John Locke
John Locke (Wrington, 1632ko abuztuaren 29a – Essex, 1704ko urriaren 28a) filosofo eta teoriko liberal ingelesa zen. Liberalismoaren aitzindaritzat hartzen da gaur egun.
| John Locke | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Wrington (en)  , 1632ko Abuztuaren 29a |
| Herrialdea |  Ingalaterrako Erresuma |
| Heriotza | High Laver (en) , 1704ko Urriaren 28a (72 urte) |
| Hobiratze lekua | High Laver (en) |
| Heriotza modua | berezko heriotza: miokardio infartu akutua |
| Familia | |
| Aita | John Locke |
| Ama | Agnes Keene |
| Ezkontidea(k) | ezkongabea |
| Anai-arrebak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Westminster School (en) (1647 - Christ Church (en) (1652 - 1675) |
| Hizkuntzak | ingelesa latina |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | filosofoa, politikaria, medikua, idazlea, zientzialaria eta philosopher of law (en) |
| Enplegatzailea(k) | Oxfordeko Unibertsitatea Anthony Ashley Cooper, 1st Earl of Shaftesbury (en) Caleb Banks (en) |
| Lan nabarmenak | |
| Jasotako sariak | ikusi
|
| Influentziak | Thomas Hobbes, René Descartes, Hugo Grotius, Robert Filmer (en) , Samuel von Pufendorf, Thomas Sydenham, Anthony Ashley Cooper, 1st Earl of Shaftesbury (en) eta Damaris Cudworth Masham (en) |
| Kidetza | Royal Society |
| Mugimendua | enpirismoa |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | Protestantismoa |
  | |
 | |
Bere pentsamenduaren oinarriak Aldatu
Ez zuen innatismoaren eta determinismoaren existentzian sinesten eta jakinduria zentzumenetatik datorrela uste zuen. Lockerentzat, jakinduria gertakizunen arteko erlazioagatik dator (Nola eta ez zergatik). Bere pentsamenduak arrazionalismoaren eta mekanizismoaren elementuak ditu ere. Jainko sortzaile batean sinesten du eta gure existentzian eta ezerezetik ezin garela sortu oinarritzen du. Bere ustez, Jainkoaren asmoak lege naturalen bitartez soilik ikusi ahal dira. Erlijioa gauza pribatu eta pertsonal bezala ikusten zuen, gizakiaren eta Jainkoaren artean. Pribatizazio honekin, gizakiak elizaren ezarpenez eta behar izanaz libratzen da. Baita ere, estatu kristau bat sortzeko oinarriri biblikorik ez dagoela pentsatzen zuen.
Ikuspegi politikoa Aldatu
Gizaki guztiak naturaz aske eta berdinak dira, berezko eskubideak dituzte ? eskubide naturalak: bizitza, askatasuna eta jabegoa. Eskubide indibidualak gizartea baino lehenago daude. Eskubideak babesteko kontratu soziala - gizartea edo gobernu zibila sortu. Gizaki arrazionala - inork ezin du beste baten bizitzan, askatasunean edo jabegoan kalterik egin.
Estatuaren azken helburua eskubide naturalak bermatzean datza, batez ere jabetzak zaintzea. Estatua antolatzeko botereen banaketa:
- Botere legegilea: gizartea babestuko duten arauak sortzen ditu; komunitatearen ordezko batzarra da. Lehenagoko Komun eta Lorden ganbara proposatzen du (biztanleriaren %2a ordezkatzen zuen).
- Botere exekutiboa: legea gauzatu edo aplikatzen duena: erregea.
Lockeren teoria laburbilduta:
- Gizabanakoaren lehentasuna (kolektiboen gainetik)
- Jabego pribatuaren sakratutasuna
- Aurreko biak zaintzeko adostasunean oinarritutako gobernua (Estatua)
Politikan, liberalismo klasikoaren aitatzat jotzen da, eta eragin handia izan du liberalismo modernoan. Lockek dio subiranotasuna herritik datorrela; propietatea, bizitza, askatasuna, eta abar gizakien eskubide naturalak direla. Estatuaren eginkizuna eskubide hauek babestea da. Gobernuak errege eta parlamentu batez osatuta egon behar dela dio ere. Parlamentua herriaren subiranotasuna adierazten den lekua da eta guztientzako legeak egiten diren tokia. Boterea ez da absolutua eta giza eskubideak defendatu behar ditu. Estatuari gizabanakoen arteko liskarretan erabakiak hartzeko funtzioa ematen zaio, gizakion artean iritzi desberdinak daudelako. Gehitzen du, gizakiak egoera naturalean bizi direla eta lege naturalen menpean. Gizarte zibilean sartzea, kontratu batekin egiten da. Kontratua autoritate publikoak hausten badu, egoera naturalera itzultzen da.
