Boris Vian
Boris Vian (Ville D’Avray, Paris 1920ko martxoaren 10 – Paris 1959ko ekainaren 23) idazle, olerkari, asmatzaile, ingeniari, musikari eta abeslaria izan zen. Vernon Sullivan goitizenarekin ere idatzi zuen. Antzerki-lanak, abestiak, eleberriak eta ipuinak idatzi zituen. Bere eleberriak eta jazz emanaldiak oso ospetsuak izan ziren.
| Boris Vian | |||
|---|---|---|---|
 | |||
1953ko maiatzaren 11 - | |||
| Bizitza | |||
| Jaiotzako izen-deiturak | Boris Paul Vian | ||
| Jaiotza | Ville-d'Avray, 1920ko martxoaren 10a | ||
| Herrialdea |  Frantzia | ||
| Lehen hizkuntza | frantsesa | ||
| Heriotza | Parisko 7. barrutia eta Paris, 1959ko ekainaren 23a (39 urte) | ||
| Hobiratze lekua | Q83375976  | ||
| Heriotza modua | berezko heriotza: miokardio infartu akutua | ||
| Familia | |||
| Ezkontidea(k) | Michelle Vian (1941eko uztailaren 5a - 1952) Ursula Kübler (1954 - 1959ko ekainaren 23a) | ||
| Bikotekidea(k) | ikusi
| ||
| Seme-alabak | ikusi
| ||
| Anai-arrebak | ikusi
| ||
| Hezkuntza | |||
| Heziketa | Lycée Condorcet (en) Lycée Hoche (en) 1935) École Centrale Paris (1939 - 1942) | ||
| Hizkuntzak | frantsesa | ||
| Jarduerak | |||
| Jarduerak | poeta, tronpeta-jotzailea, margolaria, itzultzailea, ingeniaria, libretista, antzerkigilea, egile abeslaria, gidoilaria, jazz musikaria, literatura-kritikaria, musika-kritikaria, prosalaria, idazlea, abeslaria, aktorea, musikaria eta kazetaria | ||
| Enplegatzailea(k) | Frantziako Normalizazio Erakundea (1942 - 1946ko otsailaren 15a) | ||
| Lan nabarmenak | ikusi
| ||
| Jasotako sariak | |||
| Influentziak | Jean-Paul Sartre eta Simone de Beauvoir | ||
| Kidetza | Hot Club de France (en) College of 'Pataphysics (en) | ||
| Mugimendua | Zazou (en) | ||
| Izengoitia(k) | Bison Ravi, Andy Blackshick, Xavier Clarke, S. Culape, Aimé Damour, Michel Delaroche, Joëlle Du Beausset, Gérard Dunoyer, Jules Dupont, Bison Duravi, Fanaton, Hugo Hachebuisson, Zéphirin Hanvélo, Onuphre Hirondelle, Amélie de Labmineuse, Odile Legrillon, Otto Link, Thomas Quan, Eugène Minoux, Gédéon Molle, Josèfe Pignerole, Adolphe Schmürz, Vernon Sullivan, Lydio Sincrazi, Anna Tof, Anna Tof de Raspail, Claude Varnier eta Boriso Viana | ||
| Genero artistikoa | jazza | ||
| Musika instrumentua | tronpeta ahotsa | ||
| borisvian.org | |||
          | |||
Biografia aldatu
Bere familian artea oso garrantzitsua izan zen: bere ama, operaren zalea; bere aita, olerkari afizionatua, ingelesa eta alemanaren itzultzailea, eta mekanika eta elektronikaz interesatua izan zen. Bere aitarengandik etorri zitzaion bere jarrera antimilitarista eta ateoa.
Nerabezaroan hasi zen osasun-arazoak izaten: bihotzeko erreumatismoa eta sukar tifoidea izan zituen. Ikasle aparta izan zen, nahiz eta jazza eta jaiak gehiago gustatu. Hogei urterekin jazzaren orkestra amateur baten parte hartu zuen, anaiekin batera.
