Madril-Hendaia burdinbidea

Euskal Herriko eta Iberiar Penintsulako burdinbidea

Madril — Hendaia burdinbidea Euskal Herriko eta Iberiar Penintsulako burdinbide bat da, Madril–Chamartin-Clara Campoamor eta Hendaia geltokiak lotzen ditu. Norteko Konpainiak eraiki zuen Espainiako Gobernuaren emakidaz, 1857z geroztik erresumako iparraldera Madrildik eratu zen izar moduko burdinbide sarean oinarriturik.

Madril — Hendaia
burdinbidea
Map

Renfe Operadoraren trena Jundizko geltokiaren inguruan
Kokapena
Herrialdeak Euskal Herria
 Espainia
Deskribapena
Kodea100
Motaohiko bidea
Hasiera1860ko abuztuaren 1a
Ezaugarri teknikoak
Luzera641,60 km
Bidearen zabalera1 668 mm
Bide kopuruabide bikoitza
Elektrifikazioa3 000 V
Gehieneko abiadura200 km/h
Ustiapena
Egoerazerbitzuan
JabeaADIF
OperadoreaRenfe Operadora
 Eskema
vCONTg
 Atocha — Chamartin
vBHF
0,000 Madril–Chamartin-C. C.  
vHST
2,500 Ramon eta Cajal  
vHST
2,500 Mirasierra–Paco de Lucia  
vBHF
6,200 Pitis  
evHST
El Tejar
vBHF
20,400 Pinar de las Rozas  
vBHF
24,000 Las Matas  
evHST
Los Peñascales
vBHF
30,200 Torrelodones  
vHST
34,000 Galapagar–La Navata  
vBHF
37,900 Villalba  
CONTgq vABZgr+r-STR
 Villalba — Medina del Campo
vHST
40,000 San Yago  
vHST
41,700 Las Zorreras  
vBHF
50,300 El Escorial  
vBHF
56,600 Zarzalejo  
vBHF
64,800 Robledo de Chavela  
vBHF
71,800 Santa Maria de la Alameda  
vHST
73,000 El Pimpollar
vBHF
83,700 Las Navas del Marques
vBHF
88,500 Navalperal
vBHF
97,800 Herradon–La Cañada
evBHF
102,900 Navalgrande
evBHF
114,300 Guimorcondo
vBHF
120,600 Avila
vSTR-ABZgl+l CONTfq
 Avila — Salamanca
evBHF
133,500 Mingorria
evBHF
144,600 Velayos
evBHF
151,000 Sanchidrian
evHST
156,400 Adanero
evBHF
160,400 Adanero–Muñoz
evHST
164,400 Orbita–Espinosa
vBHF
171,000 Arevalo
evBHF
179,900 Palacios de Goda
evHST
187,500 Ataquines
vSTR-ABZgl+l CONTfq
 Medina del Campo — Oñoro
vBHF
206,300 Medina del Campo
vSTR-ABZgl+l CONTfq
 Medina del Campo — Zamora
vHST
215,000 Pozaldez
vBHF
222,400 Matapozuelos
vBHF
230,300 Valdestillas
vBHF
234,800 Viana de Cega
vBHF
248,500 Valladolid–Campo Grande
vHST
251,600 Valladolid–Unibertsitatea
vBHF
261,100 Cabezon de Pisuerga
vBHF
265,100 Corcos–Aguilarejo
vHST
271,200 Cubillas de Santa Marta
vBHF
278,800 Dueñas
vBHF
285,300 Venta de Baños
vABZgl vCONTfq
 Venta de Baños — Gijon
vBHF
293,800 Magaz
evBHF
306,000 Torquemada
vBHF
316,900 Quintana del Puente
evBHF
327,700 Villodrigo
evHST
333,300 Los Balbases
vBHF
339,400 Villaquiran
evBHF
350,200 Estepar
evBHF
359,800 Quintanilleja
CONTgq vABZgr+r-STR
 Madril — Burgos
vBHF
373,400 Burgos–Rosa Manzano
evBHF
386,100 Quintanapalla
evHST
394,100 Barrios de Colina
evBHF
401,800 Santa Olalla de Bureba
evHST
407,700 Castil de Peones
vBHF
416,700 Briviesca
evBHF
428,000 Calzada de Bureba
vBHF
439,400 Pankorbo
evBHF
448,900 Bujedo
GRZq vSTR+GRZq GRZq
Espainia / Euskal Herria
CONTgq vABZgr+r-STR
 Castejon — Bilbo
vBHF
459,000 Miranda Ebro
vABZgl-STRo CONTfq
 Castejon — Bilbo
vBHF
468,500 Manzanos
vHST
472,700 Argantzon
vBHF
479,300 Langraiz
evHST
483,900 Tresponde
vDST
485,900 Jundiz
vBHF
492,400 Gasteiz
vHST
501,800 Estibalitz–Oreitia
vBHF
505,600 Dulantzi
evHST
510,800 Ezkerekotxa
vBHF
516,400 Agurain
vBHF
523,700 Araia
evHST
527,400 Egino
evHST
530,800 Ziordia
evHST
532,900 Olazti
CONTgq vABZgr+r-STR
 Zaragoza — Altsasu
vBHF
535,500 Altsasu
evHST
545,000 Zegama–Otzaurte
evHST
553,000 Zegama
vBHF
557,200 Brinkola  
vHST
561,300 Legazpi  
vBHF
565,600 Zumarraga  
evHST
571,100 Gabiria
vHST
574,200 Ormaiztegi  
vBHF
581,100 Beasain  
vHST
583,300 Ordizia  
vHST
585,800 Itsasondo  
vHST
588,600 Legorreta  
vHST
590,200 Ikaztegieta  
vHST
592,700 Alegia  
vBHF
596,700 Tolosa  
vHST
597,500 Tolosa–Erdia  
vHST
600,200 Anoeta  
vBHF
603,700 Billabona–Zizurkil  
vHST
608,100 Andoain–Erdia  
vBHF
609,000 Andoain  
vHST
612,700 Urnieta  
vHST
615,100 Hernani–Erdia  
vBHF
616,200 Hernani  
vHST
619,500 Martutene  
vHST
620,400 Loiola  
vBHF
622,500 Donostia  
vHST
623,100 Gros  
vHST
624,300 Ategorrieta  
vHST
624,750 Intxaurrondo  
vHST
626,200 Herrera  
vBHF
627,900 Pasaia  
vBHF
629,600 Lezo–Errenteria  
vHST
637,700 Irungo Bentak  
vBHF-L vKBHFa-R
639,400 Irun  
vKBHFe-L vBHF-R
641,600 Hendaia
vCONTf
 Bordele — Irun

