Wikipedia

George Sand

George Sand (jaiotza-izena: Amandine Aurore Lucile Dupin), Dudevant baronesa, (Paris, Frantzia, 1804ko uztailaren 1a - Nohant, 1876ko ekainaren 8a), idazle frantziarra izan zen[1].

George Sand

(1838)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakAmantine-Aurore-Lucile Dupin
JaiotzaParis, 1804ko uztailaren 1a
Herrialdea Frantzia
BizilekuaParis
Erdialdea-Loira Harana
House of George Sand (en) Itzuli
Lehen hizkuntzafrantsesa
HeriotzaNohant-Vic, 1876ko ekainaren 8a (71 urte)
Hobiratze lekuaNohant-Vic
Heriotza modua: heste-buxadura
Familia
AitaMaurice Dupin de Francueil
AmaSophie Victoire Delaborde
Ezkontidea(k)Casimir Dudevant  (1822ko abenduaren 10a -  1835)
Bikotekidea(k)
Seme-alabak
Hezkuntza
Hizkuntzakfrantsesa
Jarduerak
Jarduerakidazlea, kazetaria, salonnièrea, antzerkigilea, eleberrigilea, eguneroko-idazlea, emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea, libretista, musikagilea eta autorea
Lantokia(k)Frantzia
Lan nabarmenak
InfluentziakAdam Mickiewicz, Jean-Jacques Rousseau, François-René de Chateaubriand, Aristoteles, Montesquieu, Blaise Pascal, Jean de La Bruyère, Michel de Montaigne, Francis Bacon, John Locke, Gottfried Wilhelm Leibniz, Virgilio, Alexander Pope, John Milton, Dante Alighieri, William Shakespeare eta Étienne Bonnot de Condillac
Mugimenduaerromantizismoa
Izengoitia(k)George Sand
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioakatolizismoa
IMDB: nm0761168 Musicbrainz: f87a86ff-1911-475f-ab97-b011af7f6008 Songkick: 164292 Discogs: 2170897 IMSLP: Category:Sand,_George/Librettist Find a Grave: 7752823 Edit the value on Wikidata

Feminismoaren aitzindari, nobelak, ipuinak, antzezlanak, autobiografia bat, literatura kritika, politika-testuak eta abar idatzi zituen. Baina ez bakarrik literatura, pintura ere landu zuen. Aldi berean, politikarekin arduratutako emakumea izan zen, eta, neurri batean, 1848ko behin-behineko gobernuan parte hartu zuen[2].

Biografia aldatu

George Sand —lagun eta senideentzat, Aurore[3]—, Parisen jaio zen 1804an, baina haurtzaroko zatirik handiena Nohanten eman zuen (Indre departamenduan), Marie-Aurore de Saxe, Madame Dupin Francueilgoa, amonaren etxe eta zaintzapean[4][5]. Leku hori geroagoko nobela askotan erabili zuen. Maurice Dupin aita Maurice Saxoniako konde Frantziako mariskalaren biloba zen, eta familiako adar horren bidez, Luis XVI.a, Luis XVIII.a, Karlos X.a Frantziakoa eta Luis Filipe Frantziakoarekin lotuta zegoen.

1822an, hemezortzi urte zituela, Casimir Dudevant baroiarekin ezkondu zen[4], eta bi seme-alaba izan zituzten[5]. 1831n senarra utzi eta lauzpabost urteko "bihurrialdi erromantiko" batean murgildu zen[6]. 1835ean dibortzioa lortu eta eta bi seme-alabak berekin eraman zituen Parisera.

Senarra utzi ondoren, jantzi maskulinoen aldeko joera hartzen hasi zen, nahiz eta bilera sozialetan emakume arropak janzten segitu. Horrela jantzita joateak Parisen zehar libreago ibiltzeko aukera eman zion; hala, bere egoera sozialeko emakume batentzat bestela debekatuak liratekeen lekuetara sartzeko aukera izan zuen. Horren guztiaren ondorioz, baroisa bihurtu zenean lortutako pribilegioetako batzuk galdu zituen[7][8].

