Erango

Erango
	Nafarroa Beherea, Euskal Herria
	Andre Mariaren Jasokundearen eliza
; Bandera	; Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Beherea
Eskualdea	Agaramont
Administrazioa
Estatua	Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Pirinio Atlantikoak
Elkargoa	Euskal Hirigune Elkargoa
Barrutia	Baiona
Kantonamendua	Bidaxunerria, Amikuze eta Oztibarre
Izen ofiziala	Arancou
Auzapeza; (2020-2026)	Alexandre Bordes; (independente)
Posta kodea	31070
INSEE kodea	64031
Herritarra	erangoar
Kokapena
Koordenatuak	43°26′37″N 1°03′03″W / 43.4436°N 1.0508°W
Azalera	5,30 km2
Garaiera	12-142 metro
Distantzia	49,4 km (Donibane Garazitik)
Demografia
Biztanleria	168 (2018: 1)
Dentsitatea	26,23 biztanle/km²
Zahartzea	% 13,33
Ugalkortasuna	‰ 91,07
Ekonomia
Jarduera	% 72,46 (2011)
Desberdintasuna	% 3,7 (2011)
Langabezia	% 0 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 11,83 (2010)
Erabilera	% 0,8 (2011)
Datu gehigarriak
Webgunea	www.arancou.fr

Erango^[a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Agaramont eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 49,4 kilometrora. Altuera 12 eta 142 metro artekoa da, eta 5,30 km²-ko azalera hartzen du. 2021eko urtarrilaren 1a egunean 178 biztanle zituen.

Erango Xarnegu Herriko herri tradizional txiki bat da, non gaskoiar eta euskal kulturaren eraginak nahasten diren, historian zehar Gaskoiniako probintziakoa izan baitzen, nahiz eta jatorrian eta gaur egun nafarra izan. Udalerriko lehen giza aztarnak Paleolito garaikoak dira (17 000tik 10 000 urte atzera), Bourrouilla haitzuloan aurkitutakoak. Zohotatik datorren Lauhiraze ibaiak zeharkatzen du. Lurraldearen zatirik handiena laua da, eta jarduera nagusia nekazaritza da.

Bertako biztanleak erangoarrak dira.

Izena

Erango beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

frantsesez: Arancou
nafar erromantzez edo aragoieraz: Arancón
okzitanieraz: Aranco

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

Aranchoen (1100)
Aranque (1119)
Arancoe (1200)
Aranquein (1246)
Arancoeyn (1305)
Aranquoeu (1328)
Arancoenh (1360)
Arrancoeynh (1372)
Arenchu (1400)
Aranco (1584)
Errangua (1823)
Arancou (1863)
Errango (1961)
Erango (1978)
Erango (2003)

Etimologia

Jean-Baptiste Orpustanentzat, Erango "haran" euskaratik dator, baina bi aukera proposatzen ditu: (h)aran + goien > arangoi > arango (goialdeko harana) edo (h)aran + -ko + gain > arankoain > arankoin > aranko (haran txikiko gaina). Gaskoiz /g/ soinua isilarazteak berez oso hurbil dauden /g/ eta /k/ soinuak trukatzen laguntzen du. Hori Euskal Herriko beste leku batzuetan ere gertatzen da (gaztelu / kastillu, gurutze / kurutz...).

Bénédicte Boyrie-Féniék Orpustanen lana osatzen du adieraziz hasierako a- "a' protetiko" batekin nahastu zutela (Arrotxapea edo Arrokiaga kasuen bezala), XVIII. mendeko ohiko fenomenoa, eta horregatik batzuetan -r- eta beste batzuetan -r- agertzen da.

Geografia

Ingurune naturala

Biduze ibaiaren eta Paueko ibaiaren ibaiadar bana igarotzen dira udalerritik.

Udalerri mugakideak

Akamarre ipar-mendebaldean.
Burgue-Erreiti hego-mendebaldean.

Udalerria mugakidea da Bearnorekin ekialdean.

Etxeak eta Auzoak

Aranbide
Arnauchaus
Bachocq
Le Bayle
Bergerata
Camou
Sabai
Condéranne
Duc
Garaiko Borda
Lacoste
Lacrouts
Lagoubette
Laraillet
Larraldote
Lastaillades
Lauga
Lespiauc
Le Long
Loustalet
Mongette
Mouliot
San Martin
Saussa

Historia

1973ko urtarrilaren 1ean, Burgue, Erango eta Erreiti herriak batu egin ziren udalerri bakar bat osatzeko. 1977ko azaroaren 15ean, Erango berriz bihurtu zen independente. Dena dela, Burgue eta Erreitik baturik jarraitzen dute gaur egun.

Demografia

1793	1800	1806	1821	1831	1836	1841	1846	1851
Biztanleriaren bilakaera
336	353	358	357	378	379	334	378	366


1856	1861	1866	1872	1876	1881	1886	1891	1896
331	316	310	285	306	289	263	260	265


1901	1906	1911	1921	1926	1931	1936	1946	1954
270	275	256	239	238	224	228	205	211


1962	1968	1975	1982	1990	1999	2009	2014	2020
192	145	124	122	122	108	120	-	-

Oharra: 2004ko biztanleria, INSEEk emaniko behin-behineko datua da.

Ekonomia

Udalerriko ekonomia laborantzan oinarriturik dagoen arren, kareharriaren ustiapenerako harrobi bat badago.

Ondasun nabarmenak

XVII eta XVIII. mendeko hainbat etxe eta baserri
Donejakue Bidean kokaturiko XIII. mendeko Jasokundearen eliza. Portale gotiko ederra du eta elizari itsatsita garbilekua ere badago.