Wikipedia

Estrasburgo

Frantziako udalerria

Estrasburgo, Strasbourg edo Strassbourg[1] (frantsesez: Strasbourg, alemanez: Straßburg, alsazieraz Strossburi) Frantziako ipar-ekialdeko Rhin Beherea departamenduko udalerri bat da, Alsaziako hiriburu historikoa eta Ekialde Handia eskualdeko hiriburua. Ill ibaiaren ertzean dago, Rhinen ondoan. Marne eta Rhône ubideek Rhin ibaiarekin lotzen dute, ibai-portu handi batean. Estrasburgok 287.228 biztanle ditu (2019ko erroldaren arabera, eta Estrasburgo handia deitzen denak 505.272 biztanle. Eremu metropolitarrak 790.087 biztanle ditu (2017), Ekialde handiaren %13a. Frantziako bederatzigarren metropoli eremu handiena da. Estrasburgoko ibai-portua Rhin ibaiak bere ibilbidean duen bigarren handiena da, Duisburgekoaren atzetik, eta Frantziako bigarrena ere bai Pariskoaren atzetik.

Estrasburgo
Strasbourg
Frantziako udalerria
Strasburg.jpg
Flag of Strasbourg.svg Greater coat of arms of Strasbourg.svg
Administrazioa
Estatu burujabe Frantzia
Frantziaren banaketa administratiboa Metropolitar Frantzia
Eskualdea Ekialde Handia
Lurralde kolektibitateEuropean Collectivity of Alsace
Lurraldeko administrazio-erakundeRhin Beherea
AlkateaJeanne Barseghian (en) Itzuli
Izen ofizialaStrasbourg
Stroßburi
Jatorrizko izenaStrasbourg
Posta kodea67000, 67100 eta 67200
Geografia
Koordenatuak48°34′24″N 7°45′08″E / 48.5733°N 7.7522°E / 48.5733; 7.752248°34′24″N 7°45′08″E / 48.5733°N 7.7522°E / 48.5733; 7.7522
Strasbourg OSM 01.png
Azalera78.26 km²
Altuera143 m
MugakideakBischheim, Eckbolsheim, Eschau, Illkirch-Graffenstaden, Lingolsheim, Oberhausbergen, Ostwald, Schiltigheim eta La Wantzenau
Demografia
Biztanleria287.228 (2019ko urtarrilaren 1a)
Green Arrow Up.svg2.551 (2018)
alt_left 147.549 (%51.4)133.417 (%46.4) alt_right
Dentsitatea3.670,18 bizt/km²
Informazio gehigarria
SorreraK.a. 12
Telefono aurrizkia388, 390, 368
Ordu eremuaEuropa Erdialdeko Udako Ordua, UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuakBoston, Dresden, Jidda, Ramat Gan, Oran, Vilnius, Istanbul, Stuttgart, Vologda, Betleem eta Fez
Hizkuntza ofizialafrantses
strasbourg.eu

Frantziak eta Alemaniak puntu estrategikotzat jo dute historian eta eskuz esku ibili da, horregatik bi inperio horien kultura nahasketa agerikoa da hirian. Bigarren Mundu Gerra amaitu ondoren, hiria batasunaren elementu eta ikur bihurtu zen, eta bertan kokatu ziren Europako Kontseiluaren egoitza, baita Europar Legebiltzarra eta Giza Eskubideen Europako Auzitegia ere. Europar Batasunak Estrasburgo aukeratu zuen Europako Legebiltzarraren egoitza izateko, Bruselarekin batera konpartitzen duen funtzioa. 1988. urtean UNESCOk Gizateriaren ondare izendatu zuen Estrasburgoko uharte handia eta 2017an Neustadt auzoa gehitu zion izendapenari[2].

EtimologiaAldatu

V. menderarte Argantorati izen galiarra zuen hiriak. Latinezko argentum ("zilarra") eta galierazko -rati ("gotorlekua") hitzen elkarketatik eratu zen. Galiarren garaian argentum hitzak zilarraz gain beste edozein mineral baliotsu ere adierazten zuen, eta jakina da Argantorati hiriaren inguruko ibaietan urrea ugari aurkitzen zela eta ustiatzen zela[3].

Gregorio Tourskoaren agiri batean aipatzen da aurreneko aldiz Estrasburgo izena; honela dio: "ad Argentoratensem urbem, quam nunc Strateburgum vocant" ("Argentoratum herriari, orain Strateburgum deitzen dena")[4]. "Strasbourg" izena germaniarra da eta Stras ("bidea") eta bourg ("gotorlekua") hitzen elkarketatik sortu da. "Bideko gotorlekua" edo "bidegurutzeko gotorlekua" esan nahi du.