Jabetzaren teoria Aldatu
Gizaki guztiek beren buruaren jabe izateko eskubidea dute, eta bakoitzaren lana norberarena da. Gizabanakoak eskubidea du jabetza sortzeko (nekazaritza). Gizakiak landu dezakeen lurra berea da indibidualki. Lurra dago nik landu niretzat.
Mugak (kap.an muga horiek gainditu daitezke)
- Erabilgarritasunaren muga: kontsumitu edo erabili daitekeena bakarrik da posible bereganatzea.
- Besteentzat nahikoa uztearen muga: denek dute bizitzeko eskubidea
- Lanaren muga: gizaki bakoitzak bere lan pertsonalarekin bereganatu dezakeenak mugatzen du jabetza.
Mugak gainditzea:
- Aberastasunaren pilaketa: jabetza pribaturako eskubidea mugagabea da: metatze kapitalista berezko eskubidea da diruaren bidez. Diruaren asmakuntzak erabilgarritasunaren muga apurtzen du automatikoki: kontsumitu ezin dugun produktua saldu diruagatik.
- Produktibitatea: lurraren jabetza pribatuak hamar aldiz biderkatzen du produktibitatea. Produktibitate hazkuntzak konpentsatu eta justifikatu egiten du besteentzat lurrik ez uztea. Sist. errentagarria guztientzat.
- Lana saltzea: lanaren muga gainditu alokairuzko erlazioaren bidez. Batek beste baten lan gaitasuna bereganatzea bidezko bihurtzen da. Gizakia bere lanaren jabe da, lan gaitasun hori saltzeko eskubidea du alokairu edo diru truke.
Erdi Aroko pentsamendua baztertu: jabetzak giza funtzioa du eta berarekin eginbehar sozialak datoz kontra!: norberak lanaren bidez lortzen duena baino gehiago biltzea = jabegorik ez dutenen lana erosi daiteke. Gizartearen zatiketa.
Gizartea Aldatu
Kontraesana: Gizakiak berdinak, baina arrazionaltasun mailaren arabera, batzuk besteek baino gehiago eduki. Legearen aurrean berdintasuna, baina jabetzaren arabera zatituta. Gizakiak berdinak dira bizitza aurrera ateratzeko duten eskubidean. Jabetza lortzean porrot egiten dutenak errudun dira: zoriontasun maila desberdinak, gizakiak zoriontasuna lortzeko egin duen ahaleginaren arabera. Jabegoa dutenek arrazionalki joka dezakete. Baina lortu ez dutenek ezin dute bizitza guztiz arrazionala eraman, ezin dute beren pentsamendua altxatu eguneroko iraupeneko arazoetatik gora. Jabetza eskubidea naturala = gizakien arteko menpekotasuna naturala.
Liberalismoa: gizakiaren handitasuna, arrazionaltasuna eta askatasuna azpimarratu. Hori egitean, gehiengoaren indibidualtasuna ukatu praktikan.
Estatu ordezkagarriaren oinarriak: adostasunean oinarritutako gobernua, botere legegilearen lehentasuna eta exekutiboaren menpekotasuna, eskubide indibidualak bermatzea. Liberalismo ekonomikoaren funtsa formulatu zuen: jabetza pribatua gordetzea, mugarik gabe.
| « | Esanda dagoenez, gizaki guztiak berdinak eta askeak dira izatez eta inor ere ez da egoera horretatik atera eta beste baten aginte politikoaren menpean jarri berak onartu ezik (...). Gizakiak gizartearen lehenengoz batzean, komunitatearen aginte osoa gehiengoan datza. | » |
| John Locke, Gobernu Zibilari buruzko bigarren tratatua, 1690 | ||
Kanpo estekak Aldatu
Datuak: Q9353
Multimedia: John Locke
