Émilie du Châtelet

Émilie du Châtelet edo Chastellet —jaiotzako izen-deiturez, Gabrielle Émilie Le Tonnelier de Breteuil— Châteleteko markesa (Paris, Frantzia, 1706ko abenduaren 17a – Lunéville, Frantzia, 1749ko irailaren 10a), matematikaria, fisikaria eta filosofoa izan zen. Isaac Newtonen testuak frantsesera itzuli zituen, eta Newtonen legeei zabalkundea eman zien.

Émilie du Châtelet
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Gabrielle-Émilie Le Tonnelier de Breteuil
Jaiotza	Paris, 1706ko abenduaren 17a
Herrialdea	Frantzia
Lehen hizkuntza	frantsesa
Heriotza	Lunéville, 1749ko irailaren 10a (42 urte)
Hobiratze lekua	Eglise Saint Jacques Lunéville (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: Biriketako Tronboenbolismoa
Familia
Aita	Louis Nicolas le Tonnelier de Breteuil
Ama	Gabrielle-Anne de Froulay
Ezkontidea(k)	Florent-Claude du Chastelet (en)  (1725eko ekainaren 25a -
Bikotekidea(k)	ikusi Jean François de Saint-Lambert (en) Voltaire
Seme-alabak	ikusi Louis Marie Florent du Châtelet
Hezkuntza
Hizkuntzak	frantsesa latina greziera alemana
Irakaslea(k)	Alexis Clairaut Pierre-Louis Moreau de Maupertuis
Jarduerak
Jarduerak	matematikaria, fisikaria, hizkuntzaren filosofoa, saiakeragilea, salonnièrea, itzultzailea eta filosofoa
Lan nabarmenak	ikusi Institutions de Physique (en) Q126463797 Q124361075
Influentziak	Isaac Newton, Voltaire eta Gottfried Wilhelm Leibniz
Kidetza	Académie de Stanislas (en) Academy of Sciences of the Institute of Bologna (en)
Mugimendua	Lumières (en)

Bizitza

Haurtzaroa eta prestakuntza

Gabrielle-Émilie le Tonnelier de Breteuil 1706ko abenduaren 17an jaio zen Parisen, Louis Nicolas Le Tonnelier, Breteuiliko baroiaren eta Gabrielle-Anne de Froulayren alaba. Sei anai-arrebetako bi emakumeetako bat izan zen, eta sei senide haietatik Émilie eta beste hiru baino ez ziren bizirik heldu heldutasunera: René-Alexandre, Charles-August eta Elisabeth-Théodore.

Breteuileko baroia filosofo askoren adiskide izan zen. Gainera, adiskide izan zituen bezalako zientzialari eta matematikariak, hala nola Bernard de Fontanelle. Alegia, Émilieren aitak Parisko bere saloian maiz jasotzen zituen halakoak. Familia bisitatu zuten pertsonaien artean, madame de Mézières nabarmentzen ahal da, Émilie bere ahalmen intelektualak garatzera bultzatu baitzuen.

Breteuiliko baroia liberala izan zen bere seme-alaben eta batez ere alaben heziketan, semeei emandako heziketa bera eman baitzien. Hartara, Émiliek gizonen unibertsitateetara edo unibertsitatera joan ezin izan bazuen ere, prestakuntza bikaina izan zuen, irakasle onenekin. Hamar urterekin, jadanik irakurrita zeukan Zizeron, eta matematika eta metafisika ikasten hasi zen; hamabi urterekin ingelesez, italieraz eta alemanez hitz egiten zuen, eta latinetik eta grekotik egileen testuak itzuli zituen, hala nola Aristotelesenak eta Virgiliorenak. Hipika, esgrima eta gimnasia ikasgaiak ere jaso zituen, bere garaiko emakumeentzat ezohiko zerbait. Horrez gain, musikazalea zen, eta klabezina jotzen zuen. Hala ere, gehien gustatzen zitzaion diziplina matematika zen.

Ezkontza eta bizitza, Parisen

Hamasei urterekin Versaillesko gortean aurkeztu zuten Émilie, eta hango glamourraz eta bitxikeriaz gozatu zuen urte batzuetan.