Geografia eta klimaAldatu

GeografiaAldatu

Estrasburgo Frantziaren ekialdean kokaturik dago, Alemaniarekin mugan. Rhin ibaiak zehazten du herrialde bien arteko muga eta Estrasburgoren parean dagoen hiri alemaniarra Kehl da. Estrasburgoren erdigune historikoa ez dago Rhin ibaiaren ertzean, Ill ibaiak zatitzerakoan eratzen duen uharte handian baizik. Ill ibai honek Alsazia hego-ipar zeharkatzen du eta Rhin ibaiaren paralelo doa. Estrasburgon lau kilometroko distantzia dago ibai bien artean. Iparralderago elkartzen dira.

Rhin Garaiaren lautadan kokatzen da Estrasburgo, itsas-mailatik 132-151 metrotako altueran. Hiria bera oso laua da eta 20 km mendebaldera Vosge mendiak daude (Frantzia) eta 25 km ekialdera Oihan Beltza (Alemania).

KlimaAldatu

Barnealdean egon arren Estrasburgok klima ozeanikoa du (Köppen: Cfb). Uda epela eta nahiko eguzkitsua du eta negua freskoa da, eta gehienetan lainoturik dago. Rhin ibaiaren ertzean dagoenez hezetasun handia du. Vosge mendiek eta Oihan Beltzak haize indartsuetatik babesten dute, baina ordainetan aireztatze eskasa du eta Frantzizia guztiko aire poluzio handiena izan ohi du[5]. Azken urteetan industria astuna asko murrztu da ibaiaren alde bietan eta aire poluzioa nabarmen hasi da jaisten[6].

      Datu klimatikoak (Estrasburgo)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 17.5 21.1 25.7 29.7 33.3 37.0 37.4 38.5 33.4 29.1 22.1 18.3 38.5
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 4.2 6.2 11.1 14.9 19.6 22.4 25.1 25.0 20.7 14.6 8.3 5.3 14.8
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) -1.0 -0.7 2.2 4.6 9.0 12.1 13.9 13.6 10.3 6.6 2.3 0.3 6.1
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -23.2 -22.3 -16.7 -5.6 -2.4 1.0 4.9 3.2 -0.6 -7.6 -10.8 -23.4 -23.4
Pilatutako prezipitazioa (mm) 30 35 36 43 78 77 66 58 62 53 50 45 631.4
Eguzki orduak 54 83 132 170 206 206 224 232 157 84 51 35 1633
Iturria (1): L'internaute: Villes [7]
Iturria (2): Météo-France [8]

HistoriaAldatu

ArgentoratumAldatu

 
Argentoratum kanpalekuaren mugak, gaur egungo kaleen planoarekin bateratuta.

Druso Germaniko buru zuten erromatarrek Germania Garaia probintziaren barnean postu militar bat ezarri zuten Rhin ibaiaren ertzean, herrixka galiar baten alboan, gaur egun Estrasburgo kokaturik dagoen tokian, eta Argentoratum izena eman zioten. "Argentorate" izan zen aurreneko aipamena, eta izen hau galiar jatorrikoa denez, haien herrixkaren izena izan zitekeela pentsatzen da. K.o. 90 urtetik aurrera Legio VIII Augusta erromatar legioak bertan izan zuen egoitza etenaldirik gabe[9].

357. urtean alamanek erasotu zuten. Argentoratumeko gudua izenaz ezagutzen den borroka hartan Juliano Apostatak (gerora enperadorea izango zenak) alamanak garaitu eta Chnodomar erregea preso hartu zuen. 366an berriz gurutzatu zuten ibaia alamanek eta oraingoan Erromatar Inperioa inbaditu zuten.

Aurrez, 362. urtean Argentoratumgo apezpikutza sortu zen, hura izan zen hurrengo mendeetan Estrasburgoko agintari nagusia.

Hiri inperialaAldatu

 
Sigismundo I.a enperadorearen bisita Estrasburgora 1414an, Léo Schnugen margolana.

V. mendean alamanek, hunoek eta frankoek okupatu zuten hiria, hurrenez hurren. 842. urtean Karlos Burusoilak eta Luis germaniarrak bertan egin zuten Estrasburgoko zin ospetsua, Lotario I.aren aurka. Idazki hori frantsesaren lehen lekukotzat hartzen da[10]. 855etik aurrera merkataritza asko garatu zen eta 923. urtean Germaniako Erromatar Inperio Santuan sartu ziren Estrasburgo eta Alsazia. Mende horietan Estrasburgoko historia apezpikuaren eta hiritarren arteko etengabeko istiluez beteta egon zen, harik eta 1262an hiritarrak matxinatu eta Hausbergeneko guduan apezpikuaren indarrak garaitu zituzten arte. Une horretan Filipe Suabiakoa erregeak hiri inperial askea izendatu zuen Estrasburgo.

