Wikipedia

Eugi

Esteribarko kontzejua, Nafarroa Garaian

Eugi[1][a] (esteribarreraz: Egui)[b] Esteribar udalerriko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Iruñerria eskualdeko Ibarrak azpieskualdean.

Eugi
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Kontzejuko ikuspegia: izen berezko urtegia eta herria


Armarria

Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaIbarrak (Iruñerria)
UdalerriaEsteribar
Administrazioa
Motakontzeju
Izen ofiziala Eugi
Burua
(2019-2023)		Estibaliz Iribarren Osinaga
(kontzejuburua)
Posta kodea31638
Herritarraeugiar, eguiar
Geografia
Koordenatuak42°58′43″N 1°30′40″W / 42.97861°N 1.51111°W / 42.97861; -1.51111
Azalera48,94 km²
Garaiera632 metro
Distantzia27,6 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria347 (2020:  −8)
Datu gehigarriak
Webguneawww.eugi.eus

2020 urtean 347 biztanle zituen.

Bertako biztanleak eugiarrak (esteribarreraz: eguiarrak) dira.

Izena aldatu

Eugi beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Eugui (1071)
  • Heugui (1275)
  • Eugui (1280)
  • Euguy (1366)
  • Egui (1366)
  • Eugui (1428)
  • Eugi (1966)

Ezaugarriak aldatu

Armarria aldatu

Eugiko armarria Esteribarko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]

« Hondo gorri batez eta aurrean bere koloreko zuhaitz batez osatuta dago, otso beltz batek zeharkatua »

Geografia aldatu

Ingurune naturala eta klima aldatu

Esteribarko udalerriaren azalera handia dela eta, klima alde handiak daude iparraldearen eta hegoaldearen artean. Hala, udalerria klima kontinentalaren eta klima atlantikoaren mugan kokatzen da. Ezaugarri kontinental mediterraneoak ekialdean nabarmentzen dira, eta ezaugarri atlantikoak, berriz, mendebaldean. Urteko batez besteko tenperatura 8 °C eta 12 °C bitartekoa da, eta prezipitazioak 1 000 eta 1 600 mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 120 - 140 inguru izaten dira.

Pagoak eta pinu basatiek udalerriaren basoen %68 hartzen dute. Horrez gain, haritzak eta gaztainondoak daude ibarreko gunerik lauenetan. Birlandatutako basoen azalera 128 hektareakoa da, eta batez ere pinu beltz austriarra erabiliz egin zen XIX. mendetik aurrera. Pagoak ugariagoak dira udalerriaren iparraldeko gune menditsuenetan.

Estazio meteorologikoak aldatu

Esteribarren dagoen Eugi kontzejuan, itsasoaren mailatik 617 metrora, Nafarroako Gobernuak 1968an jarritako estazio meteorologikoa dago.[4] Gainera, 1975ean, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Irotz lekuan, itsasoaren mailatik 479 metrora.[5] Bestalde, 1995ean, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Zubiri kontzejuan, itsasoaren mailatik 526 metrora.[6] Eugiko estazioa da Eugirako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.


      Datu klimatikoak (Eugi, 1981-2020)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 18.5 21.6 25.0 28.3 32.0 36.5 37.6 38.6 34.8 29.5 22.0 19.5 38.6
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.5 10.0 13.2 14.8 19.1 22.6 25.4 25.9 22.5 17.6 11.9 8.9 16.7
Batez besteko tenperatura (ºC) 3.8 4.6 7.2 8.9 12.9 16.2 18.5 18.8 15.8 12.0 7.3 4.6 10.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) -0.8 -0.8 1.3 3.0 6.6 9.8 11.7 11.7 9.1 6.5 2.6 0.2 5.1
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -6.6 -6.1 -3.9 -1.6 1.3 4.3 6.6 6.6 4.0 0.5 -3.3 -5.9 -0.3
Batez besteko prezipitazioa (mm) 152.3 135.2 131.8 155.6 117.4 68.0 49.8 51.4 86.6 141.7 184.5 178.0 1452.2
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 81.7 107.0 92.4 57.5 64.5 43.7 53.2 60.6 114.0 92.6 81.0 114.0 114.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 15.7 13.9 15.1 17.9 17.0 12.2 9.2 10.5 11.9 15.7 16.4 16.4 172.0
Elur egunak (≥ 1 mm) 2.8 4.0 2.9 2.1 0.2 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1 1.3 2.3 15.8
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[7]
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia aldatu

Jaurerriaren antzinako lekua, 1280an urteko 181 soldatako petxu bat zor zuela eta beste 25 "afari" gisa, gehi errotaren ordainsariak. Orreagako Santa Mariak bustaliza batzuk erosi zituen 1319n.