Chastellet-Lomont markesarekin ezkondu zen 1725eko ekainaren 20an, berak hemeretzi urte zituela, eta senarrak hogeita hamar. Senarra Marquis du Chastellet izan bazen ere, eta bere argitalpenak izen horrekin sinatu zituen arren, haren abizenaren Châtelet bertsioa, Voltairek aurkeztu zuena, bertsio zabalduena bihurtu da. Markesa, Du Châtelet etxeko seme zaharrena zen, eta, hala, titulua eta kargu militarra oinordetzan jaso zituen. Gainera, bere aitak Semur-en-Auxoiseko gobernadore izendatu zuen, Borgoinan, ezkontza-opari gisa. Du Châtelet familia aberatsa ez zen arren, Émilierentzat ezkontza onuragarria izan zen, bere posizio soziala goratu zuelako eta noblezia militarrarekin erlazionatu zuelako.

Ezkondu ondoren, Semur-en-Auxoisen bizi izan zen bikotea, bai eta Parisen eta beste leku batzuetan ere. Du Châtelet markesak denbora asko eskaini zien bere guarnizio-zerbitzuei, emaztearengandik bereizita denbora luzez. 1728an, Émilieren aita hil ondoren, hainbat bisita egin zizkion bere amari, Créteilen.

Émiliek hiru seme-alaba izan zituen ezkontza hartatik: Gabrielle Pauline 1726an, Louis Marie Florent 1729an eta Victor-Esprit 1733an. Semea, jaiotzen azkena, hilabete batzuk geroago hil zen, 1734ko udan. Horren ostean, hogeita zortzi urte zituela, Émiliek seme-alaba gehiago ez edukitzea erabaki zuen; baina berrogei urtetik aurrera berriro haurdun geratuko zen eta erditzearen ondorioz hilko zen.

Du Châtelet markesaren Parisko bizitza soziala bizia izan zen. Lagun talde txiki eta hautatua zuen, eta bere klaseko jendearen ohiko inguruneetara joaten zen, hala nola operara, antzokietara, tertulietara edo beranduko afarietara. Urte haietan nolabaiteko ospea bereganatu zuen maitasun harremanengatik, eta zenbait kritikariren arabera jokabide libertinoaren emakumezko eredua izan zen. Bere maitaleetako batzuk izan ziren Richelieuko dukea, garai hartan noble libertinoaren paradigma, eta Maupertuis eta Clairaut matematikariak. Markesaren irakasle ere izan ziren azken bi horiek.

Garai hartan, Frantziako Zientzien Akademian bilerak eztabaida zientifikoen erdigunea ziren, baina emakumeek debeku zuten parte hartzea. Gai horiek eztabaidatzen ziren beste tokiak Parisko kafetegiak ziren, baina emakumeak debeku zuten haietan sartzea ere. Behin batean, 1734an, Émilie Gradot kafetegira sartzen saiatu zen, Maupertuisekin matematika eztabaidatzeko. Parisko kafetegi hura matematikari, astronomo eta fisikarien topaleku ospetsuena zen. Émilieri, ordea, sarrera ukatu zioten, emakumea izateagatik. Astebete geroago itzuli zen, baina gizonez jantzita. Ez zen inor engainatu nahian, arau barregarritzat jotzen zuena agerian uzten baizik. Oraingoan sartzen utzi zioten, eta behar bezala zerbitzatu zuten.

Voltaire eta Cirey

Voltairek eta Émiliek txikitan ezagutu zuten elkar, filosofoak noizean behin bere familiaren etxea bisitatu baitzuen. 1733ko maiatzean elkartu ziren berriro. Émilieren hirugarren seme-alaba jaio ostean,izan zuten berriz lehen aldietako harremanetako bat, eta azkar harreman sendo bat sortu zuten.

