Frances Ethel Gumm, (Grand Rapids, 1922ko ekainaren 10a - Londres, 1969ko ekainaren 22a), ezagunagoa Judy Garland ezizenaz, aktore eta abeslari estatubatuarra izan zen. Liza Minnelli aktorea zuen alaba.[1][2] Hollywoodeko urrezko garaiko ikonoa, bere ibilbidean musikalak txertatu zituen Technicolor filmean, zuri-beltzeko drama kontenplatiboak, ekitaldi metamusikalak eta Mickey Rooney, Gene Kelly edo Vincente Minnelli bezalako pertsonaiekin kolaborazioak.[3]

Judy Garland

(1945)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturakFrances Ethel Gumm
JaiotzaGrand Rapids1922ko ekainaren 10a
Herrialdea Ameriketako Estatu Batuak
BizilekuaChelsea
Grand Rapids
Lancaster
Lehen hizkuntzaestatubatuar ingelesa
HeriotzaChelsea1969ko ekainaren 22a (47 urte)
Hobiratze lekuaHollywood Forever Cemetery (en) Itzuli
Heriotza moduaistripuzko heriotza: barbituriko gaindosia
Familia
AitaFrancis Avent Gumm
AmaEthel Marion Milne
Ezkontidea(k)David Rose  (1941eko uztailaren 27a -  1944)
Vincente Minnelli  (1945eko ekainaren 15a -  1951)
Sidney Luft  (1952ko ekainaren 8a -  1965eko maiatzaren 19a)
Mark Herron  (1965eko azaroaren 14a -  1967ko otsailaren 11)
Mickey Deans  (1969ko martxoaren 15a -  1969ko ekainaren 22a)
Seme-alabak
Hezkuntza
HeziketaHollywood High School (en) Itzuli
Hollywood Professional School (en) Itzuli
Harvard Unibertsitatea
Antelope Valley High School (en) Itzuli
Hizkuntzakingelesa
Jarduerak
Jardueraktelebista-aktorea, zinema aktorea, abeslaria, aktorea, ahots-aktorea, irrati-esataria eta antzerki aktorea
Lateralitateaezkerra
Altuera1,51 metro
Lantokia(k)Ameriketako Estatu Batuak
Jasotako sariak
Izengoitia(k)Judy Garland
Genero artistikoapop musika
Ahots motakontraltoa
Musika instrumentuaahotsa
DiskoetxeaCapitol Records
Decca Records (mul) Itzuli
Sinesmenak eta ideologia
ErlijioaEstatu Batuetako Eliza Episkopalianoa
anglikanismoa
Alderdi politikoa Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Demokrata

judygarland.com
IMDB: nm0000023 Allocine: 1963 Rottentomatoes: celebrity/judy_garland Allmovie: p25962 90673 Metacritic: person/judy-garland TV.com: people/judy-garland IBDB: 79610
MySpace: joots0 Souncloud: judy-garland-official Spotify: 0hItVPjwJLVZrFqOyIsxPf iTunes: 67663 Last fm: Judy+Garland Musicbrainz: b9348d59-b91b-423f-847b-8db155a0653b Songkick: 481970 Discogs: 300045 Allmusic: mn0000246523 Find a Grave: 383 Deezer: 2207 Edit the value on Wikidata

Biografia

aldatu

Ikuskizunetan lan egiten zuten bere gurasoek eta neba-arrebek. Antzerki musikala giroan hazi zen. [4]

Abeslaria

aldatu

30 hilabete zituela, oholtzara igo zuten gabonetako ekitaldi batean 'Jingle Bells' abestera. [5] Hiru urte besterik ez zituela gurasoen ikuskizun batean hartu zuen parte. Oraindik umea zela The Gumm Sisters Kiddie taldea sortu zien bere amak hiru alaba nagusiei.[4] 11 urterekin heldu batek bezala abesten zuen. [5]

Dantza eta kantu ikasketak egin ostean, AEBetan barna ibili zen, betiere ahizpekin. Izen artistikoa aldatzea erabaki zuten; Garland ahizpak bilakatu ziren, eta, hortik aurrera, Frances Judy bilakatu zen.[6]