1332an hiriko gobernuak Gildako merkatarien laguntzarekin inperioaren aurka altxatu eta Estrasburgoko Errepublika sortu zuten. 1348an Izurri Beltza iritsi zen hirira eta estrasburgotarrek juduak egin zituzten haren erantzule. Mila judutarretik gora erre zituzten publikokieta gainerakoak hiritik kanporatuak izan ziren[11]. Hurrengo mendeetan ere jarraitu zuen juduen aurkako jazarpenak; esate baterako XVIII. menderarte debekaturik zuten gaueko hamarretatik aurrera hirian egotea[11], eta zaldiz ibiltzeko ere zerga berezia ordaindu beharra zuten[12].

Katedrala, inprenta eta humanismoaAldatu

 
Estrasburgoko katedrala, 1493ko marrazkia.

Estrasburgoko katedrala eraikitzen XII. mendean hasi ziren eta 1439an amaitu zuten. Munduko eraikin garaiena zen, Gizako piramide handia baino altuagoa, eta 1874 artean munduko eraikin altuena izaten jarraitu zuen[13]. Estrasburgon bizi izan zen Gutenberg 1434-1447 urteetan eta bertan asmatu zuen inprenta. Jakob Wimpheling, Johann Geiler von Kaisersberg eta Sébastien Brant pentsalari humanistek aukera bikaina ikusi zuten haien ideiak zabaltzeko eta protestantismoaren oinarriak finkatzen hasi ziren.

1518ko uztailean gertaera bitxi bat jazo zen Estrasburgon, 1518ko dantza izurritea deitu izan dena. 400 pertsona inguruk dantza egin beharra sentitu zuten eta asteetan etengabe aritu ziren dantzatzen. Gehienak bihotzekoak jota edo erabat nekatuta hil ziren[14]. Batzuen ustez zekalearen ainoaren efektu psikoaktiboaren eragina izan zitekeen, baina oraindik aztergai da gertaera bitxi hura.

1519an katedraleko atean Martin Lutero teologoaren tesiak ezarri ziren eta hiriko agintariek ontzat hartu zituzten, Jacob Sturm von Sturmeck agintariak bereziki. Gymnasium bat (eskola) ezarri zuten, hurrengo mendean Unibertsitate bihurtuko zena, eta ikonoklastek eliza eta klaustro ugari kaltetu zituzten Luteroren iritziaren aurkakoa zen arren. Inperioko beste lau hiri askerekin batera confessio tetrapolitana defendatu zuten Augsburgeko Dietan 1530an baina Karlos V.a enperadoreak Augsburgeko konfesioaren alde egin zuen. Hurrengo urteetan hainbat erreformatzaile aktibo izan ziren Estrasburgon, Joan Kalbino izan zen denetan ezagunena[15].

XVI. mendearen hasoeran Erromatar Germaniar Inperioaren antolaketan erreforma handia izan zen eta zirkuloak eratu ziren, tropak mantentzeko, txanpona kontrolatzeko eta segurtasun publikoa ordenatzeko batez ere. Estrasburgo Rhin Garaiko zirkuloan sartu zuten, Inperioaren hego-mendebaldean hain zuzen ere[16].

30 urteko gerraren ondorioakAldatu

Estrasburgo hiri inperiala neutrala izan zen 30 urteko gerran (1618-1648) eta hiri aske izaten jarraitu bazuen ere Alsazia eskualdea anexionatu zuen Luis XIV.a Frantziakoak. Hurrengo urteetan Rhinaren gaineko zubia sarritan erabili zuten germaniar tropek eta hirutan saiatu ziren Alsazia berreskuratzen. 1681eko irailean Luis XIV.ak hiria setiatu zuen eta negoziatu ondoren oztoporik gabe sartu zen Estrasburgon. 1681eko irailaren 30ean hiriaren anexioa iragarri zuen eta Estrasburgok aske izateari utzi zion[17]. Frantsesek hiri estrategikotzat jo zuten Alsaziaren kontrola bermatzeko eta Vaubanek gotorlekua eraiki zuen 1687an.

Frantziako IraultzaAldatu

Frantziako Iraultza berehala hedatu zen herrialdean zehar eta Estrasburgon Bastilla hartu eta astebetera (uztailaren 21ean) udaletxea harpilatua izan zen. 1790an kleroaren ondasunak konfiskatu ziren eta Unibertsitateak (garai hartan luteranoa zenak) diru iturri nagusiak galdu zituen[18].

