John Locke
John Locke ( Wrington, Somerset, 1632ko abuztuaren 29a – Essex, 1704ko urriaren 28a ) ingeles filosofo eta medikua izan zen, ingeles enpirismoaren pentsalaririk eragingarrienetariko bat kontsideratua eta " Liberalismo Klasikoaren Aita" izenez ezaguna[1][2][3]. Lehen britainiar enpiristetako bat izan zen. Francis Baconen ideiek eraginda, ekarpen garrantzitsua egin zion kontratu sozialaren teoriari . Bere lanak epistemologia eta filosofia politikoaren garapenean eragin handia izan zuen . Bere idatziek Voltaire eta Rousseau, Frantziako Ilustrazioaren pentsalariengan, baita iraultzaile amerikarretan ere eragina izan zuten. Errepublikanismo klasikoari eta teoria liberalari egindako ekarpenak Estatu Batuetako Independentzia Adierazpenean eta 1689ko Eskubideen Agirian islatzen dira[4].
Lockeren adimenaren teoria maiz aipatzen da identitatearen eta norberaren kontzepzio modernoen jatorrian, zeinak nabarmen agertzen diren geroagoko filosofoen lanetan, hala nola Hume, Rousseau eta Kantengan. Locke izan zen Nia kontzientziaren jarraitasun gisa definitu zuen lehena. Postulatu zuen, jaiotzean, gogoa arbel hutsa edo tabula rasa zela. Teoria kartesiarren aurka —aurretik existitzen diren kontzeptuetan oinarrituta—, berezko ideiarik gabe jaiotzen garela esan zuen, eta, horren ordez, ezagutza sentsorial – pertzepziotik eratorritako ezagutza aldarrikatzen du, esperientziak soilik zehazten duen ezagutza[5].
Oxfordeko Christ Church College entzutetsuaren beka bati esker ikasi zuen, eta hark, orduan ohikoa zen bezala, ikasketak filosofia eskolastikora murriztu eta filosofia kartesiarra eta zientzia edo matematika berriaren aurrerapenak baztertu zituen. Etsita, bere karrera esperimentu kimikoetara (Robert Boyleren kolaboratzailea izan zen) eta medikuntza ikasketetara bideratu zuen. Oxforden greko klasikoko irakasle bezala jardun zuen eta hogeita hamalau urtera arte ez zuen Descartesen filosofia irakurri, horrek "ikasketa filosofikoetarako gustua" piztu zion eta eragin erabakigarria eduki zuen beregan (benetako alternatiba gisa ikusi zuen eskolastika) . Pierre Gassendiren (Descartesekiko kritikoa eta epikureismoaren jarraitzailea zen filosofoa) eta, filosofia politikoan, Hobbes eta Shaftesbury britainiarrek ere eragin zuten. Londresen bizi izan zen batez ere, lau urtez Frantzian eta Herbehereetan erbesteratuta egon zen labur. Iraultza Loriatsuaren ostean Londresera itzuli zenean, Whigen (Alderdi Liberaleko ordezkariak) aholkulari bihurtu zen.
Biografia
aldatu1632ko abuztuaren 29an jaio zen, Wringtongo elizaren ondoan lastozko txabola txiki batean, Somerset, Bristol -etik zortzi mila kilometro ingurura. Egun berean bataiatu zuten. Lockeren aita, John ere deitua, Chew Magnako Bake Epaileetako abokatua eta idazkaria zen[6], Ingalaterrako Gerra Zibilaren hasieran zalditeria-kapitain gisa aritu zena Parlamentuko indarretan. Amaren izena Agnes Keene zen. Bi gurasoak puritanoak ziren. Locke jaio eta gutxira, familia Pensford merkataritza eremura bizitzera joan zen , Bristoletik lau bat kilometrora, non Bellutoneko landa-etxe Tudor batean hazi zen.
1647an, Locke Londresko Westminster eskola entzutetsura bidali zuten, Alexander Popham Parlamentuko kide eta bere aitaren nagusi ohiaren babespean. Bertan ikasketak amaitu ondoren, Christ Church -en (Oxford) onartua izan zen. Garai hartan unibertsitateko dekanoa John Owen zen, unibertsitateko errektoreordea. Ikasle trebea bazen ere, Locke garai hartako graduko ikasketa-planarekin nazkatuta zegoen. Filosofo modernoen lanak, René Descartesena adibidez, unibertsitatean irakasten den material klasikoa baino interesgarriagoak aurkitu zituen. Westminster Eskolatik ezagutzen zuen Richard Lower adiskidearen bitartez, beste unibertsitate batzuetan eta Royal Society -n aplikatutako medikuntza esperimentala eta filosofia ezagutu zituen, azkenean kide bihurtu.
1656an lizentziatua, 1658an masterra eman zioten. 1674an mediku titulua lortu zuen, Oxford-en egondakoan medikuntza sakonki ikasi zuelako eta hainbat zientzialari eta pentsalari aipagarrirekin lan egin zuelako, hala nola Robert Boyle, Thomas Willis, Robert Hooke eta Richard Lowerrekin. 1666an, Lord Anthony Ashley Cooper ezagutu zuen, Shaftesburyko lehen kondea, gibeleko infekzio baten tratamendu mediko bila Oxfordera joan zena. Cooper Lockerekin harrituta geratu zen eta bere segizioaren parte izateko konbentzitu zuen.
Locke karrera egonkorra bilatzen saiatu zen eta 1667an eta horretarako Lord Ashleyren etxera joan zen Londresko Exeter House-n, bere mediku pertsonal gisa jarduteko. Londresen, Thomas Sydenham -en tutoretzapean hasi zen berriro medikuntza ikasketak. Sydenhamek eragin handia izan zuen Lockeren pentsamendu filosofiko naturalean —Essay Concerning Human Understandingen agerikoa izango zen efektua—.