1734ko maiatzean, Émilie eta Voltaire haien laguna den Richelieu dukearen ezkontzara joan zirenean Borgoinan, Parisera iritsi ziren zurrumurruak Voltaireren aurkako atxilotze agindua zegoela bere "gutun ingelesak" zirela eta (gero Gutun filosofiko gisa argitaratua). Baimenik gabe editatu zena. Egoera horietan, Mme du Châtelet-ek aterpea eskaini zion bere Cirey -ko gazteluan, herrialdearen iparraldean, non anonimatuan gera zitekeen eta berehala Frantziatik alde egin zezakeen behar izanez gero. 1734ko maiatzaren 4an, Voltaire Cireyra joan zen bizitzera.

Voltaire oraindik gazteluan zegoela, atxilotze agindua zutik zegoenez, Émilie Parisera itzuli zen, baina harekin bizitzeko ideia heldu zen. 1735eko udan berriz ere Cireyra joan zen bizitzera, eta han egon zen urte batzuetan, Voltaireren segurtasuna eta harreman seguru eta iraunkor baten bila. Cirey Castle Frantziako fisika newtondarraren sustapenerako zentroa bihurtu zen eta orduko zientzialari garrantzitsuenetako batzuk joaten ziren. Bertako biztanleek harreman iraunkorra ezarri zuten bere garaiko matematikari eta fisikari garrantzitsuenekin eta Berlin, Eskandinavia eta Errusiako akademia zientifikoekin .

Voltaireren Les Élements de la Philosophie de Newton liburuaren azala; egilearen musa inspiratzailetzat ageri da Émilie du Châtelet.

Cireyn eman zituen urteetan, Émiliek maitasunean, adiskidetasunean eta ikasketetan oinarritutako bizitza proiektu pertsonala garatu zuen. Bikoteak 21.000 liburukiko liburutegia batu zuen, hau da, XVIII. mendean unibertsitateko liburutegi baten parekoa, eta antzinako eta garaikideko autoreak biltzen zituen. Émiliek bere ikasketekin jarraitu zuen, Locke eta Mandeville bezalako autore ingelesak irakurriz eta, batez ere, aljebra eta fisika ikasiz, garai hartan Frantzian indarrean zegoen kartesianismoaren aldean teoria newtondarraren aldeko apustua egin zuen. Horrez gain, aktiboki zaindu zuen etxea eta bere soinketa pertsonala, bitxiak eta jantziak oso gustuko baitzituen. Horixe da Maurice Quentin de La Tour -ek margotu zuen erretratuan irudikatzen den irudia, emakumearen izaera (bitxiekin eta "pom-pomekin", Voltairek zioen bezala) eta zientzialari-gaitasunarekin erakusten zuen emakume gisa. zientziaren ohiko tresnak.fisikoak.

Émiliek ere parte aktiboa hartu zuen Voltaireren lanetan eta idatzi zuen guztia irakurri eta iritzi zuen. Biek aldi berean Newtonen fisika landu zuten, eta Voltairek Les Élements de la Philosophie de Newton ( 1738 ) argitaratu zuenean, Émilie bere musa bezala irudikatu zuten karatulan, Newtonen pentsamendu "jainkotiarrak" helaraziz. Izan ere, lana Voltairek bakarrik sinatu bazuen ere, prologoan adierazi zuen Émilieren ekarpenaren garrantzia, batez ere optikan . Voltairek bere fisika ikasketak utzi zituenean antzerkira berriro dedikatzeko, Émiliek laguntzen jarraitu zuen eta bere lanak ahalik eta baldintza onenetan antzezten saiatu zen.

Bikoteak urte batzuk eman zituen harreman bizian bakarrik lanean eta ezohiko luxuez gozatzen, Voltairek Émilieren eguneroko bainuetarako instalatzen zuen bainuontzia bezalakoak. Diziplinatua eta irmoa, Markesa du Châtelet-ek egunean ordu batzuk besterik ez zuen lo egiten eta beste bi ordu ematen zituen pixka bat jaten eta berriketan, gainerako denbora bere ikasketei eta esperimentuei eskainiz. Honela deskribatzen du bere bizitza Voltairek: “ Joanen abesti batzuk irakurtzen ditugu, Dontzela edo Tragedy My Way, edo Luis XIV.aren kapitulu bat . Handik Newton eta Locke -ra itzuliko gara, ez xanpain ardorik eta janari bikaina gabe, oso filosofo boluptutsuak garelako... ” Antzezlanak ere antzezten zituzten, aktore gisa erabiltzen ez zituzten bisitariak, Émilieren senarra barne.

