Barbados

Karibeko herrialdea

Barbados[1] Karibeko uharte-estatu burujabea da, Antilla Txikietako zati. Commonwealtheko kidea da. 439 kilometro koadroko eremua du, eta 2010ean 277.821 biztanle zituen.[2] Hiriburua eta hiri handiena Bridgetown da. Ingelesa da hizkuntza ofiziala.

Barbados
Ereserkia: In Plenty and In Time of Need
Goiburua: Pride and Industry
("Harrotasuna eta industria")

flag of Barbados (en) Itzuli

coat of arms of Barbados (en) Itzuli
Geografia
HiriburuaBridgetown
13°5′51″N 59°37′0″W
Azalera439 km²
Punturik altuenaMount Hillaby (en) Itzuli (340 m)
Punturik sakonenaOzeano Atlantikoa (0 m)
KontinenteaIpar Amerika
Administrazioa
Barbadosko PresidenteaSandra Mason
Barbadosko Lehen MinistroaMia Mottley
LegebiltzarraBarbadosko Parlamentua
Harreman diplomatikoak Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide
Demografia
Biztanleria303.431 (2023)
17.712 (2017)
Dentsitatea691,19 bizt/km²
Hizkuntza ofizialak
Erabilitako hizkuntzak
Ezkontzeko adinagenero guztiak: 18
Emankortasun-tasa1,794 (2014)
Eskolaratu gabeko umeak2.261 (2014)
Alfabetizazioa% 100 (2014)
Bizi-itxaropena75,906 (2016)
Giza garapen indizea0,79 (2021)
Ekonomia
BPG nominala4.796.845.980,8226 $ (2017)
267.795.980,8226 (2016)
BPG per capita16.356 $ (2017)
465 (2016)
BPG erosketa botere paritarioa5.302.754.742 nazioarteko dolar (2017)
150.436.456 (2016)
BPG per capita EAPn18.559,335 nazioarteko dolar (2017)
480,771 (2016)
BPGaren hazkuntza erreala1,6 %
Erreserbak431.758.132 $ (2016)
−121.846.155 (2015)
Inflazioa0,8 % (2016)
3,3 (2015)
Historia
Sorrera data: 1966ko azaroaren 30a
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia+1246
ISO 3166-1 alpha-2BB
ISO 3166-1 alpha-3BRB
Ordu eremua
Elektrizitatea115 V. 50 Hz.NEMA 1-15 (en) Itzuli eta NEMA 5-15 (en) Itzuli
Internet domeinua.bb
gov.bb

Izena aldatu

1536. urtean, itsasgizon portuges batek, Brasilera bidean, uhartera gerturatu eta Os Barbados izena eman zion (bizardunak): bertako pikondo mota batek, sustraiak agerian ditu enborretan zintzilika bezala, eta horrek zuhaitz bizardun itxura ematen zien landare haiei[3].

Ohikoa izan da ingelesezko mapetan Barbadoes forma idaztea ere.

Geografia aldatu

Barbados Ozeano Atlantikoan dago, Haizaldeko uharteen ekialdean. Antilla Txikietan ekialderen dagoen uhartea da. Mount Hillaby da mendirik garaiena (340 metro). Klima monzonikoa dauka, Köppen sailkapenaren arabera. Bi urtaro daude: euritsua ekainetik azarora, eta lehorra, abendutik maiatzera.[4]

Historia aldatu

Jatorrizko lehen biztanleak karibeak eta arawakak izan ziren.

Portugesen lehen bisita batzuen ondoren, nolabaiteko okupazio bat izan zuen uhartean Portugalekm 16. mendean.

Okupazio jarraituagoaren hasiera 1625. urtean hasu zen, Henry Powell kapitaina lehorreratu zenean bertan 80 kolono eta 10 beltz esklabo afrikarrekin[3].

1640. urterako, azukrearen ekoizpenera zuzendutako gizarte esklabista ezarria zegoen. Irabazi handiak sortu zituen esklabotzak bertan ezarritako kolono jabe zurientzat, zein Britainiar metropoliarentzat. 1750. urtean 18.000 kolono zuri zeuden, eta 65.000 inguru esklabo beltz.

Esklaboen merkataritzan 1807an kendu zuten britainairrek, baina esklabotzak jarraitu zuen Barbadosen. 1816n esklaboen matxinada bat izan zen, baina porrot egin zuen: nahiz eta kolonoak ez gaizki tratatzeko erabaki hartu zuten matxinoek (zuri bat ere ez zen hil), errepresio koloniala gogorra izan zen, 120 beltz hil ziren borroketan, eta 144 gero exekutatuta. 1834an, azkenean, esklabotza ezabatu zen uhartean.

1966an Barbados burujabe geratu zen Commonwealth barnean. Lehenbiziko gobernua Errol Barrowek (Langileen Alderdi Demokratikoa) zuzendu zuen. Barbadosko Langileen Alderdiko Tom Adamsek irabazi zituen 1975eko hauteskundeetan, eta 1985ean hil zen arte egon zen agintean. Urte horretan, Errol Barrow bihurtu zen lehen ministro, harik eta hil zenean Lloyd Erskine Sandifordek haren lekua hartu zuen arte. 1994an, Owen Arthur hautatu zuten gobernuburu. 1996-2011 bitartean, Clifford Husbands izan zen gobernadore nagusia, Elisabet II.a erreginak izendaturik.