Lockeren medikuntza ezagutza proban jarri zen Shaftesburyren bizitza arriskuan jarri zenean gibeleko infekzio baten ondorioz. Hainbat medikuz osatutako kontseilua koordinatu zuen eta ziurrenik Shaftesburyri kista kentzeko ebakuntza bat egin zezan konbentzitzeko funtsezkoa izan zen. Shaftesbury bizirik atera zen eta berreskuratu zuen, Lockeri bere bizitza salbatu zuela aitortuz.
Shaftesburyk, Whig mugimenduaren sortzaileetako bat izanik, eragin handia izan zuen Lockeren iritzi politikoetan. Shaftesbury Lord Kantziler bihurtu zenean politikan sartu zen 1672an. 1675ean Shaftesburyren aldeko erorketaren ostean, Lockek denbora pixka bat eman zuen Frantzian zehar bidaiatzen Caleb Banksen tutore eta mediku laguntzaile gisa[7]. 1679an Ingalaterrara itzuli zen, Shaftesburyren zori politikoak buelta positibo laburra izan zuenean. Garai honetan, Shaftesbury-ren garai gorenean, ziurrenik, Lockek Gobernu Zibilari buruzko Bi Tratatuen zatirik handiena osatu zuen. Lockek 1688ko Iraultza loriatsua defendatzeko Tratatuak idatzi zituela uste bazen ere, azken bekek erakutsi dute lana data hori baino lehenago idatzia zela[8]. Orain monarkia absolutuaren aurkako argudio orokorrago gisa ikusten da lana (bereziki Robert Filmerrek eta Thomas Hobbesek defendatzen dutena) eta zilegitasun politikoaren oinarri gisa adostasun indibiduala lortzeko. Whig eragingarriekin lotu zuen arren, eskubide naturalei eta gobernuari buruzko bere ideiak gaur egun nahiko iraultzailetzat hartzen dira Ingalaterrako historiako garai horretarako.
1683an Herbehereetara ihes egin zuen, Rye Houseko konplotean parte hartu zuenaren susmoa baitzegoen, nahiz eta froga gutxi dagoen zuzenean parte hartu zuenik. Rebecca Newberger Goldstein filosofo eta eleberrigileak dio Herbehereetan igaro zituen bost urteetan, Lockek bere lagunak aukeratu zituela "disidentziako talde protestanteetako kide askeen artean Spinozaren konfidantza leialen zirkulu txikiaren artean". [Baruch Spinoza 1677an hil zen. ] Ia ziur, Locke Amsterdamen hainbat gizonekin elkartu zen, judu konbertsoen ideiei buruz hitz egin zutenak... euren erlijioaren bidez identifikatzen tematu ziren arrazoi bakar gisa." "Lockeren joera enpirista indartsuak" Spinozaren Etika bezalako metafisika handi baten irakurtzera bultzatuko zuela esan zuen arren, besteak beste Spinozaren ideien erakusketa sakona izan zen, eta batez ere, ideia gogoetatsu gisa. arrazionalistek tolerantzia politiko eta erlijiosoaz eta Eliza eta Estatua bereizteko beharraz»[9].
Herbehereetan, idazketara itzultzeko denbora izan zuen eta asko inbertitu zuen Saiakera birlantzen eta Tolerantziari buruzko gutuna idazten. Ez zen etxera itzuli Iraultza loriatsuaren ostean, eta William Orangeko emaztearekin batera joan zen Ingalaterrara 1688an. Lockeren argitalpen gehienak erbestetik itzuli ondoren idatzi ziren —aipatutako Essay Concerning Human Understanding, Two Treatises on Civil Government eta Letter on Tolerance segidan argitaratzen dira.
Masham andreak, Lockeren lagun minak, Mashamtarren landa-etxera gonbidatu zuen Essexen. Asma-erasoen ondorioz, bere egonaldia hango osasun-egoerak markatu bazuen ere, Whigen heroi intelektual bihurtu zen. Garai horretan, John Dryden eta Isaac Newton bezalako pertsonaiekin eztabaidatu zituen gaiak.
1704ko urriaren 28an hil zen, eta High Laver herriko elizan lurperatu zuten[10], Harlow, (Essex) ekialdean, non Sir Francis Masham-en etxean bizi izan zen 1691tik. Locke ez zen inoiz ezkondu edo seme-alabarik izan.
Lockeren bizitzan zehar gertatutako gertaerak honako hauek dira: Ingalaterrako Berrezarkuntza, izurrite handia eta Londresko Sute Handia . Ez zuen 1707ko Batasun Akta ikusi, nahiz eta Ingalaterrako eta Eskoziako tronuak bere bizitzan zehar elkartasun pertsonalean izan. Monarkia konstituzionala eta demokrazia parlamentarioa bere haurtzaroan egon ziren indarrean Lockeren garaian.
