Wikipedia

Hego-Ekialdeko Asiako Tratatuaren Erakundea

(«Asiako Hego-ekialdeko Elkartea» orritik birbideratua)

Hego-Ekialdeko Asiako Nazioen Elkartea (ingelesez: Association of Southeast Asian Nations edo ASEAN) hego-ekialdeko Asiako gobernuen arteko erakunde bat da, bost herrialdek sortu zutena 1967ko abuztuaren 8an: Thailandia, Indonesia, Malasia, Singapur eta Filipinak. Gaur egun, hego-ekialdeko Asiako 10 herrialdek osatzen dute: Birmania, Brunei, Kanbodia, Filipinak, Indonesia, Laos, Malaysia, Singapur, Thailandia eta Vietnam.

Hego-Ekialdeko Asiako Tratatuaren Erakundea
The ASEAN Way
Datuak
Izen laburraASEAN, အာစီယံ, АСЕАН, アセアン, 东盟, 東協, 亚细安, 東盟, 東盟, 東盟, אסיאן, 아세안, ANASE, АСЕАН, ΕΧΝΑ, آسه‌آن, أسيان, ஆசியான், ఆసియాన్, آسیان, អាស៊ាន, ອາຊຽນ, ආසියාන්, ਆਸੀਆਨ, АСЕАН, АСЕАН eta ANASO
Motatalde geopolitikoa, gobernu arteko erakundea, eskualde erakundea, Konfederazioa eta antzinako zibilizazioa
Jarduera
Kide kopurua10 (2023)
Eskumendekoak
Agintea
Egoitza nagusi
Osatuta
Filipinak
Singapur
Thailandia
Indonesia
1967ko abuztuaren 8a -
Malaysia
1967ko abuztuaren 8a -
Brunei
1984 -
Vietnam
1995 -
Laos
1997 -
Myanmar
1997 -
Kanbodia
1999 -
Historia
Sorrera1967ko abuztuaren 8a
Sortzailea
Indonesia
Malaysia
Filipinak
Singapur
Thailandia
SorlekuaBangkok
Ordezkatzen duAssociation of South-East Asia (en) Itzuli
Jasotako sariak
webgune ofiziala
Facebook: aseansecretariat Twitter: ASEAN Instagram: asean LinkedIn: the-asean-secretariat Youtube: UCOp9ttykdbVr6MEkLJ4ZaJQ Flickr: 65679481@N07 Edit the value on Wikidata
Ez nahasi Asia Hego Ekialdeko Tratatuaren Erakundearekin.

Kide diren herrialdeek 646 milioi biztanle zituzten 2023an, eta 3,43 bilioi euroko urteko BPG,[1] nahiz iturri batzuek 5,7 bilioi dolarreko BPG adierazten duten.[2]

ASEANen helburu nagusiak dira hazkunde ekonomikoa azkartzea eta eskualdeko bakea nahiz egonkortasuna sustatzea. ASEANek foro bateratu bat ezarri zuen Japoniarekin, lankidetza hitzarmen bat du Europar Batasunarekin, eta elkarrizketak hasi ditu Eurasiako Batasun Ekonomikoarekin lankidetza komertzial ofiziala lortzeko.[3] Egoitza nagusia Jakartan du.

ASEANek harreman ohikoak ditu Asia-Pazifikoko eta Asiatik kanpoko beste herrialde batzuekin ere. Shangaiko Elkarlan Erakundearen bazkide nagusia den aldetik, ASEANek aliantza eta elkarrizketa bazkide sare global bat du, eta munduko potentziatzat hartzen da, Asia-Pazifikoko lankidetzarako batasun zentraltzat, eta erakunde nabarmen eta eraginkortzat.[4][5] Nazioarteko gai askotan parte hartzen du eta mundu osoko misio diplomatikoak biltzen ditu.[6][7]