Aktorea

aldatu

30eko hamarkadan taldea desegin ondoren, amarekin Hollywoodera joan zen Garland. Zineman lan egiteko hainbat probatan parte hartu eta azkenean, bere ahotsaz denak liluratuta utzi ostean, Metro Goldwyn Mayerrekin kontratua sinatu zuen. 13 urte zituen.[4] 1939n, 16 urterekin, ospea lortu zuen The Wizard of Oz filmarekin. [5] Hortik aurrera, Garlanden istorioa markatu zuten sexu-abusuek, adikzioek eta oso goiz hasitako ibilbide artistikoak. [3]

"[The wizard of Oz-en] bizitza miserablea egin zioten Judyri errodaje-setean, eskuak soinekoaren azpian sartuz... Gizonek 40 urte edo gehiago zituzten". (Sidney Luft)[7]

Metro-Goldwyn-Meyerrek dieta bat ezarri zion 13 urte zituenetik: zopa, uraza eta 80 zigarro egunero. Lanerako anfetaminak eta lo egiteko barbiturikoak ematen zizkioten. 25 urterekin, psikiatriko batean bere buruaz beste egiten saiatu zen. Somniferoekiko, alkoholarekiko eta morfinarekiko mendekotasuna izan zuen.Substantzia horiekiko guztiekiko mendetasuna sorrarazi zion Metro-Goldwyn-Meyerrek berak kalean utzi zuen. [8]

40ko hamarkadan zineman, antzerkian eta irratian arrakasta lortu zuen. A Star Is Born (1954) filmari esker. George Cukorrek zuzendutako pelikula, Oscarretarako lehen izendapena jaso zuen aktoreak. Garlandek ez zuen beste pelikula bat egin ia hamar urte pasa arte. Stanley Kramerren Winners and Sinners (1961) filmagatik Emakumezko Aktore Onenaren Oscarrerako izendatu zuten berriro Garland, oraingoan ere ez zuen eraman etxera.[4]

Abeslari gisa, munduan barna ibili zen, eta 1961. urtean New Yorkeko Carnegie Hall aretoan eman zuen kontzertua erreferentziazkoa izan zen. Emanaldi horretatik atera zuten diskoak, Judy at Carnegie Hall, arrakasta itzela eskuratu zuen. [6]

Heriotza

aldatu

47 urte zituela hil zen pilula-gaindosi baten ondorioz.[8] Bertsio ofizialak bihotzeko infartuak jota hil zela esan zuen. [9]

Filmografia

aldatu
Filma Urtea Pertsonaia
The Big Revue 1929 Bera
A Holiday in Storyland 1930 Bera
Bubbles 1930 Bera
The Wedding of Jack and Jill 1930 Bera
La Fiesta de Santa Barbara 1935 Bera
Every Sunday 1936 Judy
Pigskin Parade 1936 Sairy Dodd
Broadway Melody of 1938 1937 Betty Clayton
Thoroughbreds Don't Cry 1937 Cricket West
Everybody Sing 1938 Judy Bellaire
Love Finds Andy Hardy 1938 Betsy Booth
Listen, Darling 1938 "Pinkie" Wingate
The Wizard of Oz 1939 Dorothy Gale
Babes in Arms 1939 Patsy Barton
Andy Hardy Meets Debutante 1940 Betsy Booth
Strike Up the Band 1940 Mary Holden
Little Nellie Kelly 1940 Nellie Noonan Kelly
Ziegfeld Girl 1941 Susan Gallagher
Life Begins for Andy Hardy 1941 Miss Betsy Booth
Babes on Broadway 1941 Penny Morris
We Must Have Music 1942 Bera
For Me and My Gal 1942 Jo Hayden
Thousands Cheer 1943 Bera
Presenting Lily Mars 1943 Lily Mars
Girl Crazy 1943 Ginger Gray
Meet Me in St. Louis 1944 Esther Smith
The Clock 1945 Alice Mayberry
The Harvey Girls 1946 Susan Bradley
Ziegfeld Follies 1946
'Till the Clouds Roll By 1946 Marilyn Miller
Words and Music 1948 Bera
The Pirate 1948 Manuela Ava
Easter Parade 1948 Hannah Brown
In the Good Old Summertime 1949 Veronica Fisher
Summer Stock 1950 Jane Falbury
A Star Is Born 1954 Vicki Lester
Pepe 1960 Bera
Judgment at Nuremberg 1961 Mrs. Irene Hoffman Wallner
Gay Purr-ee 1962 Mewsette
A Child Is Waiting 1963 Jean Hansen
I Could Go On Singing 1963 Jenny Bowman

