Wikipedia

Genero Desberdintasunaren Indizea

Genero Desberdintasunaren Indizea (ingelesez, GII) Nazio Batuen Garapenerako Programak 2010etik ekoizten duen indize konposatua da. Giza Garapenari buruzko Txostenarekin batera argitaratzen da. Herrialde batean genero-ezberdintasunak eragindako lorpenen galera kuantifikatzeko balio du eta hiru dimentsio erabiltzen ditu aukera-kostua neurtzeko: ugalketa-osasuna, ahalduntzea eta lan-merkatuan parte hartzea.

Genero-desberdintasunaren indizearen araberako herrialdeak (2019ko datuak, 2020an argitaratuak). Gorriz genero-ezberdintasun handiagoa adierazten du, eta Berdez berdintasun handiagoa.[1]

Jatorria aldatu

Nazioartean, generoen arteko desberdintasuna ezabatzeak duen garrantziaz ohartuta, Genero Garapenaren Indizea (ingelesez, GDI) eta Generoa Ahalduntzeko Neurria (ingelesez, GEM) 1995eko Giza Garapenaren Txostenean sartu ziren. GGI eta GEM indize nagusi bihurtu ziren Giza Garapenari buruzko Nazio Batuen Txostenetan munduko genero-desberdintasuna neurtzeko. GDIk eta GEMek kritika askori egin behar izan zieten aurre, muga metodologiko eta kontzeptualak zituztelako.[2]

Beneriak eta Permanyer-ek azaldu dutenez, GDI eta GEM, berez, ez dira genero-desberdintasunak neurtzeko gai. GDI indize konposatu bat da, herrialde baten barruko garapena neurtzen duena, gero genero-desberdintasuna negatiboki zuzentzen duena; eta GEMak neurtzen du emakumeek botere-baliabideetarako duten sarbidea ekonomian, politikan eta erabakiak hartzean. Biek diote Beneria eta Permanyer ez direla zuzenak, genero-desberdintasuna argi eta garbi hautematen baitute.[3] NBGPren arabera, GDI kritikatu egin zen, generoen arteko desberdintasuna zehaztasunez neurtzeko gai ez zelako; izan ere, haren osagaiek lotura estuegia dute Giza Garapenaren Indizearekin, hau da, NBGPk erabiltzen duen giza garapenaren neurriarekin.[4]

Dimentsioak aldatu

GIIk hiru dimentsio kritiko ditu: ugalketa-osasuna, ahalduntzea eta lan-merkatuan parte hartzea. Dimentsioak indize sintetiko batean harrapatzen dira, esanahi bateratuaren berri emateko. NBGPren arabera, neurrietako bat ere ez dagokio herrialdearen garapenari, eta, beraz, gutxiago garatutako herrialde batek ongi funtziona dezake genero-ezberdintasuna txikia bada. NBGPren iritziz, desberdintasun horren dimentsio osagarriek, dimentsio batean, beste batean eragiten diote desberdintasunari. Beraz, GIIk dimentsioen arteko lotura atzematen du, indizea elkartearekiko sentikorra izan dadin, eta bermatzen du dimentsio bateko errendimendu handiak ez duela beste dimentsio bateko errendimendu txikia konpentsatzen.[5]

Ugalketa-osasuna aldatu

Permanyer-ek dio GII indize aitzindaria dela, ugaltze-osasunaren adierazleak genero-desberdintasunaren neurri gisa sartu dituen lehen indizea baita. GIIren ugalketa-osasunaren dimentsioak bi adierazle ditu: Amen Hilkortasun Tasa (ingelesez, MMR), UNICEFek ekoiztua, eta nerabeen ugalkortasun-tasa (ingelesez, AFR), zeinaren datuak Nazio Batuetako Ekonomia eta Gizarte Gaietako Departamentuaren bidez lortzen baitira, hurrenez hurren. NBGPk adierazten du emakumeen osasuna, haurdunaldian eta erditzean, emakumeak gizartean duen egoeraren adierazle argia dela.[5]

AFR altu batek amatasun goiztiarra neurtzen du, eta amaren eta bularreko haurraren osasunerako arriskuak eta goi-mailako hezkuntzarik eza eragiten ditu. NBGPren datuen arabera, ugalketa-osasuna da eskualde guztien artean generoen arteko desberdintasunak eragindako galerarik handiena.[5]