Harreman nabarmenak aldatu

Amodio-bizitza mugitua izan zuen, maitale ugarirekin eta harengan eragina izan zuten zenbait harremanekin; Jules Sandeau idazlearekin (1931), izengoitia eman zionarekin; Prosper Mérimée idazle eta arkeologoarekin zorigaiztoko amodio-kontu labur bat izan zuen; Alfred de Musset poetarekin (1833-1835); Louis-Chrysostome Michel; Pierre-François Bocage; Charles Didier; Félicien Mallefille; Louis Blanc eta Frédéric Chopin musikariarekin (1837-1847)[9]. Comédie-Françaiseko aktore Marie Dorvalekin ere ezkutuko harremana izan zuen: Lélia liburua inspiratu zion[8].

Sanden harremanen artean Chopinekin izan zuena nabarmentzen da. Sandek 1838-1839ko negua Chopinekin Mallorcan pasa zuen Valldemossako monasterio kartusiarrean (aldez aurretik abandonatuta)[10]. Mallorcara bidaia, Negu batez Mallorcan (Un hiver à Majorque), liburuan deskribatu zuen eta 1841ean argitaratu zen lehen aldiz[5][11]. Chopin, ordurako, tuberkulosi hasiberria zuen bere harremanaren hasieran, eta negu hotz eta hezea Mallorcan igarotzeak, ostatu egokia lortu ezinean, sintomak areagotu zizkion[12]. Hil baino bi urte lehenago, hainbat arrazoi zirela medio, bereizi egin ziren[13]. Lucrezia Floriani eleberrian, Karol izeneko Ekialdeko Europako printze gaixoberarentzat eredu gisa Chopin erabili zuen. Adin ertaineko emakumezko aktore batek (Lucrezia) zaintzen du Karol, eta asko sufritzen du, Karol maite duelako[9]. Sandek Chopinen karikaturarik ez zuela egin adierazi zuen arren, liburuaren argitalpenak eta irakurle kopuru handiak, besteak beste, elkarrenganako antipatiaren arrazioa da, agian. Haien arteko harremanean inflexio-puntua alaba Solange izan zen.

Chopin adeitsua izaten segitu zuen Solangerekin, berak eta senarrak, Auguste Clésingerrek, Sandekin diruagatik borroka izan ondoren. Sandek Solangerekiko Chopinen laguntza oso desleialtzat hartu zuen, eta Chopinek Solange beti "maite" zuenaren baieztapen moduan[9]. Mauricek, Sanden semeak, ere ez zuen Chopin gogoko. Mauricek bere burua "finkako gizon" gisan ezarri nahi zuen eta ez zuen Chopin bere aurkari izatea nahi. Inoiz ez zitzaion eskatu Chopini Nohant uzteko; 1848an Parisera itzuli zen Erresuma Batuan zeharreko bira baten ondoren, eta hurrengo urtean Place Vendômen hil. Chopinek ez zuen zentimo bat ere une horretan: lagunek bertako egonaldia ordaindu behar izan zioten, baita La Madeleine elizako hileta-elizkizuna ere. Han 3.000 lagun baino gehiago izan ziren, tartean Eugène Delacroix, Franz Liszt, Victor Hugo eta beste pertsona famatu asko, baina George Sand, ez.

Heriotza aldatu

Sand Nohanten hil zen, Châteauroux inguruan, Fantziako Indre departamentuan, 1876ko ekainaren 8an, 71 urte zituela. Nohant-Viceko kaperaren atzeko hilerri pribatuan lurperatu zuten[14]. 2003an, haren gorpuzkinak Parisko Panteoira eramateko planak eztabaida sortu zuten[15][16].

