Mao Zedong

Mao Zedong
	; Irudi gehiago
Txinako Alderdi Komunistaren Batzorde Iraunkorraren Idazmahaiko kidea
; 1. Txinako Herri Errepublikako presidente
Chairman of the National Committee of the Chinese People's Political Consultative Conference (en)
Txinako Alderdi Komunistako Batzorde Militar Zentraleko lehendakaria
; Chairman of the Chinese Communist Party (en)
Txinako Alderdi Komunistaren Batzorde Iraunkorraren Idazmahaiko kidea
member of the National Political Assembly (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	毛澤東
Jaiotza	Shaoshan (en) , 1893ko abenduaren 26a
Herrialdea	Qing dinastia (1893ko abenduaren 26a - 1911ko abenduaren 31); Txinako Errepublika (1912–1949) (1912ko urtarrilaren 1a - 1949ko irailaren 30a); Chinese Soviet Republic (1931ko azaroaren 7a - 1937ko irailaren 22a); Txinako Herri Errepublika (1949ko urriaren 1a - 1976ko irailaren 9a)
Bizilekua	Zhongnanhai; Mao Zedong's Former Residence (en) ; Former residence of Mao Zedong during his first stay in Beijing (en)
Talde etnikoa	Han etnia
Lehen hizkuntza	txinera
Heriotza	Zhongnanhai, 1976ko irailaren 9a (82 urte)
Hobiratze lekua	Mao Zedongen mausoleoa
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua
Familia
Aita	Mao Yichang
Ama	Wen Qimei
Ezkontidea(k)	Luo Yixiu (1908 - 1910eko otsailaren 11); Yang Kaihui (1920 - 1930); He Zizhen (1928 - 1938); Jiang Qing (1938ko azaroaren 20a - 1976ko irailaren 9a)
Seme-alabak	ikusi Mao Anying; Mao Anqing; Mao Anlong; Yang Yuehua; Li Min; Li Na;
Haurrideak	ikusi Mao Zemin; Mao Zetan;
Hezkuntza
Heziketa	Dongshan Senior High School (en) ; (1910 - 1911) ; Xiangxiang First Senior High School (en) ; (1911 - 1911) ; The First High School of Changsha, Hunan (en) ; (1912 - 1912) ; Hunan First Normal University (en) ; (1913 - 1918ko ekaina)
Hizkuntzak	mandarin txinera; Xiang Chinese (en) ; txinera
Irakaslea(k)	Li Yuanfu (en)
Jarduerak
Jarduerak	politikaria, poeta, idazlea, filosofoa, irakaslea, liburuzaina, estratega, Politikari teorikoa, iraultzailea eta kaligrafoa
Lateralitatea	eskuina
Altuera	180 zentimetro
Enplegatzailea(k)	Peking University Library (en)
Lan nabarmenak	ikusi Maoren liburu gorria; Selected works of Mao Zedong (en) ; Poetry of Mao Zedong (en) ; calligraphy of Mao Zedong (en) ; On the People's Democratic Dictatorship (en) ; Three Old Articles (en) ; On Coalition Government (en) ; Bombard the Headquarters (en) ; Statement by comrade Mao Zedong, chairman of the Central Committee of the Communist Party of China, in support of the Afro-American struggle against violent repression (en) ;
Jasotako sariak	ikusi People's Liberation Army Strategist ;
Mugimendua	Marxismo-Leninismo-Maoismoa
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Askapenerako Herri Armada; Chinese Workers’ and Peasants’ Red Army (en) ; New Army (en)
Parte hartutako gatazkak	Txinako Gerra Zibila; Bigarren Txina-Japonia Gerra; Koreako Gerra; Sino-sobietar muga-gatazka; Vietnamgo Gerra; Sino-Indian War (en) ; Iparraldeko espedizioa
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	ateismoa; ateoa
Alderdi politikoa	Txinako Alderdi Komunista; Kuomintang

Mao Zedong^[1] (^ⓘ; txinera tradizionalez: 毛澤東; txinera sinplifikatuz: 毛泽东 Shaoshan, Hunan, 1893ko abenduaren 26a - Beijing, 1976ko irailaren 9a) Txinako Alderdi Komunistaren buruzagia eta Txinako Herri Errepublikako lehendakaria izan zen. Mundu osoan eragina izan duen buruzagi komunista. Maoren buruzagitzapean, 1949an, Alderdi Komunistak boterea eskuratu zuen Txina kontinentalean, Txinako Gerra Zibilean Chiang Kai-sheken Kuomintangeko nazionalistak garaitu ostean (nazionalisten agindupeko lurraldea Taiwanera mugatu zen).

Maoren komunismoaren ikuspegiari maoismo deritzo (jatorrian Mao Zedong pentsamendua zeritzon). Maoismoak nekazarien paper iraultzailea nabarmentzen du, besteak beste. Maoren gobernuaren ezaugarri izan ziren, orobat, kanpaina ideologikoak, eta aipatzekoak dira Aurreranzko Jauzi Handia eta Iraultza Kulturala.

