Wikipedia

Lankide:Markelcrespo/Deustu

  Categoría:Wikipedia:Artículos con ficha sin actualizar Txantiloi:Ficha de entidad subnacional

Deustu (: Deustu) Bizkaiko hiriburuko (Espainia) Bilboko administrazio-barrutietako 1. barrutia da. 49 193 biztanle ditu (2019) eta 4,96 km ²-ko azalera.[1][1]

Auzoek 3,00 km ² besterik ez dute okupatzen, eta gainerako lursaila Artxanda mendiaren eta Banderas mendiaren hegalak dira.

Arangoiti, Ibarrekolanda, San Ignazio -Elorrieta eta San Pedro auzoetan banatzen da.[2] Deustuko San Pedro elizatea udalerri independentea izan zen 1925eko urtarrilaren 1a arte. Egun horretan, Bizkaiko hiriburuak bere azalera erantsi zion hiribildua hedatzen jarraitzeko.

Barrutia ikasle-giroko eskualde gisa ezagutzen da, Euskal Herriko Unibertsitateko Ekonomia eta Enpresa Fakultatearen, Hizkuntza Eskola Ofizialaren eta, bereziki, Deustuko Unibertsitatearen egoitza baita, baita zenbait ikastetxeren egoitza ere.[3]

Kokalekua aldatu

Barrutia Bilboko ipar-mendebaldeko muturrean kokatzen da, iparraldean Sondikako eta Erandioko udal mugapeak dituela; ekialdean Uribarriko 2. barrutia eta hegoaldean eta mendebaldean Abando 6. barrutiak eta Basur-Zorrotza banatzen ditu Bilboko itsasadarra.

Historia aldatu

Elizatea aldatu

 
Deustuko antzinako elizateko armarria.

Ezer gutxi dakigu Deustuko elizateaz, Espainiako Gerra Zibilean dokumentazio asko suntsitu baitzen. Hala ere, Larrako dorrearen zati bat geratzen da (Sarrikoko parkera eramana), eta badakigu Deustuko San Pedro parrokia XIV. mendekoa dela. Deustuko kokalekuak baserri gutxi batzuk izan zituen XVI. mendetik aurrera, eta gero eta gehiago hazi ziren, portu- eta arrantza-jarduerak izanik jarudera nabarmenenak. XVIII. mendean, populazioa nekazaritzakoa zen nagusiki, eta garia eta mahatsak landatzen ziren batez ere.

1752an eraiki zen elizateko lehen udala. Ondoren, 1888an eraikitako beste eraikin bat izan zuen, gerra zibilean eraitsi zena. Bizkaiko Batzar Nagusietako 35. aulkia dagokio udalerriari. Tradizioz, errepublika bitan banatzen zen, Erribera, arrantza- eta merkataritza-izaerarekin, eta etxe nabarirekin, hala nola Goossenetakoa, eta Goierri, barne- eta landa-eremua, non ezagunak bertako txakolinak eta tomateak.

XIX. mendearen amaieran, bultzada handia jaso zuen eskualdeak, Bilbo eta Areetako bainuetxea lotzen zituen trena (Getxo) ezarri zelako. Horrek aukera ematen zien herritarrei beren produktuekin Bilboko Erriberako merkatura hurbiltzeko, lehen oinez edo zaldiz egiten zen ibilbidea erraztuz. Trenbidearen proiektua 1872tik bazegoen ere, 1897ko ekainaren 1a arte ez zen martxan jarri.

Bilboko anexioa aldatu

 
Tigrea, eraikin enblematikoa.

1924ko urriaren 29an, Errege Dekretu batek Deustuko elizatea desagertzea eta Bilboko hiribilduari atxikitzea ezartu zuen, 1925eko urtarrilaren 1ean gauzatuko zena. Dekretu berean, gainera, Begoña eta Erandioko Lutxana eransteko agindu zen. Deustuko Elizateko Udala Bilboko Hiribilduari atxikitzeko aktan, orduko Bilboko alkate Federico Moyuak eta Deustuko toki entitate txikiko Auzo-Batzordeak parte hartu dute.[4]

Hurrengo urteetan, Ricardo Bastida arkitektoak hainbat plan egin zituen lehen hiri-egitura zehazteko. Bilboko industria-eztanda, XX. mendearen erdialdean, txabola batzuk sortu zituen Banderas mendiaren magalean. 1950. urtearen hasieran, Francisco Francok ingurua ikusi zuen, eta etxebizitza kaskar horiek eraisteko eta langileen bizitegi-auzo bat eraikitzeko agindu zuen. Proiektu hori hurrengo hamarkadan gauzatu zen eta ia lursail eraikigarria agortu zuen.