1792an Rouget de Lislek Estrasburgon kantatu zuen lehen aldiz Rhineko armadaren kanta (gerora La Marseillaise izena hartuko zuena). Frantsesak Prusia eta Austriaren aurkako gerrara zihoazen orduan. Aipatzekoa da Jean-Baptiste Kléber frantziar armadako jeneral estrasburgotarra, Napoleonen aldeko garaipen handiak lortu zituena.

Alemaniarren eskuAldatu

 
Estrasburgoko setioa, 1870ean.

Frantzia-Prusia Gerran (1870-1871) alemaniarrek gogor bonbakatu zuten Estrasburgo[19]. 10.000 hiritar etxegabe gelditu ziren, 600dik gora hil ziren eta 3.200 zauritu. 1871ean Alemaniar Inperioaren barnean gelditu zen eta Frankfurteko hitzarmenaren arabera Reichsland Elsass-Lothringen eskualdeko hiriburu bihurtu zen.

Alemaniarrek hiriaren berreraikuntza burltzatu zuten eta auzo berria Neue Stadt eraiki zuten. Frantziako Iraultzak itxi arazi zuen Unibertsitatea ireki zuten berriz 1872an Kaiser-Wilhelms-Universität izenarekin[20]. Inguruko herrietan gotorlekuen gerriko bat eraiki zuten, gaur egun jeneral frantsesen izenez ezagutzen direnak. Populazioak gorakada handia izan zuen 1871ean zituen 85.000 biztanleak bikoiztu egin baitziren XX. mendearen hasierarako.

Lehen eta Bigarren Mundu GerrakAldatu

 
Adolf Hitler Estrasburgon, 1940ko ekainean.

Alemaniak Lehen Mundu Gerra galdu ondoren Frantziak berreskuratu zuen Alsazia. 1918ko azaroaren 11n matxino komunistek Estrasburgoko gobernu sovietarra aldarrikatu bazuten ere Henri Gouraud jeneral frantsesaren agindupeko tropak sartu ziren hirian azaroaren 22an. Hiriko etorbide nagusi batek azaroaren 22 izena dauka haren omenez[21]. Gobernu frantsesak hainbat oztopo izan zituen kontrola mantentzeko, estrasbugotarren gehiengoak (%90ak) alsazieraz hitzegiten baitzuen, ez frantsesez, eta tokiko legeak errespetatzea eskatzen baitzuen.

1920. urtean Rhin ibaiko nabigazioaren batzorde zentrala ezarri zen bertan eta hiriak garapen ekonomikoa ezagutu zuen ibai bidezko trafifoaren eraginez.

Bigarren Mundu Gerran Alemaniarrek Frantzia okupatu zutenean 1940an Alsazia anexionatu zuten[22] eta germanizazio politiko gogorra abiatu zuten. 1944ko abuztuan alde zaharreko eraikin garrantzitsuek kalte handiak jasan zituzten, katedralak, Rohan jauregiak eta aduana zaharrak batez ere. 1944ko azaroaren 23an Leclerc jeneralakren tropek hartu zuen Estrasburgo[23].

Europako Batasunaren sinboloaAldatu

1949an Estrasburgo aukeratu zen Europako Kontseiluaren,a Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren eta Europako Framakopeiaren egoitza izateko. 1952tik aurrera Europako Parlamentua bertan bildu izan da[24], 1992 artean egoitza ofiziala izan ez bazen ere.

1950 eta 1960. hamarkadetan hiria asko zabaldu zen eraiki ziren auzo erresidentzial berriekin.

1988. urtean UNESCOk Gizateriaren ondare izendatu zuen Estrasburgoko uharte handia eta 2017an Neustadt auzoa gehitu zion izendapenari.

Europako ErakundeakAldatu

 
Giza Eskubideen Europako Auzitegia.

Estrasburgo ezaguna da Europako hainbat erakundek bertan dutelako egoitza; besteak beste Europako Parlamentuaren egoitzetako han dagoelarik (baina honek Bruselan ere egiten ditu saioak). Estrasburgon dagoen parlamentuan urtero ematen da Sakharov Saria. 1985ean izan zuen aurreneko ekitaldia eta abenduaren 10aren inguruan izaten da ekitaldia.

Europako Kontseiluaren egoitza ere Estrasburgon dago, eta baita Giza Eskubideen Europako Auzitegia, zeinari hain zuzen ere Estrasburgoko Auzitegia ere esaten zaion informalki.

