, bragaro, elai, enabera, enara, erlai, ernara, hegabera, hegoazpizuri, iñara, ipurzuri, kulentriña, mitxigu, ninera, txenara, zagaro.^[1]

Euskal Herriko enarakAldatu

Munduko enara espezien artean, lau dira Euskal Herrian bizi direnak: enara arrunta ( Hirundo rustica ), enara azpizuria ( Delichon urbica ), haitz-enara ( Hirundo rupestris ) eta uhalde-enara ( Riparia riparia )^[4].

MigrazioaAldatu

Hegazti migrariak dira eta uda igarotzen dute Euskal Herrian enarek. Beste hegazti intsektujale asko bezala, Afrika aldean pasatu behar izaten dituzte neguak.

Irail aldean, uda amaitzear dagoenean eta zuhaitzak beraien lehen hostoak galtzeko zorian daudenean, gure enarak Afrikarako bidaia gertatzen hasiko dira. Gero eta talde handiagoak bilduko dira, batez ere lezkadi eta kanaberadietan, indarberrituko dira eta hegoalderanzko bidea hartuko dute. Bai gauez eta bai egunez migratzen dute, indartsu, 40-50 km/h batezbesteko abiadura azkarrean. Kongo, Kamerun edo Madagaskarreko oihan eta lurretarantz abiatzen dira^[4].

Enara arrunta, azpizuria eta uhalde-enara irail bukaeran, sarri talde berean, abiatzen dira. Haitz-enarak, ordea, urri bukaeraraino ez du alde egingo.

TaxonomiaAldatu

Familia bi azpifamiliek osatuta dago: Pseudochelidoninae (Pseudochelidon generokoak) eta Hirundininae hain zuzen ere^[5]. Guztira 83 espezie ditu, 19 generotan banaturik:

Psalidoprocne pristoptera

Hirundo neoxena

Pseudochelidoninae azpifamilia
- Pseudochelidon generoa
  - Pseudochelidon eurystomina
  - Pseudochelidon sirintarae
Hirundininae azpifamilia
- Psalidoprocne generoa
- Pseudhirundo generoa
  - Pseudhirundo griseopyga
- Cheramoeca generoa
  - Cheramoeca leucosternus
- Phedina generoa
  - Phedina borbonica
  - Phedina brazzae
- Riparia generoa
  - Riparia paludicola
  - Riparia congica
  - Riparia riparia
  - Riparia diluta
  - Riparia cincta
- Tachycineta generoa
  - Tachycineta bicolor
  - Tachycineta thalassina
  - Tachycineta euchrysea
  - Tachycineta cyaneoviridis
  - Tachycineta stolzmanni
  - Tachycineta albilinea
  - Tachycineta albiventer
  - Tachycineta leucorrhoa
  - Tachycineta meyeni
- Progne generoa
  - Progne subis
  - Progne cryptoleuca
  - Progne dominicensis
  - Progne sinaloae
  - Progne chalybea
  - Progne modesta
  - Progne murphyi
  - Progne elegans
  - Progne tapera
- Notiochelidon generoa
- Haplochelidon generoa
  - Haplochelidon andecola
- Atticora generoa
  - Atticora fasciata
  - Atticora melanoleuca
- Neochelidon generoa
  - Neochelidon tibialis
- Stelgidopteryx generoa
  - Stelgidopteryx serripennis
  - Stelgidopteryx ruficollis
- Alopochelidon generoa
  - Alopochelidon fucata
- Hirundo generoa
  
  Hirundo smithii
  - Hirundo rustica
  - Hirundo lucida
  - Hirundo angolensis
  - Hirundo tahitica
  - Hirundo neoxena
  - Hirundo albigularis
  - Hirundo aethiopica
  - Hirundo smithii
  - Hirundo nigrita
  - Hirundo leucosoma
  - Hirundo megaensis
  - Hirundo dimidiata
  - Hirundo atrocaerulea
  - Hirundo nigrorufa
- Ptyonoprogne generoa
- Delichon generoa
  - Delichon urbicum
  - Delichon dasypus
  - Delichon nipalense
- Cecropis generoa
  - Cecropis cucullata
  - Cecropis abyssinica
  - Cecropis semirufa
  - Cecropis senegalensis
  - Cecropis daurica
  - Cecropis striolata
  - Cecropis badia
- Petrochelidon generoa

ErreferentziakAldatu

↑ ^a ^b Enara arrunta. Txoriak.eus (Noiz kontsultatua: 2017-08-31).
↑ Koldo Mitxelena (1976). Fonética histórica vasca. Donostia: Gipuzkoako Aldundia.
↑ Koldo Mitxelena (1976). Op. cit..
↑ ^a ^b «Gure enarak - Zientzia.eus» zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2018-05-17).
↑ Turner, Angela; Rose, Chris. (1989). Swallows and martins: an identification guide and handbook. Houghton-Mifflin ISBN 0-395-51174-7..

Datuak: Q39861
Multimedia: Hirundinidae
Espezieak: Hirundinidae

[:0-1] Enara arrunta. Txoriak.eus (Noiz kontsultatua: 2017-08-31).

[2] Koldo Mitxelena (1976). Fonética histórica vasca. Donostia: Gipuzkoako Aldundia.

[3] Koldo Mitxelena (1976). Op. cit..

[:1-4] «Gure enarak - Zientzia.eus» zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2018-05-17).

[Turner-5] Turner, Angela; Rose, Chris. (1989). Swallows and martins: an identification guide and handbook. Houghton-Mifflin ISBN 0-395-51174-7..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]