Burdinbidea 1860ko abuztuaren 1an inauguratu zen Valladolid–Campo Grande eta Venta de Baños geltokien artean. Euskal Herrian, Araba eta Gipuzkoa zeharkatzen ditu, baita Nafarroako Burunda harana ere, eta 1864ko abuztuan inauguratu zen Hendaiaraino. Madril-Hendaia burdinbideari 100 kodea dagokio, ADIFen arabera.

Historia

aldatu

Aurrekariak

aldatu

1845ean, Bartzelona-Mataró penintsulako lehendabiziko burdinbide eraiki baino lehen, Isabel II.ak Madril eta Bidasorainoko burdinbidea Bilbon barrena egin eta ustiatzeko esleipena emana zien bizkaitarrei.[1] Bizkaitarrek Alexander Ross ingeniari ingeles aitzindari eta ospetsua kontratatu zuten horretarako, baina eragozpen politiko eta ekonomikoek plana zapuztu zuten. 1856an Crédito Mobiliariok hartu zuen egitasmoa aurrera ateratzeko ardura, baina haien esleipena Ebron bukatzen zen, gainerakoan ez baitzen zehaztu ere egiten burdinbideak jarraitu beharreko norabidea.[2]

Orduan, bizkaitarrek indarra egin zuten Bidasora heldu beharreko trena Bilbotik pasa zedin eta, gero, kostaldetik, Irungo mugaraino. Aldiz, Hego Euskal Herriko lurralde guztiek eta Errioxak beren aldera erakarri nahi zuten egitasmoa. Iruindarrek, zehazki, Iruñeraino heldu eta, hortik, burdinbideak Aldude zeharkatzea nahi zuten. Gipuzkoan, eta Euskal Herrian oro har bezala, bestalde, industrializazioaren atzerapenak, inbertsioen premiak eta arazo politikoek atzeratu egin zuten burdinbidearen ezarpena, baina Foru Aldundia goiz konturatu zen Gipuzkoaren etorkizunerako egitasmoak bazuela garrantzia.[3]

Gipuzkoarrak eta arabarrak elkartu egin ziren trenak Gasteiz eta Aguraindik Altsasu, Etzegarate, Zumarraga, Beasain, Tolosa, Donostia eta Hendaiako bidea egin zezan. Gipuzkoako Foru Aldundiak Fermin Lasala eta Luis Mariategi mandatariak igorri zituen Parisera Crédito Mobiliariorekin negoziatzera. Tratu batera heldu ziren, baina trukean, 25.000.000 errealetako diru ekarpena egin behar izan zioten frantses-espainiar konpainiari.[4][5]

Burdinbidea sortu ondoren, Iberiar penintsula egituratzeko burdinbideak antolatu ziren, eta horien artean dago burdinbidea hori. 1846an, Compañía del Ferrocarril de Irún a Madrid por Bilbao Espainiako eta Frantziako hiriburuak nahastuz trazadura bultzatu nahi zuen lehen sozietatea sortu zuen. Helburua Madril eta Paris lotuko zituen trenbide bat sortzea zen, Euskal Herria zeharkatuz. Asmoa zen Madril eta Irun Burgosetik eta Bilbotik lotzea, baina inoiz ez zen halakorik gertatu. 1855ean, Espainiako Erresuma eta Frantziako Bigarren Inperioak erabaki zuen bi herrialdeen arteko trenbide lotura Euskal Herrian zehar egitea, Irun eta Hondarribia artean, Hendaiarekin lotuz. Urte horretan bertan, Burdinbideen Lege Orokorra onartu zen, besteak beste trenbide hori bultzatuz. Horren ondorioz, enkante publiko bat aurkeztu zen, Madril eta Irun artean 640 kilometroko ibilbidea eginez, Iparraldeko burdinbide orokorra deituz. Beraz, hiru tarte nagusiak definitu ziren:[6]