Jabekuntza aldatu

Ahalduntzearen dimentsioa bi adierazleren bidez neurtzen da: sexu bakoitzak okupatutako legebiltzar-aulkien proportzioa Nazioarteko Parlamentu-batasunetik lortzen dena, eta goi-mailako hezkuntza-mailak, Hezkuntza, Zientzia eta Kulturarako Nazio Batuen Erakundearen (UNESCO) eta Hezkuntza, Zientzia eta Kultura Antolakundearen (UNESCO) datu-multzoen bidez lortzen direnak.[6] Goi-mailako hezkuntzaren GII indizeak emakumeek bigarren hezkuntzan eta goi-mailako hezkuntzan duten lorpena ebaluatzen du. Goi-mailako hezkuntzan sartzeak emakumeen askatasuna handitzen du, zalantzan jartzeko gaitasuna handitzen baitu, eta parte-hartze publikoa areagotzen duen informazioa eskuratzeko aukera areagotzen baitu.[5]

Emakumeen hezkuntzak haurdinaldi goiztiarren tasak jaitsi eta haurren heriotza-tasa murriztu ditzakeelako.[7][8] Datuen mugak direla eta, parlamentuko ordezkaritzaren adierazlea parlamentu nazionalera mugatzen da eta tokiko gobernuaren edo beste erkidego batzuen parte-hartzea baztertzen du. Nahiz eta Parlamentuan emakumeen ordezkaritza gero eta handiagoa izan, emakumeak gutxietsi egin dira Parlamentuaren ordezkaritzan, munduko batez bestekoa %16 besterik ez baita.[5]

Lan merkatuan parte hartzea aldatu

Lan-merkatuaren dimentsioa emakumeek lan-indarrean duten parte-hartzearen bidez neurtzen da. Dimentsio horrek lan ordaindua, ordaindu gabeko lana eta lanaren bilaketa aktiboa adierazten ditu. Dimentsio honetarako datuak Nazioarteko Lan Erakundearen datu-baseen bidez lortzen dira. Datuen mugak direla eta, emakumeen diru-sarrerak eta ordaindu gabeko lana ez daude ordezkatuta GIIren lan-merkatuaren dimentsioan.[6] Herrialde guztietan lortutako diru-sarrerei buruzko datu fidagarririk ez dagoenez, NBGPk uste du lan-merkatuan parte hartzea genero-desberdintasunaren alderdi ekonomikoen ordezko egokia dela.[2]

Sailkapena aldatu

Herrialde guztiek dute giza garapenaren galeraren bat, genero-desberdintasunaren ondorioz. GII eta IDHn erabilitako dimentsioen arteko aldeak esan nahi du GII ez dela IDH galeratzat hartzen, baina bere maila eta balioa IDHtik bereizita dituela.[4] GII ehuneko gisa interpretatzen da, eta genero-desberdintasunaren ondorioz galdutako giza garapen potentzialaren ehunekoa adierazten du. GIIren munduko batezbestekoa 0,492 izan zen 2011n; horrek esan nahi du giza garapen potentzialaren %49,2 galdu zela, genero-desberdintasunaren ondorioz.[6] Datuen mugak eta datuen kalitatea direla eta, Giza Garapenari buruzko 2010eko Txostenak 138 herrialdetako GII sailkapenak kalkulatu zituen 2008rako. 2011ko Giza Garapenaren Txostena gai izan zen 146 herrialdetako GII sailkapenak kalkulatzeko 2011. urteko erreferentzia-urterako.[9]