Ibilbide profesionala eta politika aldatu

George Sandek, 27 urte zituela, Europan edozein generotako idazlerik ezagunena izan zen, Victor Hugo eta Honore de Balzac baturik baino ezagunagoa izanez 1930 eta 1840ko hamarkadetan, Ingalaterran[17]. Izan ere, oso ospetsua izaten jarraitu zuen bere bizitza osoan eta hil ondoren ere. Bere karreraren hasieran eskaera handia zuen eta, 1836rako, bere idatzien hainbat bildumen artean lehenengoa 24 liburukitan argitaratu zen[18]. Guztira, bere "obra osoen" lau edizio argitaratu ziren, eta, 1880an, seme-alabek beren literatur ondarearen eskubideak saldu zituzten 125,000 frantziar liberatan[19] (36 k. urreren baliokide, edo USD 2015ean 1,3 milioi dolar[20]).

Bere haurtzaroko bizipenetan oinarrituta, La Mare au diable (1846), François le Champi (1847-1848), La Petite Fadette (1849) eta Les Beaux Messieurs de Bois-Doré (1857) idatzi zituen[21]. Negu batez Mallorcan (Un hiver à Majorque) liburuan, 1833tik 1839ra bitartean Chopinekin uharte horretan igaro zuen aldia deskribatu zuen. Beste eleberriak honako hauek dira: Indiana (1832), Lélia (1833), Mauprat (1837), Le Compagnon du Tour de France (1840), Consuelo (1842-1843), eta Le Meunier d'Angibault (1845)[5]. Antzerki-piezak eta pieza autobiografikok Histoire de ma vie (1855), Elle et lui (1859, Mussetekin izandako harremanari buruz), Journal intime (1926, hil ondoren argitaratua) eta Correspondance dira, besteak beste. Sarritan bere antzerki lanak Nohant finkan antzeztera ematen zituen.

Mundu osoan oso ezaguna izan zen, eta bere praktika sozial, idatzi eta sinesmenek iruzkin ugari eragin zituzten, askotan, arteen eta letren munduko beste kide batzuen aldetik.

Jules Sandeau idazlearekin izandako kolaborazio baten emaitza izan zen Sanden debut literarioa. Ipuinak elkarrekin argitaratu zituzten, "Jules Sand" sinatuz. Sandek kaleratu zuen lehen eleberria, Rose et Blanche (1831), Sandeaukin elkarlanean idatzi zuen[22]. Ondoren, bere lehen eleberri independienterako, Indiana (1832), famatu bihurtu zen izengoitia hartu zuen: George Sand[23].

Politika aldatu

Sand literatura kritika eta testu politikoak idatzi zituen. Bere bizitza hasieran, pobre eta langile klaseen aldekoa zen, baita emakumeen eskubideena ere. 1848ko iraultza hasi zenean, errepublikari sutsua izan zen. Sandek bere egunkari propioa izan zuen, langileen kooperatiba batean argitaratua[24].

Hala ere, Parisko Komunaren indarkeriaz harrituta zegoen. Idatzi zuen: "Abentura izugarriak jarraitzen du. Beraiek erreskatatzen dute, mehatxatzen dute, atxilotzen dute, epaitu egiten dute. Udal guztiak, establezimendu publiko guztiak hartu dituzte, munizioak eta elikagaiak lapurtzen ari dira"[25].

Politikoki, oso aktibo bihurtu zen 1841az geroztik eta eguneko buruzagiek maiz kontsultatu zuten berarekin eta bere aholkua onartzen zuten. 1848ko behin-behineko gobernuko kidea izan zen, eta Luis Napoleon Bonaparteren 1851ko estatu-kolpearen garaian, bere lagunen zigorrak murrizteko eta barkamenak lortzeko tratutan ibili zen[3].

Parisko Komunaren garaian bere idatzi eta inplikazioagatik ezaguna zen. Bertan, Versallesko batzarrean "komuneroen" aurkako jarrera hartu zuen, indarrezko ekintzak bultzatuz "matxinatuei" aurre egiteko[26].