Orduan, eztabaida handia sortu zen burdinbideak Avilatik edo Segoviatik igaro behar ote zuen, baina, azkenean, lehen aukera aukeratu zen, konplexutasun orografiko txikiagoa zegoelako.[7]

Eraikuntza

aldatu

Crédito Mobiliario, oraindik eratze prozesuan zegoena, izen bereko sozietate baten menpe zegoen, Frantzian kokatua eta Pereire anaiak buru zituena. Valladolid eta Burgos arteko zatian jada hasita zeuden obrekin, 1858an Compañía de los Caminos de Hierro del Norte de España sortu zen, hasiera batean Crédito Mobiliarioren filial bat besterik ez zena, zeina, aldi berean, lehen aipatutako Frantziako etxe nagusiaren mende baitzegoen.

Norteko Konpainiak, horrela ezagutzen zen, bi ataletan antolatu zituen obrak: bata Madril eta Torquemada artean eta Venta de Baños Alar del Rey artean, M. Fournier ingeniariaren zuzendaritzapean, egoitza Valladoliden zuena, eta bestea Torquemada eta Irun artean, M. Latourneur ingeniariaren gidaritzapean eta egoitza Gasteizen zuena. Biak M. Lalanne ingeniariaren menpe zeuden, Frantziako hiriburutik obrak gainbegiratzen zituena.[8]

Hasieran bertako enpresek hartu zuten lanak egiteko ardura, baina Norteko Konpainiako buruak ez zeuden pozik ikusitako gabezi tekniko eta lan erritmoekin. Ondorioz, Gouin et Cie. beren filiala ekarri zuten, baita beren langileak ere,[9] Alpeetako proiektu amaitu berri bateko piemontear langileak ere tartean. 17.000 biztanle zituen haran batera, Goierrira, 10.000 langile heldu ziren, jatorri askotakoak: frantsesak, Aosta, Piemonte eta abarretakoak, gizarte eragin handiko jende etorrera.

1860an, Gaztelako lurretan zeuden ibilbidearen zatirik sinpleenak amaitzen eta trafikoari irekitzen joan ziren. Eraikinak, hasiera batean, burdinazko erreiak bide bakarrean erabili bazituen ere, plataformaren berdintzea etorkizunean bide bikoitzera zabaltzea pentsatuz egin zen. Venta de Baños-Burgos, Valladolid-Venta de Baños, Medina del Campo-Valladolid eta Sanchidrián-Medina del Campo tarteak eraiki ziren.

1861ean, Burgosetik Quintanapallarako luzapena eta Madril eta El Escorial arteko zatia amaitu zuten. Guadarrama mendilerroa, Torrelodoneseko tunela amaitu ondoren erabat gainditu zena, ingeniariek aurre egin beharreko lehen zailtasun handia izan zen burdinbidean. Handik gutxira, 1862an, Pancorboko haizpitartea gainditu zen, Miranda Ebro-Olatzagutia tartea irekiz, eta Quintanapalla-Miranda Ebro tarteari lotu zitzaion. 1862ko apirilaren 15ean, trena lehendabiziko aldiz ibili zen Miranda Ebrotik Olatzagutiara Arabako Lautadan.[9] 1863an, Ávila eta Sanchidrián eta El Escorial eta Ávila arteko Gaztelako tarteak osatu ziren, eta, aldi berean, obrek Euskal Herriko zonalderik erosoenetan jarraitu zuten, Beasain Donostiarekin eta azken hau Irunekin lotuz. 1864an, lanak amaitu ziren urtean, trenbide hori Iparraldeko trenbide-sarearekin lotzen zuen zatia geratu zen Hendaian, eta Olatzagutia (Olazti) eta Beasain arteko 47,47 kilometroak, alde handiz konplexuenak, 23 tuneleraino behar izan baitziren.[7]

Azkenean, 1864ko abuztuaren 14an, burdinbidea amaituaren irekiera ospatu zuten Donostian poz handiz. Elisabet II.a Borboikoa Madrileko bidaiariak Donostiara eraman zituen burdinbidearen inaugurazio-bidaiaren buru izan zen. Trenak geldialdi berezia egin zuen Ormaiztegiko bidezubian, trazatuaren ingeniaritza lan handietako batean. Balentria tekniko handienen artean izan ziren ia 2.957 metroko Zegamako tunela, baita Ormaiztegiko zubi ospetsua, 289 metro luze eta 34 metro altuerakoa; Gipuzkoan ia 15 kilometro tunel zulatu ziren, lurralde horretako ibiltartearen % 15.[10] Hori izan zen, gainera, Pasaiako portuaren industrializazioari ekiteko abiapuntua izan zen.[10]

