Han dinastia

Han dinastia ( k.a. 206 - k.o. 220) (txinera tradizionalez: 漢; txinera sinplifikatuz: 汉; pinyinez: Hàn Cháo; Wade–Giles: Han Ch'au) Qin dinastiaren ondorengoa izan zen eta txinako Hiru Erresumen garaiaren aurrekaria. Dinastia, Liu izenaz ezagutzen den ospe handiko familia batek sortu zuen.

Han dinastia 漢朝
K.a. 206 – k. o. 220
Monarkia
Han dinastiaren lurrak K.a. 87 inguruan
Geografia
Hiriburua	Chang'an(K.a. 206 BC – k. o., 190–195) Luoyang(25–190, 196) Xuchang(196–220)
Biztanleria	K. o. 2an 57.671.400
Azalera	K.a. 50ean 6.000.000 km²
Kultura
Hizkuntza(k)	Antzinako txinera
Erlijioa	Taoismo, Konfuzianismo, Txinatar erlijioa
Historia
← Aurrekoa Qin dinastia Ondorengoak → Cao Wei Shu Han Ekialdeko Wu

Qin dinastia amaierako borrokaldian Liu Bang-ek, hasieran funtzionarioa, boterea lortu zuen eta Gaozu (hau da arbaso gorena) izena hartu zuen, lehen Han enperadore bezala. Lau mendeko Han dinastiaren erregealdia bi ataletan bereizten da: Lehenengoak (Han aurreko edo mendebalekoak K.a. 206 - K.o. 9) bere kortea mendebaldean zuen (gaurko Xi'an); eta bigarrenak (Han osteko edo ekialdekoak K.o. 25 - 220) presioak zirela eta gortea ekialdera mugitu zuen, Luoyang hirira. Bi epeen artean Xin dinastiako Wang Mangek bere burua enperadore izendatu zuen eta konfuzianismoan oinarritutako estatu bat sortzen saiatu zuen, baina ez zuen lortu.

Enperadore handiena Han Wudi zen (K.a. 140 - 87); honek armada eta estatua indartu zuen. K.a. 127 eta 117 Tarim arroa kendu zien Xiongnuei; hegoalderantz ere zabaldu zuen han inperioa.

Onura ekonomiko eta kultural handiko epea izan zen. Zetaren bidea sortu zen, Indiatik enbaxadak heldu ziren 90 eta 105 urtetan; eta Sima Qianek Txinako historia idatzi zuen. Azkeneko Han dinastiako enperadorea, Xian enperadorea zeuden erresistentzia militarren eskuetan erori eta ezin izan zuen lortu militarrek boterea igotzea. Bere heriotzaren ondoren 192ean estatu kolpe bat burutu zuen Cao Caok, baina honek Txina batu bat izatea ez zuen lortu eta hiru estatutan banatu zen Txina (Hiru Erresumen garaia).

Han dinastiaren enperadoreak

Hil ondoko izena	Izen berezia	Agintaldia
Gao Zu 高祖	Liu Bang 劉邦	k.a. 206 /k.a. 195
Hui Di 惠帝	Liu Ying 劉盈	k.a. 194 /k.a. 188
Shao Di (Shao Di Gong)少帝	Liu Gong 劉恭	k.a. 188/k.a. 184
Shao Di (Shao Di Hong)少帝	Liu Hong 劉弘	k.a. 184/k.a. 180
Wen Di 文帝	Liu Heng 劉恆	k.a. 179/k.a. 157
Jing Di 景帝	Liu Qi 劉啟	k.a. 156/k.a. 141
Wu Di 武帝	Liu Che 劉徹	k.a. 140/k.a. 87
Zhao Di 昭帝	Liu Fuling 劉弗陵	k.a. 86/k.a. 74
Changyiko printzea 昌邑王 edo 海昏侯	Liu He 劉賀	k.a. 74
Xuan Di 宣帝	Liu Xun 劉詢	k.a. 73/k.a. 49
Yuan Di 元帝	Liu Shi 劉奭	k.a. 48/k.a. 33
Cheng Di 成帝	Liu Ao 劉驁	k.a. 32/k.a. 7
Ai Di 哀帝	Liu Xin 劉欣	k.a. 6/k.a. 1
Ping Di 平帝	Liu Kan 劉衎	k.o. 1/5
Ruzi Ying 孺子嬰	Liu Ying 劉嬰	6/8

Xin dinastia

Hilondoko izena Wang Mang (王莽)

Agintaldia 9 – 23

Han dinastiaren jarraipena

Hilondoko izena Park Jimin 樸濟民

Izen berezia Liu Xuan 劉玄

Agintaldia 23 – 25

Ekialdeko Han dinastia

Hilondoko izena	Izen berezia	Agintaldia
Guang Wu Di 光武帝	Liu Xiu 劉秀	25/57
Ming Di 明帝	Liu Zhuang 劉莊	58/75
Zhang Di 章帝	Liu Da 劉炟	76/88
He Di 和帝	Liu Zhao 劉肇	89/105
Shang Di 殤帝	Liu Long 劉隆	105/106
An Di 安帝	Liu Hu 劉祜	106/125
Shao Di (Beixiangeko markesa) 少帝 edo 北鄉侯	Liu Yi 劉懿	125/126
Shun Di 順帝	Liu Bao 劉保	126/144
Chong Di 沖帝	Liu Bing 劉炳	144/145
Zhi Di 質帝	Liu Zuan 劉纘	145/146
Huan Di 桓帝	Liu Zhi 劉志	146/168
Ling Di 靈帝	Liu Hong 劉宏	168/189
Shao Di, Hongnongeko printzea 少帝 edo 弘農王	Liu Bian 劉辯	189
Xian Di 獻帝	Liu Xie 劉協	189/220

Kanpo estekak

• Datuak: Q7209
• Multimedia: Han Dynasty / Q7209