Madame de Graffignyk, Cirey -n gonbidatu gisa hiru hilabete eman zituenak, bere lagunei idatzi zien Émiliek bitxi asko zituela, ustez Voltaireren opariak, eta bikoteak ingelesez hitz egiten zuela eztabaidatzerakoan. Bisitariak arratsaldez bakarrik ematen zituztela ere adierazi zuen; egunean zehar euren geletan irakurtzen edo entretenitzen egotea espero zuten. Voltairek eta Émiliek egunean zehar lan egiten zuten, maiz oharrak bidaltzen zizkioten elkarri, eta askotan elkartzen ziren haien lana eztabaidatzeko.

Châtelet markesak, inongo kanpaina militar batean parte hartzen ez zuen garaietan, Cireyko bere gazteluan ere denbora igaro ohi zuen, ehizatzen eta emaztearen aferetan esku hartu gabe. Horrela, gizarte-konbentzioak errespetatu eta eskandalua saihestu zen. Bitxia dirudi du Châtelet markesak bikotearen bizitzan sartu izana Cireyn eta bisitatu izana ere. Kontua da Voltairek 40.000 franko markesari maileguan eman zizkiola interes baxuekin gaztelua berritzeko eta Émilieren gastu bitxiez arduratu zela.

Bikoteak Cireyn izan zuen bisitarietako bat Francesco Algarotti fisikaria izan zen, 1735eko neguan. Algarotti Émilieren liburutegi zabalaz eta bere laborategiaz baliatu zen, biek optikako hainbat esperimentu egin zituzten. Fisikariak Newton -i buruzko liburu bat argitaratzeko asmoa zuen eta markesari hitz eman zion bere izena eta erretratua bertan agertuko zirela, bere laguntzagatik eskerrak emateko. Dena den, 1738an Newtonianism per le dame argitaratu zuenean, ez zion liburua espero zuen bezala eskaini, Fontenelle kartesiarrari baizik, eta horrek etsipen handia izan zuen beretzat.

1739. urtearen amaieran, Mme du Chàtelet Bruselara bidaiatu zuen du Châtelet-ek jaraunspen baten gainean jarritako auzi bati jarraipena emateko. Berarekin joan ziren bere semea, Voltaire, eta König, garai hartan bere tutore gisa kontratatu zuen matematikari suitzarrak. Familia Bruselan egon zen pixka bat, eta gizarte berrira aurkezteko festa zaratatsuak egin arren, Émiliek fisika newtondarraren lanarekin jarraitu zuen.

Bruselan egindako egonaldiarekin hasita, bikoteak gehiago bidaiatu zuen eta Cirey pixkanaka behin-behineko egoitza bihurtu zen. Denbora luzeak egin zituzten Lunévillen, Lorena, Madame de Boufflers-ek gonbidatuta. Parisen ere denbora asko eman zuten, non Richelieuko dukea edo Argentaleko kondea bezalako lagun zaharrak ikustera bueltatu ziren eta Versaillesen gorteko bizitza praktikatzen zuten. Lagunekin afaltzen zuten, ikuskizunetara joaten ziren eta Mme du Châtelet-ek sarritan kartetan jokatzen zuen, betidanik gustuko zuen zerbait. Garai honetan, Émilieren ikasketak kaltetu egin ziren eta bere ikerketei eskaintzeko astirik ez zuela salatu zuen.

Azken haurdunaldia eta heriotza

1745. urte inguruan, du Châtelet andrearen eta Voltaireren arteko harreman sentimentala hautsi zen, garai hartan Voltairek harreman bizia baitzuen Mme Denisekin. Hala ere, haien adiskidetasuna hain zen sendoa, non elkarrekin bizitzen jarraitu zuten Émilie hil zen arte.