1932 eta 1936 bitartean, Deustuko zubiaren lanak gauzatu ziren, auzoa Abandorekin lotzen duen zubi altxagarria. Frankismoaren garaian Generalisimoaren zubia deitzen zioten.

1968an bokale bat jarri zen martxan, ipar-mendebaldetik Deustuko ubidea izenez ezagutzen den itsasadarrari lotua, Bilboko portuko trafikoa arintzeko asmoz. Horrekin sortu zen Zorrotzaurreko penintsula.[5]

Auzoak aldatu

Ofizialki, barrutia lau auzotan banatzen da, nahiz eta tradizionalki lekukoak frakzio txikiagotan banatu ohi dute. Hala, Enekuri, Zorrotzaurre eta San Ignazio sortzen dira, besteak beste.

Arangoiti aldatu

 
Arangoitiko Gorbea kalea.

Arangoiti da barrutiko auzorik txikiena eta biztanle gutxien dituena: 4304 biztanle eta 0,13 km ².[6] Hori biztanleria dentsitate handieneko auzoak ere egiten du, 33108 biztanle/km ². Banderas mendiaren magalean dago (223 m), eta Deustu-Erriberako San Pedro auzoarekin bakarrik egiten du muga. Harekin komunikatzen da oinezkoentzako sarbideen eta igogailu baten bidez. Igogailua 2007. urtearen erdialdean zaharberritu zen.[7]

1959az geroztik, auzoan zegoen Euskal Herriko Unibertsitateko Irakasle Eskolaren egoitza. Eraikin hori eraitsi egin zuten Leioa-Erandioko unibertsitate guneara joatean. Orubean zenbait etxebizitza bloke eraiki dira.[8]

Ibarrekolanda aldatu

Ibarrekolanda barrutiaren erdian dagoen auzoa da. Iparraldean San Inazio-Elorrieta, hegoaldean, Deustu-Erriberako San Pedro, mendebaldean Deustuko ubidea eta ekialdean Banderas mendia ditu mugakide. 10 183 biztanle eta 0,39 km ditu.[6] XX. mendearen erdialdera arte auzoa baratzeak, baserriak eta Bilboko burgesiaren txaleta zen. Horien artean aipagarria da Sarrikoko finka, Zubiriako kondeetakoa, gaur egun parkea eta Euskal Herriko Unibertsitateko Ekonomia eta Enpresa Fakultatea.


Sarriko deitzen zaio auzo horri, gaur egun Euskal Herriko Unibertsitateko Ekonomia eta Enpresa Fakultatea dagoen finka zahar baten izena. Auzoko metro-geltokiak Sarriko izena du.

San Inazio-Elorrieta aldatu

San Ignazio-Elorrietak (euskaraz San Inazio-Elorrieta) 13 712 biztanle ditu, 0,65 cm ² -ko azaleran, eta 21 095 biztanle/km ² -ko biztanle-dentsitatea du.[6] Auzo modernoaren jatorria 1950eko hamarkadan dago, eta San Ignacio de Loyola izenarekin eraiki zuen Etxebizitza Ministerioak, Gerra Zibilaren ondoren Nerbioi ibaiaren arroaren berrindustrializazio handiaren ondorioz immigrazio asko etorri zelako. Horretarako, inguru hartan bizi ziren lursail, laborantza eta baserri gehienak bota egin ziren etxebizitza berriak eraikitzeko, eta baserri gutxi batzuk baino ez ziren bizi Elorrietan eta Banderas mendiaren magalean. Mende hasieran eraiki zen Elorrietako Etxe Handia ere zutik egon zen.

Elorrieta auzoa 1897. urtekoa da. Bertan Deustuko hiltegia kokatu zen, Erandioko udalerriarekin muga egiten duen ondoan.

Deustuko zabalgunean kokatuta, paduraz eta baserriz beteta, San Inazio gerra zibil ostean eraiki zuten. Elorrieta auzoaren ipar-mendebaldeko muturrean Espainiako lehen araztegia egon zen ere. Araztegi hori, neurri batean, kolera-epidemia baten ondorioz egin zen, eta uraren kalitatea eta haren tratamendua hobetzeko beharra bultzatu zuen. Lanak 1895ean hasi eta 1903an amaitu ziren, Recaredo de Uhagónen agindupean. Gerra Zibilaren ondoren, Deustuko barrutira mugatu zen haren erabilera. Pixkanaka, erabilerarik gabe utzi zen 1996an espoliatu zen arte. Gaur egun, Eusko Jaurlaritzak berrezarri eta deklaratu du ponpa-etxetik geratzen dena kultura ondasun bezala.