Bilakaera

aldatu

1884an burdinazko erreien ordez altzairuzkoak jarri ziren.[9] Hobekuntza hori XIX. mendearen amaieran osatu zen trazadura bikoiztuz, eta zatika egin zen, 1929an Miranda Ebro-Altsasu tartearekin osatu zen arte. 1920ko hamarkadan, burdinbideak jasaten zuen trafiko handiak inbertsio berri bat egitea justifikatu zuen, oraingo honetan, lehenengo trazadura 1500 V-ra elektrifikatzeko eta ondoren 3000 V-ra pasatzeko.[11]

2004ko abenduaren 31tik aurrera, RENFE enpresak Renfe Operadora, trenen ustiapenaz arduratzen zena, eta ADIF, azpiegituraren mantentzeaz arduratzen zena, banatu zituen. Horregatik, burdinbidea hau, lehen RENFE enpresaren jabetzakoa zena, ADIF -en jabetzakoa izatera pasa zen.

Abiadura Handia

aldatu
Ikus, gainera: «Alta Velocidad Española»

Sevillarako eta Bartzelonarako abiadura handiko burdinbideak eraiki ondoren, penintsulako ipar-ekialderako hegaldi bat eraikitzea erabaki zen, Madril Galizia, Asturias, Kantabria eta Gaztela eta Leonekin lotuko zuena. Horretarako, 2007ko abenduan Madril—Valladolid burdinbidea inauguratu zen, Segoviatik igaroz eta ez Avilatik. Horri esker, Madril eta Valladolid arteko ohiko burdinbidea desaturatu egin zen, eta bidaia-denborak asko murriztu ziren.[12][13] Jarduketa hori osatzeko, Valladolid—Leon burdinbidea inauguratu zen, Leonerako linea horren jarraipena, 2015eko irailaren 29an Kantauriar mendikatea Asturiaserantz zeharkatzeko aurreikuspena zuena.[14] Hori baino lehen, Olmedo-Zamora tartea inauguratu zen, baita Olmedo—Santiago de Compostela burdinbideako Ourense atzeko zati guztiak ere. Bere helburua abiadura handiko burdinbidea Galiziara luzatzea da.[15][16]

Ibilbidea

aldatu

Burdinbidea Miranda Ebroko geltokitik sartzen da Euskal Herrian, Castejon—Bilbo burdinbidearekin egiten duen tokian. Handik, iparralderantz jo eta Zadorra ibaiaren haranetik sartuko da, Manzanos, Argantzon eta Langraiz geltokietatik eta desagertutako Tresponde eta Jundiz geltokietatik igaroz, haran zabal eta ia laua zeharkatuz. Gainera, Zadorra ibaia hiru aldiz zeharkatzen du: Manzanos parean, Argantzonen eta Langraizen ondoren. Orduan, Gasteiz hirira sartu zen, lehen Eibar—Lizarra burdinbidearekin batera, gaur egun deseginda dago, eta Gasteizko geltokira iritsi zen, hiriaren erdigunean.

Ondoren, ekialderantz abiatu, hiritik irten, Lizarrarako bide zaharra utzi eta Arabako Lautadarantz jarraitu zuen. Bideak Zadorra ibaiaren inguruak uzten ditu, Uribarri Ganboako urtegitik datorrena, eta lautadaren hegoaldeko aldea hartzen du Estibalitz–Oreitia geralekura iristeko, Estibalitz eta Oreitia artean. Ondoren, Dulantzi ibaia bi aldiz zeharkatzen du, Dulantzi hirira iritsi aurretik, non Dulantziko geltokia dagoen.

Gero, beti ekialderantz, Ezkerekotxako geraleku zaharretik pasatzen da, Agurain eta Dulantzi arteko erdibidean, Aguraingo geltokira iristeko. Behin geltokia igarota, burdinbidea Zadorra ibaiarekin itzultzen da eta azken aldiz zeharkatzen du. Ondoren, Zadorra ibaiaren arroa utzi eta Arakil ibaiaren arroan sartzen da, Araiako geltokitik gertu dagoen erreka bat baino ez dena, burdinbidea iristen den tokia. Arakil ibaiaren parean, burdinbidea Eginoko Bentetarantz jaisten hasten da, non Eginoko geraleku arabar azkena eta jada desagertua dagoen, Nafarroan sartu aurretik.

Nafarroako burdinbidea oso laburra da, berehala Beasainerantz baitoa. Foru erkidegoan sartu ondoren, Ziordiko geralekua dago, gaur egun zerbitzurik gabe, Ziordia herriaren atarian. Jarraian, Arakil ibaia bi aldiz zeharkatzen du Olatzagutiara iristeko. Arabako Lautadak haran estuago bat utzi du, Sakana. Haran hau laua da, baina estua. Iparraldean, Aizkorri-Aratz eta Aralar mendilerroek inguratzen dute, eta, hegoaldean, Urbasa eta Andia mendilerroek, guztiak harkaitz-muino handiekin. Horregatik, iparraldean, Arakil ibaiaren eta Cementos Portland Valderrivas enpresaren egoitzen artean dago, eta hegoaldean, berriz, Iparraldeko autobiaren edo  A-1  autobidearen eta Olatzagutia herriaren artean.

