Koldo Izagirre

Koldo Izagirre Urreaga (Pasaia – Altza, Gipuzkoa, 1953ko ekainaren 21a) euskal idazle oparo, goraipatu eta berritzaileenetako bat da. Literaturaren genero guztiak landu ditu bere idazlanetan: poesia, eleberrigintza, ipuingintza eta saiakera. Hainbat euskal autore klasiko beste hizkuntza batzuetara itzuli ditu, eta literatura unibertsaleko lanak euskaratu ere bai. Helduentzat egindako literaturaz gain, haur eta gazteentzat ere zenbait lan idatzi ditu. Prentsan maiz artikuluak plazaratzen ditu, eta telebistarako eta zinemarako gidoilari lanetan ere aritu izan da.

Koldo Izagirre
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Koldo Izagirre Urreaga
Jaiotza	Altza, 1953ko ekainaren 21a (71 urte)
Herrialdea	Gipuzkoa, Euskal Herria
Hezkuntza
Hizkuntzak	euskara gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	gidoilaria, idazlea, itzultzailea, film-zuzendaria eta poeta
Lantokia(k)	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lan nabarmenak	ikusi Euzkadi merezi zuten Metxa esaten dioten agirretar baten ibili herrenak Nik ere Germinal! egin gura nuen aldarri Agirre zaharraren kartzelaldi berriak Metxa (antzezlana) Sua nahi, Mr. Churchill? Sasi artean Elgeta
Jasotako sariak	ikusi Beterriko Liburua Ohorezko Literatur Aipamena  (1998) : Nik ere Germinal! egin gura nuen aldarri Argia Sariak  (1995)

Ibilbidea

1978an Oh! Euzkadi literatura aldizkari berritzailea sortu zuen, Ramon Saizarbitoriarekin eta beste idazle batzuekin batera, eta 1980ko hamarkadan Bernardo Atxagarekin elkarlanean Panpina Ustela aldizkaria atera zuen. Jose Mari Olaizolarekin batera Ustela argitalpenak bultzatu zituen, idazle gehienetan berrien eta ilustratzaileen lankidetza, ordura arte urria, praktika ohiko bihurtuz. 2000. urtetik aurrera XX. mendeko 40 euskal poetaren antologiak apailatu zituen Susa argitaletxean. Sareko Armiarma literatura proiektuko bultzatzaile eta lankidea da.

Gabriel Arestik aspaldian idazle galegoekin zabaldutako harremanaren bidea berreskuratu zuen 1976an bere lehen itzulpen lanarekin: Castelaoren Kristalezko begia: eskeleto baten oroimenak (Kriselu, Donostia). Orduz geroztik berrogeitaka dira argitaratu dituen itzulpen lanak argitaletxe eta sail ugaritan, literatura unibertsalaren bilduman barne. EIZIE sortu zuen taldeko kide izan zen eta zuzendaritza taldeko kide 1988-1991 urteetan.

Galegotik egindako itzulpenen adibideak dira honako hauek: 1985ean Manuel Maríaren bi antzerki-lan Antzerti aldizkarian (Berengela izeneko otarantza baten ibilketak eta biribilketak eta Maiatza zorabiatuaren pastorala izenburuekin), eta 2005ean Manuel Maríaren beraren 32 poema, hizkuntza bietan Antoloxía homenaxe 32 poemas galegos coa sua traducción ao éuscaro liburuan argitaratu zituen Pasaiako Udalarekin, Gipuzkoako Galiziako etxeekin eta Fato Cultural Daniel Castelao elkartearekin .

1990ean Offeko maitasuna filma zuzendu zuen. Gidoia ere idatzi zuen, bi urte lehenago Ke arteko egunak filmean egin zuen bezalaxe. Halaber, marrazki bizidunetako pelikuletarako gidoiak egin izan ditu, besteak beste, Fernando Amezketarra, Txirrita eta Lazkao Txiki bertsolariei buruzko telesailak egin zituen gidoilari gisa Juanba Berasategirekin eta ETBrekin.

Behin baino gehiagotan egon da Euskadi Saria merezi izatetik hurbil, baina uko egin izan dio saritua izateari, publikoki bezala pribatuki. Utikan Euskadi Sariak manifestu ezagunaren bultzatzaile eta sinatzaileetako bat da.

Idazlan batzuk

Poesia

• Itsaso ahantzia, 1976, Kriseilu.
• Oinaze zaharrera, 1977, Ustela saila.
• Guardasola ahantzia, 1978, Ustela Saila.
• Balizko erroten erresuma, 1989, Susa.
• Non dago Basque harbour? 1997, Susa.
• Teilatuko lizarra 2005, Susa.
• Rimmel 2006, Susa.
• Parisen bizi naiz 2013, Susa.