John Lockeren pentsamenduaren oinarriak
aldatuBere epistemologiak (ezagutzaren teoria) ez du sinesten innatismoaren eta determinismoaren existentzian, ezagutza jatorri sentsorialekoa dela kontuan hartuta, beraz, ideia absolutua arbuiatzen du probabilistika matematikoaren alde. Lockeren ustez, ezagutza gertaeren arteko erlazioetara murrizten da, nola galdetuz eta ez zergatik. Bestalde, harmonia global bat hautematen duela uste du, berez ageriko sinesmen eta hipotesiek lagunduta, beraz, bere pentsamenduek arrazionalismo eta mekanismoko elementuak ere badituzte. Erlojugile handiaren kontzepzio kalbinistatik hurbil dagoen Jainko sortzaile batean sinesten du, bere argudioa gure existentzian eta ezerk izaterik sortu ezin dezakeen ezintasunean oinarrituz. Hau da, Jainko bat, pentsalari arrazionalistak, René Descartesek, Metodoari buruzko Diskurtsoan, haren hirugarren zatian deskribatzen duen moduan. Jainkozko esentziatik akzidenteak bakarrik ezagutu daitezke eta haren diseinuak lege naturalen bidez bakarrik nabari daitezke.
Erlijioa gai pribatu eta indibidual gisa tratatzen du, gizakiak Jainkoarekin duen harremana bakarrik eragiten duena, ez giza harremanetan. Pribatizazio horren eraginez, gizakia eliz-inposizioekiko duen menpekotasunetik askatzen da eta autoritate politikoari zilegitasun konfesionala kentzen dio[11], kristau estatu bati oinarri biblikorik ez dagoela uste baitu.
Lege naturala jarrera mental baten bidez harmonia globala ezartzen duen jainkozko dekretutzat hartzen du (errespetua, Jainkoaren beldurra, afektu filial naturala, hurkoarekiko maitasuna), debekatutako ekintzetan (lapurreta, hilketa eta, azken finean, besteen askatasunaren edozein urraketa). elkarbizitzaren alde behartzen dutenak.
Epistemologia
aldatuJohn Lockek 1666an amaitu zuen idazten obra hau, baina 1690. urtera arte ez zen argitaratua izan, An Essay Concerning Human Understanding ingelesezko jatorrizko izenburuarekin argitaratu zen arte. Tratatu horretan, Lockek giza ezagutzaren oinarriak ezarri zituen eta «moralki lan erabilgarria» egiteko asmoaz ohartarazi zuen. Aurkikuntza zientifiko handien garaian pentsatua (batez ere Christiaan Huygens, Isaac Newton -en lanetan nabaria), Lockek uste zuen filosofiak parte hartu behar zuela aurrerapen garrantzitsu horietan, aurreko urteetan pilatutako asmakizun eta kontzeptu alferrikako guztiak ezabatuz, adibidez. Haren ustez, ezagutzaren edukien arteko analogiak eta erlazioak ezagutza okerrak ezabatzeko gai diren tresna kritikoak garatzea ahalbidetzen duten elementuak dira. Bere enpirismo analitiko bereizgarria zen eta, ikuspegi kartesiar mekaniko eta sistematiko hutsaren aurka egin zuen, Gottfried Wilhelm Leibniz -ek zalantzan jarri bazuen ere, Ilustrazioaren filosofoengan izan zuen eragina nabarmena izan zen.
- Saiakeraren lehen liburuan, Lockek a priori gogoetak alde batera utzi behar zirela azpimarratu zuen eta, René Descartesen aurka, berezko ezagutzarik ez dagoela eta esperientzia bakarrik kontuan hartu behar dela baieztatu zuen. Lockek Descartesen ametsen argudioaren bertsioa kritikatu zuen, jendeak ezin du ametsetan min fisikorik izan bizitza errealean ez bezala[12].
- Bigarren liburuan, sentsazioa (edo sentsazio ideiak, "kanpoko objektuek gure zentzumenetan egindako inpresioak") eta hausnarketa (edo gogoeta ideiak, "espirituaren bere eragiketetan sentsazio ideietatik abiatuta) islada" proposatu zituen., esperientzian eta objektuetatik datozen kitzikapenetatik eratorritako berehalako pertzepzioaren bitartez sortutako ideia sinpleetan oinarritzen dira. Gizabanakoek objektuak irudikatzeko gaitasuna dute, baita horiek zehazteko borondate askea ere. Arrazoiak ideia sinpleak hiru taldetan aurkezten ditu: konjuntzioa, abstrakzioa eta konbinazioa. Adimenak ideia bakun horiek lotzeko eta konbinatzeko gaitasuna ere badu, eta horrela, izan daitezkeen ideia konplexuak sortuz: substantziazkoak (diren gauza indibidualak), modukoak (bere baitan baina substantzia batean existitzen ez direnak) eta harremanak (ideien asoziazioak deskribatzen dituztenak).
- Hirugarren liburuan hizkuntzaren eta pentsamenduaren arteko harremanez interesatu zen, ezagutzaren eraketa intersubjektiboaz. Hitzek beren berezitasun zirkunstantzialen ondoz ondoko kenketekin frogatzen diren ideia orokorrei egiten diete erreferentzia. Esentzia nominalak (konplexuak direnak, eta ideien hautapen eta sailkapenerako ezarrita daudenak) eta esentzia errealak (metafisikaren erabilerarako, arrazoimenarentzat eskuraezinak, haien ezagutzarako sarbidea izan ezin dutenak) bereizi zituen.
- Laugarren liburuan bi ideien arteko adostasun edo desadostasunetik zer ezartzen den jakiten saiatu zen, intuizioz, demostrazio arrazionalez edo zentzuzko ezagutzaz. Konfrontazio praktikoak zalantza argitzeko aukera ematen du. Ez dira sentimenezko kualitateetatik sortutako ideien arteko loturak hautematen ditugunak. Izan ere, gizakiaren ezagutza "erreal" izeneko gauzei ematen dizkien definizioetan oinarritzen da. Giza ezagutza mugatua da, beraz. Zentzumenek emandako ezagutzak bakarrik adieraz dezake errealitatea zer den munduko objektuetan. Egia hitz kontua baino ez da, errealitateak zentzumenei interesatzen dien bitartean. Hoberik ezean, errealitatearen aukera kognitiboen muga arintzeko, gauza "probableen" nozioa diskurtso batean erabiltzen saia daiteke. Lockerentzat, Jainkoa inferentziaren emaitza da eta ondoriozko fedearen irakaspenek arrazoiarekin bat egin behar dute. Ateismoa eta eszeptizismoa, beraz, oso presente daude John Lockerengan, ingeles enpirista gehienetan bezala.
