Betleem

Betleem; بيت لحم; בית לחם
	hiria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Occupied territory	Zisjordania
Palestina Estatuko lurralde-antolaketa	Betleemgo Gobernazioa
Izen ofiziala	بيت لحم; בית לחם
Jatorrizko izena	بيت لحم; בית לחם
Geografia
Koordenatuak	31°42′16″N 35°12′22″E / 31.7044°N 35.2061°E
Azalera	30 km²
Altuera	775 m
Mugakideak	Jerusalem
Demografia
Biztanleria	36.000 (2019)
Dentsitatea	1.200 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	2
Ordu eremua	UTC+02:00 eta UTC+03:00
Hiri senidetuak	Burlington, Marrickville (en) , Steyr (en) , Belém (Pará), Belo Horizonte, Natal, Valinhos, São Pedro do Butiá, Villa Alemana, Concepción, Třebechovice pod Orebem, Haapsalu City (en) , Chartres, Grenoble, Paray-le-Monial, Estrasburgo, Kolonia, Atenas, Kalocsa (en) , Asis, Brescia, Civitavecchia, Conversano, Florentzia, Greccio, Lazio, Milan, Montevarchi, Orvieto, Pavia, Pratovecchio, San Miniato, Sant'Anastasia, Umbria, Verona, Madaba, Għajnsielem, Monterrey, Rabat, Haga, Sarpsborg, Cusco, Częstochowa, Lisboa, San Petersburgo, Pretoria, Kordoba, Leganés, Zaragoza, Yalvaç (en) , Abu Dhabi, Glasgow, Joplin (Missouri), Orlando, Sacramento, Benevento, Gaeta, Montpellier, Gallipoli, Montesarchio, Barranquilla, Palermo eta Vladimir
Hizkuntza ofiziala	arabiera
	bethlehem-city.org

Betleem^[1] (arabieraz: بيت لحم‎, Bayt Laḥm, euskaraz: «haragiaren etxea»; hebreeraz: בית לחם‎, Bet léḥem/Bet láḥem, euskaraz: «ogiaren etxea») Jerusalemdik 10 km hegoaldera dagoen hiri palestinarra da.

Judeako mendietan dago, Zisjordanian, eta gaur egun 25.000 biztanle ditu. Munduko kristau komunitate zaharrenetarikoa bertan bizi da, eta historian zehar kristauak izan dira bertako biztanle gehienak, baina gaur egun musulmanek aurrea hartu diete.

Kristauentzat Betleemek esanahi garrantzitsua dauka, bertan jaio baitzen Jesus. Judaismoarentzat ere garrantzitsua da, bertatik gertu baitago Jakob aitalehenaren emazte Rakelen hilobia. Konstantino Handia enperadoreak 330ean eraiki zuen Natibitatearen basilika, Kripta Santua deituriko zulo baten gainean. Tradizioaren arabera, leku horretan bertan jaio zen Jesus. Baliteke hau izatea munduko kristau eliza guztien artean zaharrena.

Klima aldatu

Datu klimatikoak (Betleem)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	12	13	16	22	26	28	30	30	28	26	20	14	22.1
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	5	5	7	10	14	17	19	19	17	15	11	7	12.2
Euri egunak (≥ 1 mm)	12	11	9	4	2	0	0	0	0	3	7	11	59
Elur egunak (≥ 1 mm)	1	1	0	0	0	0	0	0	0	0	0	1	3
Iturria: myweather2.com^[2]

Alkateak aldatu

Mikhail Abu Saadeh – 1876
Khalil Yaqub – 1880
Suleiman Jacir – 1884
Issa Abdullah Marcus – 1888
Yaqub Khalil Elias – 1892
Hanna Mansur – 1895–1915
Salim Issa al-Batarseh – 1916–1917
Salah Giries Jaqaman – 1917–1921
Musa Qattan – 1921–1925
Hanna Ibrahim Miladah – 1926–1928
Nicoloa Attalah Shain – 1929–1933
Hanna Issa al-Qawwas – 1936–1946
Issa Basil Bandak – 1946–1951
Elias Bandak – 1951–1953
Afif Salm Batarseh – 1952–53
Elias Bandak – 1953–1957
Ayyub Musallam – 1958–1962
Elias Bandak – 1963–1972
Elias Freij – 1972–1997
Hanna Nasser – 1997–2005
Victor Batarseh 2005–2012^[3]
Vera Baboun – 2012–2017^[4]
Anton Salman – 2017–2022^[5]
Hanna Hanania – 2022 – gaur egun^[6]

Kultura aldatu

Hezkuntza aldatu

Palestinako Estatistika Bulego Zentralaren arabera, 1997an, Betleemgo 10 urtetik gorako biztanleriaren % 84 gutxi gorabehera alfabetatua zen^[7]. 2006an, 135 eskola zeuden Betleemgo Gobernazioan^[8].

Betleemgo Unibertsitatea 1973an sortu zen. Hezkuntza-erakunde katolikoa da, erlijio guztietako ikasleei irekia^[9].

Kulturguneak eta museoak aldatu

1991n sortu zen Palestinako Ondare Zentroa Betleemen dago. Palestinako brodatuak, artea eta folklorea gorde eta sustatzea du helburu^[10].

Lau museo daude hirian:

Natibitatearen Antzokia eta Museoak Jesusen bizitzako etapa esanguratsuak irudikatzen dituzten hiru dimentsioko 31 maketa eskaintzen dizkie bisitariei.
Badd Giacaman museoa oliba olioaren ekoizpenaren historiari eta prozesuari eskainia dago.
Baituna al-Talhami museoa Betleemgo kulturari eskainia dago.
Natibitatearen Nazioarteko Museoa UNESCOk sortu zuen, «kalitate artistiko handia giro iradokitzaile batean» erakusteko^[11].