Eleberrigintza

• Euzkadi merezi zuten, 1985, Hordago.
• Nik ere Germinal! egin gura nuen aldarri, 1998, Elkar.
• Agirre zaharraren kartzelaldi berriak, 1999, Elkar.
• Egarri egunak portualdean, 2011, Susa.
• Dumitru, 2014, Erein.
• Lorea Gernika, andrazko bat , 2015, Susa.

Narrazioa

• Metxa esaten dioten agirretar baten ibili herrenak 1991, Elkar.
• Vladimir 1996, Erein.
• Sua nahi, Mr Churchill? 2005, Susa.
• Franco hil zuten egunak 2016, Susa.

Antzerkia

• Metxa 2002. Susa, Eneko Olasagastiren egokitzapenarekin.
• Sagasti eder printzesa eta Granadako Boabdil 2020, Booktegi

Gidoilaria

Donostian (2010)

• Kalabaza tripontzia. 1989. Musika: Oskorri. Gidoia: Koldo Izagirre. Lotura films.
• Ke arteko egunak, 1990, Elkar
• Fernando Amezketarra bertsolariaren telesailaren gidoilari Juanba Berasategi eta ETBrekin. 1994-1996. Gipuzkoar plazagizon eta bertsolariaren ibilketak eta biribilketak kontatzen dituen telesaila.
• Lazkao Txiki bertsolariei buruzko telesailaren gidoilari Juanba Berasategi eta ETBrekin.Joxe Miguel Iztueta Kortajarena, Lazkao Txiki ezizenez, Bertsolaririk ezagunenetakoaren istorioak kontatzen dituen marrazki bizidunetako telesaila da. ETBk 1997an 76 atal igorri zituen.
• Txirrita bertsolariaren telesailaren gidoilari Juanba Berasategi eta ETBrekin, Bertsolari ospetsuaren istorioak kontatzen dituen marrazki bizidunetako telesaila da. ETBk 1999an 52 atal igorri zituen.

Biografia

• 

  "Sasi artean Elgeta", Jazinto Rivas trikitilariaren komikia

  Elgeta, sasiaren sustraiak, 2000, Trikitixa Elkartea
• Sasi artean Elgeta. 2021, Dani Fano eta Garluk komikigileekin. Ikastolen elkartea.

"Autopsiarako frogak fatalismoaren kontra" hitzaldia Bilbo hiria irratian

Hiztegigintza

• Euskal Lokuzioak, 1981. Hordago. 21. mendean, Susa argitaletxearen eskutik, eta Joxan Elosegi eta Josu Landaren elkarrekin, Euskal Lokuzioak Sarean lana apailatu zen Izagirreren lan haren gainean. Intza Proiektua izena jarri zioten egitasmoari.

Kronika

• Ez duk erraza, konpai 1995, Susa.
• "Merry Christmas, Panama" esan zuen heriotzak 1999, Euskaldunon Egunkaria.

Saiakera

• Autopsiarako frogak 2010, Susa.
• Euskararen historia txikia Donostian. 1998, Susa
• Gerraurreko literatur kritika. 1996, Labayru - Amorebieta Etxanoko Udala
• Gure zinemaren historia petrala. 1996, Susa

Abestietako hitzak

Badok.eus atarian 40 baino gehiago dira Koldo Izagirreren hitzak dituzten abestiak, besteak beste hauek:

• 

  Imanol

  Zure bularretan. Imanol, Iratze okre geldiak albuma. 1982
• Ene haserrea. Imanol, Iratze okre geldiak albuma. 1982
• Nire euskaltasuna. Imanol, Mea kulparik ez albuma. Elkar. 1986
• Baionatik Bilbora. Imanol, Mea kulparik ez albuma. Elkar. 1986

• 

  Oskorri

  Ilargia nahi zuen atzeman. Oskorri. Datorrena datorrela albuma. Elkar. 1989.
• Euskal euskaldunaren balada. Oskorri. Landalan albuma. 1995.
• Ni gizon ergela naiz. Oskorri. Landalan albuma. 1995.
• Agirretarren bandera. Oskorri. Landalan albuma. 1995.
• Amorezaren ataka. JexuxMai Lopetegi. Denboratik at albumean. Soar eta Abar - 1997