Erakunde hauek eta beste batzuk Europako auzunea edo Quartier européen delakoan kokatzen dira. Beraien artean dago Rhin ibaian nabigazioa sustatzeko komisioaren egoitza: Rhineko Batzordea deritzon erakunde hau nazioarteko izaera duen lehen erakunde europarra da 1815ean sortua.

DemografiaAldatu

Populazioaren bilakaeraAldatu

1684 1789 1851 1871 1910 1921 1936 1946 1954
22.000 49.943 75.565 85.654 178.891 166.767 193.119 175.515 200.921
1962 1968 1975 1982 1990 1999 2006 2012 2017
228.971 249.396 253.384 248.712 252.338 263.941 272.975 274.394 280.966

Banaketa etnografikoaAldatu

Estrasburgo hiri oso kosmopolita da, inmigrazioaren eragin handia izan baitu. Etorkinek biztanleriaren %19a osatzen dute, 51.625 biztanle hain zuzen ere (2008ko datua). Hauetatik herena europarrak dira eta bi herena Europa kanpotik etorri direnak. Parisen ondoren etorkin gehien dituen Frantziako hiria da izatez. Etorkinen artean magrebiarrak (%28,4), turkiarrak (%12,9) eta Sahara azpiko afrikarrak (%12,5) dira nagusi[25]. 1960. urtean etorkinen gehiengoa italiarrek osatzen zuten.

ErlijioaAldatu

 
Estrasburgoko katedrala.

Antzina "mila elizen hiria" ezizena izan zuen Estrasburgok. Protestantismoak hasieratik hartu zuen indarra, Erreformistek bertan predikatzen zuten, Kalbinok esate baterako, eta protestantismoaren erreferentziazko hirietako bat bihurtu zen. Hurrengo mendeetan ordea Frantzia katolikoaren eta laikoaren eta Alemania protestantearen menpe egonik eliza eta kapera asko suntsitu ziren.

Gaur egun etorkinek beste hainbat erlijio ekarri dituzte hirira eta 185 tenplo daude, erlijio mota ia guztietakoak.

KristautasunaAldatu

Katolizismoa da nagusi, horren adibide da Estrasburgoko katedrala. Protestantismoak ere badu bere eliza nagusia, San Tomas. Horreaz gain badaude San Petri zaharra (alde bat katolikoa eta beste alde bat protestantea) eta San Petri gaztea (katolikoa) eta San Petri gaztea (protestantea).

Ortodoxoek ere badituzte komunitate desberdinen elizak; serbiarra, errusiarra, bulgariarra, errumaniarra eta greziarra.

JudaismoaAldatu

XIX. mendean Alsazia zen Frantziako eskualdeen artean judutar kopuru handiena zuena. Gaur egun 15.000 judu inguru bizi dira Estrasburgon. 1958an Bakearen sinagoga handia eraiki zuten[26].

IslamaAldatu

2020. urteko datuen arabera hirian 35 toki daude kulto islamdarra praktikatzeko, dela meskitak edo beste hainbat errezurako toki. Estrasburgoko meskita handia 2004an inauguratu zen[27].

Beste erlijio batzukAldatu

Estrasburgon dauden beste erlijio batzen artean budismoa dugu bai eta Elkarte Teosofikoa eta Masoneria ere.

EkonomiaAldatu

 
Estrasburgoko Ibai-portu Autonomoa.
 
Kargalekuak.

Estrasburgoko industriak garrantzia handia du Alsazian. Ibai-portu garrantzitsua du, urtean 9.439.000 tona kargatzen dituena. Frantziako bigarren ibai-portu garrantzitsuena da, parisen ondoren, eta Rhin ibaiko hirugarrena, Rotterdamgoaren (Herbehereak) eta Duisburgekoaren (Alemania) ondoren. 1926an inauguratu zen.

Estrasburgeko metropoli eremuan konpainia garrantzitsuen egoitzak daude; Adidas France, Le Coq sportif, le Crédit mutuel Alliance fédérale, Lidl France, Lohr Industrie, Puma France, Steelcase, Wienerberger France...

Sektorekako banaketa honako hau da:

Sektorea Ehunekoa
Tertziarioa %87.3
Industria %9.4
Eraikuntza %3.0
Nekazaritza %0.2

Aipatzekoa da BioValley France klusterra, botiken eta terapia berritzaileen, teknologia medikoen, diagnostikoen eta osasun elektronikoaren alorretan aritzen dena. Estrasburgotik gertu dagoen Illkirch-Graffenstaden berrikuntza parkean du egoitza[28].

GarraioaAldatu

 
Estrasburgoko tren geltokia.