1748. urte hasieran, Stanislaus dukearen gortera bisitan, Lorenako Lunévillen, Émiliek, Jean François de Saint-Lambert ezagutu zuen. Olerkari gaztea eta dukearen guardiako ofiziala zena. Émilie biziki maitemindu zen berataz eta harremanetan iraun zuten bi urte eskasetan, eskutitz luze eta sutsuak etengabe idazten. Horren ordez, Saint-Lambertek Mme du Châtelet-ekiko zituen sentimenduak ez ziruditen hain biziak eta nolabaiteko hoztasun bat erakutsi zuen harekin.

Garai hartan, Émilie Newtonen Philosophiae naturalis principia mathematica -ren itzulpenean ari zen lanean. 1749an haurdun zegoela jakin zuenean, bere lana areagotu zuen, erditzea hilgarria izan zitekeela uste baitzuen. Hil zen egunean bertan amaitu zuen lana.

Entrega 1749ko irailaren 3an egin zen, eta egun batzuetan dena ondo joan zela zirudien. Hala ere, irailaren 9an, Émilie oso gaixo sentitzen hasi zen eta sukar handia zuen. Hurrengo egunean Principia -ren itzulpena emateko eskatu zuen eta " 1749ko irailaren 10a " data gehitu zuen. Handik gutxira konortea galdu zuen eta bere senarraren, Saint-Lambert eta Voltaireren aurrean hil zen. Bere alaba handik gutxira hil zen.

Ekarpen zientifikoak eta filosofikoak

Erleen fabula-ren itzulpena, Mandevillerena

1736 inguruan, Mme du Châtelet-ek Bernard Mandevilleren Erleen fabula irakurri eta itzuli zuen. Egia esan, ez zuen itzulpen soil bat egin, atal batzuk baztertu, materiala gehitu (argi adieraziz) eta Hitzaurre bat idatzi zuen, non emakumeen jarreraz bere iritzia adierazten zuen eta emakumezkoen hezkuntzaren beharra zehazki defendatzen zuen.

Dissertation sur la nature et la propagation du feu (1739)

1737an Frantziako Zientzien Akademiak suaren izaera eta hedapena proposatu zuen urteko sariaren gai gisa. Voltairek bere burua aurkeztea erabaki zuen eta bere lana eztabaidatu zuen Émilierekin. Hala ere, ez zegoen ados filosofoaren ideia batzuekin, beraz, bere lana garatzen hasi zen berari esan gabe. Laborategia erabil zezakeen Voltaireren lana esperimentalagoa zen, eta esperimenturik egin ezin zuen Émilierena, berriz, deduktiboagoa. Hala ere, bi ikerketek ezaugarri batzuk partekatzen zituzten, hala nola, Herman Boerhaave eta Robert Boyleren eragina eta kartesianismo ortodoxoaren arbuioa.

Bietako batek ere ez zuela saria irabazi jakin zenean ( Euleri eman zioten), Émiliek esan zion Voltaireri bera ere memoria baten egilea zela. Biek uste zuten Akademian nagusi den kartesianismoak kalte egin ziela, zeinak kide ziren newtoniarren taldea baztertu zuen. Hala ere, Voltairek Réaumur, orduan Akademiako idazkaria zen, Mme du Châtelet-en lana argitaratzeko eskatu zion, argitalpen horrek merezimenduzko lanak ezagutzera emateko eta emakumearen balio berezia aitortzeko balioko zuela argudiatuta. Azkenik, 1739an, Akademiak bere lana eta Voltairerena argitaratu zituen saritutako egileekin batera.

Émilieren suaren inguruan egindako memoriak ehun eta berrogei orrialde zituen eta lehengo fisikarien ikasketak jasotzen zituen. Bertan Leibniz -en ezagutza erabili zuen, batez ere fenomenoen eta substantziaren propietate bereiztezinen arteko bereizketaz. Suaren ezaugarri bereizgarriak aztertu zituen eta izaki berezi bat zela erabaki zuen, ez espiritua ez materia, nahiz eta haren jatorria azaldu ezin izan zuen. Txostenaren bigarren zatian, suaren hedapenaren legeak jorratu zituen, horretarako indar bizien printzipio leibniziarrak aintzat hartu zituen. Lan honetan bi ideia garrantzitsu agertu ziren, hausnarketatik soilik lortuak, euskarri esperimentalik gabe: kausa komun baten argiari eta beroari egoztea eta kolore ezberdinetako izpiek ez dutela bero-maila bera ematen baieztatzea.

