Burgue-Erreiti
Burgue-Erreiti[a] Euskal Herriko udalerri konposatu bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Agaramont eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 46,1 kilometrora. Altuera 14 eta 166 metro artekoa da, eta 11,37 km²-ko azalera hartzen du. 2022ko urtarrilaren 1a egunean 120 biztanle zituen.
| Burgue-Erreiti | |||
|---|---|---|---|
 Nafarroa Beherea, Euskal Herria | |||
 Burgueko baserria, herriko purguan kokatuta | |||
| |||
 | |||
| Kokapena | |||
| Herrialdea |  Euskal Herria | ||
| Lurraldea | Nafarroa Beherea | ||
| Eskualdea | Agaramont | ||
| Administrazioa | |||
| Estatua |  Frantzia | ||
| Eskualdea |  Akitania Berria | ||
| Departamendua |  Pirinio Atlantikoak | ||
| Elkargoa | Euskal Hirigune Elkargoa | ||
| Barrutia | Baiona | ||
| Kantonamendua | Bidaxunerria, Amikuze eta Oztibarre | ||
| Izen ofiziala | .svg){kind=small} Bergouey-Viellenave | ||
| Auzapeza (2020-2026) | Félix Noblia (independente) | ||
| Posta kodea | 64270 | ||
| INSEE kodea | 64113 | ||
| Herritarra | burguetar, erreitiar | ||
| Kokapena | |||
| Koordenatuak | 43°25′22″N 1°03′24″W / 43.4228°N 1.0567°W | ||
| Azalera | 11,37 km2 | ||
| Garaiera | 14-166 metro | ||
| Distantzia | 46,1 km (Donibane Garazitik) | ||
| Demografia | |||
| Biztanleria | 116 (2018:  3) | ||
| Dentsitatea | 10,99 biztanle/km² | ||
| Zahartzea[1] | % 15,62 | ||
| Ugalkortasuna[1] | ‰ 66,67 | ||
| Ekonomia | |||
| Jarduera[1] | % 84,62 (2011) | ||
| Desberdintasuna[1] | % 14,76 (2011) | ||
| Langabezia[1] | % 9,02 (2013) | ||
| Euskara | |||
| Euskaldunak | % 13,68 (2010) | ||
| Erabilera | % 1,08 (2011) | ||
| Datu gehigarriak | |||
| Sorrera | 1977ko azaroaren 15a | ||
Udalerria Burgue (herriko etxea dagoen tokian) eta Erreiti herrietako lurrek osatzen dute. Erango eta Burgue-Erreiti udalerrien banatu zen Burgue-Erango-Erreiti udalerriaren desintegrazioarekin sortu zen.
Bertako biztanleak burguetarrak eta erreitiarrak dira.
Izena
aldatuBurgue-Erreiti beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:
- frantsesez: Bergouey-Viellenave
- nafar erromantzez edo aragoieraz: Bergui-Villanueva
- okzitanieraz: Bergüei e Vièlanava edo Vergüei e Vièlanava
Gainera, toponimoa modu bakarran agertu da historian zehar:[2]
- Burgue-Erreiti (1978)
- Burgue-Erreiti (2003)
- Burgue-Erreiti (2008)
Etimologia
aldatuUdalerriaren izena osatzen duten herrien izenek osatzen dute, hau da, Burgue eta Erreiti, gidoi batez elkartuta. Hiriburua den herria, Burgue, da lehena. Frantsesezko Erreiti (Viellenave-sur-Bidouze) izenaren luzera dela eta, izen konposatua erabiltzen denean bakarrik murriztu da Viellenave partera, nahiz eta bakarrik dagoen herria izendatzeko forma osoa erabiltzen den frantsesez antzeko izenak dituzten beste herrietatik bereizteko. Prozesu hori gainerako hizkuntza erromantzeek errepikatu dute asimilazioz, okzitanieraz izan ezik, hizkuntza horretan e -ekin (koordinazioaren uztarketa) tradiziozko lotura mantentzen baita.
Geografia
aldatuBiduze ibaiak udalerria gurutzatzen du.
Udalerri mugakideak
aldatu- Erango ipar-ekialdean
- Arrueta-Sarrikota mendebaldean
- Ilharre, Labetze-Bizkai eta Martxueta hegoaldean
Bearnorekin ere mugakidea da ekialdean.
Etxeak eta Auzoak
aldatuHistoria
aldatu1973ko urtarrilaren 1ean, Burgue, Erango eta Erreiti herriak batu egin ziren udalerri bakar bat osatzeko. 1977ko azaroaren 15ean, Erango berriz bihurtu zen independente. Dena dela, Burgue eta Erreitik baturik jarraitzen dute gaur egun.
Demografia
aldatu
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Oharra: 2005eko biztanleria, INSEEk emaniko behin-behineko datua da. 1968 arteko datuak Burgueri dagozkio, 1975ekoa Burgue-Erango-Erreitiri eta soilik hortik aurrerakoak dira egungo Burgue-Erreiti udalerrikoak.
Ekonomia
aldatuUdalerriaren ekonomiaren oinarria laborantza eta abeltzaintza dira.
Kultura
aldatuJaiak
aldatuHerriko jaiak abuztuaren 15ean. Jai patronalak uztailaren amaieran.
Euskara
aldatuBurgue-Erreitiko euskara[3] Beskoitzeko hizkera[4] da, nafar-lapurteraren[5] barnean, sortaldekoa[6].
Ondasun nabarmenak
aldatu- Agramondarrek XII. mendean eraikitako gaztelu baten aztarnak daude
- Etxe zahar batzuk badaude (Sallahart 1585, Apathe 1673, Barnetche)
- Zubi erromatarra Ipar Euskal Herriko beste zubi askoren moduan (Baigorrikoa kasu), nahiz eta izenean erromatarra dela izan, askoz berandukoagoa da. Lehen aipamenak XII. mendekoak dira eta aztarnarik zaharrenak XVII. mendekoak. Lau arkuz osaturikoa da eta Biduze gurutzatzen du.
- Erreitiko zubi gaineko errota, XII. mendekoa hau ere, nahiz eta XVII. mendean berreraikia izan.
- Garbitokiak
- Donejakue eliza, XIII. mendekoa eta XIX. mendean berriztatua izan zen. Donejakue Bidearen ondoan dago kokaturik (bideetariko bat udalerritik pasatzen da) eta monumentu historiko dago izendatua, portiko erromanikoa dela eta. XV. mendeko sakristia, bi beirate (bakoitzean Donejakue eta Jeanne d'Arc daude irudikaturik).
- Asuntzioaren eliza XIX. mendekoa da. Bertan hiru beirate, konfesategi bat, Via Crucis bat eta bost estatua daude zenbaturik Frantziako Kultura ministeriotik.
- Hilerrian, hainbat hilarri diskoidal ikus daitezke.
Oharrak
aldatuErreferentziak
aldatu- ↑ a b c d e Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
- ↑ «Burgue-Erreiti - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
- ↑ a b c d «Burgue-Erreiti sorterria - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-16).
- ↑ «Beskoitzekoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-16).
- ↑ «Nafar-lapurtarra - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-16).
- ↑ «Sortaldekoa (NL) - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-16).
Ikus, gainera
aldatuKanpo estekak
aldatu
Datuak: Q839536
Multimedia: Bergouey-Viellenave / Q839536
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Burgue-Erreiti