Laburbilduz, Saiakeraren azpian dagoen ideia nagusia sentsazioak soilik errealitatea ulertzea ahalbidetzen duela da eta egia diskurtsoari soilik dagokiola.
Tabula Rasa
aldatuLocke-k NIa honela definitzen du: "pentsamendu kontzientearen gauza hori (edozein substantzia izan daitekeen, espirituala, materiala, sinplea edo konposatua, berdin dio) plazer eta minaren kontzientzia edo kontzientea dena, zoriona edo miseria izateko gai dena, eta horrela dena, bere buruaz arduratzen da, kontzientzia zabaltzen den neurrian". Hala ere, ez du baztertzen «substantzia», eta «gorputzak ere gizakia egingo duela» idatzi du[13]. John Locke-k identitate pertsonala kontzientzian (hau da, memorian ) oinarritutako jarraipen psikologikoko gai gisa ikusten zuen, ez arimaren edo gorputzaren substantzia[14]. Bere Essay Concerning Human Understandingeko "Identitateari eta Aniztasunari buruz" izeneko XXVII kapitulua II liburua da kontzientziaren kontzeptualizazio modernoenetako bat, norberaren auto-identifikazio errepikatu gisa. Identifikazio horren bidez, erantzukizun morala subjektuari egotzi ahal izango zaio, eta zigorra eta errua justifikatu[15].
Bere Saiakeran, Lockek adimen kontziente honen pixkanaka-pixkanaka garapena azaltzen du gizakia jatorriz bekatutzat duen agustindarren ikuspegiaren aurka argudiatuz, eta posizio kartesiarren aurka, zeinak oinarrizko proposizio logikoak gizakiak berez ezagutzen dituela dioenaren aurka. Lockek gogo "huts" bat planteatzen du, tabula rasa, arbel huts bat. Ikaskuntza esperientziaren bidez gertatzen da, non subjektuek beren bost zentzumenak proban jartzen dituzten. Sentsazio eta gogoetak dira gure ideia guztien bi iturri nagusiak.
Ideia Sinpleak eta Ideia Konplexuak
aldatuLockek pentsamenduaren objektu bat dagoela suposatzen du, eta objektu horri ideia deitzen dio. Lockeren ustez, ideia bakunak zatiezinak eta osoak dira, baina ez dira beti argiak; nahastu gabeak, homogeneoak eta analizaezinak dira: ezin dira, beraz, definitu edo azaldu. Ezin dira komunikatu edo ezagutu esperientzia pertsonalik gabe. Ideia hauek gure pentsamenduaren materialak besterik ez dira. Bi ideia mota bereizten ditu: ideia sinpleak eta ideia konplexuak[16][17].
- Ideia sinpleak: kontuan du ideia hauek esperientziatik datozenak direla, eta adimenak pasiboki jasotzen dituela. Jatorriaren arabera, hiru kategoriatan sailka daitezkeela dio Lockek: sentsazioa, islada edo biak.
- Ideia konplexuak: ideia bakunetatik adimenean landutako ideiak dira. Lockek di ideia konposatuen lau kategoria daudela: substantzia, moduak, erlazioak eta unibertsalak .
- Adib.: espazioaren ideia (modua), kausalitatea (erlazioa) edo gizakiaren ideia (unibertsala).
Lockeren arabera, konposizioaren bidez ulertzeak ideia sinple batzuk substantzia deitzen dion osotasun batean biltzen ditu. Baina substantziak hauteman gabe jarraitzen du. Lockek, azkenik, baieztatzen du substantzia beharrezkoa den zerbait dela, zeinetan kualitateak baina ezaguezina den. Substantziak existentzia independenteak dira. Substantzia gisa zenbatzen diren izakiek Jainkoa, aingeruak, gizakiak, animaliak, landareak eta eraikitako hainbat gauza dira. Moduak menpeko existentziak dira. Moduek matematika, morala, erlijioa eta politika eta, oro har, giza konbentzioen ideiak ematen dizkigute[18].
Lehen mailako eta bigarren mailako kualitateak
aldatuZeharkako errealismoaren jatorria John Lockerekin sortzen da, objektu fisikoak hautemate-objektu zuzenak direla dioen baieztapena errefusatzean[19]. Locke-k honela sailkatu zituen perfekzio sentsorialak[20]:
- Lehen mailako kualitateak "oinarrizko azalpenak" diren kualitateak dira, hau da, beste koalitate edo fenomeno batzuk azaltzeko baliagarriak direnak, berezko azalpenik eskatu gabe, eta bereizten dira haiekiko gure zentzumen-esperientzia errealitatean ezberdinak direlako. (Adibidez, objektu bat esferiko gisa hautematen da, hain zuzen, esferaren atomoak antolatzen diren moduagatik). Lehen mailako ezaugarriak ezin dira ez pentsamenduak ez ekintza fisikoak kendu, eta masa, mugimendua eta, eztabaidagarria den moduan, sendotasuna barne hartzen ditu[21].