Diskografia

aldatu

Singleak

aldatu
Urtea Abestia Katalogoa Urtea Abestia Katalogoa
1936 Swing Mr. Charlie / Stomping at the Savoy Decca 848 1945 This Heart of Mine / Love Decca 18660
1937 Everybody Sing Decca 1332 1945 Smilin' Through / You'll Never Walk Alone Decca 23539
1937 All God's Chillun Got Rhythm / Everybody Sing Decca 1432 1945 In the Valley / When the Evening Sun Comes Down Decca 23438
1937 (Dear Mr. Gable) You Made Me Love You / You Can't Have Everything Decca 1463 1945 Round and Round Decca 23459
1938 Cry, Baby, Cry / Sleep, My Baby, Sleep Decca 1796 1945 It's a Great Big World (w. Virginia O'Brien) Decca 23460
1938 It Never Rains But It Pours / Ten Pins in the Sky Brunswick 02656 1946 For You, For Me, Forevermore / Aren't You Kinda Glad We Did? (w. Dick Haymes) Decca 23687
1939 Over The Rainbow / The Jitterbug Decca 2672 1946 Changing My Tune Decca 23688
1939 Over The Rainbow / Dear Mr. Gable MGM-KGC 166 1946 There is no Breeze / Don't Tell Me That Story Decca 23746
1939 Embraceable You / Swanee Decca 2881 1946 I Wish I Were in Love Again Decca 24469
1939 Zing! Went the Strings of my Heart / Fascinatin' Rhythm Decca 18543 1946 Look For the Silver Lining MGM 30002
1939 In Between / Sweet Sixteen Decca 15045 1946 Who? MGM 30003
1939 Oceans Apart / Figaro Brunswick 2953 1946 Look For the Silver Lining MGM 30431
1940 Friendship (Johnny Mercerrekin) / Wearing of the Green Decca 3/65 1948 Be a Clown MGM 30097
1940 Buds Won't Bud / I'm Nobody's Baby Decca 3174 1948 Love of My Life / You Can Do No Wrong MGM 30098
1940 The End of the Rainbow Decca 3231 1948 Mack the Black MGM 30099
1940 Our Love Affair / I'm Always Chasing Rainbows Decca 3593 1948 Johnny One Note / I Wish I Were in Love Again MGM 30172
1940 It's a Great Day for the Irish / A Pretty Girl Decca 3604 1948 Easter Parade / A Fella With an Umbrella (Peter Lawfordekin) MGM 30185
1940 The Birthday of a King / Star of the East Decca 4050 1948 A Couple of Swells / Medley (Fred Astairerekin) MGM 30186
1941 How About You? / F.D.R. Jones Decca 4072 1948 Better Luck Next Time MGM 30187
1941 Poor You / Last Call For Love Decca 18320 1949 Put Your Arms Around Me, Honey / Meet Me Tonight in Dreamland MGM 50025
1942 For Me and My Gal / When You Wore a Tulip (Gene Kellyrekin) Decca 9-25115 1949 Play That Barbershop Chord / I Don't Care MGM 50026
1942 I Never Knew / On the Sunny Side of the Street Decca 18524 1950 Happy Harvest / If You Feel Like Singing MGM 3025
1942 That Old Black Magic / Poor Little Rich Girl Decca 18540 1950 Friendly Star / Get Happy MGM 30254
1943 Embraceable You / Could You Use Me? Decca 23303 1954 Send My Baby Back to Me / Without a Memory Columbia 40010
1943 But Not For Me Decca 23309 1954 Go Home, Joe / Heartbroken Columbia 40023
1943 Over the Rainbow / I May Be Wrong V-Disc 335-A 1954 The Man That Got Away / Here's What I'm Here For Columbia 40270
1943 Bidin' My Time / I've Got Rhythm Decca 23310 1955 Maybe I'll Come Back / Over the Rainbow Capitol 6128
1943 No Love, No Nothin' / A Journey to a Star Decca 18484 1957 It's Lovely to Be Back Again in London / By Myself EMI-CL 14791
1944 Meet Me in St. Louis / Skip to my Lou Decca 23360 1961 Zing! Went the Strings of My Heart / Rockabye My Baby Capitol 4624
1944 The Trolley Song / Boys and Girls Like You and Me Decca 23361 1961 San Francisco / Chicago Capitol 6125
1944 Have Yourself a Merry Little Christmas / The Boy Next Door Decca 23362 1961 The Man That Got Away Capitol 6126
1944 The Trolley Song / Meet Me in St. Louis Decca 25494 1961 Swanee / That's Entertainment Capitol 6129
1945 Yah-ta-ta / You've Got Me Where You Want Me (Bing Crosbyrekin) Decca 23410 1961 Come Rain or Come Shine / Rockabye My Baby Capitol 6127
1945 Connecticut / Mine Decca 23804 1962 Little Drops of Rain / Paris is a Lovely Town Warner Bros. 5310
1945 If I Had You / On The Atchison, Topeka and the Santa Fe Decca 23436 1962 Comes Once in a Lifetime / Sweet Danger Capitol 4656
1945 Have Yourself a Merry Little Christmas / You'll Never Walk Alone Decca 9-29295 1962 Hello Bluebird / I Could Go On Singing Capitol 4938
1945 The Boy Next Door / Smilin' Through Decca 9-29296 1964 Hello Dolly / He's Got the Whole World in His Hands (Liza Minnellirekin) Capitol 5497