Auzoan beisbol talde bat dago, San Inazio Beisbol Elkartea, Ohorezko Mailan, kategoria nazional gorena. Taldea etxeko jokatzen du Errekaldeberriko kiroldegiko zelaian du.[9]

Deustu Doneperiaga-Deustuibarra aldatu

 
Deustuko Unibertsitateak, Iberdrola dorretik ikusita, Deustu-Erriberako San Pedro auzoaren ekialdeko muturra markatzen du.

Deustu Doneperiaga - Deustuibarra barrutiko auzorik zabalena eta jendetsuena da. 20 734 biztanle ditu eta 1,89 km ² -ko azalera, hau da, 10 970 bizt./km2.[6]

Auzoan Deustuko San Pedro eliza dago, euskal estilo gotikokoa, elizateko jatorrizko gunea izan zena.

Zorrotzaurre aldatu

Artikulu nagusia: «Zorrozaurre»

Zorrotzaurre (euskaraz eta ofizialki: Zorrotzaurre) Deustuko ubidearen indusketaren ondoren sortu zen penintsularen izena da. 601 433 m2-ko azalera du eta 452 biztanle. Izena Zorrotzaren konposatua da, Zorroza itsasadarraren beste aldean dagoen auzoa eta aurre, aurrean dagoena. Deustu-Erriberako San Pedro auzoaren parte da, nahiz eta tradizioz aparteko auzotzat hartu izan den.

 
Zorrotzaurre.

Penintsula XX. mendearen hasieran hasi zen garatzen, Deustuko kanala ireki ondoren, industria-hedapenaren bitartean. 1950eko hamarkadan izan zuen goraldia. Garai hartan, 500 langile baino gehiago zeuden fabrika akoitzean, langileentzako jatetxeak eta auto-ilarak zeuden trafikoan. Baina 1970ean, enpresa asko probintziako beste lekuetara joan ziren, eta gutxi batzuk geratu ziren auzoan, oraindik daudenak.

1989an hasi zen auzoa berritzeko ideia. Hurrengo urteetan, parke teknologiko batean lursaila okupatzeko aukerak aztertu ziren, baita Abandoibarrako pasealekuak eta luxuzko gurutzaontzientzako enklabe bat ere. 2003an, Zorrotzaurreko Hirigintza Garapenerako Batzorde Kudeatzaileak Zaha Hadid arkitektoa hautatu zuen, Pritzker arkitektura-saria irabazi zuena. Haren taldeak 2007ko urriaren 5ean aurkeztu zuen plan zuzentzailea, penintsula uharte bihurtzeko prozesua ezartzen duena, Deustuko ubideak 75 metroko zabalerarekin jarraituko baitu, arrazoi hidrologikoengatik (hasiera batean, Abozako lotunea izan zen).[10][11]

Aurreikuspenen arabera, obrak 2010ean hasiko ziren, 291 milioi euroko kostuarekin, etxebizitzak kontuan hartu gabe. Beraz, 1425 milioi euroko inbertsioa aurreikusi da.[1] Bestalde, esan da 200 etxebizitza zutik mantenduko direla, "alde zahar"-a adibidez, egungo bizilagunen kexen ondorioz, eraikin enblematiko batzuk zaharberritzea eskatzen baitzuten.[12]

 
IMQ Zorrotzaurre Klinika.

Zorrotzaurreko uhartean hainbat etxe orratz eraikiko dira, hainbat enpresentzat bideratuko direnak. Gainera, baieztatu egin zen IMQk klinika bat eraikiko zuela Zorrotzaurren. Klinika horretako eraiki prozesua 2009an hasi zen, eta, amaitu ondoren, uhartearen inguruko lehen eraikin berrietako bat da.[13]

Zerbitzu publikoak aldatu

Liburutegiak aldatu

Barrutiak udal sareko bi liburutegi ditu: Deustukoa eta San Ignaziokoa. Lehena 1998an inauguratu zen eta erietxe zahar batean sartu zen. Bestalde, San Ignazioko Liburutegia sareko zaharrenetakoa da, 1966an inauguratu baitzen. Birmoldaketak izan zituen 1986an eta, azkenik, 1996an, azalera nabarmen handitu zenean. Biak barrutiko arteria nagusian daude, Agirre Lehendakariaren etorbidean, eta bien artean ia 40 000 dokumentu biltzen dituzte, liburuen, aldizkako argitalpenen eta ikus-entzunezko materialaren artean. Gainera, Euskal Herriko Unibertsitateko Ekonomia eta Enpresa Fakultateko liburutegia dago.