Institutions de Physique (1740)

Institutions de Physique Mme du Châtelet intelektual gisa ezagutarazi zuen lana eta mundu zientifikoan aintzatespena emango zion lana izan zen. Émiliek bere seme Louis Marie Florent -entzat fisikari eguneratutako sarrera gisa aurkeztu bazuen ere , hain zuzen ere, garai hartako fisikaren egoera ematen eta non zegoen erakusten zuen tratatu zabal eta sakona zen. Newton, baina baita Leibniz ere, zientzialari frantsesen artean oso nobedadea. Izan ere, Leibniz ez zen oso estimatua bere zirkulu intelektualean, eta Voltairek berak kritikatu zuen Émiliek autore honekiko zuen interesa. Hala ere, Leibnizen bere arrazonamendu modu zehatz eta zorrotza estimatzen zuen, bai eta mundu perfektu eta arrazionalki azalgarria defendatzen zuen baikortasun kosmiko eta intelektuala ere. Émiliek uste zuen Leibnizen eta Newtonen filosofiak ulergarri egin eta ezagutarazi zezakeela Frantzian, non panorama intelektuala kartesiarrak nagusi zirela eta horregatik, Monadologian inspiratuta, vis viva nozioa bereganatu zuen.

Du Châtelet andreak uste zuen Newtonek indarraren momentuari ematen zion garrantzia ( masa abiaduraz biderkatuz kalkulatzen dena) gehiegizkoa zela. Horren ordez, Leibnizen vis viva kontzeptua defendatu zuen (gaur egun energia zinetikoa deituko genukeena), zeina masa bider abiaduraren karratuaren biderkadura gisa kalkulatzen dena. Modu honetan, ia heretikoki kontrajartzen zen posizio newtondarra eta kartesiarra, zeinak momentua higiduraren benetako neurri gisa hartu baitzuen.

Hasieran, Newtonen jarrera onartzen zuen suaren izaerari buruzko lanaren ohar batean, baina lan hau argitaratu behar zenean oharra kentzeko edo amaieran errata bat sartzeko eskatu zion Akademiari . Akademiak bere eskaerari jaramonik egin ez zionez, Institutions de physique -n zuen jarrera defendatu zuen.

Liburuak beste polemika bat izan zuen: König -ek, garai hartan bere tutoreak eta leibniziar konbentzitu batek bultzatutakoa, obraren egiletasuna aldarrikatu zuen Émiliek filosofoaren teoriak azaltzeko prestatu zituen ikasgaietan oinarrituta idatzi zuela argudiatuta. alemana. Voltaire eta Maupertuis markesaren defentsan atera baziren ere, garai hartan batzuek König-en ustea zuten, Frederiko II.a edo Mme de Graffigny kasu.

Gaur egun liburuak interes zientifikorik ez badu ere, XVIII. mendearen lehen erdian newtoniarren, leibniziarren eta kartesiarren arteko eztabaidan gertakarien ezagutzarekin sartzeko meritua izan zuen eta egileak bere garaiko fisikaren ezagutza sakona erakutsi zuen. Lan horri esker, Boloniako Zientzien Akademiako kide izendatu zuten 1746an .

Réponse à la lettre de Mairan sur la question des forces vives (1741)

Institutions de Phisique-ek eztabaida bat eragin zuen Émilieren eta Descartesen eta haren zurrunbiloen teoriaren aldekoen artean, Leibnizen indar biziaren kontzeptuaren eta Newtonen erakarpenaren aurka zeudenak. Eztabaida Akademiako kide batek hasi zuen, Dortous de Mairan fisikari kartesiarrak, Parisen argitaratu zuen Émiliek kartesianismoari egindako kritikari erantzuna. Aldiz, markesak erantzun berri bat argitaratu zuen Bruselan, eta bertan bere iritzia berretsi zuen. Gizon eta emakume baten arteko lehen eztabaida zientifiko publikoa izan zen.

