Lapuebla de Labarca

Lapuebla de Labarca
	Araba, Euskal Herria
	Lapuebla de Labarcako udaletxea.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Araba
Eskualdea	Arabako Errioxa
Izen ofiziala	Lapuebla de Labarca
Alkatea	Maria Teresa Cordoba Fernandez ; (Lapuebla Avanza)
Posta kodea	01306
INE kodea	01033
Herritarra	lapueblar
Kokapena
Koordenatuak	42°29′45″N 2°34′16″W / 42.495833333333°N 2.5711111111111°W
Azalera	5,99 km²
Garaiera	430 metro
Distantzia	51 km Gasteiza
Demografia
Biztanleria	859 (2024); −6 (2023)
Dentsitatea	143,17 bizt/km²
Hazkundea; (2003-2013)	-% 4,28
Zahartze tasa	% 17,62
Ugalkortasun tasa	‰ 50
Ekonomia
Jarduera tasa	% 79,09 (2011)
Genero desoreka	% 9,21 (2011)
Langabezia erregistratua	% 10,49 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 28.33 + % 11.64 hartzaile (2021)
Kaleko erabilera	% (2021)
Etxeko erabilera	% 8.52 (2021)
Datu gehigarriak
Sorrera data	1631
Webgunea	www.lapuebladelabarca.eus

Lapuebla de Labarca^[5] Arabako hegoalde-hegoaldeko udalerri bat da. Arabako Errioxako kuadrillan dago, lurralde historikoko hegoaldeko mugan, Gasteiztik 51 bat kilometrora, Ebro ibaiaren ezker bazterrean. Herritik bertatik abiatzen da ibaia zeharkatzen duen zubia, 1939an eraikia, Araba eta Errioxa lotzen dituena.

Geografia

Toloñoko mendilerroaren hegoaldean dago, Ebro ibaiaren ezkerraldean. Arabako udalerri hegoaldekoena da.

Udalerri mugakideak

Iparraldean: Guardia.
Hegoaldean: Fuenmayor (Errioxako Autonomia Erkidegoa).
Ekialdean: Guardia.
Mendebaldean: Cenicero (Errioxako Autonomia Erkidegoa).

Historia

Ebro ibaia zeharkatzeko gune garrantzitsuan dago, 6 kilometrora iparraldera Guardia baitago, eta hegoaldera Fuenmayor eta San Vicente de la Sonsierra baitaude. Lapuebla de Labarca Guardiako udalerrian barne izan zen 1631ko ekainaren 11ra arte. Garai hartan lortu zuen hiribildu titulua, hiri-izendapena, alegia. Hortaz, Arabar Errioxako udalerririk gazteena dugu Lapuebla.

Ekonomia

Arabako Errioxako herri gehienen antzera, Lapuebla de Labarcako ekonomiaren zutarria ardoaren ekoizpena da. Nabarmentzekoak dira herriko COVILA ardo-kooperatiba eta beste hainbat upeltegi.

Demografia

Herriko biztanleria nahiko konstante mantendu zen XX. mendean zehar. 1900ean 810 biztanle zituen herriak, eta 2019an 865 biztanle.^[6] Azken urteetan gorabeherak izan dira biztanlerian, baina inoiz ez dira 900 biztanle baino gehiago izan, ez eta 700 baino gutxiago ere.

Arabako Errioxako biztanleria-dentsitate handiena duen udalerria da.

Lapuebla de Labarcako biztanleria

Politika

Sakontzeko, irakurri: «Hauteskundeak Lapuebla de Labarcan»

Udal hauteskundeak

Lapuebla de Labarcago udalbatza
Alderdia		2019		2023
Alderdia		Zinegotziak	Boto kopurua	Zinegotziak	Boto kopurua
	Lapuebla Avanza (LA)	4 / 7	248 (% 43,51)	5 / 7	310 (% 55,76)
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	3 / 7	237 (% 41,58)	2 / 7	181 (% 32,55)
	Euskal Herria Bildu (EH Bildu)	0 / 7	59 (% 10,35)	0 / 7	61 (% 10,97)
	Euskadiko Alderdi Sozialista-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE)	0 / 7	20 (% 3,50)	0 / 7	0 (% 0)
Datuen iturria: Hauteskundeen emaitzak alea.eus webgunean

Alkateak

Hauek izan dira Lapuebla de Labarcako azken alkateak:

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia^[7]
Antonio Muro Aguirre^[7]^[8]^[9]	1979	1983		Euzko Alderdi Jeltzalea
Alvaro Medrano Fuertes^[7]^[9]	1983	1987		Euzko Alderdi Jeltzalea
Gregorio Garrido Gonzalez^[7]	1987	1991		Euzko Alderdi Jeltzalea
Gregorio Garrido Gonzalez^[7]	1991	1995		Euzko Alderdi Jeltzalea
Gregorio Garrido Gonzalez^[7]	1995	1995 ^a		Euzko Alderdi Jeltzalea
Jesus Francisco Muro Najera^[7]	1995	1999		Euzko Alderdi Jeltzalea
Jesus Francisco Muro Najera^[7]	1999	2003		Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna
Francisco Chavarri Grijalba^[7]	2003	2007		Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna
Daniel Espada Garrido^[7]^[10]^[11]^[12]	2007	2011		Euzko Alderdi Jeltzalea
Daniel Espada Garrido^[7]^[13]^[12]	2011	2015		Euzko Alderdi Jeltzalea
Maider Murillo Treviño^[7]	2015	2019		Euzko Alderdi Jeltzalea
Maria Teresa Cordoba Fernandez^[7]^[14]	2019	2023		Lapuebla Avanza
Maria Teresa Cordoba Fernandez^[14]^[15]	2023	Jardunean		Lapuebla Avanza

^a Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu.

Garraioa

Araba Bus sareko lineak zerbitzua ematen dio udalerri honi:

Araba Bus

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
11	Logroño (geltokia)	Logroño (Portales) • Casablanca • Serna • Asa • Campillar • Guardia (hotel-gasolindegia) • Guardia • Lapuebla de Labarca (markesina) • Lapuebla de Labarca (Kale Nagusia) • Eltziego • Mañueta	Eskuernaga

Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak linea bat ditu udalerrian:

Eskualdeko Garraioa

Zerbitzua	Hasiera	Ibilbidea	Amaiera ⁠
22	Guardia Leza Osp.	Oion • Ekora • Binasperi • Lantziego • Kripan • Bilar • Serna • Asa • Campillar • Mañueta • Eskuernaga • Samaniego • Lapuebla de Labarca • Eltziego • Paganos • Nabaridas • Leza	Guardia Leza Osp.

Kultura

Hizkuntza

Gaur egun gaztelania da nagusi. Ezin dugu zehaztu bertako jatorrizko euskara noiz galdu zen. Hala ere, Lapuebla de Labarcako euskara galtzea nonbait IX. eta XVI. mendeen artean kokatzen da.

Aipatzekoa da 1978. urtetik Assa ikastola dela herriko eskola bakarra. Bertan, eskualde osoko 300 bat ikaslek ikasten dute gaur egun, 2-18 urte bitartekoak. Halaber, Ttiki-Ttaka elkarteak herri honetan du biltokia, Arabar Errioxako euskaldun guztiei zabalik dagoena.

1994, 1999 eta 2014ko Araba Euskaraz festaren ekitaldiak ospatu ziren herrian, Non eta mugan eta Uztaz uzta lelopean, hurrenez hurren. 2014ko Araba Euskaraz ere Lapueblan ospatzekoak dira.

Jaiak

Abuztuaren 24an San Bartolome herriko patroiaren omenezko jaiak ospatzen dira. Jaien ikurra Bartolo deituriko pertsonaia da, ardogile gisa jantziriko panpina, ardo-kupelaren eta ikurrinaren alboan ezartzen dena.
Uztaberri Eguna: otsaileko bigarren larunbatean ospatzen da urtero. Egun horretan upeltegiek ateak irekitzen dizkiete bisitariei, ardo berria dasta dezaten, eta beste hainbat jarduera antolatzen dira, ardoarekin eta mahastizaintzarekin lotuta.
Maiatzaren 15ean, San Isidro eguna ospatzen da, nekazarien zaindaria. San Bartolome Peñak antolatzen du jaia.
Herriko beste jai bat La Povedako erromeria da, Ebro ibaitik hurbil dagoen arboladi batean ospatzen dena.

Ondasun nabarmenak

Jasokundeko Andre Mariaren eliza
Lapuebla de Labarcako pikota.^[16]

Lapueblar ospetsuak

Pedro Cordoba Samaniego (1871-?), musikagilea eta musika-zuzendaria.^[17]
Salvador Velilla Cordoba (1945-), idazlea eta Arabako ondarearen ikerlaria.
José María Pérez Medrano (1920-2008): futbol-jokalari profesionala 1940-1950 hamarkadan.