• 

  Joseba Tapia

  Joseba Tapiaren Apoaren edertasuna albumeko kanta guztiak (9) Gaztelupeko Hotsak- 1998
• Joseba Tapiaren Québec: hamalau kantu independentziarako albumean kantak (14) euskaratu zituen Itxaro Bordakrekin batera. Gaztelupeko Hotsak. 1999. Quebeceko kantutegi modernoaren antologia da album hau: Leclerc, Levesque, Vigneault, Léveillée, Charlebois, Piché… Kantaera berri bat proposatzen zuen Joseba Tapiak, malgutasun harrigarriz.
• Québeceko kantautoreak.
• 
  Paul Piché
• 
  Gilles Vigneault (1989)
• 
  Félix Leclerc
• 
  Robert Charlebois (1972)
• 
  Raymond Lévesque

• Wafa. Joseba Tapia. Hain zuzen albuma. Gaztelupeko Hotsak. 2002
• Aritmetika arazoak. Joseba Tapia. Hain zuzen albuma. Gaztelupeko Hotsak. 2002
• Loiolako porrusalda. Joseba Tapia. Hain zuzen albuma. Gaztelupeko Hotsak. 2002
• Zoragarria ez al da? Joseba Tapia. Real Politik albuma. Zakurraren bibolina. 2006
• "Umearen ehiza". Jacques Prevert-en itzulpena. Joseba Tapia. Real Politik albuma. Zakurraren bibolina. 2006
• "Lagun galduaren geografia". Joseba Tapia. Real Politik albuma. Zakurraren bibolina. 2006
• Real politik. Joseba Tapia. Real Politik albuma. Zakurraren bibolina. 2006
• Etorbide profesionala. Joseba Tapia. Real Politik albuma. Zakurraren bibolina. 2006

• 

  Fermin Muguruza

  Milaka bilaka. Fermin Muguruza. Asthmatic Lion Sound Systema albumean. Talka. 2008.
• Batela. Jokin Lasa. Zortziko txiki bat albuma. 2013.
• Izar hordien balsa. Jokin Lasa. Zortziko txiki bat albuma. 2013.
• Ez zaitut katibu nahi (Off-eko maitasuna). Oskorri. Antzinako bitxikeria ineditoak (1971-2002) albuma, Elkar. 2016.
• Real politik. Joseba Tapia. Real politik eta Besamotzak albumetan. Gaztelupeko Hotsak. 2017
• "Bidegorrian". Joseba Tapia. Besamotzak. Gaztelupeko Hotsak. 2017

• 

  Gontzal Mendibil

  Putzuz putzu. Joseba Tapia. Besamotzak. Gaztelupeko Hotsak. 2017.
• "Belearen balada beltza". Gontzal Mendibil. Biok albumean. Tori Produkzioak.2019.
• Joseba Tapiaren Egon edo ez egon albumeko kanta guztiak (9) Zakurraren biolina- 2021

Itzulpenak

Gabriel Arestik aspaldian idazle galegoekin zabaldutako harremana berreskuratu zuen 1976an bere lehen itzulpen lanarekin, Castelaoren Kristalezko begia: eskeleto baten oroimenak, (Kriselu, Donostia). Harrezkero asko dira argitaratu dituen itzulpen lanak argitaletxe eta sail ugaritan, Literatura Unibertsala bilduman barne. Hainbat hizkuntza eta autore landu ditu: Hikmet, Vian, Saint-Exupery, Barthes, Brodsky. Juan Gelman, Eluard, Victor Hugo, Celan, Mérimée, Maiakovski eta abar. Hala ere bereziki azpimarratu behar da Galizia (Manuel Maria, Uxio Novoneyra, Manuel Antonio, Dieste, Xabier P. Docampo, Rosalia de Castro) eta Kataluniako literaturarekin (Salvador Espriu, Joan Salvat-Papasseit) ezarri izan duen lotura sendoa.

• Armadiloaren igarkizuna, Zerocalcare (2021)
• Kobane Calling : Orain. Zerocalcare (2020).
• Hondamuinean : Sei hilabete geroago. Zerocalcare (2019)
• Hondamuinean. Zerocalcare (2018)
• Poesia kaiera [antologia]. Rosalia de Castro (2017)

“ZUHAITZEN LIRIKA” Ibilbide literarioa gidatzen Intxaurrondon (2022-04-30)