- Bigarren mailako kualitateak norberaren esperientziak zuzenean antz ez dituen ezaugarriak dira; adibidez, objektu bat gorri gisa ikusten denean, gorritasuna ikustearen sentsazioa ez da objektuaren gorritasun-kalitateren batek eragiten, baizik eta objektuaren gainazalean argia modu jakin batean islatzen eta xurgatzen duen atomoen antolamenduaren ondorioz. Bigarren mailako ezaugarriak kolorea, usaina eta zaporea dira[22].
Ezagutza
aldatuLockek, beraz, ideien analisi honetarako ezarri du gure ezagutza guztiak gure ideiei buruz, haien artean dituzten erlazioei buruz eta haien aldaketei buruz direla. Ezagutza, beraz, gure ideiek haien artean duten erosotasunaz edo ez-erosotasunaz dugun pertzepzioan datza. Jakitea ideiak alderatzea da, haien harremanak zein diren deskubritzea eta epaitzea.
Lau erosotasun eta ez-erosotasun mota bereizten ditu, gutxi gorabehera, giza ezagutzaren arloei dagozkienak:
- identitatea edo aniztasuna ( logika )
- erlazioa ( matematika )
- beharrezko elkarbizitza ( fisika )
- benetako existentzia ( metafisika )
Lau ezagutza mota ere bereizten ditu: ziurtasuna lehenengo bietatik dator; hirugarrenetik, iritzia eta probabilitatea ; laugarrenarena, fedea.
Pentsamendu politikoa
aldatuHaren ideien arabera, Estatuaren eginkizun nagusia hiru eskubide naturalak babestean datza: bizitza, askatasuna eta jabetza pribatua, jabetzak muga bat baitu; Hiru eskubide horiei laugarren bat gehitzen zaie: eskubide horiek defendatzeko eskubidea, bai eta herritarren beste edozein askatasun indibiduala ere, herritarrak idatzizko baimen edo konstituzio baten bidez Estatuari lagatzen diona. Gobernua errege batek eta parlamentu batek osatu behar duela ere uste du. Parlamentua da herri-subiranotasuna adierazten eta non erregeak zein herriak bete beharreko legeak egiten diren. Montesquieu -ri aurrea hartuz, Lockeren eragina izan zuena, botere legegilea eta betearazlea bereiztea deskribatzen du. Estatuaren agintea herri-subiranotasunaren eta legezkotasunaren printzipioek eusten dute. Boterea ez da erabatekoa baina giza eskubideak errespetatu behar ditu.
Estatuak erabakiak hartzeko funtzioak ematen ditu gizabanakoen arteko polemiketan, pluraltasunaren eta tolerantziaren testuinguruan, gizonen artean iritzi eta interes aniztasuna dagoenez, zoriontasuna bilatzeko modu indibidual ezberdinen emaitza, beraz, desadostasuna eta gatazka saihestezinak dira.
Gizonak natura-egoeran bake-egoeran bizi direla dio eta arrazoitik sortzen diren lege naturalen menpe (justizia beren eskuz gauzatzeko eskubidea eta jabetza pribatua gehienetan galkorrak diren elementuen bidez mugatzea) . Gizonek injustizia-egoera bat sortu ondoren uzten dute, bai zigorrean, bai egindako delituagatiko kalte-ordainetan, eta horrek ondorengo injustizien ziklo infinitua dakar. Eta gizarte zibil eta/edo politikoa sortzeko prozesu hori jabetza pribatua eta pertsonen bizitza babesteko helburuz duen kontratu sozial baten bidez gertatzen da.
Helburu pedagogikoetarako, bi zatitan banatzen da:
- Batasun kontratua: aldeen batasuna gizarte bat osatzeko. Gizarte zibilaren sorrera.
- Lotura-kontratua: gizonak eraikuntza politiko jakin bati lotzea. Gizarte politikoaren sorrera.
Gizarte politiko honek justizia inpartziala bermatzeko betebeharra du, berriro gatazka egoera batera ez itzultzeko. Ez jabetza pribatua ez bizitza bermatzen ez bada, menpekotasun-kontratua hautsi eta beste erakunde politiko bat eratzen da.
Tolerantzia erlijiosoa
aldatuLockek, Europako Erlijio Gerraren ostean bere Letters on Tolerance (1689–1692) idatziz, erlijio tolerantziarako arrazoibide klasiko bat formulatu zuen. Funtsezkoak diren hiru argumentu dira:
- Lurreko epaileek, estatuak bereziki eta gizakiek oro har, ezin dituzte fidagarritasunez baloratu erlijio-ikuspegi lehiakideen egiaren aldarrikapenak;
- Ahal balute ere, «benetako erlijio» bakarra betetzeak ez luke nahi den ondoriorik izango, indarkeriak ezin baitu sinesmena behartu;
- Erlijio-uniformitatea behartzeak aniztasuna onartzeak baino nahaste sozial gehiago ekarriko luke.
Locke tolerantziaren defendatzailea bazen ere, agintariei ateismoa ez onartzeko eskatu zien, Jainkoaren existentzia ukatzeak gizarte-ordena ahuldu eta kaosa ekarriko zuela uste zuelako[23]. Katolikoei dagokienez, Locke-k uste du ezin zaiela legearekiko benetako leialtasuna fidatu, izan ere, "aita santu hutsezin bati obedientzia itsua zor diote, kontzientziaren giltzak gerrikoari lotuta dituena, eta noizean behin gabe egin dezake". beren printzearekiko zin, promesa eta betebehar guztiak»[24].
Intolerantziak, Lockerentzat, Elizaren eta Estatuaren arteko nahasketan du jatorria: Estatu erlijioso batek ez du bere zilegitasuna herritik ateratzen, jainkozko eskubide batetik baizik. Estatu teokratiko horren aurka, gizabanakoak matxinatzeko eskubidea du[11].