Historia aldatu

Sortzea aldatu

ASEANen aurretik erakunde bat eratu zen 1961eko uztailaren 31n: Ekialdeko Asiako Elkartea (ingelesezko sigla: ASA), taldean zirelarik Thailandia, Filipinak eta Malaysiako Federazioa.[8][9] ASEAN bera 1967ko abuztuaren 8an sortu zen, bost herrialdetako kanpo arazoetako ministroek (Indonesia, Malaysia, Filipinak, Singapur eta Thailandia) ASEANen Adierazpena sinatu zutenean.[10] Adierazpenean jasotzen den bezala, ASEANen helburuak eta xedeak dira hazkunde ekonomikoa, gizartearen aurrerapena eta eskualdearen kultura garapena bizkortzea, eskualdeko bakea, lankidetza eta elkarrekiko laguntza sustatzea interes komuneko gaietan, elkarri laguntza ematea prestakuntza eta ikerketa gaietan, nekazaritza eta industria hobetzeko lankidetzan aritzea, Asiako herritarren bizi maila handitzeko, «Hego Asiari buruzko azterketak» sustatzea, eta nazioarteko erakundeekiko lankidetza estu eta onuragarri bat edukitzea, helburuok hobeki erdiesteko.[11][12]

ASEAN sortzeko sakoneko arrazoien artean egon zen komunismoaren beldurra.[13] Taldeak kohesio handiagoa lortu zuen 1970eko hamarkadaren erdialdean, 1975ean Vietnamgo gerra amaitu ondoren botere oreka aldatu baitzen. 1970eko hamarkadako hazkunde ekonomiko dinamikoak erakundea indartu zuen, eta, horri esker, ASEANek erantzun bateratua eman zion Kanbodiaren eta Vietnamen arteko gerrari, 1979an. ASEANen lehen gailurra, 1976an Balin (Indonesia) egin zena, emaitza ugarirekin amaitu zen, zenbait industria proiekturi buruzko akordioaz eta adiskidetasun eta lankidetza itun bat nahiz konkordia adierazpen bat sinatuta. Gerra Hotzaren amaieran, ASEANeko herrialdeek independentzia politiko handiagoa izan zuten eskualdean, eta 1990eko hamarkadan, ASEAN ahots nagusi bat bihurtu zen eskualdeko merkataritzan eta segurtasun kontuetan.[14]

Hedatzea aldatu

1984ko urtarrilaren 7an, Brunei ASEANeko seigarren kide bihurtu zen,[15] eta 1995eko uztailaren 28an, Gerra Hotza amaiturik, Vietnam zazpigarrena izan zen.[16] Laos eta Myanmar bi urte geroago atxiki ziren, 1997ko uztailaren 23an.[17] Laos eta Myanmarrekin batera sartu behar zen Kanbodia ere, baina 1997an estatu kolpe batek eta beste barne ezegonkortasun batzuek atzeratu egin zuten sarrera.[18] Geroago, 1999ko apirilaren 30ean sartu zen, gobernua egonkortua zelarik.[19]

2006an, ASEANek behatzaile estatusa jaso zuen Nazio Batuen Batzar Nagusian.[20] Horri erantzunez, erakundeak «elkarrizketa bazkide» estatusa eman zion NBEri.[21]

Kidetza urteak aldatu

Herrialde begiraleak:

ASEANen gutuna aldatu

2008ko abenduaren 15ean, estatu kideak Jakartan bildu zirelarik, abian jartzeko urtebete lehenago, 2007ko azaroan, sinatutako gutun bat, «Europar Batasunaren antzeko komunitate batera» hurbiltzeko.[22] Gutunak erakunde juridiko bihurtu zuen ASEAN, eta 500 milioi pertsona biltzen zituen eskualderako merkataritza libreko eremu bakar bat sortu nahi zuen. Indonesiako lehendakari Susilo Bambang Yudhoyonok adierazi zuen: «ASEAN sendotu, integratu eta komunitate bihurtzea gertaera garrantzitsu bat da. ASEANek Asiako eta munduko gaietan zeregin indartsuago bat lortu nahi du, nazioarteko sistema aldaketa sismikoa jasaten ari den une honetan». Klima aldaketaz eta ekonomia asalduraz ari zela, ondorio hau atera zuen: «hego-ekialdeko Asia ez da, jada, 1960 eta 1970eko hamarkadetan izan zen gerrak gordinki zatitu eta nahigabetutako eskualdea».[23]

