Wikipedia

Urbasa

Euskal Herriko mendilerroa

Urbasa Nafarroa Garaiko mendebaldeko mendilerro bat da, Sakana eta Ameskoak bereizten dituena. Batez beste 1.000 metroko altuera du, eta bere punturik altuena Dulantz da (1.243 metro). Gaur egun Urbasa-Andia natura parkea osatzen du, 11.500 hektareako hedadura duela.

Urbasa
Paisaje de la Sierra de Urbasa.jpg
Datu orokorrak
Mendirik altuenaDulantz
Garaiera1.243 m
Azalera160 km²
Geografia
Urbasako mendigunea.png Map
Koordenatuak42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385
MendikateaEuskal Herriko arkua
Herrialdea Euskal Herria
Foru erkidego Nafarroa Garaia
Geologia
Material nagusiakareharri
Urbasaren kokapena Nafarroan

Ekialdetik mendebaldera, Lizarragako mendatetik Urbasako mendateraino hedatzen da mendilerroa.

MendiakAldatu

Hauek dira mendilerroaren 3 tontor altuenak:

  1. Dulantz, 1.243 m[1][2] 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  2. Alto de la Nevera, 1.214 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  3. Maiza edo Baiza, 1.182 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
Tontorren zerrenda osoa
  1. Dulantz, 1.243 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  2. Alto de la Nevera, 1.214 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  3. Maiza edo Baiza, 1.182 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  4. Ekaitza, 1.166 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  5. Bargagain, 1.153 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  6. Iruaitzeta, 1.144 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  7. Garimendi, 1.141 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  8. Zanabe, 1.136 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  9. Ollide, 1.134 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  10. Ixuripunta, 1.133 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  11. Kerezmendi, 1.118 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  12. Bardoitza, 1.115 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  13. San Adrian, 1.114 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  14. Balankaleku edo Kurutzetako harria, 1.106 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  15. Iruelorrieta, 1.093 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  16. Azantza, 1.085 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  17. Arrepuia, 1.066 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  18. Gainsoil, 1.064 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  19. Santa Marina edo Antsumendi, 1.064 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  20. Larraitza, 1.055 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  21. Kurruzkarraz, 1.054 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  22. Azpala, 1.036 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  23. Etxaurte, 1.025 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  24. Larregoiko, 1.023 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  25. Aitzandieta, 1.015 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  26. Agileta, 994 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  27. Alto de la Planilla, 967 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  28. Bretxagaina, 965 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  29. Tximista, 945 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  30. Urdaida, 888 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  31. Alto de Amaso, 832 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  32. Belaztegi, 797 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  33. Isusura, 785 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  34. Aitzuripe, 781 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  35. Lazkua, 781 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  36. Etxazarra, 767 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  37. Barluze Uiarra, 764 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  38. Altikogaña, 733 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page

San Millan edo Donemiliagako mendi-oinakAldatu

  1. Apalaz, 677 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  2. San Millán, 670 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  3. Alto de Gurugú, 621 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page
  4. Peñaguda, 570 m 42°49′20″N 2°05′02″W / 42.82213°N 2.08385°W / 42.82213; -2.08385{{#coordinates:}}: cannot have more than one primary tag per page

GeologiaAldatu

Egitura geologikoaAldatu

Urbasa estrukturalki pirinioaurreko mendilerro bat da, Andimendi, Lokiz, Leire, Alaitz edo Erreniegarekin batera[3]. Egitura sinklinal eskegi bat da, baina Andimendikoa baino askoz leunagoa. Iparralderantz Beriaingo sinklinala eta Ergoienako antiklinala aurki daiteke, eta hegoalderantz Lokizeko antiklinalak mugatzen du, bere txarnela higatua duena.

Ekialdeko muga Lizarragako failak ezartzen du, Ipar-Hego norabidekoa.[4]. Mendebaldean Entzia eta Trebiñuko mendilerroetan jarraitzen du egiturak.

Historia geologikoaAldatu

Harri gehieneak paleozeno eta eozeno garaikoak dira. Alga gorriak eta nummulites fosil asko aurki daitezke. Hegoaldean itsas-triku fosilak ere aurki daitezke.

KarstaAldatu

Urbasa karstifikatutako gunea da, hau da, kareharriz sortua da. Hainbat kobazulo ditu.

HidrografiaAldatu

Hegoaldean Urederra jaiotzen da, urdinak diren putzuak eta ur-jauziak sortzen.

Mugak eta administrazioaAldatu

Urbasak honako mugak ditu:

Urbasak ere barne mugak ditu, Ameskoetara ematen duen lurrak eurenak baitira eta Sakanara ematen dutenak komunalak.

EkosistemaAldatu

FloraAldatu

 
Urbasako basoa

Urbasan batez ere pagoak daude, nahiz eta geroago landatutako pinuak eta magaletan dauden haritzak ere aurki daitezkeen.

Urbasako pagadia, Iratikoaren ondoren, Europako handienetarikoa da. Pagoa normalean bakarrik agertzen den zuhaitza da, baina urbasan hainbat lekutan altza eta arteekin batera agertzen da (lehenengoa lur buztintsuetan eta bigarrena lehorragoetan).

Dolinatan hainbat zuhaixkekin batera agertzen dira, besteak beste ezki eta hurritzekin.

Dolinetan ere Isopyrum Thalictriodes motako lore txuriak daude. Gutxiagotan daude Corydalis Cava eta Ranunculos Ficaria loreak.

Basaranak ere erruz daude.

FaunaAldatu

 
Artaldea Urbasako errepidearen erdian, elurra kentzeko makinak botatako gatza jaten.

Urbasan otsoa eta orkatza aurki daitezke, nahiz eta animaliarik arruntenak gizakiak eramandako abereak diren (behia, zaldia eta ardia).

Ugarienak diren basabereak basurdea, azeria, katagorria eta muxarrak dira. Hainbat narrasti eta anfibio espezie ere aurki daitezke. Gauetan saguzarrak agertzen dira eta hiru espezie daude kontatuta.

Hegaztiei dagokionez usoak, beleak eta putreak aurki daitezke. Arranoak eta bestelako harrapakari handiak erruz ikus daitezke. Haritzak dauden lekuetan txantxangorria aurki daiteke.

Urederran hainbat arrain mota daude, batez ere amuarrainak.

ErreferentziakAldatu

  1. ↑ Euskal Herriko Mendien Katalogoa 2007ko otsaila, 2009ko apirila, Euskal Mendizale Federazioa. Berrikusketen arduraduna: Patxi Galé. Katalogo horretako toponimoek Euskaltzaindiaren Onomastika Batzordearen oniritzia dute. (EODA)
    Mendien koordenatuak, garaiera eta prominentzia jakiteko, ikus Peakvisor.com webgunea.
  2. ↑ Mendikat, Euskal Herriko Katalogo osoa.
  3. ↑ Edeso, Jose Miguel. INTRODUCCIÓN AL MARCO GEOLÓGICO DE EUSKAL HERRIA. INGEBA (Noiz kontsultatua: 2011-4-13).
  4. ↑ Gran Enciclopedia Navarra. (Noiz kontsultatua: 2011-4-13).[Betiko hautsitako esteka]

Ikus, gaineraAldatu

Kanpo estekakAldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Urbasa&oldid=8581037"(e)tik eskuratuta