Béla Bartók

Béla Bartók
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Sânnicolau Mare (en) , 1881eko martxoaren 25a
Herrialdea	Hungaria ; Ameriketako Estatu Batuak (1945 -
Heriotza	New York, 1945eko irailaren 26a (64 urte)
Hobiratze lekua	Ferncliff Cemetery (en) ; Farkasréti Cemetery (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: leuzemia
Familia
Aita	Béla Bartók
Ama	Paula Voit
Ezkontidea(k)	Márta Ziegler (en) (1909 - 1923); Ditta Pásztory-Bartók (1923 - 1945)
Seme-alabak	ikusi Péter Bartók; Béla Bartók;
Familia	ikusi Ervin Voit (en) (lehengusu);
Hezkuntza
Heziketa	Gymnasium Grösslingová (en) ; Franz Liszt Musika Akademia ; (1899 - 1903)
Hizkuntzak	hungariera
Irakaslea(k)	László Erkel (en) ; István Thomán (en) ; Hans von Koessler (en)
Ikaslea(k)	ikusi Joseph Kosma; Fritz Reiner; Sándor Veress; György Sándor; Alice Carrard (en) ; Ilona Vincze-Kraus (en) ; Imre Balabán (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	musikagilea, classical pianist (en) , koreografoa, musikologoa, musika-irakaslea, ethnomusicologist (en) , unibertsitateko irakaslea, collector of folk music (en) , musikaria eta piano-jotzailea
Enplegatzailea(k)	Franz Liszt Musika Akademia ; Nyugat (en)
Lan nabarmenak	ikusi Bizarrurdinen gaztelua; String Quartet No. 2 (en) ; String Quartet No. 1 (en) ; Sonata for Two Pianos and Percussion (en) ; Music for Strings, Percussion and Celesta (en) ; Concerto for Orchestra (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Kossuth Saria (1948) ; Grammy Trustees Award (1984) ; Ohorezko Legioko zalduna (1930eko irailaren 17a) ; Honorary Member of the International Society for Contemporary Music ;
Kidetza	Hungariako Zientzien Akademia
Genero artistikoa	opera; musika klasikoa
Musika instrumentua	pianoa
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	unitarismoa
	bartok.hu

Béla Bartók, (Nagyszentmiklós, Banat, 1881eko martxoaren 25a – New York, 1945ko irailaren 26a) hungariar musikagilea izan zen.

Bizitza

Musika Bratislavan lehenbizi eta gero Budapesten ikasi ondoren, azken hiri horretan piano-irakasle izan zen 1907tik aurrera. Zoltán Kodály lagunak bultzaturik, Hungariako kantu herrikoiak eta folklorea, errumaniarra eta eslaviarra bereziki, ikasteari ekin zion. Kodályrekin batean, ikasbidaiak egin zituen Erdialdeko Europako eskualde anitzetan eta, geroago, Afrikan. Modu horretara, herri-musika biltzen zuten hogeita hamar mila disko grabatu zituzten. Bere lehen lanekin batera, folkloreko kanten transkripzioak egin zituen.

Piano-jotzaile gisa bidaia anitz egin zuen bere sorterritik kanpora. 1934an irakasle-postua utzirik, aurrerantzean Budapesteko Etnografia Museoan musika sailaren arduraduna izan zen. Nazismoaren aurkakoa baitzen, 1940an Estatu Batuetara aldatu zen.

Lanak

Bartoken lanak hainbat eragin jaso zituen. Hasieran, Liszten erromantizismoak ukitu zuen (Symphonie Kossuth, 1903); gero, Debussyren inpresionismora hurbildu zen (Imajinak, 1911). Ondoko ikerketa aldian, Stravinskiren espresionismoaren ondoan, Berg eta Schönbergen kromatismoa azaldu zuen. Nolanahi ere, folklorearen eragina nabarmena da beti haren lanean. Bartoken artea, beraz, sintesi- eta asimilazio-ahaleginen adierazlea da. Bai melodia- eta erritmo-sortzaile, bai orkestratzaile gisa, musikagile sendo eta nortasun handikoa da. Bartoken musika, aldi berean, musika landua eta herri-musika da, lirismo oparo eta kontrapuntu sarkorrekoa, politonalitate gero eta konplexuagokoa.

Ahotserako lanen artean nabarmentzekoak dira Hungariar herri kantak (1911), Bizar Urdin-en gaztelua (1911) eta Mandarin miragarria (1919); pianorako lanak Allegro barbaro (1911), Sonatina (1915), Hiru Kontzertu (1926, 1931, 1945), Bi piano eta perkusiorako sonata (1937); harirako idatzitakoen artekoak dira: Biolin eta pianorako bi sonata (1921, 1922), Biolin eta orkestrarako kontzertua (1938), Harirako sei kuarteto (1906, 1940) eta Hari, perkusio eta zelestarako musika (1936), haren lanik ezagunena. Bestalde, Bartoken lan jarraitu etengabearen neurria ematen du bere semeari piano-ikasketetan laguntzearren egin zuen Mikrokosmos (1926-1937) suitea, 156 piezak osatua.

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/30 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Béla Bartók

Datuak: Q83326
Multimedia: Béla Bartók / Q83326

Béla Bartók
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Sânnicolau Mare ^(en) , 1881eko martxoaren 25a
Herrialdea	Hungaria Ameriketako Estatu Batuak (1945 -
Heriotza	New York, 1945eko irailaren 26a (64 urte)
Hobiratze lekua	Ferncliff Cemetery ^(en) Farkasréti Cemetery ^(en)
Heriotza modua	berezko heriotza: leuzemia
Familia
Aita	Béla Bartók
Ama	Paula Voit
Ezkontidea(k)	Márta Ziegler ^(en) (1909 - 1923) Ditta Pásztory-Bartók (1923 - 1945)
Seme-alabak	ikusi Péter Bartók Béla Bartók
Familia	ikusi Ervin Voit ^(en) (lehengusu)
Hezkuntza
Heziketa	Gymnasium Grösslingová ^(en) Franz Liszt Musika Akademia (1899 - 1903)
Hizkuntzak	hungariera
Irakaslea(k)	László Erkel ^(en) István Thomán ^(en) Hans von Koessler ^(en)
Ikaslea(k)	ikusi Joseph Kosma Fritz Reiner Sándor Veress György Sándor Alice Carrard ^(en) Ilona Vincze-Kraus ^(en) Imre Balabán ^(en)
Jarduerak
Jarduerak	musikagilea, classical pianist ^(en) , koreografoa, musikologoa, musika-irakaslea, ethnomusicologist ^(en) , unibertsitateko irakaslea, collector of folk music ^(en) , musikaria eta piano-jotzailea
Enplegatzailea(k)	Franz Liszt Musika Akademia Nyugat ^(en)
Lan nabarmenak	ikusi Bizarrurdinen gaztelua String Quartet No. 2 ^(en) String Quartet No. 1 ^(en) Sonata for Two Pianos and Percussion ^(en) Music for Strings, Percussion and Celesta ^(en) Concerto for Orchestra ^(en)
Jasotako sariak	ikusi Kossuth Saria (1948) Grammy Trustees Award (1984) Ohorezko Legioko zalduna (1930eko irailaren 17a) Honorary Member of the International Society for Contemporary Music
Kidetza	Hungariako Zientzien Akademia
Genero artistikoa	opera musika klasikoa
Musika instrumentua	pianoa
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	unitarismoa

bartok.hu