2008ko finantza krisia mehatxutzat jo zen gutunaren helburuetarako,[24] eta, aldi berean, giza eskubideen aldeko erakunde baten proposamena ere azaldu zuen, 2009ko otsailean egingo zen goi-bileran eztabaidatzekoa. Proposamen horrek eztabaida sortu zuen, erakundeak ez baitzuen ahalmenik izango herritarren eskubideak urratzen zituzten herrialdeei zehapenak jartzeko edo zigortzeko, eta, beraz, haren eraginkortasuna mugatua izango zen.[25] Nolanahi ere, 2009an giza eskubideak babesteko erakunde bat sortu zen ASEANen barruan, ASEANeko gobernu arteko batzorde gisa. 2012ko azaroan, batzordeak ASEANen Giza Eskubideen Adierazpena onartu zuen.[26]

ASEANeko presidentetza txandakatuta hartzen duten herrialde kideek. Ezker aldeko taulan ikusten ahal dira azken urteetan buru izan direnak[27]

ASEANeko buru
urtea herrialdea
2008   Thailandia
2009
2010   Vietnam
2011   Indonesia
2012   Kanbodia
2013   Brunei
2014   Myanmar
2015   Malaysia
2016   Laos
2017   Filipinak
2018   Singapur
2019   Thailandia
2020   Vietnam
2021   Brunei
2022   Kanbodia
2023   Indonesia
2024   Laos

Lorpenak aldatu

1992ko urtarrilean, ASEANeko kideek erabaki zuten merkataritza libreko eremu bat ezartzea eta nekazaritzakoak ez diren produktuen tarifak murriztea 23 urtez (1993an hasi zen). ASEANek 1994ko uztailean egindako bileran, barne harreman hurbilagoak behar zirela onartu zen.

 
██ ASEAN kide oso
██ Behatzaile
██ Hautagai
██ ASEAN gehi hiru
███ Ekialdeko Asiako gailurra
██████ Eskualde foroa

2008an, 10 estatu kide zituen: bost herrialde fundatzaileak gehi Vietnam, Laos, Kanbodia, Brunei eta Myanmar; herrialde hautagai bat, Ekialdeko Timor; eta herrialde behatzaile bat, Papua Ginea Berria. Japoniarekin, Hego Korearekin eta Txinarekin batera, «ASEAN gehi hiru» foroa osatzen dute.

ASEANek bere asmoa azaldu zuen 2030ean Munduko Futbol Txapelketaren egoitza izateko hautagai izateko, hamar kideek batera txapelketa eta hirurogeita hamar partida baino gehiago antola ditzaten, baina arazo bat egon daiteke Asiako futbol konfederaziorako prestatutako kupoetan.[28]

2015. urtean, bost urtez negoziatzen aritu ondoren, ASEANek «banku gune libre» bat sortzea erabaki zuen. Alde biko itunak sinatu ahal izango dituzte estatu kideek, banku nazionalek dituzten eskubide eta malgutasun berberekin jarduteko aukera izan dezaten beren bazkidearen lurraldeetan. Urte horren amaierarako komunitate ekonomiko bat sortzeko ahaleginaren esparruan egin zen urrats hori.[29]

Nazioarteko Diru Funtsaren eta Munduko Bankuaren datuen arabera, ASEANeko herrialdeen ekonomiek Asia-Pazifikoko BPGaren % 11 osatzen dute, eta esportazioak eta inportazioak BPGren % 24 eta % 23 dira, hurrenez hurren.[30][31]

2016ko urtarrilaren 1ean jarri zuten indarrean ondasunen, kapitalen eta eskulanaren zirkulazioa baimentzen duen merkatu bakarra, 600 milioi biztanlek baino gehiagok osatua.[32]

Gainera, Brunei, Indonesia, Malaysia, Filipinak, Singapur, Thailandia eta Vietnam Asia eta Ozeano Bareko Ekonomia Elkarlan foroko kideak dira.[33]

Nazioarteko harremanak aldatu

ASEANek aliantza sare bat du mundu osoan, eta nazioarteko gai askotan parte hartzen du.[34]

1993an, ASEANen Eskualdeko Foroa sortu zen, gai politiko eta segurtasunezkoak aztertzeko. Zenbait potentziak parte hartzen dute bertan, hala nola Txinako Herri Errepublika, Ameriketako Estatu Batuak, Japonia, Errusia eta Europar Batasuna.

Shangaiko Elkarlan Erakundean parte hartzen du ASEANek, gonbidatu gisa.