Kirol instalazioak aldatu

Barrutiak bi kiroldegi konplexu ditu Deustu-Erriberako San Pedron eta San Ignazio-Elorrietan. Lehenengoa —Deustuko kiroldegia— Euskalduna zubiaren aurrean dago, 1987an eraiki eta 2004ko udan birmoldatu zuten.[14] Gimnasio gune bat, pabiloi estali bat, belar, sauna eta squash pista bat ditu.[15] Bestalde, San Ignazioko kiroldegiak belar artifizialeko futbol zelaia du, baita teniseko pistak, gimnasioak, frontoiak eta balet aretoa ere.[16] Kiroldegi honen pareko orube batean 2.000 lagunentzako izotz jauregia eraikitzeko proiektua dago, baina geldirik dago.[17]

Deustuko kanala aldatu

Deustuko ubidea ur artifizialeko beso bat da, ipar-mendebaldeko hego-ekialdera begira dagoena eta barrutia erabat zatitzen duena. Eratu zen penintsulari Deustuko Erribera edo Zorrotzaurre deitzen zaio.

Hiribildua anexionatu eta hurrengo urteetan proposatu zen sektorean kanal bat irekitzeko aukera, «ibarra hobeto aprobetxatu itsas- eta merkataritza-zerbitzurako», Bilbo Hiri Hedapenerako Proiektuak dioenez, Begoña, Deustu eta Erandioren zati bat erantsiz, 1929an Segurola eta Odriozola arkitektoek idatzia. Ondoren, gaur egungo ibilgua aldatzeko edo berria eraikitzeko aukerak jaitsi ziren. Lehenengoa baztertu egin zen, ibaiertzeko eraikinak eraistea eskatzen baitzuen, eta, gainera, bigarren aukerak trazadura zabalagoa ahalbidetzen zuelako, eta, gainera, Elorrieta eta Olabeagako bihurguneak saihesten zirelako, nabigazioa zailtzen baitzuten.

Hasierako proiektua 1929an onartu zen, baina gerra zibila hurbil zegoenez, lanak bertan behera utzi ziren bi hamarkada geroago beste proiektu bat onartu arte. Lanak bi etapatan hasi ziren, lehena 1950eko urriaren 11an hasi eta bigarrena urtebete geroago. Kanala Euskaldunako ontzioletatik Elorrietaraino zabalduko zen, 130 m-ko zabalerarekin hasierako bihurgunean eta 100 m-raino bokalean; 2936 metroko luzerarekin ezkerraldean eta 2409koa eskuinaldean, eta zazpi metroko sakonerarekin itsasbeheraren azpian. Kanala 1968ko abuztuan zegoen funtzionatzen, eta oraindik 400 metro falta ziren erabat irekitzeko.[18]

Kanala 2006ko otsailaren 7ra arte egon zen martxan, Bilboko portuko handitzeak iraun zuten bitartean. Fri River ontziaren irteerarekin (3051 altzairuzko bobina deskargatu zituena), amaitu egin ziren herriko portuko jarduerak, Zorrotzako kaia izan ezik, oraindik ere martxan dagoena.[19]

Zubiak aldatu

Barrutia hiribilduari lotuta dago bi zubi, oinezkoentzako pasabide bat eta etorbide bati esker.

Deustuko zubia aldatu

Artikulu nagusia: «Puente de Deusto»
 
Deustuko zubia, Iberdrola dorretik.

Deustuko zubia zubi altxagarria da, eta Deustuko San Pedro-Erribera auzoa Abando barrutiarekin lotzen du, Abando eta Indautxu auzoen arteko mugan. 1936ko abenduaren 13an eraiki zuten, Ignacio de Rotaeche ingeniariaren agindupean, baina sei hilabete geroago uztiatu zen, Gerra Zibilean.[20] Berreraikuntza 1937ko amaieran amaitu zen, aurreko planei eutsiz.

Euskalduna zubia aldatu

Artikulu nagusia: «Puente Euskalduna»

Euskalduna zubia ontziola homonimoen gainean dago, eta, Deustuko zubiak bezala, Deustuko San Pedro-Erribera eta Abando lotzen ditu. 1997ko apirilaren 18an inauguratu zen. Javier Manterolaren obrak kurbatura esanguratsua du, bi gurdibideko galtzada eta espaloi estalia.[21]

Garraio publikoa aldatu

Deustu hiriko eta probintziako garraio publikoko zerbitzuen sare zabalari esker komunikatzen da.