Estrasburgoko tren geltokia da hiriko garraio azpiegitura nagusia. Ekialdera Offenburg eta Karlsruhe hiriekin (Alemania) lotzen da, mendebaldera Metz eta Parisekin (Frantzia) eta hegoaldera Basilearekin (Suitza). 2007an Pariserako TGV Est tren azkarra inauguratu zen eta 2012an Lyonerako TGV Rhin-Rhône.

Aireportu propioa ere badu, Entzheim izenekoa. Aireportu txikia da baina Europako hainbat hiritara eta Afrika iparraldera hegaldiak baditu.

Hiri barnean tranbia eta autobus sistema zabala du. Bidegorrien sarea ere oso zabala da eta hiri unibertsitarioa izanik bizikleta garraiobide oso erabilia da.

Ibaiko nabigazioa ere garrantzitsua da Estrasburgon eta urtean ehundaka turista erakartzen ditu Estrasburgoko ibai-portuak. Ekonomiari dagokionez garrantzitsuak dira Canal du Rhône au Rhin, Canal de la Marne au Rhin eta Grand Canal d'Alsace ubideak.

Ondasun nabarmenakAldatu

Estrasburgo, Uharte Handia eta Neustadt1
  UNESCOren gizateriaren ondarea
 

Petite France auzoa.

Mota Kulturala
Irizpideak i, ii, iv
Erreferentzia 495
Kokalekua Estrasburgo, Frantzia
Eskualdea2 Europa eta Ipar Amerika
Izen ematea 1988 (XII. bilkura)
Luzapen urtea 2017
1 UNESCOk jarritako izen ofiziala (euskaratua)
2 UNESCOren sailkapena
 
Katedralaren plaza, barrenean Kammerzell etxea (kolore iluna duena).
 
Zubi estaliak.
 
Rhineko jauregia, Neustadt auzoan.

Estrasburgoko uharte handia (frantsesez: Grande Île) Ill ibaiak mugatzen duen uhartea da, Estrasburgoko alde historikoa kokatzen dena. UNESCOk Gizateriaren ondare izendatu zuen 1988an "Erdi Aroko hiri bateko auzoaren eredu" hartu zuelako. Estatus hori adierazteko latoizko 22 plaka ezarri ziren uhartera sartzeko zubietan.

Uharte HandiaAldatu

EraikinakAldatu

Uhartearen barrenean daude Estrasburgoko eraikin aipagarrienak, denetan ezagunena Estrasburgoko katedrala da. Hareharri gorriz eraiki zen eliza gotikoa XV. mendean amaitu zen eta dorre bakarrak munduko eraikin altuena bihurtu zuen lau mendetan zehar. Barnean duen erloju astronomikoa ere aipatzekoa da. Uhartearen barnean beste eliza batzuk ere badaude: San Tomas eliza, San Petri zaharra eta San Petri gaztea (protestantea).

Renaniar pizkundeko etxeak dira ohikoenak Estrasburgoko alde zaharrean. Bereziki oparoa da Petite France auzoa, Ill ibaiaren kanalen artean kokatzen dena. Etxe aipagarriena XV. mendeko Kammerzell etxea da, gotiko berantiarrean eraikitako etxea Estrasburgoko katedralaren alboan dagoena.

Beste eraikin aipagarri batzuk Rohan jauregia, hiru museo hartzen dituena, udaletxea, apezpikuaren jauregia eta aduana zaharra dira.

Kaleak eta enparantzakAldatu

Estrasburgoko kaleek gremioen izenak dituzte (Rue Mercière, Rue des Dentelles, Rue du Bain aux Plantes, Rue des Juifs, Rue des Frères, Rue des Tonneliers, Rue du Maroquin, Rue des Charpentiers, Rue des Serruriers, Grand' Rue, Quai des Bateliers...) eta hamairu plaza ere badira kaleen arteko gurutzaketetan, eguberrietan merkatua jarri eta oparo apaintzen direnak, esate baterako txerrikumeen merkatuaren plaza (Place du Marché aux Cochons de Lait), Gayot merkatuaren plaza (Place du Marché Gayot) eta noski, Katedralaren enparantza (Place de la Cathédrale). Enparantza handiena Kléber enparantza da.

Babes egiturakAldatu

Uhartearen muturrean Ill ibaia hainbat ubidetan zatitzen den puntuan Vaubanen presa dago, 1690. urtean eraikitakoa, ibaia urtegi bihurtzen duen zubi bat. Haren atzean XIII. mendeko babes sistematik gelditzen diren lau dorre garai mantentzen dira. "Zubi estaliak" (frantsesez: Ponts Couverts) izena hartzen dute eta Estrasburgoren irudi ikoniko bihurtu dira.