«ASEAN gehi hiru» (ingelesez; ASEAN Plus Three, APT) lankidetza prozesuak Txina, Hego Korea eta Japonia Ekialdeko Asiarekiko lankidetza prozesu batera lotzen ditu; 1997ko gailur informal batean hasi zelarik Malaysian, 1999an formalizatu zen Manilan, eta 2007an sendotu Singapurren. APT aliantzak Ekialdeko Asian epe luzera komunitate bakar bat eratzeko tresna izan nahi du, ASEAN indar eragilea duelarik.[35]

APTk 2004an egindako gailurrean (Vientian, Laos), Ekialdeko Asiako Gailurra (ingelesez: East Asia Summit, EAS) antolatzea erabaki zen, Asia osoko urteko gailur bat, APTz gain India, Australia eta Zeelanda Berria biltzen dituena (ASEAN Plus Six, hau da, ASEAN gehi sei). Era horretako lehen gailurra 2005eko abenduaren 14an egin zen Kuala Lumpurren. 2011n, Ameriketako Estatu Batuetara eta Errusiara zabaldu zen (ASEAN Plus Eight, hau da, ASEAN gehi zortzi). ASEANen urteko bileren ostean egiten dira EAS gailurrak, eta zeregin garrantzitsua dute Asia-Pazifikoko eskualde arkitekturan.[36]

Estatu kideak aldatu

Band. Arm. Izena Hiriburua Biztanleak(2024) Azalera (km ²) Dirua Dentsitatea UTC Hizkuntza ofizialak
  Brunei Bandar Seri Begawan 474.800 5.765 dolar bruneitar 65 km² +8 Malaysiera
  Kanbodia Phnom Penh 16.131.000 181.035 kanbodiar bigarren riel 78 km² +7 Khmerera
  Filipinak Manila 110.574.614 300.030 filipinar pisua 295 km² +8 Filipinera, ingelesa
  Indonesia Jakarta 275.960.000 1.904.569 errupia indonesiarra 113 km² +7, +8, +9 Indonesiera
  Laos Vientian 7.758.000 236.800 laostar kip berria 24 km² +7 Laosera
  Malaysia Kuala Lumpur 32.671.000 323.847 ringgit 72 km² +8 Malaysiera
  Myanmar Naypyidaw 55.745.000 676.578 myanmartar kyat 81 km² +06:30 Birmaniera
  Singapur Singapur 5.680.600 719 Singapurreko dolarra 6.619 km² +8 Malaysiera, mandarin txinera, ingelesa, tamilera
  Thailandia Bangkok 70.470.000 515.850 thailandiar baht 126 km² +7 Thailandiera
  Vietnam Hanoi 100.222.000 331.690 vietnamdar dong 248 km² +7 Vietnamera

ASEANen Komunikaziorako Plan Nagusia aldatu

ASEANeko kanpo gaietarako ministroek Komunikazio Plan Nagusi bat abian jarri zuten 2014ko azaroaren 11n.[37]

Komunikazio planak esparru bat eskaintzen du ASEANen izaera, egitura eta ikuspegi orokorra azaltzeko eskualdean eta munduan funtsezkoak diren audientziei begira.[38] Planak ASEANen garrantzia eta onurak frogatu nahi ditu, kalitate oneko komunikatuen eta gertaeretan oinarritutako adierazpenen bidez, eta, aldi berean, aitortzen du ASEAN komunitatea bakarra dela eta desberdina herrialdeen integraziorako beste eredu batzuetatik.

ASEANen segurtasun plana aldatu

ASEANen terrorismoaren aurkako konbentzioak eskualde esparru gisa balio du terrorismoari aurre egiteko eta haren aurkako lankidetzan sakontzeko.[39]

Terrorismoaren aurkako konbentzioa 2007an sinatu zuten ASEANeko liderrek. Bruneik 2011ko apirilaren 28an berretsi zuelarik, urte hartako maiatzaren 27an jarri zen indarrean. Malaysiak 2013ko urtarrilaren 11n berretsi zuen.[39]