Albumak

aldatu

Eragina

aldatu

LGTB ikonoa

aldatu

Garland ikono handia izan zen gay, lesbiana eta transexual komunitatearentzat. Neskatoa zela, Garlandek errealitatearen eta ametsaren arteko muga hautsi zuen The wizard of Oz (1939) filmean, eta istorio hura metafora moduko bat bihurtu zen sexualitatea ezkutuan bizi behar zuten askorentzat.[10] Azken finean, XX. mendeko mundu arrazionalean sartu ezin ziren izaki marjinalen istorioa zen The wizard of Oz. Eta Garlandek filmeko kanturik ospetsuena, Over the Rainbow, hirurogeiko hamarkadan Carnegie Hallen eskaintzen zen ikuskizunik gorena bihurtzen jakin zuen, New Yorkeko LGTB komunitatearentzako topagunea.[11]

Judy filma (2019)

aldatu

2019ko filmak Judy Garlanden bizitzaren azken hilabete horiek dira Rupert Gooldek Judy filmean kontatu dituenak. Renee Zellwegerrek egin zuen Garlandena, Besteak beste, emakumezko aktore onenaren Oscar sarirako izendapena lortu du Zellwegerrek filmean egindako lanagatik.[6][12]

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Judy Garland  

Irudi galeria

aldatu

Erreferentziak

aldatu
  1. (Ingelesez) «Judy Garland | Biography, Movies, Songs, & Facts | Britannica» www.britannica.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
  2. «Judy Garland» IMDb (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
  3. a b (Gaztelaniaz) RTVE.es. (2022-06-06). «Judy Garland, la actriz más allá de 'Mago de Oz'» RTVE.es (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
  4. a b c d «Erreportai didaktikoa - hiru» www.hiru.eus (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
  5. a b c (Gaztelaniaz) «Judy Garland, una tristísima vida desde la infancia» ELMUNDO 2019-12-06 (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
  6. a b c Agote, Gontzal. «Arrakasta goiztiarra eta ibilbide gorabeheratsua» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
  7. (Gaztelaniaz) País, El. (2017-02-08). «Judy Garland sufrió abusos en el rodaje de ‘El mago de Oz’, según su exmarido» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
  8. a b (Gaztelaniaz) Sanguino, Juan. (2019-10-20). «El lado oscuro de 12 grandes iconos de Hollywood» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
  9. (Gaztelaniaz) Madrid, Jose. (2015-07-04). «Judy Garland, la trágica muerte de una estrella que impulsó el Orgullo Gay» vanitatis.elconfidencial.com (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
  10. «Judy Garland versus Anne Hathaway» Gaztezulo (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
  11. (Gaztelaniaz) Primo, Carlos. (2019-08-20). «Un extraño camino de baldosas amarillas» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).
  12. Goold, Rupert. (2019-10-04). Judy. Pathé, BBC Films, Ingenious Media (Noiz kontsultatua: 2022-08-18).

Kanpo estekak

aldatu