Zare
Zare[2] ([s̻aɾe]) Nafarroako udalerria da. Zangozako merindadeko herri honek 172 biztanle zituen 2014. urteko erroldaren arabera. Nafarroako hiriburutik 49,2 kilometrora dago.
| Zare | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Nafarroa Garaia | |||||||||
 | |||||||||
|
| |||||||||
| Administrazioa | |||||||||
| Estatua | Espainia | ||||||||
| Lurraldea | Nafarroa Garaia | ||||||||
| Merindadea | Zangozako merindadea | ||||||||
| Izen ofiziala |
 Sada | ||||||||
| Alkatea |
Luis Ángel Mateo Azkarate (SIA, indep.) | ||||||||
| Posta kodea |
31491 | ||||||||
| INE kodea |
31212 | ||||||||
| Herritarra | zaretar, zareko | ||||||||
| Kokapena | |||||||||
| Koordenatuak | 42° 34′ 59″ N, 1° 24′ 00″ W / 42.583055555556°N,1.4°WKoordenatuak: 42° 34′ 59″ N, 1° 24′ 00″ W / 42.583055555556°N,1.4°W | ||||||||
 | |||||||||
| Azalera | 12,667 km2 | ||||||||
| Garaiera | 512 metro | ||||||||
| Distantzia | 49,2 km Iruñera | ||||||||
| Demografia | |||||||||
| Biztanleria |
135 (2020) 2 (2019) | ||||||||
| |||||||||
| Dentsitatea | 13,58 biztanle/km² | ||||||||
| Hazkundea (2003-2013)[1] |
 -% 23,77 | ||||||||
| Zahartze tasa[1] | % 22,95 | ||||||||
| Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 0 | ||||||||
| Ekonomia | |||||||||
| Jarduera tasa[1] | % 78,95 (2011) | ||||||||
| Genero desoreka[1] | % 0 (2011) | ||||||||
| Langabezia erregistratua[1] | % 3,89 (2013) | ||||||||
| Kultura | |||||||||
| Euskaldunak | % 1,4 (2010) | ||||||||
| Euskararen erabilera | % 0,0 (2011) | ||||||||
| Datu gehigarriak | |||||||||
GeografiaAldatu
Inguru naturala eta kokapenaAldatu
Herria, Nafarroa ekialdean kokatzen da, Zangozako merindadearen hegoaldean. Lizarra eta Zangotza elkartzen dituen C-132 errepideko 65. kilometroan dagoen gurutzetik kilometro batera dago.
Zarek Leatxerekin egiten du muga iparraldean, Oibarrekin ekialdean, Ezporogirekin mendebaldean, eta Galipentzu eta Kasedarekin hegoaldean.
KlimaAldatu
Zareko klima, mediterraneo kontinentala da, uda bero eta negu hotzekin. Prezipitazioak 500-600mm ingurukoak izaten dira urtean zehar.
HistoriaAldatu
Erromatarren garaian Ledea eta Eslaba arteko harbidea igarotzen zen Zaretik. Garai hartan, Zangozako bidearen ondoan, herrixka bat izan zen. Bertako biztanleak mahasti eta olibadiak lantzen zituzten. Erdi Aroan Zare, inguruko herriekin batera, mairuen inbasioez babesteko gotorleku sare baten partaide izan zen.
1076. urtean Leireko Raimundo abadeak, Fontanellako jauregiaren dohaintza jaso zuen. 1084tik aurrera, aldi labur batez, Zare Aragoiko erresumaren zati izan zen. Zareko familiarik antzinakoena Aznarez familia da. Familia honek 1236an Xabierko gaztelua jaso zuen Tibalt I.a erregearen eskutik. Juana Aznarez de Sada, Maria Azpilikuetaren ama eta Frantzisko Xabierkoaren amona, leinu honetakoa zen.
1425etik aurrera Zare Leringo konderriko zati izatera pasatu zen. Erromatarren garaian bezalaxe, orduan ere mahats eta gariaren laborantza zen diru sarrera nagusia. 1846. urtean udalerria Oibarretik bereizi eta udalerri independiente bihurtu zen.
EkonomiaAldatu
Herritarren %65a nekazaritza edo honekin harremana duten ihardueratan aritzen da. Ardogintza eta labore-ekoizpena bereziki garrantzitsuak dira. Lursail handiak eta ortu txikiak badaude ere, orokorrean lurraren jabetza nahiko banaturik dago.
1939an sortutako Zareko upategiak (Bodega San Francisco Javier SC) Palacio de Sada izeneko ardoak ekoizten ditu[3].
DemografiaAldatu
| Zareko biztanleria |
|---|
 |
| Datu-iturria: www.ine.es |
2008ko erroldaren arabera, etorkin bakarra bizi zen herrian, biztanleriaren %0,50a (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).
PolitikaAldatu
Udal hauteskundeakAldatu
2007an ez zen udal hauteskunderik izan Zaren, ez zelako inongo talderik aurkeztu[4]. Horren ondorioz 2008ko martxoaren 18an Jesús María Lekunberri Genbe alkate izendatu zuten, kudeaketa batzordearen izenean.
2011ko udal hauteskundeetan zerrenda bakarra aurkeztu zen, Sada Independiente y Agrícola (SIA); Luis Ángel Mateo Azkarate zerrendaburua alkate bihurtu zen.
UdaletxeaAldatu
Zareko udaletxeko idazkaria, Eslaba, Ezporogi, Larraga eta Lergako idazkari ere bada.
- HELBIDEA: Kantoi kalea, z/g
Alkateen zerrendaAldatu
| 2008-2011 | Jesús María Lekunberri Genbe | Kudeaketa batzordea |
| 2011-2015 | Luis Ángel Mateo Azkarate | SIA |
Azpiegitura eta garraioakAldatu
La Sanguesina Veloz edo Zangoztar Azkarra izeneko autobus konpainiak Zare Zangoza, Iruñea eta inguruko herriekin lotzen ditu. Linea nagusiak honakoak dira:
ZerbitzuakAldatu
Zangozaldeko Zerbitzuen Mankomunitatea, zaborra biltzeaz arduratzen da Zare eta eskualdeko beste hainbat herritan.
Ondasun nabarmenakAldatu
- San Bizente eliza XVI. mendekoa, gotiko berantiar estilokoa. Oinplano erregularra eta habearte bakarra du. Lau angeluko dorrea, oso sendoa. Barnean XVII. mendeko erretaula erromanista ikus daiteke, Joan Huici eta Joan Berroetak egina[5].
- Santa Luzia ermita
- Santa Eufemia ermita
- Pizkunde estiloko gurutzea
ErreferentziakAldatu
- ↑ a b c d e f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .
- ↑ (Gaztelaniaz)(Ingelesez) Zareko upategiaren webgunea
- ↑ Noticias de Navarra egunkariko albistea.
- ↑ Gran Enciclopedia Navarra. CAN. ISBN 84-87120-02-4
Ikus, gaineraAldatu
Kanpo estekakAldatu
| Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |
- Zareko argazkiak lasonet.com webgunean.
- Zareko Tafalla etorbidea Google Street View-n.
- (Gaztelaniaz) Zareri buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.
- (Gaztelaniaz) Zareri buruzko informazioa Auñamendi Entziklopedian
Datuak: Q633493
Multimedia: Sada (Navarra)
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Zare
