Wikipedia

Sai zuri

160 cm inguruko hego-zabalera, lumaje zuri-beltza eta isats kuneiformea duen saia. Sarraskijalea da eta Europako hegoaldean eta Afrikan bizi da

Sai zuria (Neophron percnopterus) Aegypiinae subfamiliako hegazti harraparia da. Iparraldeko Afrikan, hego-mendebaldeko Europan eta hegoaldeko Asian, tartean Indian, bizi da.

Sai zuri
Iraute egoera
Invalid status (IUCN 3.1)
Sailkapen zientifikoa
KlaseaAves
OrdenaAccipitriformes
FamiliaAccipitridae
GeneroaNeophron (en) Itzuli
Espeziea Neophron percnopterus
Linnaeus, 1758
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Masa94 g
1,977 kg
Zabalera1,676 m
Kumaldiaren tamaina2
Errute denbora42 egun

Sai paleartikoen artean txikiena da sai zuria. Negua Afrika tropikalean igarotzen dute eta martxoaren hasiera aldera iristen dira Euskal Herrira. Migrazio hori, bizi-zikloan sarritan errepikatuko duten prozesua da. Sarraskijalea den arren gainerako saiek baino jarrera oportunistagoak erakusten ditu elikaduran: ehiztari, arrantzale, arrautza lapur edo koprofago izan daiteke.

Taxonomia

aldatu

Egiptoko putrea Carl Linnaeus naturalista suediarrak deskribatu zuen 1758an Systema Naturae lanaren hamargarren edizioan, Vultur percnopterus moduan izendatuta[1]. Neophron generoko espezie bakarra da. Neogene periodoko Ipar Amerikako historiaurreko espezie batzuk, Neophrontops generoan kokatzen dira ("Neophronen antzekoa" esan nahi du). Hauek, sai zuriaren antzeko ekologia zutela uste da , harreman genetikoak argi ez dauden arren. Neophron generoa putreen zuhaitz ebolutiboaren barruko adarrik zaharrenetzat hartzen da; ahaide ebolutibo hurbilena lammergeier (Gypaetus barbatus) deritze[2].  Bi hauek Gypaetinae subfamilia bereizi batean kokatzen dira batzuetan[3].

Subespezieak

aldatu

Egiptoko sai arrearen hiru subespezie daude, baina mailaketa nabarmena dago populazioen mugimenduaren ondorioz[4]. Subespezie hauen artean, N. p. percnopterusek, hedapen zabalena du, Europako hegoaldean, Afrikako iparraldean, Ekialde Ertainean, Erdialdeko Asian eta Indiako ipar-mendebaldera heltzen dena. Eremu epelean hazten diren populazioek hegoaldera migratzen dute neguan.

 
N. p. ginginianus hegan, India.

Horrez gain, Indiako azpikontinentean N. p. ginginianus subespeziea aurkituko dugu, hiruretatik txikiena. Subspezie izena Indiako hegoaldeko Gingee-tik eratorria da; bertan, Pierre Sonnerat esploratzaile frantsesak Gingiko Le Vautour gisa deskribatu zuen, eta John Lathamen izen latinoa jaso zuen Index Ornithologicus-en (1790).

Kanariar Uharteetako ekialdean dagoen populazio bat, genetikoki ezberdina da, N.p majorensis subespezie gisa identifikatu zen 2002an[4].  Genetikoki N. p. percnopterusetik urrunago dago. Bestalde,  N. p. ginginianus baino askoz ere handiagoa da eta ez da migratzailea. Majorensis subespeziearen izena "Majorata" da[5].

Nikolai Zarudnyk eta Härmsek Baluchistanek  rubripersonatus subespeziea deskribatu zuten 1902an. Espezie berri horrek azal laranja-gorrixka buruan eta punta horidun moko iluna zituen.  Hala ere, gutxitan onartzen da berezko subespezietzat, ezaugarri batzuek hala iradokitzen duten arren.

Etimologia

aldatu

Generoaren izena greziako mitologiatik dator, Timandra, Neophron eta Aegypius-en mitotik[6]. "Percnopterus" Grezieratik dator "hego beltzak" esanahai du: "περκνóς" (perknos, "urdin-beltza") eta πτερόν (pteron, "hegoa")[7].