Baldintza hauetan dago Olaztiko geraleku zaharra, hau ere zerbitzurik gabe. Olaztiren atzetik, "Altsasuko triangelua" agertzen da. Hiru noranzkoko bidegurutze bat da, Zaragoza—Altsasu burdinbidea Madril—Hendaia burdinbidearekin lotzen duena, trena burdinbidea berrira gehitu ondoren noranzkoa aldatu behar ez izateko. Iruñera eta Tuterara doan bidegurutze horretan, trenbide horrek ezkerraldeko kanpoaldetik jarraitzen du, eta metro gutxi batzuk geroago Altsasuko geltokira iristen da. Behin geltokia gaindituta, Arakil ibaia utzi eta Arakil ibaiaren adarra den Altzania ibaiaren haran mehean sartzen da, Aizkorri-Aratzen jaiotzen dena.

Burdinbideak, hainbat aldiz zeharkatzen du ibaia, eta "Cantera de Orobe" bezala ezagutzen den kargalekutik igarotzen da. Burdinbidea, beraz, harana igotzen hasten da,  A-1  errepidearekin berriz topo egin arte, honaino iristeko beste bide bat hartu duena, menditsuagoa baina ez hain luzea. Biak batera doaz, baina etengabe bata bestearen gainean gurutzatuz, Etzegarateko leporantz, Gipuzkoa eta Nafarroaren arteko mugara eta burdinbidearen itsasoraino jaisteko abiapuntura.  A-1  autobiak Oria bailara aukeratzen du jaitsierarako, aldapatsuagoa eta zabalagoa, baina trenak Urola bailara nahiago du; beraz,  NA-1001  errepidearekiko paraleloan jarraitzen du, autobiatik Otzaurteraino jarraitu beharrean.

Gipuzkoan, 1 156 metroko Otzaurteko tuneletik sartzen da bidea. Tunel horren irteeran, duela gutxi arte aktibo egon den Zegama–Otzaurteko geralekua dago. Orduan, tunelez betetako jaitsiera bihurgunetsu bat hasten da Aizkorri mendiaren iparraldeko magalean barrena, Zegama baino garaiago, Urola bailarara iristeko. Bere ibilbidean, tunelen artean, Zegamako geraleku zaharra dago, eta horren atzean Oatzurtzako tunel izugarria, 2 957 metrokoa, Urola bailarara zuzeneko trenera eramango duena. Irteeran Brinkolako geltokia dago, Brinkolako auzo legazpiar bitxiaren goialdean. Honen ondoren, Urola ibaiaren goialdeko haran estuaren ekialdeko magaletik jarraitzen du, Legazpira iristeko, non Legazpiko geralekua dagoen.

Ondoren, bere jaitsierarekin jarraituko du Urretxu eta Zumarragara iritsi arte, non lehenago Zumarraga—Zumaia eta Eibar—Zumarraga burdinbideekin lotzen zituen Zumarragako geltokian. Ondoren, Zumarragako erdigunea zeharkatzen du 685 metroko untxi baten bidez, eta berriro gaindi bat gainditzera eramango du, oraingoan Ormaiztegikoa, Oria ibaiaren haranera iristeko, Urola ibaiaren harana baino zabalagoa eta bihurgunetsuagoa, Donostiara iristeko aukera emango diona. Tunel batzuen ondoren, Ormaiztegiko bidezubia dotorea agertzen da, eraiki zen garaian goraipatua, zalantzarik gabe linearen mugarrietako bat, orain deseginda dagoen Gabiria eta Ormaiztegiko geralekuen artean dagoena.

Ibilbide honek  A-636  autobiaren paretik Beasaineraino eramango du, itsasoaren mailatik 150 metrora, Beasaingo geltokia dagoen tokitik. Oria bailaran, hau gero eta zabalagoa da, eta lineak Ordizia, Itsasondo, Legorreta, Ikaztegieta eta Alegia geralekuei ematen die zerbitzua, zubi eta tunel askoren artean. Horrek Tolosara eramaten du, Tolosako geltokira eta Tolosa–Erdia geralekura, eta handik Lasarte—Tolosa burdinbide zaharrari laguntzen dio Billabona-Amasaraino, Anoetako geralekutik igaroz. Billabona–Zizurkilgo geltokian tren zaharrari agur esaten zaio Andoainera iristeko, Andoain–Erdia eta Andoaingo geltokietara, eta handik tunelen bidez salbatzen du Hernaniko Urumea ibaiaren ondoan dagoen malda. Horretarako Urnieta eta Hernani–Erdia geralekuak eta Hernaniko geltokia ausartzen dira.