Jarrera erlijiosoari buruz zuen jarrerari dagokionez, John Smyth eta Thomas Helwys bezalako teologo baptistek eragin zuten Lockek, kontzientzia askatasuna aldarrikatzen zuten tratatuak argitaratu baitzituzten XVII. Roger Williams teologo baptistak Rhode Islandeko kolonia sortu zuen 1636an, non konstituzio demokratikoa eta erlijio askatasun mugagabea uztartu zituen. Haren The Bloody Tenent of Persecution for Cause of Conscience (1644) tratatua, ama-herrian oso irakurria, erabateko erlijio askatasunaren eta eliza eta estatuaren erabateko bereizketaren aldeko aldarri sutsua izan zen. Kontzientzia askatasuna agenda teologiko, filosofiko eta politikoan goia izan zen, Martin Luterok 1521ean Worms-eko Erromatar Inperio Santuaren Dietaren aurrean bere sinesmenak atzera botatzeari uko egin baitzion, Bibliak faltsua edo kontrakoa frogatu ezean.
Pedagogia
aldatuNobleen hezkuntza
aldatuBere pentsamendu pedagogiko guztia ikaslearengan ezarri nahi den nortasuna irudikatzeko arau batzuk emateaz arduratzen da, eta, kasu honetan, jakina, kontua da mutikoak zaldun noble izatera iritsi arte heztea.
Horrekin guztiarekin, proposatzen duen hezkuntzak zentzu hertsiki diziplinazkoa hartzen du eta horrela, bere didaktikaren oinarriak ariketa eta, jakina, diziplina dira; diziplina da giza adimenean garatzeko modua, hausnartzeko eta arrazoitzeko ohitura, eta, horrela, hezten ari denaren espiritua zehaztea, ohiturak etorkizunean ere beren nortasuna ezaugarri dezan, aurreko paragrafoan azaldu bezala.
Diziplina-hezkuntzaren helburua, oso argi izatea da zein nortasun lortu nahi den, hurrengo atalean azaltzen dena; Era berean, esan nahi du “pertsona askatasunez pentsatzeko eta nahi izateko gai den pertsona eratzea, hobetzeko joera, norberarentzat eta gizartearentzat erabilgarria izan dadin”
Haren ustez, Pedagogia prozedura mingarri eta neketsua da, zeinaren bidez ohitura txarrak desagerrarazi eta jarrerarik onenak sustatzen eta garatzen dira.
Bere instrukzioaren metodoa intuitiboa da, ezagutza zentzumenetatik eratortzen dela adierazten duena; beraz, mutilek jakintza aurkitu behar dute, esperientziaren laguntzarekin gidatuz; inguruko guztia ukituz, ikusiz eta miretsiz ikasten dute. Gainera, "urratsez urrats egin behar da haurraren garapena"
Aitoren semeen ezaugarriak
aldatuBere diziplinaren bidez, John Lockek ezaugarri hauek betetzen dituen jaun moderno, osasuntsu eta sendo bat osatu nahi du:
- Bere lana ondo egiten daki.
- Erantzukizun sozialeko postu bat izateko moduan zaude.
- Ohore zentzua du, beraz, besteek errespetatzen dute
- Gehiago ikasi du bere bidaietatik eta gauzekin zuzeneko esperientziatik liburuetatik baino
- Irizpide pertsonal bat osatu du eta horrekin gauzak epaitzeko gai da.
- Ezagutza sendo eta erabilgarria du bizitzarako.
- Bere sentimenduak menderatzen eta arrazoiaren menpe jartzen jakitearen bertutea du, horien arabera jokatu baino lehen.
Hezkuntza intelektuala
aldatuPrestakuntza hau posible egiteko kontuan hartu behar den lehen gauza hezkuntzarako benetan baliagarria zena aukeratu behar zela da; Haren ustez, «gizakiaren eraketa intelektualerako baliagarria dena iritzi jakin baten aldeko edo kontrako argudioak aztertzera ohitzen duen guztia da, horren aurrean jarrera pertsonala har dezan».
Eremu intelektualaren barruan hezteak arrazoitzen irakastea esan nahi du.
Beraz, ideia horretatik abiatuta, esan zuen bizitzaren laburtasunak ez duela balio estetikoa baino ez duen ikasketa programa batean denbora galtzeko luxurik uzten, eta ez praktikoa, irakaskuntza humanistiko eta formala, non irakaskuntza ikasleengan zentratzen baita batez ere. grekoa eta latina ikastea, "jakintsu" profesional gisa trebatu nahi dutenei bakarrik balioko die, baina bere ama hizkuntza, haurrak ikasiko du erabilgarria dela aitortuko duelako eta ez dela beharrezkoa norbaitek barneratzea eta egitea. ikas dezala.
Haien prestakuntzarako benetan baliagarria dena eta benetan adimenerako balio formatzailea duena, matematika eta logikaren irakaskuntza da, diziplina hauek adimen-fakultateak hobetzen dituztelako eta hobeto ikasteko aukera ematen dietelako.
Berarentzat diziplina garrantzitsuen artean, geografia nabarmentzen da, zaldunaren ikuspegia zabaltzen baitu; historia, irudimena suspertzen duelako eta iraganak oraina nola zehazten duen ere irakasten baitigu.
Heziketa fisikoa
aldatuGorputz hezkuntzaren helburua haurraren bilakaera jarraitzea da eta berari ere diziplina pixkanaka jarraitzea. Era berean, helburu higieniko edo estetikoa ez ezik (humanistentzat izan zen bezala), izaera eta moral ona osatzen laguntzen du.