2021eko azaroaren 30an errepublika aldarrikatu zen eta Sandra Mason lehenbiziko presidentea bihurtu zen.[5] Errepublika bilakatu ondoren, Commonwealtheko kide izaten jarraitu zuen estatuak dena dela.

Gobernua eta administrazioa aldatu

 
Barbadosko legebiltzarra, Bridgetown.

Politika aldatu

Barbados errepublika da. Botere betearazlea lehen ministroaren eta presidentearen esku dago. Parlamentua ganbera bikoa da: senatua (21 eserleku) eta batzar-etxea (30 eserleku).

Banaketa administratiboa aldatu

Herrialdea 11 parrokiatan banaturik dago:

  1. Christ Church
  2. Saint Andrew
  3. Saint George
  4. Saint James
  5. Saint John
  6. Saint Joseph
  7. Saint Lucy
  8. Saint Michael
  9. Saint Peter
  10. Saint Philip
  11. Saint Thomas

Demografia aldatu

 
Barbadosko demografia-bilakaera 1960-2017 bitartean.

2010ean 277.821 biztanle zituen.[2] Dentsitatea handia da, 660 kilometro koadroko. Adineka, honela dago banaturik biztanleria: 0-14 urte bitartekoak %18 dira, 15-24 urte bitartekoak %12,7, 25-54 urte bitartekoak %44,1, 55-64 urte bitartekoak %13,4 eta 65 urtetik gorakoak %11,8. Bizi itxaropena 75,5 urtekoa da, 73,2 urtekoa gizonezkoena eta 77,9 urtekoa emakumezkoena (2017ko zenbatespenak).[6]

Etniak era honetan daude banaturik: beltzak %92,4, zuriak %2,7, mulatoak %3,1 eta asiarrak %1,3. Erlijioari dagokionez, %66,4 protestanteak dira, anglikanoak batez ere, %3,8 katolikoak eta %20,6 agnostiko eta ateoak.[6]

Ekonomia aldatu

Barbadosko ekonomia azukre-kanaberan eta azukre errefinatuaren, melazaren eta ronaren ekoizpenean eta esportazioan oinarritu izan da, XVII. mendean britainiar kolonia bihurtu zenetik. 1970eko hamarkadaz geroztik, manufakturen eta turismoaren sektoreek garrantzi handia hartu dute. Finantza sektoreak ere pisu handia du, Barbadosek eskaintzen dituen banku-isilpekotasunak eta zerga txikiek munduko beste hainbat tokitako dirua erakarri dutelako.

Petrolioaren eta gas naturalaren hobiak aurkitu dira azken urteetan. Arrantzaren garrantziak ere gorantz egin du. Turismorako azpiegiturak ugaritu egin dira etengabe azken urteetan. Per capita errenta 17.500 dolarrekoa zen 2017an.[6]

Kultura aldatu

Kriketa da Barbadosko kirol nagusia.

Barbadostar ezagunak aldatu

Irudi galeria aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. 38. araua - Munduko estatu-izenak, herritarren izenak, hizkuntza ofizialak eta hiriburuak. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-12-29).
  2. a b 2010 POPULATION AND HOUSING CENSUS, barstats.gov.bb
  3. a b «How Barbados Got Its Name - Barbados Pocket Guide» www.barbadospocketguide.com (Noiz kontsultatua: 2022-04-05).
  4. Average and Record Conditions at Bridgetown, Barbados. BBC Weather, bbc.co.uk (Noiz kontsultatua: 2018-5-7).
  5. a b Lartzanguren, Edu; Berasategi Otamendi, Gorka. (2021-12-01). «Errepublika bihurtu da Barbados, Elizabeth II.aren koroa utzita» Berria (Noiz kontsultatua: 2021-12-01).
  6. a b c Barbados. cia.gov (Noiz kontsultatua: 2018-5-7).

Kanpo estekak aldatu



Amerikako herrialde eta lurraldeak
Ipar Amerika eta Karibea
 
Estatu burujabeak: Ameriketako Estatu BatuakAntigua eta BarbudaBahamakBarbadosBelizeCosta RicaKubaDominikaDominikar ErrepublikaEl SalvadorGrenadaGuatemalaHaitiHondurasJamaikaKanadaMexikoNikaraguaPanamaSaint Kitts eta NevisSanta LuziaSaint Vincent eta GrenadinakTrinidad eta Tobago


Dependentziak: Groenlandia (Danimarka) • GuadalupeMartinikaSaint BarthelemySaint MartinSaint Pierre eta Mikelune (Frantzia) • Aruba · Holandarren Antillak (Herbehereak) • Aingira · Bermuda · Birjina uharte britainiarrak · Kaiman uharteak · Montserrat · Turkak eta Caicoak (Erresuma Batua) • Puerto Rico · Birjina Uharte Estatubatuarrak (Ameriketako Estatu Batuak)

Hego Amerika
 
Estatu burujabeak: ArgentinaBoliviaBrasilTxileKolonbiaEkuadorGuyanaParaguaiPeruSurinamUruguaiVenezuela


Dependentziak: Guyana Frantsesa (Frantzia) • Falklandak (Erresuma Batua)