Behin Donostian, trena Martutenera eta Loiolara iritsiko da, Iparraldeko, Norteko, Atotxako edo Donostiako geltokira iritsi aurretik, nahi bezala. Donostiako irteeran, itsasoari begira, Gros (hondartzatik hurbilen dagoena), Ategorrieta, Intxaurrondo eta Herrera geralekuak daude, eta burdinbidea Pasaiako porturaino eramaten dute, bertan baitago Pasaiako geltokia. Ondoren, Lezo eta Errenteria artean, Lezo–Errenteria geltokia dagoen lekuan, Bidasoaldera iristeko azken tunelari ekiten dio. Handik Irungo Bentak geralekutik sartzen da Irunen, eta Irungo geltokira eramaten du, 40 bide baino gehiago dituen trenbide-autobide bihurtua. Geltoki honetan Irun—Elizondo burdinbidearekin, eta Bordele—Irun burdinbidearekin bat egiten du, hain zuzen ere, hemen amaitzen dena. Elkarrekin, ipar-ekialderantz jarraitzen dute, Bidasorantz, Hendaiara daraman zubia zeharkatzeko. Hendaian, Hendaiako geltokira iristen dira, eta han burdinbidea hori gelditu egiten da. Handik, Bordele—Irun burdinbideak bakarrik jarraitzen du Baiona, Akize eta Bordele aldera, eta, azkenik, Paris eta Europa kontinentalerantz.

 
Pedrosilloko geltokia.

Burdinbidea Madril–Chamartín geltokitik abiatzen da, eta, hasieran iparraldera begira egon arren, berehala mendebaldera egiten du, norabide nagusi horri eutsiz Ávila igaro arte. Ibilbidearen lehen kilometroek Madril zeharkatzen dute Pinar geltokiraino, Madrilgo Las Rozas udalerrian. Lehentxeago, Norteko geltoki zaharrerantz banatzen da, beranduago Pio Printzearen geltokia deitua izan zen burdinbidearen burualde historikoa. Ia 40 kilometroren ondoren, ibilbidea Collado Villalbara iristen da, ibilbidearen lehen geltoki handia eta Segoviako burdinbidearekin banatzen den puntua. Recondoko zubiaren zazpi arkuak gaindituz, Cofio ibaiaren gainetik 50 metroko desnibela gainditzea ahalbidetzen duena, burdinbideak Madrilgo Erkidegoa uzten du Gaztela eta Leonen Avilako probintziatik sartzeko.

Avila hiria Madril utzi ondoren burdinbidea igarotzen den lehen hiriburua da. 120 kilometrotan, 723 metroko garaieratik Avilako 1.132 metroraino igotzen da. Puntu hau gaindituta, trazadura iparralderantz abiatzen da, jaitsiera arin eta progresibo bat hasiz, non Medina del Campoko trenbide korapilora erraz iristen den, Valladolideko probintzian jada, probintziako hiribururaino jarraitzeko, Cega eta Duero ibaiak zeharkatu ondoren. Valladolidek beste aldaketa bat zehaztu du ipar-ekialderako norabidean, eta amaierara arte mantendu da. Gaztelako goi-ordokiaren zuzen luzeak, Burgosera Venta de Bañoseko trenbide-korapiloaren bidez iritsi arte, bereziki aproposak dira burdinbideak ahalbidetzen duen 160 km/h-ko abiadura hartzeko eta balizko atzerapenak berreskuratzeko. Burgosko hiria gaindituta, egoera aldatu egiten da trazadura Euskal Herrira hurbiltzen hasten denean, Pankorboko haizpitartea ibilbideko zatirik delikatuenetako bat baita. Gainditu ondoren, Gaztela uzten da.

Zerbitzuak

aldatu

Distantzia luzea

aldatu
  Renfe Operadora
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
Alvia  Madril
Chamartin
Segovia–GuiomarValladolid–Campo GrandeBurgos–Rosa ManzanoMiranda EbroLaudio Bilbo
Abando
Alvia  Madril
Chamartin
Segovia–GuiomarValladolid–Campo GrandeBurgos–Rosa ManzanoMiranda EbroGasteizAltsasuDonostia Irun
Alvia  Madril
Chamartin
Segovia–GuiomarValladolid–Campo GrandeBurgos–Rosa ManzanoMiranda Ebro Gasteiz
Alvia  Bartzelona
Sants
Camp de TarragonaLleida–PirineusZaragoza–DeliciasTuteraCastejonTafallaIruñaAltsasuZumarragaDonostia Irun
Alvia  Bartzelona
Sants
Camp de TarragonaLleida–PirineusZaragoza–DeliciasTuteraCastejonTafallaIruñaGasteizMiranda EbroBurgos–Rosa ManzanoPalentziaLeonla Pola de ḶḷenaMieres–PonteOviedo/Uviéu Gijón/Xixón
Alvia  Bartzelona
Sants
Camp de TarragonaLleida–PirineusZaragoza–DeliciasTuteraCastejonTafallaIruñaGasteizMiranda EbroBurgos–Rosa ManzanoPalentziaLeonEstorgaPonferradaO Barco de ValdeorrasA Rua–PetinSan Clodio–QuirogaMonforte de LemosOurense–ElkarguneaSantiago de Compostela Coruña
Alvia  Bartzelona
Sants
Camp de TarragonaLleida–PirineusZaragoza–DeliciasTuteraCastejonTafallaIruñaGasteizMiranda EbroBurgos–Rosa ManzanoPalentziaLeonEstorgaPonferradaO Barco de ValdeorrasA Rua–PetinSan Clodio–QuirogaMonforte de LemosOurense–ElkarguneaO PorriñoRedondela Vigo
Guixar
Intercity  Irun DonostiaZumarragaAltsasuGasteizMiranda EbroBriviescaBurgos–Rosa ManzanoPalentziaVilladaSafagúnLeonEstorgaBembibrePonferradaO Barco de ValdeorrasA Rua–PetinSan Clodio–QuirogaMonforte de LemosOurense–ElkarguneaSantiago de Compostela Coruña
Intercity  Bilbo
Abando
LaudioMiranda EbroBriviescaBurgos–Rosa ManzanoPalentziaVilladaSafagúnLeonEstorgaBembibrePonferradaO Barco de ValdeorrasA Rua–PetinSan Clodio–QuirogaMonforte de LemosOurense–ElkarguneaGuillareiRedondela Vigo
Guixar