GII maila HDI maila Herrialdea GII balioa
1 2 Suitza 0,025
2 1 Norvegia 0,038
3 11 Finlandia 0,039
4 8 Herbehereak 0,043
4 10 Danimarka 0,043
6 7 Suedia 0,045
6 14 Belgika 0,045
7 23 Hego Korea 0,047
8 26 Frantzia 0,049
9 4 Islandia 0,058
10 22 Eslovenia 0,063
11 23 Taiwan 0,064
1 23 Luxenburgo 0,065
1 11 Singapur 0,065
14 18 Austria 0,069
14 29 Italia 0,069
16 25 Espainia 0,070
17 19 Japonia 0,075
18 38 Portugal 0,079
19 16 Kanada 0,080
20 6 Alemania 0,084
21 33 Zipre 0,086
21 29 Estonia 0,086
23 2 Irlanda 0,093
24 14 Zeelanda Berria 0,094
25 8 Australia 0,097
26 19 Erresuma Batua 0,109
26 48 Montenegro 0,109
28 35 Polonia 0,115
29 32 Grezia 0,116
29 43 Kroazia 0,116
31 31 Arabiar Emirerri Batuak 0,118
31 53 Belarus 0,118
33 14 Israel 0,123
34 34 Lituania 0,124
35 64 Serbia 0,132
36 27 Txekiar Errepublika 0,136
37 82 Iparraldeko mazedonia 0,143
38 73 Bosnia eta Herzegovina 0,149
39 85 Txina 0,168
40 28 Malta 0,175
41 37 Letonia 0,176
42 69 Albania 0,181
43 45 Qatar 0,185
44 51 Kazakhstan 0,190
45 39 Eslovakia 0,191
46 17 Estatu Batuak 0,204
46 90 Moldova 0,204
48 56 Bulgaria 0,206
49 42 Bahrein 0,212
50 52 Errusia 0,225
51 40 Hungaria 0,233
52 74 Ukraina 0,234
53 64 Kuwait 0,242
54 81 Armenia 0,245
55 43 Txile 0,247
56 105 Libia 0,252
56 40 Saudi Arabia 0,252
56 58 Barbadoak 0,252
59 62 Malaysia 0,253
60 47 Brunei 0,255
61 49 Errumania 0,276
62 55 Uruguai 0,288
62 106 Uzbekistan 0,288
62 62 Costa Rica 0,288
65 95 Tunisia 0,296
65 117 Vietnam 0,296
67 70 Kuba 0,304
68 60 Oman 0,306
68 54 Turkia 0,306
70 125 Tayikistan 0,314
71 99 Mongolia 0,322
71 74 Mexiko 0,322
73 88 Azerbaijan 0,323
73 67 Trinidad eta Tabago 0,323
75 46 Argentina 0,328
76 61 Georgia 0,331
77 58 Bahamak 0,341
78 66 Maurizio 0,347
79 104 Tonga 0,354
80 79 Thailandia 0,359
81 111 Samoa 0,360
82 95 Maldivak 0,369
82 120 Kirgizistan 0,369
84 93 Fiyi 0,370
85 124 El Salvador 0,383
86 86 Ekuatorea 0,384
87 79 Peru 0,395
88 101 Jamaika 0,396
89 126 Cabo Verde 0,397
90 86 Santa Luzia 0,401
90 72 Sri Lanka 0,401
92 160 Ruanda 0,402
93 114 Hegoafrika 0,406
94 57 Panama 0,407
95 84 Brasil 0,408
96 92 Libano 0,411
97 110 Belize 0,415
98. 107 Bolivia 0,417
99 129 Bhutan 0,421
100 132 Honduras 0,423
101 83 Kolonbia 0,428
101 128 Nikaragua 0,428
103 91 Aljeria 0,429
104 107 Filipinak 0,430
105 97 Surinama 0,436
106 130 Namibia 0,440
107 103 Paraguai 0,446
108 116 Egipto 0,449
109 102 Jordania 0,450
110 142 Nepal 0,452
111 121 Maroko 0,454
112 88 Dominikar Errepublika 0,455
113 137 Laoak 0,459
113 70 Iran 0,459
115 122 Guyana 0,462
116 100 Botswana 0,465
117 144 Kanbodia 0,474
118 147 Myanmar 0,478
119 113 Venezuela 0,479
119 127 Guatemala 0,479
121 107 Indonesia 0,480
122 151 Siria 0,482
123 131 India 0,488
124 185 Burundi 0,504
125 173 Etiopia 0,517
126 143 Kenya 0,518
127 181 Mozambike 0,523
128 119 Gabon 0,525
129 150 Zimbabwea 0,527
130 168 Senegal 0,533
131 159 Uganda 0,535
132 148 Angola 0,536
133 135 San Tomé eta Printzea 0,537
133 133 Bangladesh 0,537
135 138 Ghana 0,538
135 154 Pakistan 0,538
137 146 Zambia 0,539
138 170 Sudan 0,545
139 165 Lesotoa 0,553
140 163 Tanzania 0,556
141 153 Kamerun 0,560
142 174 Malawi 0,565
143 138 Eswatinia 0,567
144 149 Kongoko Errepublika 0,570
145 167 Togoa 0,573
146 123 Irak. 0,577
147 182 Burkina Faso 0,594
148 158 Benin 0,612
148 172 Ganba 0,612
150 175% Kongoko Errepublika Demokratikoa 0,617
151 157 Mauritania 0,634
152 170 Haiti 0,636
153 162 Boli Kosta 0,638
154 189 Niger 0,642
155 182 Sierra Leona 0,644
156 175 Liberia 0,650
157 169 Afganistan 0,655
158 184 Mali 0,671
159 188 Afrika Erdiko Errepublika 0,680
160 187 Txad 0,710
161 155 Papua Ginea Berria 0,725
162 179 Yemen 0,795