Erreferentziak

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
↑ Euskararen Adierazle Sistema. Euskara-gaitasuna adinaren eta sexuaren arabera. EAE (eskualdeka/udalerrika). Eusko Jaurlaritza.
↑ «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
↑ Lapuebla de Labarca Euskaltzaindiaren webgunean
↑ «Instituto Nacional de Estadística. (Spanish Statistical Institute)» www.ine.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-24).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública:» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).
↑ (Gaztelaniaz) «La ilusión de aquellos Alcaldes de hace 40 años» Blog Rioja Alavesa (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
↑ ^a ^b «Lapuebla de Labarca» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).
↑ (Gaztelaniaz) «Miles de personas catan en Lapuebla de Labarca la nueva cosecha en el 'Uztaberri Eguna'» El Correo 2008-02-10 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).
↑ (Gaztelaniaz) «Lapuebla de Labarca ensalza la labor de los regantes con el Racimo de Oro» El Correo 2009-11-15 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) «El Tribunal de Cuentas descarta juzgar la gestión del exalcalde de Lapuebla de Labarca» El Correo 2021-04-26 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).
↑ (Gaztelaniaz) «Localizan en el Ebro el cadaver del joven desaparecido en Lapuebla de Labarca» El Correo 2013-12-19 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).
↑ ^a ^b (Gaztelaniaz) «Amado Martínez de Iturrate gana en Erriberabeitia con Ribera Baja Bizirik» Gasteiz Hoy 2023-05-28 (Noiz kontsultatua: 2023-05-30).
↑ (Gaztelaniaz) «Todos los alcaldes y alcaldesas de Álava, pueblo a pueblo» Diario de Noticias de Álava 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2024-01-21).
↑ (Gaztelaniaz) «Urkamendiak Euskal Herrian» Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2024-10-23).^{[Betiko hautsitako esteka]}
↑ «Córdoba Samaniego, Pedro» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa

Datuak: Q1445242
Multimedia: Lapuebla de Labarca / Q1445242
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Lapuebla Labarka

[Udalbiltza-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.

[2] Euskararen Adierazle Sistema. Euskara-gaitasuna adinaren eta sexuaren arabera. EAE (eskualdeka/udalerrika). Eusko Jaurlaritza.

[3] «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[4] «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).

[5] Lapuebla de Labarca Euskaltzaindiaren webgunean

[6] «Instituto Nacional de Estadística. (Spanish Statistical Institute)» www.ine.es (Noiz kontsultatua: 2020-04-24).

[:0-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m (Gaztelaniaz) «Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública:» www.mptfp.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-03-21).

[8] (Gaztelaniaz) «La ilusión de aquellos Alcaldes de hace 40 años» Blog Rioja Alavesa (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).

[:1-9] «Lapuebla de Labarca» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-13).

[10] (Gaztelaniaz) «Miles de personas catan en Lapuebla de Labarca la nueva cosecha en el 'Uztaberri Eguna'» El Correo 2008-02-10 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).

[11] (Gaztelaniaz) «Lapuebla de Labarca ensalza la labor de los regantes con el Racimo de Oro» El Correo 2009-11-15 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).

[:2-12] (Gaztelaniaz) «El Tribunal de Cuentas descarta juzgar la gestión del exalcalde de Lapuebla de Labarca» El Correo 2021-04-26 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).

[13] (Gaztelaniaz) «Localizan en el Ebro el cadaver del joven desaparecido en Lapuebla de Labarca» El Correo 2013-12-19 (Noiz kontsultatua: 2023-02-11).

[:3-14] (Gaztelaniaz) «Amado Martínez de Iturrate gana en Erriberabeitia con Ribera Baja Bizirik» Gasteiz Hoy 2023-05-28 (Noiz kontsultatua: 2023-05-30).

[15] (Gaztelaniaz) «Todos los alcaldes y alcaldesas de Álava, pueblo a pueblo» Diario de Noticias de Álava 2023-06-18 (Noiz kontsultatua: 2024-01-21).

[16] (Gaztelaniaz) «Urkamendiak Euskal Herrian» Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2024-10-23).^{[Betiko hautsitako esteka]}

[17] «Córdoba Samaniego, Pedro» Auñamendi Eusko Ikaskuntza (Noiz kontsultatua: 2020-04-12).

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]