Trieste
Trieste (Triest friulieraz) Italiako ipar-ekialdeko hiria da, Friuli-Venezia Julia eskualdeko hiriburua, Esloveniako mugaren ondoan: hegoaldean, Koper udalerri esloveniarra dago, eta ekialdean, Sežana eta Divača herrikideak.
| Trieste Trieste | |||
|---|---|---|---|
| Italiako udalerria | |||
.jpg) | |||
| |||
| Administrazioa | |||
| Estatu burujabe |  Italia | ||
| Eskualdea |  Friuli-Venezia-Julia | ||
| Q101065901 | ente di decentramento regionale di Trieste | ||
| Izen ofiziala | Trieste | ||
| Jatorrizko izena | Trieste | ||
| Posta kodea | 34121, 34122, 34123, 34124, 34125, 34126, 34127, 34128, 34129, 34130, 34131, 34132, 34133, 34134, 34135, 34136, 34137, 34138, 34139, 34140, 34141, 34142, 34143, 34144, 34145, 34146, 34147, 34148, 34149, 34150 eta 34151 | ||
| ISTAT kodea | 032006 | ||
| Geografia | |||
| Koordenatuak | 45°39′01″N 13°46′13″E / 45.6503°N 13.7703°E | ||
 | |||
.svg) | |||
| Azalera | 85.11 km² | ||
| Altuera | 2 m | ||
| Mugakideak | Duino-Aurisina, Monrupino, Muggia, San Dorligo della Valle, Sgonico, Municipality of Hrpelje-Kozina (en)  eta Sežana (en) | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 204.338 (2018ko urtarrilaren 1a) 104 (2017) | ||
| Dentsitatea | 2.400,87 bizt/km² | ||
| Informazio gehigarria | |||
| Telefono aurrizkia | 040 | ||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||
| Hiri senidetuak | Beirut, Duala, Graz, Santos, Southampton, Le Havre, Venezia, Ljubljana, Milan, Rostock eta Nobile Contrada dell'Oca (en) | ||
| Katastro kodea | L424 | ||
| Sailkapen sismikoa | 3 (Txikia) | ||
| Matrikula | TS | ||
| Hizkuntza ofiziala | italiera | ||
| comune.trieste.it | |||
2004an 207.069 biztanle zituen (2.479 biz./km2), eta 204.234 berriz 2017an. Herrialdeko 15. hiririk populatuena da.
Inguru naturala aldatu
Hiria Itsaso Adriatikoaren kostaldean dago, izen bereko golkoan. Ospo ibaiak zeharkatzen du, Esloveniatiko bere bidean.
Historia aldatu
K.a. II. mendean Tergeste izena hartu zuen Erromatar Inperioaren garaian. Erromatarren kolonia izan zen K.a. 177tik aurrera. K.a. 33. urtean Augusto enperadoreak portua eraikitzeko agindua eman zuen. Erromako Inperioa deuseztatu zenean, Istriako eskualdean geratu zen.
788. urte arte Bizantzioren kontrolpean egon zen. 1202. urtean veneziarrek konkistatu zuten. 1382. urtean Leopoldo III.a Habsburgokoaren mende geratu zen, eta Germaniako Erromatar Inperio Santuaren barnean gero. 1719. urtean merkataritza askerako portu egin zuten, Austria-Hungariako Inperioko portu frankoa. Inperioak Mediterraneorako zuen irteera nagusi bilakatu zen (156.000 biztanle zituen ordurako).
XX. mendearen hasieran, biztanleen bi herenak italiarrak ziren eta esloveniarrak eta kroaziarrak, gainerakoak. 1918an Italiak inbaditu ondoren hasi zen portuko merkataritza jardueraren gainbehera. 1943an alemaniarrek okupatu zuten eta, Bigarren Mundu Gerra amaitu zenean, lurraldea banatzeko hitzarmena izenpetu zuten Jugoslaviak eta Italiak.
Klima aldatu
 Datu klimatikoak (Trieste Barcola) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) | 16.6 | 21.2 | 23.9 | 29.3 | 32.2 | 36.2 | 37.2 | 37.0 | 34.4 | 30.8 | 24.4 | 18.0 | 37.2 |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 7.6 | 9.0 | 12.2 | 16.5 | 21.6 | 25.0 | 27.9 | 27.7 | 23.3 | 17.8 | 12.3 | 8.8 | 17.5 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 3.8 | 4.3 | 6.6 | 10.0 | 14.5 | 17.8 | 20.3 | 20.4 | 16.8 | 12.7 | 8.1 | 4.0 | 11.6 |
| Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) | -9.3 | -14.6 | -6.4 | 1.2 | 3.8 | 8.1 | 10.3 | 11.0 | 7.0 | 3.6 | -1.5 | -7.9 | -14.6 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 58.0 | 56.9 | 63.4 | 82.8 | 84.2 | 100.4 | 62.1 | 84.5 | 103.4 | 111.4 | 107.4 | 88.5 | 1003 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1.0 mm) | 7.8 | 6.2 | 7.8 | 8.5 | 8.7 | 9.3 | 6.5 | 7.3 | 7.1 | 7.9 | 9.1 | 8.4 | 94.6 |
| Eguzki orduak | 96.1 | 118.7 | 142.6 | 177 | 226.3 | 243 | 288.3 | 260.4 | 210 | 167.4 | 99 | 83.7 | 2112.5 |
| Hezetasuna (%) | 67 | 64 | 62 | 64 | 64 | 65 | 62 | 62 | 66 | 68 | 67 | 68 | 65.5 |
| Iturria: Servizio Meteorologico dell'Aeronautica Militare, data 1951-2011 | |||||||||||||
Ekonomia aldatu
Merkataritza (jarduera handiko portua da; 26.304.000 tona 1983an) eta industria (ontziolak, petrolio findegiak, kimika industria, altzairugintza, metalurgia, janari industria, papergintza, ehungintza) ekonomi jarduera nagusiak dira.
Ondasun nabariak aldatu
Garai askotako monumentuak kontserbatu ditu. Aipagarriak dira erromatarren garaiko anfiteatro eta atearen hondakinak, XI-XIV. mendeetako San Giusto katedrala, 1343ko kanpandorrea, XV-XVI. mendeetako gaztelua eta XVIII-XIX. mendeetako etxe eta jauregi barroko eta neoklasiko ugariak.
Biografiak aldatu
- Italo Svevo (1861-1928), idazlea.
- James Joyce (1882-1941) idazle irlandarra bertan bizi izan zen.
Kirolak aldatu
- US Triestina Calcio, futbol taldea.
Iruditegia aldatu
-
Miramare gaztelua
-
Kanala
-
San Giusto katedrala
-
Udaletxea
-
Ikuspegia
Erreferentziak aldatu
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