1942an ingeniari bihurtu zen eta urtebete pasa eta gero bere lehen eleberriak idatzi zituen: Trouble dans les Andains y Vercoquin et le plancton. Liburu honetan agertzen zaizkigu bere benetako jarduerak: Frantziako Normalkuntzaren Elkartean egiten zuen lana eta jai itzelen antolaketa –surprise-parties delakoak–.
Hurrengo urteetan hainbat jardueretan aritu zen: eleberriak, ipuinak, kronikak eta jazz kritikak egunkarietan eta abar.
1946an argitaratu zuen bere lehen eleberria Vernon Sullivan ezizenarekin. Hau idazle beltz estatubatuarra eta Borias Vian bere itzultzailea zirela suposatzen zen. Liburu hau eta hurrengoak zentsuratuak izan ziren sexua eta bortizkeria direla eta. Honek salmentak handitzea ekarri zuen. Ustezko idazlearen aurkako epaiketa batzuk gertatu eta gero, Vianek onartu zuen bera zela idazlea. Kritikariak biziki haserretu ziren engainu horrengatik eta handik aurrera bere idazlanen aurkako eraso gogorrak jasan behar izan zituen.
Ingeniari lanari utzi zion eta eleberri beltzak itzultzeari ekin zion, baita hitzaldiak emateari ere. Literatur porrot batzuk izan eta gero, narratiba alboratu zuen eta opera bat eta abesti batzuk konposatu zituen, baita disko bat grabatu ere. Bere abestietako batek, “Le deserteur”, jendearen eta kritikarien gaitzespena ekarri zion, soldaduska errefusatzea bultzatzen baitzuen.
1955ean jarduera berri bati ekin zion: Philips enpresak jazz katalogo bat egitea eskatu zion eta geroago enpresaren arte-zuzendari bihurtu zen. 1956an zineman aritu zen, antzezle gisan, baina osasun arazoak itzuli zitzaizkion. Biriketako edema bat izan zen kasu honetan, zeina geroago berragertuko zen. Nahiz eta makal egon, ez zien abestiak idazteari eta filmetan antzezteari utzi.
Boris Vianek J'irai cracher sur vos tombes eleberriaren eskubideak saldu zituen zinemarako egokitzeko. Nahiz eta hasieran berak izan behar gidoigilea, proiektuz kanpo geratu zen. Estreinaldira isilean joan behar izan zuen eta, osasun arazoei nahigabea erantsi zitzaienez gero, bihotzeko bat izan eta hil egin zen.
Hil eta gero, jendearen eta kritikarien onespena jaso zuen eta bere idazlanen milaka ale saldu zituen.
Idazlanak aldatu
Narratiba aldatu
- Boris Vian izenarekin:
- Vernon Sullivan izenarekin:
- 1946 J'irai cracher sur vos tombes (Ttu eginen dut zuen hilobietan)
- 1947 Les Morts ont tous la même peau
- 1948 Et on tuera tous les affreux
- 1950 Elles se rendent pas compte
Euskaraz aldatu
- Egunen aparra (L'Écume des jours) (1988). Elkar argitaletxea. Ramon Etxezarretak euskaratua.
- Ttu eginen dut zuen hilobietan (J'irai cracher sur vos tombes) (1992). Igela argitaletxea. Juantxo Zigandak euskaratua.
Poesia aldatu
Antzerkia aldatu
- 1947 L'Équarrissage pour tous
- 1950 Le Dernier des métiers
- 1951 Tête de Méduse
- 1951 Le Goûter des généraux
- 1952 Série Blême
- 1955 Le Chasseur français
- 1959 Les Bâtisseurs d'empire
- 1957 Le Chevalier de neige
Abestiak aldatu
- 1954 Le déserteur
- 1955 La complainte du progrès
- 1955 La java des bombes atomiques
- 1955 Le petit commerce
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Boris Vian  |
Datuak: Q7833
Multimedia: Boris Vian / Q7833