Gorputzak gogortzearen arau zurrunak jasan behar dituela adierazten du, espartarrek egin zuten bezala, etorkizunean gizakiak elementuak jasan ditzan eta bere erresistentzia fisikoak gaixotasuna edo sufrimendua jasaten laguntzen dion.
Gimnasia edo kirola praktikatzea baino gehiago, igeriketa eta zaldia praktikatzea aholkatzen du, edozein egoeratarako jarduera baliagarriak direlako.
Hori dela eta, garrantzitsua zen anatomia aztertzea, horrela hobeto jabetzen baita ditugun gaitasun eta funtzio fisikoez.
Hezkuntza Morala
aldatuHezkuntza moralari dagokionez, askoz diziplina gehiago behar da.
Heziketa honen helburua bertutea lortzea da, zeina, berarentzat, arrazoiaren aurrean beti eta bakarrik ona dena maitatzen ikastean datza eta horregatik, ona da gizona ez ohitzea, txikitatik, dena ematera.
Ideia hau hobeto azaltzeko, Lockek dio: «Gazte gisa indarrez bere borondatea besteen arrazoiaren menpe egotera ohitu ez dena, nekez onartuko du bere arrazoiari men egiteko adina denean, hura erabiltzea"
Era berean, senak gizakia prestatzen duen diziplina batekin menperatu behar zirela uste zuen, arrazoizko izaki baten duintasuna edo bikaintasuna iraintzen ez duten gauzak bakarrik egin ditzan.
Hezkuntza mota honetarako, Seneka eta Marko Aurelio irakurtzea gomendatu zuen.
Ez da gutxiagorako, baina ez hain garrantzitsua, beretzat garrantzitsua da Arte Ederrak ezagutzea, eta batez ere jaunari pintura gustatzea, baina ez poesia.
Obra
aldatu- Gobernu zibilari buruzko saiakera (1660-1662)
- Naturaren Legeari buruzko Saiakera (1664)
- Tolerazioari buruzko saiakera (1667)
- Jean Leclerc-ek zuzendutako Bibliothèque universelle-n argitaratutako Essay on the human understanding (1688) bilduma.
- Tolerantziari buruzko Gutuna ( 1689 )
- Gobernu Zibilari buruzko Tratatuak (1689). 1690, 1698 eta 1713an berrargitaratua. Berrargitalpen bakoitzak aurrekoaren aldaketak eta aldaerak biltzen ditu. Lockek berak gutun batean azken bertsioa (1713an bere idazkariak hil ostean argitaratu zuena) «ondorengoetara pasa» nahi zuena dela jakinarazi bazuen ere, gaur egun ere argitaratzen dira lehen eta hirugarren bertsioen itzulpenak. Aldaketa garrantzitsuak daude, batez ere V. kapituluan, jabetzari buruz. Peter Laslett, "Sarrera". Two Treatises on Government (Cambridge: Cambridge University Press, 1991).
- Giza ulermenari buruzko saiakera ( 1690 )
- Tolerantziari buruzko bigarren gutuna (1690)
- Interes-tasa murriztearen eta diruaren balioaren igoeraren ondorioei buruzko gogoeta batzuk (1668an idatzia eta 1691n argitaratua). Jatorrizko izenburua: Interesen jaitsieraren eta diruaren balioa igotzearen ondorioei buruzko zenbait gogoeta .
- Tolerantziari buruzko Hirugarren gutuna (1692), Joan Proasten erasoen aurka bere argudioak defendatzen dituena.
- Hezkuntzari buruzko zenbait gogoeta (1693)
- Kristautasunaren arrazoizkotasuna (1695)
- Kristautasunaren arrazoizkotasunaren aldarrikapena (1695)
- Diruaren balioaren igoerari buruzko gogoeta gehiago (1695). Jatorrizko izenburua: Further Considerations Concerning Raising the Value of Money
Argitaratu gabeko edo hil osteko eskuizkribuak
aldatu- 1660. Lehen Gobernu Ituna (edo ingeleseko Tratatua)
- c. 1662. Bigarren Gobernu Ituna (edo Latin Tratatua)
- 1664. Questions Concerning the Law of Nature ( latinezko behin betiko testua, ingelesezko itzulpenarekin Robert Horwitz et al., argital., John Locke, Questions Concerning the Law of Nature, Ithaca: Cornell University Press, 1990).
- 1667. Tolerazioari buruzko saiakera
- 1669. Carolinako Gobernurako Oinarrizko Konstituzioak . (Eztabaida dago eskuizkribu hau Lockeren jatorrizko lana den ala ez idaztean Carolinako Lords Proprietors-en idazkari gisa aritzen den. Ikus JR Milton, "John Locke and the Fundamental Constitutions of Carolina". in Locke, ed. J. Dunn eta IM Harris, Lyme, AEB: Edward Elgar Publ, 1997, 463-485; W. Glausser, «Locke eta esklaboen salerosketari buruzko hiru hurbilketa. » Ideien Historia aldizkaria 51, zk. 2, 1990eko ekaina: 199-216; J. Tully, "America Rediscovering: The Two Treatises and Aborigen Rights", in Locke's Philosophy: Content and Context, ed. GA J, Rogers, Oxford: Clarendon Press, 1994, 165-196; KHD Haley, The first Earl of Shaftesbury, Oxford: Claredon Press, 1968; J. Farr "Hain Vile and Miserable an Estate": esklabutzaren arazoa Lockeren pentsamendu politikoan. » Teoria Politikoa 14, zk. 2, 1986ko maiatzak: 263-289; S. Drescher, «James Farr-en 'Ondare hain zitala eta miserablea'-ri buruz. » Teoria Politikoa 16, zk. 3, 1988ko abuztua: 502-503; J. Farr, ""Slaves Bought Money": Drescher-i erantzuna. » Teoria Politikoa 17, zk. 3, 1989ko abuztua: 471-474. )
- 1676. Zigor Zuzenbidearen betebeharra . (Jatorrizko titulua: Lege penalen betebeharra ).