NeustadtAldatu

Estrasburgo Alemaniako Inperioaren (1871-1918) barnean izan zen garaian eraikitako auzoa izan zen Neustadt, Ill ibaiaren beste aldean zabaltzen dena. Neustadt izen alemaniarrak "hiri berria" esan nahi du. Jauregi ugari kokatzen dira bertan, neobarroko, neopizkunde, neogotiko eta neoerromaniko estiloetan eraikiak. Azkenengoek Art Nouveau estiloa dute. Eraikin garrantzitsuenak Errepublikaren plazan kokatzen dira.

Eraikin aipagarrienak honako hauek dira:

 
Ill ibai ertza Rohan jauregitik ikusia

KulturaAldatu

HezkuntzaAldatu

Estrasburgoko Unibertsitatea da heziketa zentru nagusia. XVI. mendean eratu zen eta historian zehar itzulinguru asko izan ditu. Frantziar Iraultzaren ondoren bertan behera geldituz en baina 1871ean alemaniarren eskutik bultzada berria jaso zuen. Zazpi Nobel Saridun izan dira Unibertsitate honetan.

Heziketa alorreko beste hainbat erakunde ere badaude hirian, bestesk beste EM Strasbourg Business School, École nationale d'administration edo ENA delakoa (Paristik bertara aldatua), eta Institut des Hautes Etudes Européennes (IHEE, Goi Ikasketa Europarren Institutua).

MuseoakAldatu

 
Arte Moderno eta Garaikidearen Museoa.
 
Unibertsitateko Lorategi botanikoak.

Estrasburgo hiran 2020. urtean 11 udal museo[29], unibertsitateari loturiko beste 11 museo eta bi museo pribatu daude. Honako hauek dira aipagarrienak:

  • Arte Ederren Museoa: Rohan jauregian kokaturik dago. 1890. urtean ireki zen.
  • Arte Moderno eta Garaikidearen Museoa: 1973an sortu zen eta 1998an inauguratu zuen eraikin berria.
  • Museo arkeologikoa
  • Alsaziar museoa
  • Œuvre Notre-Dame museoa
  • Museo historikoa
  • Voodoo museoa
  • Unibertsitateko museoak:
    • Museo zoologikoa
    • Lorategi botanikoak
    • Gypsothèque
    • Sismologia museoa
    • Mineraloga museoa
    • Egiptologia museoa
    • Obserbatorioa

Musika eta antzerkiaAldatu

Nazioarte mailan ospe handia duten instituzio ugari daude Estrasburgon, Orkestra Filarmonikoa, Rhineko Opera Nazionala eta Antzoki Nazionala esate baterako.

Estrasburgoko Musika Jaialdia (Festival de Musique de Strasbourg) ospatzen da 1932tik aurrera hasieran Jaialdein jauregian eta ondoren Musika eta Kongresuen jauregian. Uda aldean musika klasikoaren eta jazzaren jaialdia izaten da.

KirolakAldatu

RC Strasbourg Alsace futbol taldea da Estrasburgoko kirol talde ezagunena[30]. Frantziako hiru txapelketa handiak (Liga, Kopa eta Ligako Kopa) irabazi dituen sei taldetako bat da. Beste kirol batzutan SIG Strasbourg (saskibaloia) eta Étoile Noire (izotz hockeya)[31] taldeak daude.

Emakumezkoen Tenis Txapelketa (Internationaux de Strasbourg) Roland Garrosen ondoren Frantziako entzutesuena da[32].

