Wikipedia

Ormaiztegi

Gipuzkoako udalerria


Ormaiztegi Gipuzkoa hegoaldeko udalerri bat da, Goierri eskualdekoa. 6,77 km2 ditu, eta 1.300 biztanle zituen 2016. urtean. Tomas Zumalakarregi jeneral karlistaren jaioterria delako eta autobusak egiten dituen Irizar enpresaren egoitza bertan dagoelako da ezaguna, batez ere. Ormaiztegiko monumenturik ospetsuena Ormaiztegiko bidezubia da; Madril-Hendaia burdinbidearen zati bat da.

Ormaiztegi
 Gipuzkoa, Euskal Herria
Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaGipuzkoa
EskualdeaGoierri
Izen ofizialaOrmaiztegi
AlkateaRosario Urkia Goitia
Posta kodea20216
INE kodea20062
Herritarraormaiztegiar
Ezizenaharrikalarik
Kokapena
Koordenatuak43°02′35″N 2°15′17″W / 43.0431°N 2.2548°W / 43.0431; -2.2548
Map
Azalera7 km²
Garaiera195 m
Distantzia50 km Donostiara
Demografia
Biztanleria1.228 (2023)
−14 (2022)
alt_left 635 (%51,7) (%52,2) 641 alt_right
Dentsitatea175,43 bizt/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]		% 9,88
Zahartze tasa[1]% 16,46
Ugalkortasun tasa[1]‰ 67,62
Ekonomia
Jarduera tasa[1]% 75,44 (2011)
Genero desoreka[1]% 17,61 (2011)
Langabezia erregistratua[1]% 7,7 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]% 73,42 (2010)
Etxeko erabilera[2]% 62.48 (2016)
Datu gehigarriak
Sorrera1615 (juliotar egutegia)
Webguneahttps://www.ormaiztegi.eus
Hiri senidetuakMijek

Geografia

aldatu

Udalerri mugakideak

aldatu

Herri hauek ditu mugakide: iparraldean, Ezkio-Itsaso; ekialdean, Beasain; hegoaldean, Mutiloa eta Idiazabal; eta mendebaldean, Gabiria.

Historia

aldatu

1384. urtean, gaizkile eta lapurrei aurre egitearren Segurako herriarekin bat egin zuenean, auzo bat besterik ez zen Ormaiztegi. 1615 arte iraun zuen bi herriguneen arteko batasunak; urte horretan jaso zuen hiri-gutuna Filipe III.a Espainiako erregearen eskutik. 1617. urtean Astigarreta, Gudugarreta, Zerain eta Mutiloako herriguneekin bat egin zuen, San Esteban herri-elkartea osatzeko eta bosten artean Gipuzkoako Batzar Nagusietara prokuradore bat bidaltzeko. Zegamako herri-elkarte bihurtu zen 1637. urtean, Zegamako herriak aurrekoekin bat egin zuenean. 1863. urtean, Norteko burdinbidea heldu zen herrira, eta ospe handiko Ormaiztegiko burdinazko zubia eraiki zen.

Ekonomia

aldatu

Industria (metalurgia, makineria, industria kimikoa, eraikuntza) da ekonomia jarduera nagusia.

Irizar kooperatibak Ormaiztegin dauka egoitza nagusia.[3]

2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak: Lehen sektorea BEGaren %0,3. Bigarren sektorea BEGaren %88,6. Hirugarren sektorea %10,3. Eraikuntza %0,8.[4]

Demografia

aldatu

Herriak 2019an zituen 1.295 biztanleetatik %21,93k 65 urte edo gehiago zituen, eta atzerrian jaiotakoak %9,73 ziren.[4]

Ormaiztegiko biztanleria

Politika

aldatu
 
Ormaiztegiko udaletxea.

2011ko udal hauteskundeak

aldatu

2011ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: EH Bilduk 279 boto. Ormaiztegiko Herri Taldeak 218 boto. Orbel - Ormaiztegiko Bizilagunak Elkarlaneanek 210 boto. PSE-EEk 13 boto. PPk 12 boto.[5][6] Rosa Mari Urkia (EH Bildu) izendatu zuten alkate, Orbelen aldeko botoekin.[7]

2015eko udal hauteskundeak

aldatu

2015eko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: Ormaiztegi Batzenek 452 boto. EH Bilduk 244 boto. PSE-EEk 10 boto.[6][5] Jon Enrike (Ormaiztegi Batzen) izendatu zuten alkate.[8]

2019ko udal hauteskundeak

aldatu

2019ko udal hauteskundeetan hauek izan ziren emaitzak: Ormaiztegi Batzenek 421 boto. EH Bilduk 258 boto. Elkarrekin Podemosek 20 boto. PSE-EEk 8 boto.[6][5] Jon Enrikek jarraitu zuen alkate.[9][10]

Alkateak

aldatu

Hauek izan dira Ormaiztegiko azken alkateak:

Alkatea Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera Alderdia[11]
Jose Maria Elosegui Aldanondo[11][12] 1979 1983 Euzko Alderdi Jeltzalea
Jose Maria Elosegui Aldanondo[12] 1983 1987 Euzko Alderdi Jeltzalea
Arantza Campos Otegi 1987 1991 Euzko Alderdi Jeltzalea
Juan Carlos Leturia Yurrita[12] 1991 1995 Euzko Alderdi Jeltzalea
Martin Perez de Albeniz Campos 1995 1996 a Euzko Alderdi Jeltzalea
Iñaki Maiora Oria 1996 1999 Euzko Alderdi Jeltzalea
Iñaki Maiora Oria 1999 2003 Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna
Iñaki Maiora Oria 2003 2007 Ormaiztegiko Herri Taldea
Jon Intxausti Ugalde[7] 2007 2011 Ormaiztegiko Bizilagunak Elkarlanean
Rosa Mari Urkia Goitia[7] 2011 2015 Bildu
Jon Enrique Galarza[8] 2015 2019 Ormaiztegi Batzen
Jon Enrique Galarza[9][10][13] 2019 Jardunean Ormaiztegi Batzen

a Alkateak dimisioa aurkeztu zuen.

Azpiegiturak

aldatu

Garraioa

aldatu

Kultura

aldatu

Kirola

aldatu
  • Zubipe kiroldegia[15]
  • Urbeltz pilotalekua eta saskibaloi kantxa[16]

Hezkuntza

aldatu

Euskara

aldatu
Ormaiztegiko Kontxa Intxaustiren[20] testigantza, eskolan ikasitakoaren eta irakaskuntza metodoen ingurukoa.Euskal Herriko Ahotsak[21] [22]proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Ormaiztegiko euskara[20] gipuzkeraren aldaera bat da, zehatzago esanda, Goierriko euskara[22] da bertan hitz egiten dena. Urolaldeko hizkerarekin batera Sartaldeko azpieuskalkia[21] osatzen du Goierrikoak, baina Urolaldekoan sakonagoa da mendebaleko euskararen eragina. Nortasun beteko hizkera da Goierrikoa, batasun handikoa, nahiz eta gorabeherak badiren mendebaletik ekialdera, hau da, Segura, Zegama eta Legazpitik Zaldibia edo Legorretara. Ataungoa ere berezia da, ziurrenik, bakarti samar eta Nafarroako mugan dagoelako. Abaltzisketak eta Ikaztegietak Tolosaldearekin lotura egiten dute, eta Urretxuk eta Zumarragak, berriz, Goierri eta Urolaldearen artekoa.

2016an herritarren %73,85 euskalduna zen.[4]

 
San Andres elizako ataria

Ondasun nabarmenak

aldatu

Ormaiztegiar ospetsuak

aldatu
 
Tomas Zumalakarregi jenerala da ormaiztegiar ospetsuena.

Argazki galeria

aldatu

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ a b c d e f g Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. ↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  3. ↑ Irizar marka. (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  4. ↑ a b c «Web Eustat. Ormaiztegiko datu estatistikoak» eu.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  5. ↑ a b c «Udal, Foru eta Europako Hauteskundeak 2019» Goierriko Hitza (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  6. ↑ a b c www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  7. ↑ a b c «Rosa Mari Urkia izendatu dute Ormaiztegiko alkate, Orbelen aldeko botoekin» Goierriko Hitza 2011-06-11 (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  8. ↑ a b «Jon Enrique alkate Ormaiztegin, sei zinegotzi lortuta» Goierriko Hitza 2015-05-24 (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  9. ↑ a b «Goierriko hamar alkatek jarraitu egingo dute agintaldi honetan» Goierriko Hitza 2019-06-15 (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  10. ↑ a b «Lehen egunean hiru herritan alkate» Goierriko Hitza 2019-06-18 (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  11. ↑ a b (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2021-05-06).
  12. ↑ a b c «Ormaiztegi - Auñamendi Eusko Entziklopedia» aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus (Noiz kontsultatua: 2021-05-04).
  13. ↑ Ormaiztegiko Udala. (Noiz kontsultatua: 2021-05-11).[Betiko hautsitako esteka]
  14. ↑ «Liburutegia» Ormaiztegi (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).[Betiko hautsitako esteka]
  15. ↑ «Zubipe polikiroldegia» Ormaiztegi (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).[Betiko hautsitako esteka]
  16. ↑ «Urbeltz pilotalekua» Ormaiztegi (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).[Betiko hautsitako esteka]
  17. ↑ «San Andrés Herri eskola» Ormaiztegi (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).[Betiko hautsitako esteka]
  18. ↑ «Haurreskola» Ormaiztegi (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).[Betiko hautsitako esteka]
  19. ↑ «Gaztelekua – PSZ zerbitzua» Ormaiztegi (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).[Betiko hautsitako esteka]
  20. ↑ a b «Ormaiztegi - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-17).
  21. ↑ a b «Sartaldekoa (G) - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-17).
  22. ↑ a b «Goierrikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-09-17).
  23. ↑ «NORTEKO TRENBIDEAREN ZUBIA. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  24. ↑ «Iriarte Erdikoa etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  25. ↑ «San Andrés Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  26. ↑ «Ondarea» Ormaiztegi (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  27. ↑ «ANTIGUAS ESCUELAS. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  28. ↑ «Consistorial etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  29. ↑ «Berroeta baserria. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).
  30. ↑ «CASERIO ARANDI ZAHAR. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria» www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-07-04).

Kanpo estekak

aldatu
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Gipuzkoa
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ormaiztegi&oldid=9951520"(e)tik eskuratuta