Discours sur le bonheur (1779)

Zoriontasunari buruzko Diskurtsoa 1745 eta 1748 artean idatzi zen, Mme du Châtelet eta Voltairek amodio harremana hautsi zutenean, nahiz eta oraindik adiskidetasun handia mantendu zuten. Émiliek ia ez zuen lan honetaz hitz egin bere korrespondentzian, beraz, testua gorde zuela eta ez zuela argitaratzeko asmorik suposatzen da. Haren heriotzaren ondoren, testua Saint-Lamberten eskuetara pasatu zen, bere azken maitalea, eta hark 1762an argitaratzeko asmoa izan zuen gai bereko beste egile garrantzitsu batzuen lanekin batera. Hala ere, Louis Marie Florent, Émilieren semeak, eragotzi zion, beraz, lanak ez zuen argia ikusi 1779 arte.

Liburuxka honek, pentsamendu libertino frantsesaren tradizioan inskribatzeaz gain, bere izpiritu mundutarran eta Sur le Bonheur de Fontenelle -k irudikatzen duen epikureismo aristokratikoan, autore ingelesen lanen eragina erakusten zuen, hala nola Lockerenak edo Essay on Aita Santuaren gizona .

Tratatu honetan, Mme du Châtelet-ek, oro har, femme savantetzat hartzen den pertsona batengan harrigarria izan zitekeen tentsio sentimentala erakutsi zuen. Bere tratatuan, sentimenduak eta pasioak aztertu zituen eta intentsitate handiagoak plazer handiagoa sortzen diola baieztatzen zuen bizi dituen gizabanakoari, gero Rousseauk defendatuko duenaren antzera. Haren ustez, " Zoriontsu izateko, gure aurreiritziak kendu behar ditugu, bertutetsuak izan, osasun ona izan, joerak eta pasioak izan, ilusiorako joera izan, gure plazer gehienak ilusioari zor dizkiogu eta ". Émiliek okertzat jo zuen grinak eta desioak erreprimitzea, zoriontasunaren bidetik aldendu baitzen. Maitasuna plazer-iturririk biziena bezala defendatu zuen, baina guri dagokion maitearen menpe egotearen eragozpenarekin. Bestalde, bere esanetan, ikasketak erabat independente egiten gaitu eta, beraz, “ ikasketaren maitasuna da gure zorionerako pasiorik beharrezkoena; ezbeharren aurkako baliabide segurua da, plazer iturri agortezin batean ”.

Principes mathématiques de la philosophie naturelle (1759)

1736. urte inguruan, Maupertuis newtondarrarekin matematika eta fisika ikasi zuten Mme du Châtelet eta Voltairek urte batzuk lehenago, Cireyn egin zituzten ikasketa hauek. Orduan, Newtonen Philosophiae naturalis principia mathematica latinetik frantsesezko bertsio komentatu batera itzultzen hasi zen.

1745ean berriro ekin zion itzulpenari eta hurrengo urtean inprimatzeko Errege Pribilegioa eman zioten. H. Pembertonek Newton-en gainbegiratuta 1726an Londresen argitaratutako Principia -ren hirugarren latinezko edizioa erabili zuen. Horrez gain, ulermena asko errazten zuten iruzkin eta osagarri zabalak gehitu zizkion itzulpenari.

1749an haurdun zegoela jakin zuenean, erditzeak amaiera tragikoa izan zezakeela sumatu zuen, eta, beraz, ziztu bizian joan zen bere eskuizkribua amaitzera, erlojuaren aurka lanean. Hil zen egun berean Errege Liburutegira bidaltzea lortu zuen, erditu eta sei besterik ez.

Lan honen zati bat 1756an argitaratu zen Clairauten zuzendaritzapean, Voltairek idatzitako hitzaurre batekin , eta gero, 1759an, lan osoa argitaratu zuen. Frantsesez eskuragarri dagoen Newton-en lanaren itzulpen oso bakarra da eta oraindik hizkuntza honetako erreferentziazko bertsiotzat hartzen da.