Deskribapena

aldatu
 
N. percnopterus ale heldua lumadi zuri eta aurpegi horiarekin

Helduek lumadi zuria dute, hegoetan hegakin beltzekin. Lurrerako sarbiderik ez duten banakoek lumaje zuri garbia dute. Mokoa liraina eta luzea da. Hegoak zorrotzak dira; hauetan,  hirugarren hegakin primarioa da luzeena.  Isatsak ziri-forma du. Hankak arrosa-kolorekoak dira helduetan eta grisak gazteetan[8]. Atzaparrak luzeak eta zuzenak dira, eta hirugarren eta laugarren hatzak pixka bat biratuta daude oinarrian.

Mokoa beltza da subespezie nominalean, baina zurbila edo horixka Indiako ginginian txikienaren helduetan. Aurpegiaren azala horia eta lumarik gabea da eztarriraino. Sexuak ez dira bereizten lumadian, baina gizonezko ugaltzaileek aurpegian laranja intentsoagoa dute emeek baino. Batez beste, emeak zertxobait handiagoak dira eta gizonezkoek baino % 10-15 gehiago pisatzen dute[9]. Hegazti gazteak beltz-beltzak edo marroi kolorekoak dira, marka zuri-beltzekin.  Helduen lumadia bost urte inguru igaro ondoren garatzen da.

Egiptoko sai helduak 47-65zm inguru neurtzen dute mokoaren puntutik buztanaren lumen muturreraino. N. p. ginginianusen kasuan, arrek 47-52 zentimetroko luzera dute (19-20 zentimetrokoa) eta emeek, berriz, 52-55,5 zentimetrokoa (20,5-21,9 zentimetrokoa).  Tamaina gorputzaren luzera halako 2,7 da gutxi gorabehera[10]. Espainiako hegaztiek 1,9 kg inguru pisatzen dute (4,2 lb); Kanariar Uharteetako subespezieetako hegaztiek, berriz, (uharteetako erraldoien kasua), 2,4 kg-ko pisua dute batez beste (5,3 lb)[11].

Banaketa eta mugimenduak

aldatu

Egiptoko sai arreak oso hedatuta daude Mundu Zahar osoan, izan ere,  Europako hegoaldean, Afrikako ekialdean, eta  Asiako mendebalde eta hegoaldean aurkitzen dira[12]. Batez ere lautada lehorretan eta muino baxuetan agertzen dira. Himalaian 2.000 bat metrotan (6.600 oin) ikusi izan dira udan. Armenian, berriz, 2.300 metrotan.  

 
N. p. pernopterus hegan (Israel).

Europako eremu subtropikaleko sai egiptoar gehienek neguan migratzen dute Afrika hegoaldera. Hauek Hego Afrikako hegoalderaino heldu daitezke[13]. Normalean itsaslabar harritsuetan egiten dute habia, eta gutxiagotan zuhaitz handietan edo hirietako eraikin garaienetan[12].  

Italiako hegaztiek Sizilia zeharkatzen dute eta Tunisiara iristen dira distantzia laburreko zeharbideak eginez, Marettimo eta Pantelleria uharteetatik igarota. Maltako uharteetan ere geldialdiak egiten dituzte [14].  Iberiar penintsulan zehar migratzen duten gehienak Afrikara Gibraltargo itsasartea gurutzatuz heltzen dira. Beste batzuk, ostera, ekialdetik joaten dira, Levante gurutzatuta[15]. Udan Afrikako hegaztiek iparraldera hegan egiten dute Europarantz, besteak beste, Ingalaterra, Irlanda eta Suediako hegoaldera.

Hegazti migratzaileek 500 kilometro (310 ml) egin ditzakete egun bakar batean; udako bizitokitik  Sahararen hegoaldeko ertzera iritsi arte, 3.500 kilometrotik 5.500 kilometrora (2.200-3.400 ml). Ugaltze-adinera iritsi ez diren hegazti gazteek negua igaro dezakete Sahelgo larreetan[16]. Urtebete pasatu ostean migratzeko.