Obra nagusiak aldatu

  • Voyage en Auvergne (autobiografikoa, 1827)
  • Negu batez Mallorcan (Un hiver à Majorque, 1842)
  • Histoire de ma vie (iraultza arteko autobiografia 1848; 1855)

Eleberriak aldatu

  • Rose et Blanche (1831, Jules Sandeaurekin)
  • Indiana (1832)
  • Valentine (1832)
  • Lélia (1833)
  • Andréa (1833)
  • Mattéa (1833)
  • Jacques (1833)
  • Kouroglou / Épopée Persane (1833)
  • Leone Leoni (1833)
  • André (1834)
  • La Marquise (1834)
  • Simon (1835)
  • Mauprat (1837)
  • Les Maîtres mosaïstes (1837)
  • L'Orco (1838)
  • L'Uscoque (1838)
  • Spiridion (1839)
  • Pauline (1839)
  • Horace (1840)
  • Le Compagnon du tour de France (1840)
  • Consuelo (1842)
  • La Comtesse de Rudolstadt (1843, Consueloren ondoren)
  • Jeanne (1844)
  • Teverino (1845)
  • Le Péché de M. Antoine (1845)
  • Le Meunier d'Angibault (1845)
  • La Mare au Diable (1846)
  • Lucrezia Floriani (1846)
  • François le Champi (1847)
  • La Petite Fadette (1849)
  • Château des Désertes (1850)
  • Histoire du véritable Gribouille (1851)
  • Les Maîtres sonneurs (1853)
  • La Daniella (1857)
  • Les Beaux Messiers de Bois-Dore (1857)
  • Elle et Lui (1859)
  • Narcisse (1859)
  • Jean de la Roche (1859)
  • L'Homme de neige ( 1859)
  • La Ville noire (1860)
  • Marquis de Villemer (1860)
  • Valvedre (1861)
  • Antonia (1863)
  • Mademoiselle La Quintinie (1863)
  • Laura, Voyage dans le cristal (1864)
  • Monsieur Sylvestre (1866)
  • Le Dernier Amour (1866, Flauberti eskainia)
  • Mademoiselle Merquem (1868)
  • Pierre Qui Roule (1870)
  • Le Beau Laurence (1870, Pierre Qui Rouleren ondorena)
  • Malgretout (1870)
  • Césarine Dietrich (1871)
  • Nanon (1872)
  • Ma sœur Jeanne (1874)
  • Flamarande (1875)
  • Les Deux Frères (1875, Flamaranderen ondorena)
  • Marianne (1876)
  • La Tour de Percemont (1876)

Antzerki lanak aldatu

  • Gabriel (1839)
  • Cosima ou La haine dans l'amour (1840)
  • Les Sept cordes de la lyre (1840)
  • François le Champi (1849)
  • Claudie (1851)
  • Le Mariage de Victorine (1851)
  • Le Pressoir (1853)
  • Comme il vous plaira (1856)
  • Le Pavé (1862)
  • Le Marquis de Villemer (1864)
  • Le Lis du Japon (1866)
  • L'Autre (1870, Sarah Bernhardtekin)
  • Un Bienfait n'est jamais perdu (1872)