• Ulenspiegelen elezaharra. Charles de Coster (2016) [
• Poesia kaiera [antologia]. Carlos Drummond de Andrade (2014)
• Nola dastatu ilargia? Michael Grejniec (2014)
• Pies sucios / Zangozikin. Koldo Izagirre (2009)
• El zorro ladrón / Barriola, San Adriango azeria. Koldo Izagirre (2009)
• Desertorea, Boris Vian. Armiarma, 2009
• Gaueko hegaldia, Antoine de Saint-Exupery. Igela, 2008
• Bi poema, Wislawa Szymborska. 1999, 2008
• Hogeita bost poema, Mahmud Darwish. Itzul: Itxaro Borda / Koldo Izagirre / armiarma.eus, 2008
• Ulenspiegelen elezaharra, Charles de Coster. Alberdania-Elkar, 2007
• Umearen ehiza, Jacques Prevert. Realpolitik, 2006
• Sud-Ouestaren argia, Roland Barthes. Susa-literatura.com, 2005
• Antoloxia homenaxe, 32 poema, Manuel Maria. Fato Cultural Daniel Castelao, 2005
• Nazkatutako bluesa, Langston Hughes. Ahalegina, 2004
• Eguna garaitu, gaua garaitu, Robert Desnos. Ahalegina, 2004
• Nekatua nago, Yehuda Amichai. Ahalegina, 2004
• Ni zapatok naute, Felix Leclerc. Itzul.: Itxaro Borda / Koldo Izagirre / Ahalegina, 2004
• Iparburuko esploratzailea, Joseph Brodsky. Ahalegina, 2004
• Askatasunaren kantua, Banira Giri. Ahalegina, 2004
• Lanari lotua, Liam O'Muirthile. Ahalegina, 2004
• Ez ezazula uste, Claes Andersson. Ahalegina, 2004
• Katu beltza, Ali Prodimja. Ahalegina, 2004
• Ireki leihoak, mesedez!, Fakhar Zaman. Ahalegina, 2004
• Estrontzio 90, Nazim Hikmet. Ahalegina, 2004
• Adoreak, Juan Gelman. Ahalegina, 2004
• Hamar poema, Paul Eluard. armiarma.eus, 2002
• Idi orgaren karranka, Victor Hugo. Elkar, 2002
• Heriofuga, Paul Celan. Literatura Unibertsala – Batxilergoa, 2000
• Zerua eta itsasoa, Joan Salvat-Papasseit. Vladimir-12, 1999
• Gauez ate joka datozenean, Xabier P. Docampo. Elkar, 1996
• Mateo falcone eta beste zenbait istorio, Prosper Mérimée. Elkar, 1995
• Idazlan hautatuak, Joan Salvat-Papasseit. Pamiela, 1995
• Poema antologia, Vladimir Maiakovski. Susa, 1993
• Intxixuen artxibotik, Rafael Dieste. Elkar, 1993
• Lauretatik lauretara, Manuel Antonio. Itzul.: Iñigo Aranbarri / Koldo Izagirre. Susa, 1992
• Ramon Lamoteren gauzak, Paco Martin. Elkar, 1989
• Aresti/Ferreiro/Espriu antologia, Salvador Espriu. Erein, 1988
• Bazterrak, Uxío Novoneyra. Pamiela, 1988
• Zirtzilak: Kristalezko begia, Alfonso Rodríguez Castelao. Susa, 1986
• Maiatza zorabiatuaren pastorala, Manuel Maria. Antzerti-72, 1985
• Berengela izeneko otarantza baten ibilketak eta biribilketak, Manuel Maria. Antzerti-72, 1985
• Kristalezko begia: eskeleto baten oroimenak, Alfonso Rodríguez Castelao. Kriselu, 1976

Antologiak

• Euskal literaturaren antologia. Elkar-Ikastolen Elkartea, 1998. Xabier Mendigurenekin elkarlanean
• Elurra ikusi dut. Xabier Leteren poemak. Elkar poesia, 2017, 304 or. ISBN: 978-84-9027-588-7.

Intxaurrondoko Etxepare Plazan Koldo Izagirre (eskuinaldean) ibilbide literario batean Bernat Etxepareri buruzko azalpenak ematen.

Beste kolaborazioak

• Gure Himalaya. Felix eta Alberto Iñurrategi. Testua: Koldo Izagirre. Kutxa Fundazioa, 1998. ISBN 84-71733420.

Metxa pertsonaia eta agirretartasuna

Metxa pertsonaia

Metxa agure ibiltaria pertsonaia literario sortu zuen Izagirrek 1991n argitaratutako Metxa esaten dioten agirretar baten ibili herrenak ipuin liburuan. Izagirrek bigarren liburu bat argitaratu zuen 1999an Agirre'tar Nikola "Metxa" pertsonaia berreskuratuta, Agirre zaharraren kartzelaldi berriak eleberria. Itzulpenek eta sormen-lanek erakutsi dute pertsonaia interesgarria eta emankorra izan dela.