Iturri batzuen arabera, diktadorea,^[2] tirano odolzalea^[3] edo genozida^[4] izenondoak erabiltzen dituzte. Beste iturri batzuek positiboki baloratzen dute, liderra, «Txina berriaren arkitektoa»,^[5] estatista, lemazain handia,^[6] aberriaren aita, Txina sozialistaren aita eta iraultzaile proletario handia^[7] bezalako kontzeptuak erabiliz.

Bizitza

Mao Zedong jaio zen etxea, Shaoshanen.

Nekazari baten semea zen, eta Sun Yat-senen jarraitzaile izan zen gaztetan. Txinako Alderdi Komunista sortzen parte hartu zuen (1921), eta alderdi horretako idazkari izan zen Hunanen. Hunanen bertan nekazarien lehen matxinadak antolatu zituen. 1931n Hunan eta Kianshi kontrolatzen zituen, eta bertan nekazaritzako erreforma egin eta Txinako Sobietar Errepublika eratu zuen. Handik urte gutxira, Martxa Luzea izenekoa antolatu zuen, 100.000 gizabanakoz osatua, eta 1935ean Txinako komunismoaren aginpidera heldu zen.

Bigarren Txina-Japonia Gerra gertatu zen bitartean, II. Mundu Gerraren kontestuan izan zenez, printzipioz Chiang Kai-Sheken indar nazionalistekin bat egin zuen japoniarren aurka, 1937ko abenduan izenpetu zen hitzarmen baten bidez^[8]. Aliantza, dena den, oso hauskorra izan zen, eta Japoniak gerra galdu ondoren, berehala jo zuen Maok Kuomintang-en erregimenaren aurka.

Nazionalisten kontrako Txinako Gerra Zibilean (1945-49) garaipena eskuratu, eta Herriaren Errepublika aldarrikatu zuen. Gobernuko (1949) eta Errepublikako (1954) lehendakari izan zen, eta garai hartan Txinan izan ziren aldakuntzen bultzatzaile nagusia. Hala eta guztiz ere, ekonomia arazoek eta Sobietar Batasunarekin izandako tirabirek kargua galtzeko arriskuan jarri zuten. 1960aren ondoko urteetan, Lin Piao defentsa ministroaren laguntzarekin, Kultura Iraultzaren eragile izan zen. Iraultza haren helburua alderdi komunistaren barruko burokrazia deuseztatzea eta erabateko aginpidea lortzea zen.

1972an, Richard Nixonek, Estatu Batuetako lehendakariak, egindako bisitaldiaren ondoren, aldaketa handiak hasi ziren Txinan, atzerriko herrialdeekin zituzten harremanen alorrean, batez ere. Liburu gorrian daude bildurik Maoren aipamen eta teoriak.

Obra idatzia

Hunango nekazari mugimenduaren ikerketa bati buruzko txostena (1927)
Praktikaz (1937)
Kontraesanaz (1937)
Gerrillen gerraz (1937)
Gerra luzatuaz (1938)
Sovietar ekonomiari buruzko kritika (1959)
Lan aukeratuak (1960)
Mao Zedong buruzagiaren aipuak (1964)^[9]

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011-12-26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.
↑ Meisner, Maurice (1999). Mao's China and After. New York: The Free Press. 58.-60.or.
↑ https://www.bbc.com/mundo/noticias-internacional-37276366
↑ Aveledo, Ramón Guillermo (2008). El dictador: anatomía de la dictadura. Libros Marcados. ISBN 9789806933422.
↑ https://www.britannica.com/biography/Mao-Zedong
↑ https://www.telam.com.ar/notas/202109/567740-45-aniversario-muerte-mao-zedong-china.html
↑ https://elpais.com/diario/1981/07/01/internacional/362786405_850215.html
↑ Schram, Stuart R. (Stuart Reynolds), 1924-2012.. (). Mao Tse-tung. Penguin, 198-200 or. ISBN 0140208402. PMC 7874661. (Noiz kontsultatua: 2019-07-17).
↑ https://issuu.com/komunistak/docs/liburu_gorria

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Mao Tzedung Buruzagiaren Aiphuak: Maoren liburu gorria, Federiko Krutwigek lapurtera klasikoan euskaratutako bertsioan.

Datuak: Q5816
Multimedia: Mao Zedong / Q5816
Aipu famatuak: Mao Zedong

[1] EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.

[2] Meisner, Maurice (1999). Mao's China and After. New York: The Free Press. 58.-60.or.

[3] ttps://www.bbc.com/mundo/noticias-internacional-37276366

[4] Aveledo, Ramón Guillermo (2008). El dictador: anatomía de la dictadura. Libros Marcados. ISBN 9789806933422.

[5] ttps://www.britannica.com/biography/Mao-Zedong

[6] ttps://www.telam.com.ar/notas/202109/567740-45-aniversario-muerte-mao-zedong-china.html

[7] ttps://elpais.com/diario/1981/07/01/internacional/362786405_850215.html

[8] Schram, Stuart R. (Stuart Reynolds), 1924-2012.. (). Mao Tse-tung. Penguin, 198-200 or. ISBN 0140208402. PMC 7874661. (Noiz kontsultatua: 2019-07-17).

[9] ttps://issuu.com/komunistak/docs/liburu_gorria

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]