Autobusa aldatu

Bilbobus, hiri-autobusen zerbitzuak, barrutia hirigunearekin lotzen du, baina inguruko beste auzo batzuetara ere igarotzen da. Bestalde, Bizkaibusek, Bizkaiko autobus-zerbitzuak, hainbat linea eta geltoki ditu barrutian, batez ere Abandotik Munguialdeko udalerrietara, Eskuinaldera eta Euskal Herriko Unibertsitateko Leioa-Erandioko unibertsitate gunera doazen lineetan.

Bilboko metroa aldatu

 
Sarrikoko geltokia.

Barrutiko Bilboko metroaren obrak herrian egin ziren lehenetakoak izan ziren, eta ondoren Abandon egindakoak. 1989an hasi ziren lanak, eta sarea 1995eko azaroaren 11n inauguratu zen. Gaur egun Deustutik pasatzen da 1. eta 2. lineen enborra, eta hiru geraleku daude: Deustu, Sarriko eta San Inazio. Bi lineak bitan banatzen dira Erandio eta Barakaldoko udalerrietan jarraitzeko. Estazio guztiak barrutiko arteria nagusian daude, Agirre Lehendakariaren etorbidea. Nabarmentzekoa da barrutiko geraleku bakar batek ere ez duela geltokiko sarrera-fosterito klasikoa, San Inazioko bi ahotan izan ezik.

EuskoTren aldatu

Deustutik abiatzen zen EuskoTrenen 4. linea, eta, Bilboko Alde Zaharretik igaro ondoren, Lezamako udalerriraino iristen zen. Barrutiaren barruan Deustu geralekua Ramón y Cajal kalean eta Unibertsitatea geralekua, Deustuko Unibertsitatetik gertu, kokatzen ziren. Gaur egun, zati hori ez da erabiltzen. Lehenago, Bilbo Plentziarekin Ibarrekolandako (geralekua) eta San Inazioko beste geraleku batzuekin lotzen zuen trenbidearen parte zen.

EuskoTran aldatu

Tranbia Zorrotzaurre uhartera eramateko proiektu bat dago, itsasadarra Euskalduna zubiari erantsitako hegal batetik zeharkatuz. Tranbia auzoan lerro zuzenean ibiliko da, hiribide nagusiari jarraituz. Lau geraleku ere aurreikusi dira.[22]

Ikus gainera aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ a b Consejo de Distrito de Deuso. .
  2. ↑ Plano Callejero. Ayuntamiento de Bilbao.
  3. ↑ Nora Arriola. (1 de diciembre de 2007). Deusto, república independiente. .
  4. ↑ Deustuko argazkiak. Euskonews & Media.
  5. ↑ Casi todo el contenido de la sección Historia está obtenido del sitio www.ibarrekolandatarrak.org
  6. ↑ a b c d Información censal. .
  7. ↑ [Esteka hautsia]
  8. ↑ «Un barrio sesgado por el monte» Bilbao (Ayuntamiento de Bilbao): 4. marzo de 2008.
  9. ↑ Liga Nacional de Béisbol División de Honor 2007. .
  10. ↑ La presión vecinal permitirá que Zorrozaurre siga siendo península. .
  11. ↑ Las obras de urbanización de Zorrozaurre, en Bilbao, que tendrán un coste de 291 millones de euros, comenzarán en 2010. Deia.
  12. ↑ Los vecinos de Zorrozaurre reclaman que se conserven las actuales edificaciones. Gara.
  13. ↑ [Esteka hautsia]
  14. ↑ [Esteka hautsia]
  15. ↑ Polideportivo de Deusto. .
  16. ↑ Polideportivo de San Ignacio. .
  17. ↑ [Esteka hautsia]
  18. ↑ La Ría y el Canal de Deustu. Ayuntamiento de Bilbao.
  19. ↑ El Puerto abandonó ayer el Canal de Deusto tras 38 años de actividad comercial. Deia.
  20. ↑ Ignacio Rotaeche y Velasco. .
  21. ↑ Javier Manterola: Premio Nacional de Ingeniería. Marzo de 2003.
  22. ↑ El tranvía llegará al nuevo Zorrozaurre a través del puente Euskalduna. www.elcorredigital.com.

Kanpoko loturak aldatu

  Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Markelcrespo/Deustu

[[Kategoria:Bizkaiko lehengo udalerriak]] [[Kategoria:Deustu]] [[Kategoria:Gainbegiratu gabeko itzulpenak]]

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lankide:Markelcrespo/Deustu&oldid=9300233"(e)tik eskuratuta