Genero desberdintasun txikiena dueten 10 herrialdeak aldatu

2008, 2011 eta 2012rako genero-berdintasunaren arabera gehien sailkatutako hamar herrialdeak.[5][9][10]

2018 2012 2011 2008
Herrialdea Postua GII balioa Postua GII balioa Postua GII balioa Postua GII balioa
Herbehereak 4 0,041 1 0,045 2 0,052 1 0,174
Suedia 2 0,040 2 0,055 1 0,049 3 0,212
Danimarka 2 0,040 3 0,057 3. 0,060 2 0,209
Suitza 1 0,037 4 0,057 4 0,067 4 0,228
Norvegia 5 0,044 5 0,065 6 0,075 5 0,234
Finlandia 7 0,050 6 0,075 5 0,075 8 0,248
Alemania 19 0,084 7 0,075 7 0,085 7 0,240
Hego Korea 7 0,048 8 0,08 8 0,078 8 0,198
Frantzia 8 0,051 10 0,083 10.- 0,106 11 0,260
Belgika 6 0,045 9 0,068 * * * GHS

Genero desberdintasun handiena dueten 10 herrialdeak aldatu

2008, 2011 eta 2012rako, genero-desberdintasun handienak dituzten hamar herrialdeak.[5][9][10]

2018 2012 2011 2008
Herrialdea Postua GII balioa Postua GII balioa Postua GII balioa Postua GII balioa
Yemen 162 0,834 0,747 - - - -
Afganistan 143 0,575 0,712 141 0,717 134 0,797
Niger 154 0,647 0,707 144 0,724 136 0,807
Kongo 156 0,655 0,681 142 0,710 169 0,814
Liberia 155 0,651 0,658 139 0,671 131 0,766
Afrika Erdiko Errepublika 159 0,682 0,654 138 0,669 132 0,768
Mali 158 0,676 0,649 143 0,712 135 0,799
Sierra Leona 153 0,644 0,643 137 0,662 125 0,756
Mauritania 150 0,620 0,643 - - - -

Ikusi ere aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Nations, United. (2020). Human Development Report 2020 - Table 5: Gender Inequality Index. .
  2. ↑ a b Bardhan, K., and Klasen, S.(1999).UNDP's Gender-Related Indices: A Critical Review, World Development, 27:6, pp.985-1010
  3. ↑ Beneria, L., Permanyer, I.,(2010).The Measurement of Socio-economic Gender Inequality Revisited, Development and Change, 41:3, pp.375-399
  4. ↑ a b United Nations Development Programme,(2011).Gender Inequality Index FAQ
  5. ↑ a b c d e f g United Nations Development Programme, Human Development Report 2010; The Real Wealth of Nations, 2010
  6. ↑ a b c United Nations Development Programme, Gender Inequality Index FAQ's, 2011
  7. ↑ Ferrant, G., (2010). The Gender Inequalities Index (GII) as a New Way to Measure Gender Inequalities in Developing Countries, SciencesNew York, pp.106-112
  8. ↑ Hill and King, Women's Education and Economic Well-Being, Feminist Economics, 1995
  9. ↑ a b c United Nations Development Programme, Human Development Report 2011; Sustainability and Equity, 2011
  10. ↑ a b Table 4 Gender Inequality Index 2012. United Nations Development Programme. Aipuaren errorea: Invalid <ref> tag; name "2012GII" defined multiple times with different content

Kanpo estekak aldatu

Genero Desberdintasunaren Indizearen webgune ofiziala

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Genero_Desberdintasunaren_Indizea&oldid=9280031"(e)tik eskuratuta