Xabier Kintana
Xabier Kintana Urtiaga (Begoña, Bilbo, Bizkaia, 1946ko urriaren 13a - ) euskalaria, euskal idazlea, itzultzailea eta euskaltzaina da.[1]
| Xabier Kintana | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotza | Bilbo, 1946ko urriaren 13a (76 urte) |
| Herrialdea |  Bizkaia, Euskal Herria |
| Familia | |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Deustuko Unibertsitatea |
| Hizkuntzak | euskara gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea, itzultzailea, lexikografoa, katedraduna eta filologoa |
| Lan nabarmenak | ikusi
|
| Jasotako sariak | |
| Kidetza | Euskaltzaindia Euskal Kulturaren Batzarreak Academia de l'Aragonés |
  | |
BizitzaAldatu
Filosofia eta Letretan lizentziatu zen 1974an Deustuko Unibertsitatean. Euskara eskolak eman zituen 1972tik 1979ra Erandion, Algortan, Getxon eta Leioan.
Imanol Berriatuarekin 1976an Israelen hebreera irakasteko erabiltzen zuten metodologia eta materialak aztertu zituen. Ikasi zutena giltzarri izan zen gero euskaltegietan erabili zen eredua diseinatzeko. Ordu arte eskolak erdaraz izaten ziren maiz, eta oso ikuspuntu erabat gramatikaletik bideratuak. Harrezkero, eskola guztiak euskaraz izan dira, elkarrizketa eta komunikazioa sustatuz.
Institutuko lehen katedratikoa izan zen Euskal Hizkuntza eta Literaturan 1980an. Geroago, 1981etik 2006an erretiratu zen arte, EHUko Euskararen Kabineteko burua izan zen. EHUko titulazioetan euskararen erabilera bideratzea eta administrazioko itzulpenak egitea ziren Kabinetearen zereginak.[1]
HiztegigintzaAldatu
Euskara batuaren lehen hiztegi handiak sortzea haren ekarpen nabariena izan zen. 1970ean, Gabriel Arestirekin batasunerako oinarrizko hitzak biltzen zituen Batasunaren kutxa izeneko argitalpenean.[2] Gero, oso ezagun eta erabiliak izan ziren hurrengo urteetan atera zituen hiztegiak, berak bakarrik paratuta edo elkarlanean:[1]
- Euskal hiztegi modernoa (1977)
- Hiztegia 80 (1980),
- Hiztegia bi mila (1984),
- Elhuyar hiztegia (1996), eta abar.
EuskaltzainaAldatu
1966an euskaltzain urgazle izendatu zuten, eta 1993ko urriaren 29an, euskaltzain oso. Bere sarrera-hitzaldian, Bilbok euskararen bizitzan izan duen eragina azaldu zuen, 1994an. Euskaltzaindiko idazkaria da 2002ko otsailaren 22tik.[3]
2009ko martxoaren 21ean, Academia de l'Aragonésko ohorezko akademiko izendatu zuten.[4]
LanakAldatu
ItzulpenakAldatu
Hainbat idazleren lanak itzuli ditu: Franz Kafka, Karl Marx, Friedrich Engels, Miguel Unamuno, Joanes Uharte Donibanekoa, Albert Camus, Daniel Defoe, Vladimir Lenin, Benjamin Tuterakoa, Yehudah ha-Levi, Moseh Ben Maimon, Xota Rustaveli eta Yuval Noah Harari. Besteak beste, liburu hauek itzuli ditu:
- Karl Marx, Friedrich Engels. Alderdi Komunistaren Manifestua. Jakin, 1998.
- Juan Huarte San Juan. Zientzietarako argimenen azterketa. Klasikoak, Pentsamendu Unibertsala, 1996.
- Miguel Unamuno. Bizitzaren sentimendu tragikoaz. Klasikoak, Pentsamendu Unibertsala, 1994.
- Charles Robert Darwin. Espezieen jatorria: hautespen naturalaren bidez. Klasikoak, Pentsamendu Unibertsala, 1994).
- Yuval Noah Harari. Sapiens. 2019. (Andoni Sagarnarekin elkarlanean.)
NarrazioaAldatu
- Behin batean (1972, Lur)
- Nazioarteko ipuinak (1980, Hordago)
- Orreagako burruka (1980, Elkar)
EleberriaAldatu
- Ta Marbuta. Jerusalemen gertatua (1984, Elkar)
SaiakeraAldatu
- Linguistika orain arte (1971, Lur)
- Euskara hobean hobe (1984, EHU): Pello Salabururekin batera
- Judu Herriaren ibilbide luzea (1994, Gaiak): Jurgi Kintarekin elkarlanean
TestuliburuakAldatu
Testuliburuak ondu nahiz euskaratzen lan eskerga egin zuen IKER taldean, Saioka euskarazko lehen ikasliburuak sortu zituena.[5] Lehen irakaskuntzarako SAIOKA liburu-bilduma horretan Bizkaiko eta Gipuzkoako Ikastolen Elkarteak zeuden eta besteak beste pertsona hauek: Jose Ramon Etxebarria, Xabier Mendiguren, Xabier Kintana, Imanol Añon, Iñaki Antiguedad, Kepa Martinez de Lagos eta Karmele Baelo.