Korrespondentzia

Bere bizitzan zehar, Mme du Châtelet-ek oso korrespondentzia zabala izan zuen, bai pertsonala bai zientifikoa, bere garaiko pertsonaia nabarmenetako askorekin, hala nola JF Paul Aldonce de Sade, Richelieuko dukea, Maupertuis, Algarotti, Argentaleko kondea, Frederiko II.a, Johann Bernoulli, Jacquier, Saint-Lambert, Boufflers markesa eta beste batzuk. Korrespondentzia honen zati bat argitaratu da.

Horren ordez, Émiliek Voltaireri idatzi zizkion gutunetako batzuk baino ez dira iraun. Bere aldetik, haien harremanak iraun zuen hamabost urteetan, Émiliek gorde zuen Voltairek igorri zion korrespondentzia guztia. Bere eskutitzak zortzi liburutan koadernatuta zituen larruzko azal gorriekin, baina ez da korrespondentzia hori aurkitu.

Lanak

• Dissertation sur la nature et la propagation du feu, Paris, 1739. (2. argitalpena: Paris, Prault, 1744. )
• Institutions de Physique, Paris, Prault, 1740. sarean archive.org helbidean
• Réponse de Mme du Châtelet à la leerte de M. de Mairan sur la question des forces vives, Brusela. Foppens, 1741.
• Principes mathématiques de la philosophie naturelle de Newton, translations du latin par Mme du Châtelet, prefacé de Costes, et Éloge historique de Voltaire, 2 lib., Paris. Desaint et Saillant, 1759, Parisen faksimilean berrargitaratua, Blanchard, 1966.
• Discours sur le bonheur, 1779.
• Doutes sur les religions révélées, Émilie Du Châteletek Voltaireri zuzendua, Paris, 1792.
• Opuscules philosophiques et littéraires, 1796
• Lettres inédites de Madame la marquise du Châtelet à Monsieur le comte dÁrgental, dissertation sur léxisence de Dieu bateratua, hausnarketak sur le bonheur autore berean eta bi ohar historikoak Mme du Châtelet eta M. d´Argental-en (par. Hochet), Paris, Xhrouret, 1806.
• Châtelet markesaren gutunak . Th. Bestermanen sarrera eta oharrak, 2 liburuki, Geneva, 1958.
• Zoriontasunari eta Korrespondentziari buruzko diskurtsoa . Isabel Morant Deusaren sarrera eta oharrak . Madril, Katedra, 1996.

Bibliografia

• Birkenstock, Jane M.. (7 de enero de 2009). A Love Story – Voltaire and Emilie. Website del Château de Cirey.
• Châtelet, Émilie du (2002). Isabel Morant Deusa, ed. Discurso sobre la felicidad y Correspondencia (4ª edición). Madrid: Cátedra. ISBN 84-376-1479-1.
• Mandic, Sasha. (abril de 1995). Emilie dy Châtelet. Agnes Scott College.
• Martino, Giulio de; Bruzzese, Marina (1996). Las filósofas. Madrid: Cátedra. ISBN 84-376-1440-6.
• Molero Aparicio, María. Châtelet, Madame de (1706-1749). Real Sociedad Matemática Española.
• Morant Deusa, Isabel (2002). «La felicidad de Madame du Châtelet: vida y estilo del siglo XVIII». En Madame du Châtelet, ed. Discurso sobre la felicidad y Correspondencia (4ª edición). Madrid: Cátedra. pp. 11-92. ISBN 84-376-1479-1.
• O´Connor, J J. (abril de 2003). Gabrielle Émilie Le Tonnelier de Breteuil Marquise du Châtelet. University of St. Andrews.
• Olalquiaga, Celeste. (2007). Objetc Lesson/Objet de Lux. Cabinet Magazine.
• The Portraits of Emilie du Chatelet. MathPages.

Kanpo estekak

• Savater, Fernando. (16 de diciembre de 2006). Madame Voltaire. .
• Prego, Carlos. (5 de junio de 2018). «La marquesa de Châtelet, una de las sabias "ocultas" (u ocultadas) en la historia de la ciencia» Investigación y Ciencia. SciLogs.

• Datuak: Q7286
• Multimedia: Émilie du Châtelet / Q7286