Lehenik, gaztelerara itzuli ziren Metxa protagonistatzat duten bi nobelak: Malandanzas de un Aguirre llamado Mecha (1997, Hiru), eta Nuevas prisiones del viejo Aguirre (2001, Ttarttalo). Bigarrenik, beste sormen-lan batzuen iturri bihurtu zen Metxa pertsonaia literarioa: batetik, Metxa (2003) antzerki-lan honetan, eta, bestetik, Pablo Sastrek atonduriko lagunen zerrenda luzean, Eguzkipekoak (2003) lanean, Metxa pertsonaia literarioa ere aipatzen da. Zalantzarik ez, nortasun handiko eta nortasun bereziko pertsonaia literarioa sortu zuen Koldo Izagirrek, eta maila bereko interpretazioa egin zuen Soroizek antzezlanean.

Agirretartasunaz (Koldo Izagirre, Egunkaria, 1991)

Agirretartasunaren kontzeptuak gidatzen du Metxa zaharraren nortasuna. Agirre'tar Nikola, "Metxa", 77 urteko agirretarra dugu. Batean, bere herrian Pelton turbina sartzen saiatuko da; bestean, gerra zibilean abiadore izan zela esango digu; hurrengoan. tanke-gidaria izan zela gogoratuko du. Auskalo zer ez ote duen egin edo esan Metxak. Agirretar on bat bezala. sorpresa huts bihurtzen zaigu Metxa bere jarrera, pentsamendu eta ekintzekin. Ez da erraza agirretar bat zer den esatea. baina. zerbait esatekotan. pertsonaia maitagarria dela esan behar. Behin baino gehiagotan etorriko zaio irakurleari irribarrea Metxa egoskor maitagarri honen ibiliak eta eroriak irakurtzean.

Honela definitzen Metxak berak: “Agirretartasuna ez baitu sorlekuak ematen, baizik eta erorikoen minak” Hortaz, agirretartasunak nolabait sorlekuak emaniko tasunak (eta mugak) ezeztatzen ditu, eta, era berean, sorlekuaren ideia du abiaburu. Ondorioz, agirretartasunaren kontzepzioak euskalduntasunaren eta abertzaletasunaren diskurtso zenbait jartzen ditu auzitan.

Bide horretatik, nortasun paradoxiko eta ironikoa du Metxa zaharrak. Izaera paradoxiko hori bateraezinak diren bi munduren artean mugitu beharrak eragin duela iradokitzen da nobelan: norbanakoaren mundua (mendebaldeko kulturaren diskurtsoa, askatasunaren bilaketarako eremua), eta giza taldearen edo gizartearen mundua (norbanakoaren askatasun horri nolabaiteko mugak ezartzen dizkion esparrua). Hartara, aldi berean bi aukeraren artean kulunka dabil pertsonaia: askatasuna eta determinazioa. Alde batetik, ekin eta hautatu egin ahal du; eta, beste alde batetik, arauak eta mugak ditu. Ondorioz, nobelak askatasuna du hausnarketa-gai nagusi. Lehenengo eszenan honela kantatzen dute aktore guztiek:

Metxa pertsonaiaz, agirretartasunaz (2003)

Agirretarren bandera/ hartu dute hankapera

Gure ametsen kondarrak doaz/ errekan behera.

Ikusirikan galera/ askok egin du atzera

Ezin omen da poza ekarri/ minduen aldera.

Agirretarrak zer garen/ esango dugu bigarren

Zutik irauten saiatzen gara/ erori arren.

Ez bagabiltza azkarren/ ez da gaudelako herren

Munduko zoro guztiak gara/ lagunak elkarren.

Ikus, gainera

• Gipuzkoako idazleak.
• Euskal antzerki berria

Kanpo estekak

• Oh! Euzkadi aldizkariaren ale guztiak
• Koldo Izagirre, Literaturaren Zubitegian
• Koldo Izagirre Urreaga, Inguma datu basean (8 liburu, 16 artikulua, itzulpen bat...)
• Bazka aldizkaria, Koldo Izagirreren artikuluekin
• Koldo Izagirre Berria egunkariko kolaborazioan
• Koldo Izagirrerei eginiko elkarrizketa, Larrun, 2006-07-30
• Koldo Izagirreri eginiko elkarrizketa, Argia.
• Euskal Lokuzioak Sarean.
• Koldo Izagirrek Natxo de Felipe kantariari egindako bertsoak, Oskorri taldearen agurra dela-eta.

• Datuak: Q11929901
• Multimedia: Koldo Izagirre / Q11929901