Distantzia ertaina

aldatu
  Renfe Operadora
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
13 Madril
Pio Printzea
Villalba de Guadarramael EscorialZarzalejoRobledo de ChabelaSanta María de la Alamedalas Navas del MarquésNavalperalHerradón–La CañadaÁvilaCardeñosa de ÁvilaSan Pedro del ArroyoCresposNarros del CastilloPeñaranda de BracamonteVillar de GallimazoBabilafuenteSan MoralesAldealenguaSalamanca Salamanca
Alamedilla
14 Palentzia Venta de BañosDueñasCubillas de Santa MartaCorcos–AguilarejoCabezón de PisuergaValladolid–Unibertsitatea Valladolid
Campo Grande
15 Valladolid
Campo Grande
Viana de CegaValdestillasMatapozuelosPozaldez Medina
del Campo
16 Madril
Pio Printzea
Villalba de Guadarramael EscorialZarzalejoRobledo de ChabelaSanta María de la Alamedalas Navas del MarquésNavalperalHerradón–La CañadaÁvilaArévaloMedina del Campo Valladolid
Campo Grande
17 Valladolid
Campo Grande
Valladolid–UnibertsitateaCabezón de PisuergaCorcos–AguilarejoCubillas de Santa MartaDueñasVenta de BañosPalentziaGrijotaBecerril del CarpioParedes de NavaCisnerosVilladaGrajal de CamposSafagúnel Burgu RaneruSantas MartasPalanquinos Leon
18 Valladolid
Campo Grande
Medina del CampoNava del ReyToroZamoraCarbajales de AlbaFerreruela de TabaraAbejeraSarracin de AlisteCabañas de AlisteLinarejos–Pedroso Puebla
de Senabria
19 Palentzia Venta de BañosDueñasValladolid–UnibertsitateaValladolid–Campo GrandeViana de CegaValdestillasMatapozuelosPozaldezMedina del Campoel Campilloel CarpioFresno el ViejoCantalapiedrael Pedroso de la ArmuñaPitieguaGornecelloMoriscosSalamanca Salamanca
Alamedilla
20 Valladolid
Campo Grande
Valladolid–UnibertsitateaCabezón de PisuergaCorcos–AguilarejoCubillas de Santa MartaDueñasVenta de BañosPalentziaMonzon de Camposel CarrionAmuscoPiñaFromistaOsornoEspinosa de VillagonzaloHerrera de PisuergaAlar del ReyMaveAguilar de CampooQuintanilla de las TorresMataporqueraReinosaBarcena de Pie de Conchalos Corrales de BuelnaTorrelavegaRenedoMaliañoValdecilla Santander
21 Valladolid
Campo Grande
Valladolid–UnibertsitateaCabezón de PisuergaCorcos–AguilarejoCubillas de Santa MartaDueñasVenta de BañosPalentziaMagazQuintana del PuenteVillaquiranBurgos–Rosa ManzanoBriviescaPankorboMiranda EbroManzanosArgantzonLangraiz Gasteiz
22 Gasteiz LangraizArgantzonManzanosMiranda EbroHaroHaro–El PardoBrionesCenicero–San IsidroLogroñoRecajoAgoncilloArrubalAlcanadreFeculas–NafarroaKalagorriRincon de SotoAlfaroCastejonTuteraRibaforadaCortesGallurLuzeniPedrolaCabañas de EbroAlagonCasetasUteboZaragoza–DeliciasZaragoza–PortilloZaragoza–Goya Zaragoza
Miraflores
25 Miranda Ebro ManzanosArgantzonLangraizGasteizEstibalitz–OreitiaDulantziAgurainAraiaAltsasuLegazpiZumarragaBeasainOrdiziaTolosaDonostiaPasaiaLezo–Errenteria Irun
26 Gasteiz Estibalitz–OreitiaDulantziAgurainAraiaAltsasu–HerriaEtxarri AranatzUharte ArakilIruñaTafallaErriberriMartzillaAlesbesCastejonTuteraRibaforadaCortesGallurLuzeniPedrolaCabañas de EbroAlagonCasetasUteboZaragoza–DeliciasZaragoza–PortilloZaragoza–Goya Zaragoza
Miraflores