ASEANen 2020ko goi bilera aldatu

Goi bilera bideokonferentzia bidez egin zen, COVID-19 pandemiaren protokolora egokitzeko, Vietnamgo lehen ministro Nguyễn Xuân Phúc buru zelarik.[40] Goi bilera amaitzean, merkataritza akordio bat sinatu zen: Eskualdeko Ekonomia Elkarte Integrala (sigla ingelesez: RCEP). Hitzarmen hori sinatu duten herrialdeen pisua aintza hartuta, munduko merkataritza libreko gunerik handiena izango da, munduko BPGren % 30 eta 2100 milioi kontsumitzaile izango baititu.[41]

Erreferentziak aldatu

  1. ↑ (Gaztelaniaz) «ANSA - Asociación de Naciones del Sudeste Asiático 2023» Expansión - Datosmacro.com (web.archive.org) 2023-12-06 (Noiz kontsultatua: 2024-04-27).
  2. ↑ (Ingelesez) «Report for Selected Countries and Subjects» IMF (Noiz kontsultatua: 2024-04-27).
  3. ↑ (Ingelesez) «Customs Union could start official trade cooperation with ASEAN - EEC» web.archive.org 2024-04-28 (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  4. ↑ (Ingelesez) Haas, Michael. (1997). «Asean's Pivotal Role in Asian-Pacific Regional Cooperation» Global Governance 3 (3): 329–348. ISSN 1075-2846. (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  5. ↑ (Ingelesez) Beeson, Mark. (2008-08-15). Institutions of the Asia-Pacific: ASEAN, APEC and beyond. Routledge  doi:10.4324/9780203893210. ISBN 978-0-203-89321-0. (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  6. ↑ (Ingelesez) Davide, Hilario G.. (2024-04-14). «A Special Partnership With the UN: An Asian Perspective | United Nations» web.archive.org (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  7. ↑ (Ingelesez) «Intergovernmental Organizations | United Nations» web.archive.org 2017-05-23 (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  8. ↑ (Ingelesez) Tarling, Nicholas. (1999). The Cambridge History of Southeast Asia: Volume 2, Part 2, From World War II to the Present. Cambridge University Press ISBN 978-0-521-66372-4. (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  9. ↑ (Ingelesez) Ooi, Keat Gin. (2004-10-13). Southeast Asia: A Historical Encyclopedia from Angkor Wat to East Timor [3 Volumes. ] Bloomsbury Academic ISBN 978-1-57607-770-2. (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  10. ↑ (Ingelesez) Leifer, Michael. (2006). Order and Security in Southeast Asia: Essays in Memory of Michael Leifer. Taylor & Francis ISBN 978-0-415-36366-2. (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  11. ↑ (Ingelesez) «The Founding of ASEAN» asean.org (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  12. ↑ (Ingelesez) Khoman, Thanat. (1992). «ASEAN Conception and Evolution» asean.org (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  13. ↑ (Ingelesez) Eccleston, Bernard; Dawson, Michael; McNamara, Deborah J.. (1998). The Asia-Pacific Profile. Psychology Press ISBN 978-0-415-17279-0. (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  14. ↑ (Ingelesez) Moon, Chung-in. (2024). «ASEAN international organization» Encyclopedia Britannica.
  15. ↑ (Ingelesez) «U.S. Relations With Brunei» U.S. Department of State - Diplomacy in Action (web.archive.org) 2017-01-22 (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  16. ↑ (Ingelesez) «Vietnam in ASEAN: Toward Cooperation for Mutual Benefits» web.archive.org 2011-05-11 (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  17. ↑ (Ingelesez) ASEAN Transitional Economies Roundtable (1997: Singapore). (2001). ASEAN enlargement: impacts and implications. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies ISBN 978-981-230-081-2. (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  18. ↑ (Ingelesez) «Diplomatic pragmatism: ASEAN's response to the July 1997 coup» Conciliation Resources (London: web.archive.org) 5. zk. 1998ko azaroa (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  19. ↑ (Ingelesez) «Statement by the Secretary-General of ASEAN Welcoming the Kingdom of Cambodia as the Tenth Member State of ASEAN 30 April 1999, ASEAN Secretariat» ASEAN (web.archive.org) 2011-05-11 (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  20. ↑ (Ingelesez) Uy, Veronica. (2006-10-26). «RP