- 1681-2. Inkonformismoaren defentsa Edward Stillingfleeten sermoiari erantzunez. (Testua John Lockek idatzi zuen ziurrenik. Ikus J. Marshall, John Locke: Resistance, Religion, and Responsibility, Cambridge: Cambridge University Press, 1994, 96-110. Hala ere, Cranston-ek dio James Tyrrelek ere parte hartu izana liburuxka idazten. Cf. Cranston, M., John Locke: A Biography, Londres: Longmans, 1968, or. 194.
- 1686-7. Etikarena, oro har . (Jatorrizko izenburua: Of Ethick in General ).
- 1690. Aliantza eta Iraultzarena . (Jatorrizko izenburua: Leialtasunaz eta iraultzaz ).
- 1697. Pobreen Legeari buruzko saiakera . (Jatorrizko izenburua: Pobres Zuzenbideari buruzko saiakera ).
- 1706. Ulertzearen jokabidea
- 1707. Parafrasiak eta oharrak San Pauloren epistolei buruz
Edizioak
aldatu- The Works of John Locke, L. J. Churchill-ena, 3 liburuki, Londres 1714
- The Works of John Locke, 9 liburuki, Londres 1853
Erreferentziak
aldatu- ↑ Horton, John, ed. (2004). John Locke, A letter concerning toleration in focus. (Transferred to digital print. argitaraldia) Routledge ISBN 978-0-415-02205-7. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ (Ingelesez) Taverne, Dick. (2006-11-29). The March of Unreason: Science, Democracy, and the New Fundamentalism. OUP Oxford ISBN 978-0-19-157861-8. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ Godwin, R. Kenneth; Kemerer, Frank R.. (2002). School choice tradeoffs: liberty, equity, and diversity. University of Texas Press ISBN 978-0-292-72842-4. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ (Ingelesez) Becker, Carl L.. (1970). Declaration of Independence: A Study in the History of Political Ideas. Knopf Doubleday Publishing Group ISBN 978-0-394-70060-1. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ Philosophic classics : from Plato to Derrida. Upper Saddle River, N.J. : Pearson/Prentice Hall 2008 ISBN 978-0-13-158591-1. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ Broad, Charlie D.. (2001). Ethics and the history of philosophy: selected essays. (Reprint. argitaraldia) Routledge ISBN 978-0-415-22530-4. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ (Ingelesez) Henning, Basil Duke. (1983). The House of Commons, 1660-1690: Introductory survey. Appendices. Constituencies. Members A-B. Boydell & Brewer ISBN 978-0-436-19274-6. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ Locke, John. Two Treatises of Government. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ Rebecca Goldstein. (2006). Betraying Spinoza. Nextbook ISBN 978-0-8052-4209-6. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ (Ingelesez) «John Locke | Philosophy, Social Contract, Two Treatises of Government, & Facts | Britannica» www.britannica.com 2023-10-16 (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ a b (Gaztelaniaz) Hottois, Gilbert. (1999). Historia de la filosofía del renacimiento a la posmodernidad. Cátedra ISBN 978-84-376-1709-1. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ (Ingelesez) Internet Encyclopedia of Philosophy | An encyclopedia of philosophy articles written by professional philosophers.. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ Locke, John. (2021-02-26). «Draft C of the Essay Concerning Human Understanding» Drafts for the Essay Concerning Human Understanding (Oxford University Press) (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ (Ingelesez) Nimbalkar, Namita. (2011). «John locke on personal identityFNx08» Mens Sana Monographs 9 (1): 268. doi:. ISSN 0973-1229. PMID 21694978. PMC PMC3115296. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ Gordon-Roth, Jessica. (2019). Zalta, Edward N. ed. «Locke on Personal Identity» The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Metaphysics Research Lab, Stanford University) (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ (Gaztelaniaz) Strathern, Paul. (2014-09-08). Locke en 90 minutos. Siglo XXI de España Editores ISBN 978-84-323-1702-6. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ (Gaztelaniaz) García, Juan; Gallardo, Antonio. (2003). Locke: Bachillerato. Editorial Editex ISBN 978-84-9771-089-3. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ Uzgalis, William. (2020). Zalta, Edward N. ed. «John Locke» The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Metaphysics Research Lab, Stanford University) (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ Brewer, Bill. (2011-03-01). Perception and its Objects. Oxford University Press doi:. ISBN 978-0-19-926025-6. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ Smith, A. D.. (1990). «Of Primary and Secondary Qualities» The Philosophical Review 99 (2): 221–254. doi:. ISSN 0031-8108. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ «Cualidades primarias y cualidades secundarias» www.filosofia.org (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ «Locke. Origen y clasificación de las ideas» www.webdianoia.com (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ Waldron, Jeremy. (2002-10-10). God, Locke, and Equality: Christian Foundations in Locke's Political Thought. (1. argitaraldia) Cambridge University Press doi:. ISBN 978-0-521-81001-2. (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
- ↑ (Ingelesez) «Those Intolerable Catholics – In Locke’s Time and Ours» Crisis Magazine 2014-02-05 (Noiz kontsultatua: 2023-10-20).
Kanpo estekak
aldatu
Datuak: Q9353
Multimedia: John Locke / Q9353