1835-1845eko udal erreformak arte, Esteribar ibarreko diputatuak eta etxeak txandakatzeagatik izendatutako erregidore batek gobernatzen zuten. Bere mugartean Olaberriko arma-fabrika egon zen, bere historia, bereziki, Nafarroako Metalgintzarekin eta ondorengo Orbaizeta lantegiarekin lotzen delarik. 1847an eskola zuen, eta bere maisuak 30 gari lapurreta eta 600 erreal jasotzen zituen urtean, ikasleek egiten zituzten ordainsariak aparte utzita; posta ibarreko balidategitik jasotzen zuen, eta bere bideak ferrazkoak ziren eta egoera txarrean zeuden; aduana zegoen.

Eugiko urtegia eraikitzeko lanak 1968an hasi ziren. Bere helburua Iruñea eta Iruñerria urez hornitzea zen. Urtegiko lanekin batera, Zubiri eta Eugi lotzen dituen saihesbidea, zortasunak berritzeko aldaketa bat urtegiaren eskuinaldean, herriko hiri-saneamenduko sarea eta urtegiaren perimetro osoaren itxitura egin ziren. Urtegiko uren azpian geratu ziren baso-etxea, labea, Baltasarren okindegia eta errota bere presarekin, besteak beste. 1973an inauguratu zen. Urtegiko hormaren lanak eragina izan zuten herriko bizilagunen bizitzan, eta 5 urtez paisaia hurbilena pixkanaka eraldatzen joan zen.

Demografia aldatu

2020 urteko erroldaren arabera 347 biztanle zituen Eugik.[8]

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
328 325 323 323 313 313 313 371 366 379 388 378 367 362 360 369 367 366 355 353 345
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Politika aldatu

Eugiko kontzejua kontzejuburuak eta lau kontzejukidek osatzen dute. Egungo kontzejuburua Estibaliz Iribarren Osinaga da.

Kontzejua aldatu

Eugiko kontzejua kontzejukidek eta kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Kontzejuburua Estibaliz Iribarren Osinaga da. Kontzejukideak 4 daude:

  • Unai Seminario Gurbindo
  • Iosu Linzoain Seminario
  • Raquel Belzarena Cantero
  • Ainhoa Larramendi Galduroz

Kontzejuburuak aldatu

2011tik, Eugik 3 kontzejuburu izan ditu:

Kontzejuburu Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera
Beatriz Errea Errea 2011 2015
Rafael Ventura Basterrica 2015 2019
Estibaliz Iribarren Osinaga 2019 jardunean

Garraioa aldatu

Autobuses Artieda autobus konpainiak Eugi Iruñearekin batzen du. Autobus lineak, honako ibilbidea egiten du:

Kultura aldatu

Euskara aldatu

Eugiko Francisco[9] (Ahotsak[10] proiekturako)

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Esteribarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinio ibarretik Erroibar eta Artzibar ibarrekin hitz egiten zena.[11]

Koldo Zuazok, 2010ean, Esteriberrak nafarrera euskalkian sailkatu zituen.[12]

Eugiko azpieuskalkia esteribarrera da, eta, zehazki, Iparesteribartar aldaera. 2007ko udazkenean, euskaldun behintzat gabeak baziren ibarran.[13]

Euskararen Foru Legea aldatu

Sakontzeko, irakurri: «Euskararen Foru Legea»

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Esteribar eremu euskalduneko udalerria da. 2001eko erroldan, herritarren % 25ek zekien euskaraz.

1986tik geroztik, Esteribar udalerriaren izen ofiziala Esteribar da.

Folklorea aldatu

Hiru dantza folkloriko mota kontserbatu dira: gerriko dantza, dantzariek piruetak egiteko erabiltzen dutena. Mutil dantza, soka dantza, dantza xea eta ingurukoa ditu. Hirugarrena Zaregi dantza da, inauterietako hirugarren egunean egiten zena, gabonsaria ematen zuten etxeen aurrean.

Jaiak aldatu

Ondasun nabarmenak aldatu

Eugiar ospetsuak aldatu

Oharrak aldatu

  1. ↑ /e.úɣ̞i/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza bigarren silaban
  2. ↑ /éɣ̞ui/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza lehengoan silaban

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. ↑ «Eugi - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. ↑ Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  4. ↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Eugi» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  5. ↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Irotz» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  6. ↑ Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Zubiri» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  7. ↑ Eugiko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  8. ↑ «Eugi» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  9. ↑ «Francisco - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-24).
  10. ↑ «Esteribarkoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-10-24).
  11. ↑ Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  12. ↑ Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
  13. ↑ Euskaltzaindia. Hegoaldeko goi-nafarrera. Esteribarrera.

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Eugi&oldid=9421143"(e)tik eskuratuta