resolution for observer status in UN assembly OK’d» Global Nation (web.archive.org) (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  21. ↑ (Ingelesez) «Philippines to Represent Asean in Un Meetings in Ny, Geneva» Yahoo News Asia (web.archive.org) 2007-03-07 (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  22. ↑ (Ingelesez) «'Momentous' day for ASEAN as charter comes into force» AFP (web.archive.org) 2008-12-15 (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  23. ↑ (Ingelesez) Co, Rama. (2022-08-19). «The Essence of ASEAN in the 21st Century | Asia Society» Asia Society (web.archive.org) (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  24. ↑ (Ingelesez) Rondonuwu, Olivia; Suhartono, Harry. (2008-12-15). «ASEAN launches charter under shadow of crisis» Reuters (web.archive.org) (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  25. ↑ (Ingelesez) The Associated Press. (2009-02-10). «ASEAN charter comes into force» International Herald Tribune (web.archive.org) (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  26. ↑ (Ingelesez) Wong, Chun Han. (2018-12-11). «Asean Human-Rights Pledge Leaves Critics Cool» WSJ (web.archive.org) (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  27. ↑ (Ingelesez) «ASEAN Chairmanship» asean.org (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  28. ↑ (Ingelesez) «ASEAN Leaders Welcome Proposal to Bid for FIFA World Cup» ASEAN.
  29. ↑ (Gaztelaniaz) «El sureste asiático impulsa su vital integración bancaria» The Associated Press (web.archive.org) 2015-03-21 (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  30. ↑ (Ingelesez) «Regional Office for Asia and the Pacific (OAP)» International Monetary Fund (web.archive.org) 2024-04-19 (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  31. ↑ «How Countries in Southeast Asia are Working Together to Accelerate Human Capital Development» World Bank (web.archive.org) 2019-09-28 (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  32. ↑ (Gaztelaniaz) «Lanzan bloque económico inspirado en la Unión Europea» Diario La Prensa (web.archive.org) 2015-01-02 (Noiz kontsultatua: 2024-04-28).
  33. ↑ «Member Economies» APEC (web.archive.org) 2018-09-28 (Noiz kontsultatua: 2024-04-29).
  34. ↑ (Ingelesez) Driver, Ryan. (2000-01-01). Understanding ASEAN - An Alternative Approach to International Relations Theory in Asia.  doi:10.15760/etd.6320. (Noiz kontsultatua: 2024-04-29).
  35. ↑ (Ingelesez) «Association of Southeast Asian Nations Plus Three (ASEAN+3) cooperation on energy, transport, and information & communications technology Initiative» web.archive.org 2023-12-05 (Noiz kontsultatua: 2024-04-29).
  36. ↑ (Ingelesez) «East Asia Summit» eastasiasummit.asean.org (Noiz kontsultatua: 2024-04-29).
  37. ↑ (Ingelesez) «ASEAN Communication Master Plan – ASEAN: A Community of Opportunities» ASEAN Secretariat; Public Outreach and Civil Society Division (Jakarta: web.archive.org) ISBN 978-6020980027. (Noiz kontsultatua: 2024-04-30).
  38. ↑ (Ingelesez) ASEAN. (2014-11-11). Opening Remarks by Secretary-General of ASEAN, H.E. Le Luong Minh at the Launching of the ASEAN Communication Master Plan, 11 November 2014, Nay Pyi Taw, Myanmar. web.archive.org.
  39. ↑ a b (Ingelesez) Amador, Julio S.. (2016). «ASEAN-India Cooperation in Counterterrorism: Evolution and Future» Heading East: Security, Trade, and Environment between India and Southeast Asia (Karen Stoll Farrell (ed.). Oxford: Oxford University Press): 53-68..  doi:10.1093/acprof:oso/9780199467242.003.0003. ISBN 978-0199087143. (Noiz kontsultatua: 2024-04-30).
  40. ↑ (Frantsesez) «La Chine, l'Asean et des pays du Pacifique signent le plus grand pacte commercial au monde» France 24 2020-11-15 (Noiz kontsultatua: 2024-04-30).
  41. ↑ (Ingelesez) Laura Zhou, Laura x. (2020-11-12). «What is RCEP and what does an Indo-Pacific free-trade deal offer China?» South China Morning Post (Noiz kontsultatua: 2024-04-30).

Ikus, gainera aldatu

Kanpo estekak aldatu

"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Hego-Ekialdeko_Asiako_Tratatuaren_Erakundea&oldid=9699768"(e)tik eskuratuta