Haur eta gazte literaturaAldatu
- Gure piztitxoaren artean (1974, Indauchu Editorial)
- Oier Beltzuntzeko (1976, Cinsa)
- Martin Txilibitu, ehiztari beltza (1976, Cinsa)
- Kixmi eta euskal jentilak (1980, Elkar)
- Lamia eta artzaina (1980, Elkar)
- Marigorringoa eta Harra (1980, Elkar)
- Martin txiki eta Jentilak I (Garia lapurtzen) (1980, Elkar)
- Martin txiki eta Jentilak II (Zerraren asmaketa) (1980, Elkar)
- Tartalo eta artzaina (1980, Elkar)
- Euskarazko zubia 1.a (1987, Santillana): Sagrario Lunarekin elkarlanean
BiografiaAldatu
- Imanol Berriatua (1914-1981) (1994, Eusko Jaurlaritza)
- Gabriel Aresti (1933-1975) (1998, Eusko Jaurlaritza)
- Federiko Krutwig Sagredo (1921-1998) (1999, Eusko Jaurlaritza)
- JustoMari Mokoroa (2000, Eusko Jaurlaritza)
HiztegiakAldatu
- Batasunaren kutxa (1970, Lur): Gabriel Arestirekin batera burututako lana
- Euskal hiztegi modernoa (1977)
- Hiztegia 80 (1980),
- Hiztegia bi mila (1984),
- Elhuyar Hiztegia (1996), eta abar.
Aldizkari orokorretako artikuluakAldatu
- Anaitasuna aldizkarian 310 artikulu idatzi zituen,[6] baita beste hainbat aldizkaritan ere, besteak beste: Jakin, Zeruko Argia, Egan, Herria, Cambio 16, El Pensamiento Navarro, Euskaldunon Egunkaria, Fontes Linguae Vasconum, Hermes, Elhuyar, Egin, Deia, Hitz, El Mundo del País Vasco, Egun On, eta Pasárgada.[1]
Bestalde, euskal komunitate zientifikoaren Inguma datu-baseak, Xabierrek sorturiko 110 lan baino gehiago erakusten ditu guztira.[7]
SariakAldatu
Sari eta errekonozimendu hauek jaso ditu:[1]
- 2023: Martxoaren 24an, euskara batuak "herriaren garapenean izan duen balioa" azpimarratzeko eta euskara batuaren sorreran bultzatzaile izan zirenak oroitzeko, Euskaltzaindiak eta Orereta Ikastolak Errenteria eta Donostia lotuko zuen 8.000 lagunek osatutako giza-kate erraldoi bat antolatu zuten. Euskara batuaren sorreran eta gorpuztean nabarmendutako 15 pertsona oroituko zituen ekimenak: Koldo Mitxelena, Resurreccion Maria Azkue, Pierre Broussain, Jose Maria Satrustegi, Julia Berrojalbiz, Xabier Kintana, Raimundo Olabide, Julene Azpeitia, Luis Villasante, Henrike Knörr, Arantxa Urretabizkaia, Arturo Campion, Gabriel Aresti, Jean-Louis Davant eta Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi.[8][9]
- Bilboko Udalaren Bilboko Ospetsu izendapena (2016), José Angel Iribar, Sara Estévez, José Antonio Garrido eta Begoña Ruedarekin batera.[10]
- Euskal Herriko Unibertsitatearen omenaldia (Leioa, 2010).
- Academia de l'Aragonés erakundeko ohorezko kide (2009).[4]
- EHUren Zientzia Fakultateko San Alberto Magno saria (1995).
- Bilboko Iruña Kafetegiko saria (1984).
- Espainiako Kritikaren saria, euskarazko narratibari (1984).
- Santiago de Compostelako Jai Minervalen poesia saria (1970).
- Deustuko Unibertsitatearen ipuin lehiaketarena (1968).
ErreferentziakAldatu
- ↑ a b c d e Kintana, Xabier. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2018-10-06).
- ↑ «Xabier Kintana, Idazlea» Argia (Zeruko Argia) (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
- ↑ Kintana, Xabier. (1994). Bilbao, euskararen bizitzan. X. Kintanaren Euskaltzaindian sartzea. Euskaltzaindia.
- ↑ a b García, Daniel González. «Actuals miembros de l'Academia» www.academiadelaragones.org (Academia de l'Aragonés,) (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
- ↑ Mendiguren Bereziartu, Xabier. «NorDaNor | EIZIE» nordanor.eus (Noiz kontsultatua: 2020-02-21).
- ↑ Anaitasuna aldizkarian idatzi zituen artikuluak Euskaltzaindiaren webgunean.
- ↑ Kintana Urtiaga, Xabier. www.inguma.eus (Inguma - Euskal komunitate zientifikoaren datu-basea) (Noiz kontsultatua: 2018-10-07).
- ↑ «Giza kate batek Errenteria eta Donostia lotuko ditu martxoaren 24an euskara batuari gorazarre egiteko» EITB 2023-03-17 (Noiz kontsultatua: 2023-03-18).
- ↑ Iraola, Arantxa. (2023-03-18). «Giza kate batek lotuko ditu Donostia eta Errenteria, euskara batua goratzeko» Berria (Noiz kontsultatua: 2023-03-18).
- ↑ «'2016ko Bilboko ospetsuak' izendatu dituzte» https://uriola.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-06).
Kanpo estekakAldatu
- Xabier Kintana, Literaturaren Zubitegian
- Xabier Kintana, Inguma datu-basean
- Elkarrizketa, Argian
- "Bilbao, euskararen bizitzan. Euskaltzaindian sartzeko hitzaldia" (Xabier Kintana, 1994).
Datuak: Q3139339
Multimedia: Xabier Kintana