Estrasburgotar ezagunakAldatu

Herri eta hiri senidetuakAldatu

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ Euskaltzaindia - Exonimia zerrenda
  2. ↑ (Frantsesez) mondial, UNESCO Centre du patrimoine. «Strasbourg, Grande-Île et <em>Neustadt</em>» UNESCO Centre du patrimoine mondial (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  3. ↑ Pailler, Jean-Marie. (2006). «Quand l’argent était d’or. Paroles de Gaulois» Gallia 63 (1): 211–241. doi:10.3406/galia.2006.3296. (Noiz kontsultatua: 2022-04-24).
  4. ↑ (Latinez) Gregori. (1849). S. Georgii Florentini Gregorii Turonensis episcopi Opera omnia, necnon Fredegarii Scholastici Epitome et Chronicum: cum suis continuatoribus et aliis antiquis monumentis ad codices manuscriptos et veteres editiones collata, emendata et aucta, atque notis et observationibus illustrata. excudebatur apud J.-P.Migne (Noiz kontsultatua: 2022-04-24).
  5. ↑ «Pollution à Strasbourg - Blog de ruedemetzeral (rue de Metzeral à Strasbourg Neudorf)» web.archive.org 2007-10-09 (Noiz kontsultatua: 2022-04-24).
  6. ↑ «URBAN TRANSPORTATION POLICY LEAD BY THE URBAN COMMUNITY OF STRASBOURG» web.archive.org 2008-12-11 (Noiz kontsultatua: 2022-04-24).
  7. ↑ L'internaute. Climat, Strasbourg - Rhin Beherea. .
  8. ↑ Météo-France. Normales, Strasbourg-Entzheim. .[Betiko hautsitako esteka]
  9. ↑ (Frantsesez) «Ressources multimedias sur l'archéologie (Quiz, vidéos, livres, audios)» Inrap 2016-01-13 (Noiz kontsultatua: 2022-04-24).
  10. ↑ (Alemanez) Welle (www.dw.com), Deutsche. «Die Geburt zweier Staaten – Die Straßburger Eide vom 14. Februar 842 | DW | 19.01.2009» DW.COM (Noiz kontsultatua: 2022-04-24).
  11. ↑ a b «Histoire des Juifs de Strasbourg - 2» judaisme.sdv.fr (Noiz kontsultatua: 2022-04-24).
  12. ↑ «Histoire des Juifs de Strasbourg - 3» judaisme.sdv.fr (Noiz kontsultatua: 2022-04-24).
  13. ↑ (Frantsesez) Architecture et sculpture gothiques : cathédrale de Strasbourg (1) – L'Histoire des Arts en Hypokhâgne. (Noiz kontsultatua: 2022-04-24).
  14. ↑ (Ingelesez) Waller, John. (2009-02-21). «A forgotten plague: making sense of dancing mania» The Lancet 373 (9664): 624–625. doi:10.1016/S0140-6736(09)60386-X. ISSN 0140-6736. PMID 19238695. (Noiz kontsultatua: 2022-04-24).
  15. ↑ «John Calvin: The Strasbourg Years | Christian Library» www.christianstudylibrary.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  16. ↑ (Alemanez) NN. (1796). «Rheinische Kronik» Rheinische Kronik doi:10.11588/DIGLIT.48537. (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  17. ↑ John A. Lynn. (1999). The Wars of Louis XIV: 1667–1714. .
  18. ↑ «City of Strasbourg fined in storm deaths - Monsters and Critics» web.archive.org 2012-03-21 (Noiz kontsultatua: 2022-04-24).
  19. ↑ Txantiloi:FR-fr «HISTOIRE. Le siège de Strasbourg en 1870, une catastrophe aussi pour le généalogiste» www.lalsace.fr (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  20. ↑ (Alemanez) Roscher, Stephan. Die Kaiser-Wilhelms-Universität Straßburg 1872-1902. ISBN 978-3-631-31854-6. (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  21. ↑ (Frantsesez) Benoît, Jordan. «Entrée des troupes alliées dans Strasbourg» FranceArchives (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  22. ↑ Rosebrock, Tessa Friederike. (2020-05-05). «II. Les nazis en Alsace» Kurt Martin et le musée des Beaux-Arts de Strasbourg : Politique des musées et des expositions sous le IIIe Reich et dans l’immédiat après-guerre (Éditions de la Maison des sciences de l’homme): 25–38. ISBN 978-2-7351-2688-0. (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  23. ↑ «Musée de la résistance en ligne» museedelaresistanceenligne.org (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  24. ↑ (Ingelesez) «European Parliament» european-union.europa.eu (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  25. ↑ «Insee − Institut national de la statistique et des études économiques | Insee» www.insee.fr (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  26. ↑ «Synagogues de Strasbourg» judaisme.sdv.fr (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  27. ↑ (Frantsesez) «La Grande Mosquée de Strasbourg» Grande Mosquée de Strasbourg (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  28. ↑ «Présentation des pôles de compétitivité | entreprises.gouv.fr» www.entreprises.gouv.fr (Noiz kontsultatua: 2022-04-26).
  29. ↑ «Museums - Musées En» en.musees.strasbourg.eu (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  30. ↑ (Frantsesez) Le Racing. (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  31. ↑ «Etoile Noire de Strasbourg» web.archive.org 2019-03-08 (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).
  32. ↑ «Internationaux de Strasbourg» www.internationaux-strasbourg.fr (Noiz kontsultatua: 2022-04-25).

Ikus, gaineraAldatu

Kanpo estekakAldatu


"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Estrasburgo&oldid=8962178"(e)tik eskuratuta