Euskaratuak aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ (Ingelesez) Lewis, Linda M.. (2003). Germaine de Staël, George Sand, and the Victorian Woman Artist. University of Missouri Press, 48 or..
  2. ↑ (Ingelesez) Hart, Kathleen. (2004). Revolution and Women's Autobiography in Nineteenth-century France. Rodopi, 91 or..
  3. ↑ a b «George Sand» archive.nytimes.com (Noiz kontsultatua: 2019-05-31).
  4. ↑ a b (Ingelesez) «George Sand | French novelist» Encyclopedia Britannica (Noiz kontsultatua: 2019-05-31).
  5. ↑ a b c d George, Sand. (1999). Negu batez Mallorcan. Euba : Ibaizabal ISBN 84-8325-296-1..
  6. ↑ (Gaztelaniaz) País, Ediciones El. (2004-06-28). «Tribuna | Dos siglos con 'George Sand'» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2019-05-31).
  7. ↑ (Ingelesez) «Clothes Make the (Wo)man? Pants Permits in Nineteenth-Century Paris» Wonders & Marvels 2015-09-02 (Noiz kontsultatua: 2019-05-31).
  8. ↑ a b (Ingelesez) «George Sand by Belinda Jack | PenguinRandomHouse.com: Books» PenguinRandomhouse.com (Noiz kontsultatua: 2019-05-31).
  9. ↑ a b c (Ingelesez) Szulc, Tad. (1998). Chopin in Paris: the Life and Times of the Romantic Composer. New York: Scribner ISBN 978-0-684-82458-1..
  10. ↑ «museoin.htm» www.valldemossa.com (Noiz kontsultatua: 2019-05-31).
  11. ↑ (Ingelesez) Travers, Martin. (2006-06-15). European Literature from Romanticism to Postmodernism: A Reader in Aesthetic Practice. Bloomsbury Publishing ISBN 9780826439604. (Noiz kontsultatua: 2019-05-31).
  12. ↑ (Ingelesez) Pruszewicz, Marek. (2014-12-22). The mystery of Chopin's death. (Noiz kontsultatua: 2019-05-31).
  13. ↑ «Frédéric Chopin and George Sand: A Collaborative Union | The Romantic Piano» WQXR (Noiz kontsultatua: 2019-05-31).
  14. ↑ (Ingelesez) Wilson, Scott. (2001). Resting Places: The Burial Sites of More Than 14,000 Famous Persons. McFarland & Company, Inc. Kindle Edition. 3. ed..
  15. ↑ (Ingelesez) Ivry, Benjamin. «Will George Sand Join the Immortals in the Pantheon?» WSJ (Noiz kontsultatua: 2019-05-31).
  16. ↑ (Ingelesez) Tindall, Gillian. (2003-09-13). «Gillian Tindall: French culture's roots exposed» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2019-05-31).
  17. ↑ (Ingelesez) Thomson, Patricia. (1972ko uztaila). «George Sand and English Reviewers: The First Twenty Years» The Modern Language Review (67 -3-): 501–516.  doi:10.2307/3726119..
  18. ↑ (Frantsesez) E.Leclerc, Oeuvres complètes | George Sand | sous la direction de Béatrice Didier | 1836-1837- Simon | Lettres d'un voyageur- George Sand- 9782745345370- Espace Culturel. «Oeuvres complètes | George Sand | sous la direction de Béatrice Didier | 1836-1837» Espace Culturel E. Leclerc (Noiz kontsultatua: 2019-05-31).
  19. ↑ Thérenty, Marie-Ève. (2017-03-30). Diaz, Brigitte ed. «L’édition complète des œuvres de George Sand « chaos pour le lecteur » ou essai de poétique éditoriale» George Sand : Pratiques et imaginaires de l'écriture (Presses universitaires de Caen): 381–393. ISBN 9782841338023. (Noiz kontsultatua: 2019-06-07).
  20. ↑ «Historical Currency Converter» www.historicalstatistics.org (Noiz kontsultatua: 2019-06-07).
  21. ↑ (Ingelesez) Kristeva, Julia. (1993). Proust and the Sense of Time. Columbia University Press ISBN 9780231084789. (Noiz kontsultatua: 2019-06-07).
  22. ↑ «J. Sand : Rose et Blanche» george.sand.pagesperso-orange.fr (Noiz kontsultatua: 2019-06-07).
  23. ↑ Bédé, Jean-Albert. (1986). "Sand, George", Encyclopedia Americana, 24. , 218–19 or..
  24. ↑ Cerf, Claudine (egile), Paintault, Micheline (zuzendari). (2004). George Sand: The Story of Her Life (DVD). .
  25. ↑ George Sanden gutunak. Sylvain Pivot.
  26. ↑ (Frantsesez) «La Commune de Paris» rts.ch 2019-04-15 (Noiz kontsultatua: 2019-06-07).

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=George_Sand&oldid=9473265"(e)tik eskuratuta