Aldiriko trenak

aldatu
  Donostiako Renfe Aldiriak
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
  C-1 Irun Irungo BentakLezo–ErrenteriaPasaiaHerreraIntxaurrondoAtegorrietaGrosDonostiaLoiolaMartuteneHernaniHernani–ErdiaUrnietaAndoainAndoain–ErdiaBillabona–ZizurkilAnoetaTolosa–ErdiaTolosaAlegiaIkaztegietaLegorretaItsasondoOrdiziaBeasainOrmaiztegiZumarragaLegazpi Brinkola
  Madrilgo Renfe Aldiriak
 Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠
  C-3 Aranjuez CiempozuelosValdemoroPintoGetafe–Industrialdeael CasarSan Cristobal–IndustrialdeaSan Cristobal de los AngelesVillaverde–BehereaAtochaSolMinisterio Berriak Chamartin
  C-3a Aranjuez CiempozuelosValdemoroPintoGetafe–Industrialdeael CasarSan Cristobal–IndustrialdeaSan Cristobal de los AngelesVillaverde–BehereaAtochaSolMinisterio BerriakChamartinRamon eta CajalMirasierra–Paco de LeonPitisPinarlas MatasTorrelodonesGalapagar–la NavataVillalbaSan Yagolas Zorrerasel EscorialZarzalejoRobledo de Chavela Santa Maria
de la Alameda
  C-7 Pio Printzea AravacaPozueloEl Barrial–M. G.Majadahondalas RozasPitisMirasierra–Paco de LeonChamartinMinisterio BerriakRecoletosAtochaMadrilgo Biltzarra–Entreviasel PozoVallecasSanta EugeniaVicalvaroCosladaSan FernandoTorrejon de ArdozSoto del Henaresla Garena Alcala
de Henares
  C-8 Cercedilla los MolinosCollado MedianoAlpedretelos NegralesVillalbaGalapagar–la NavataTorrelodoneslas MatasPinarPitisMirasierra–Paco de LeonRamon eta CajalChamartinMinisterio BerriakRecoletosAtochaMadrilgo Biltzarra–Entreviasel PozoVallecasSanta EugeniaVicalvaroCosladaSan FernandoTorrejon de ArdozSoto del Henaresla GarenaAlcala de HenaresAlcala de Henares–UnibertsitateaMecoAzuqueca de Henares Guadalajara
  C-10 Villalba Galapagar–la NavataTorrelodoneslas MatasPinarlas RozasMajadahondaEl Barrial–M. G.PozueloAravacaPio PrintzeaPiramideakDeliciasMendez AlvaroAtochaRecoletosMinisterio BerriakChamartinFuente de la MoraValdebebas Barajas
T4

Erreferentziak

aldatu
  1. Olaizola, Juanjo. Lopez, Jose (argazkiak) (1995), 14. or.
  2. Olaizola, Juanjo. Lopez, Jose (argazkiak) (1995), 15. or.
  3. Olaizola, Juanjo. Lopez, Jose (argazkiak) (1995), 15-16. or.
  4. Roth, Ralph; Dinhobl, Günter (2008), 19. or.
  5. Olaizola, Juanjo. Lopez, Jose (argazkiak) (1995), 16. or.
  6. Roth, Ralph; Dinhobl, Günter (2008), 18-19. or.
  7. a b https://web.archive.org/web/20160702083546/http://www.spanishrailway.com/2012/02/20/caminos-de-hierro-del-norte-de-espana/
  8. «ABUAF - Ferrocarril del Norte» www.abuaf.com (Noiz kontsultatua: 2020-05-02).
  9. a b c Olaizola Elordi, Juanjo. (1995). Gipuzkoako trenak. Gipuzkoako Foru Aldundia, Kultura eta Euskara Departamentua ISBN 84-7907-183-4. PMC 35184338. (Noiz kontsultatua: 2021-11-30).
  10. a b Olaizola, Juanjo. Lopez, Jose (argazkiak) (1995), 16-18. or.
  11. (Gaztelaniaz) Senserrich, Roger. «El AVE es rentable. A veces» eldiario.es (Noiz kontsultatua: 2020-05-02).
  12. https://web.archive.org/web/20100811034422/http://www.tranvia.org/modules.php?op=modload&name=Forums&file=viewtopic&topic=9459&forum=1
  13. http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=321518
  14. «Noticias - Sala de Prensa» prensa.adifaltavelocidad.es (Noiz kontsultatua: 2020-05-02).
  15. (Gaztelaniaz) Hosteltur. «AVE a Galicia: entra en servicio el primer tramo | Transportes» Hosteltur: Toda la información de turismo (Noiz kontsultatua: 2020-05-02).
  16. https://web.archive.org/web/20170620144900/http://www.elcorreogallego.es/galicia/ecg/18-acorta-viaje-madrid/idEdicion-2016-01-03/idNoticia-972604/

Ikus, gainera

aldatu

Kanpo estekak

aldatu