Euskal Herrian

aldatu

Saiak elkarteak Ipar Euskal Herriko sai zurien behaketa egin ohi du 2000 urtetik. Urte hartan 15 bikote zenbatu zituzten, eta 2013an 20 bikote, baina 2021erako berriro jaitsiera somatu zuten, 15 bikotera. Jaitsiera beste harrapari batzuekin duten lehia da faktore bat, adibidez Larrun mendian belatz handiek eraso egiten diete, eta sai arrea ere espazioen lehiakide dute. Habia toki finkoa dutenean, bikoteak oso fdielak dira, Euskal Herrian, 10 urtez segidan okupatzea toki bat ohikoa da.[17]

Portaera eta ekologia

aldatu
 
Neophron percnopterus ale heldua hegan (Jorbeed, Bikaner).

Sai egiptoarra bakarka edo binaka ikusten da. Aire masa termikoetan egiten du hegaz, hegazti sarraskijale edo harrapariekin batera. Bestela, eraikin altuetan, arroka-zirrikutuetan edo lurrean paratuta ikus daitezke[12].  Sai zuriaren dietaren ezaugarriei dagokienez, koprofagoak, sarrakijaleak, edota harrapariak dira. Ondorengoak jaten dituzte: ugaztunen gorozkiak (gizakienak barne), simaurra, sarraskia, landare-materia eta, batzuetan, animalia txikiak[18].

Sai egiptoarrak gehienetan isilak dira.  Hala ere, habian soinu iskanbilatsuak egiten dituzte, baita borrokan ari direnean ere. Hegaldian  marmar antzekoak entzun zaizkie hegazti gazteei[19]. Mehatxatuta edo gosetuta daudenean ere txistu edo xuxurla egiten dute[20].

Egiptoko sai-arreek zuhaitz handietan, eraikinetan edo arkaitzetan egiten dituzte habiak[19]. Tokiak zabortegi batetik edo bestelako bazka eremu egoki batetik gertu egoteak erraztasuna ematen die elikaduran. Horrela, txitoekin partekatzeko bazka ere lortu ahalko dute. Espainian eta Marokon udako kota batez ere hegazti heldugabeek osatzen dute; ekaina heldu bitartean, berriz, helduena nabarmentzen da[21]. Zuhaitzei dagokienez, hildako pinu altu eta luzeak dira gehien gustuko dituztenak[22]. Uste da ugalketa-bikoteek arrakasta eskuratzen dutela gainerako bikoteen habiaren ondoan egokituz eta, hauek bazka-tokietara jarraituz[23].

Arrautzekin portaera

aldatu

Hegazti honen berezitasuna arrautzak apurtzeko duen metodoa da. Afrikan ikusi denez arrautzak lapurtzean harrien kontra jaurtiz apurtzen ditu. Edo, ostruken arrautzak bezalako arrautza handien kasuan, harriak botatzen dizkiete oskola apurtu arte. Jokabide hau genetikoa eta ikasi gabea dela demostratu da. Félix Rodríguez de la Fuente naturalista espainiarrak demostratu zuen, 1978an El Hombre y la Tierra telesail dokumentalerako egindako atal batean, nola Iberian jaio eta Afrikara emigratu ez zuen sai zuri gazte baten kasuan (Gaspar izena eman zioten), sekula ostrukarik, haren arrautzarik edo beste sai zuririk hori egiten ikusi gabe, berehalakoan asmatu zuela ostruka arrautza faltsuak apurtzen harriak gainera jaurtita.[24]

21. mendean, Menorca uharteko sai zuri populazioa aztertzen (ez dira migrariak, Baleareetan egiten dute urte osoa), hauek ere ostruka arrautzak berdin hauts ditzaketela konprobatu zuten.[25]

Hain da zorrotza sai zuriek ostruka arrautzekin erakusten duten fijazioa, non Andaluzian hegazti hauek habia egitera sustatzeko programetan, ostruka arrautzak jarri izan dituzten amu bisual gisa ingurune babestu aproposetan, bikoterik bertan ezartzen ote den ikusteko, Afrikatiko migrazioaren garaian.[26]

Sarraskiarekin portaera

aldatu

Sai-zuriak animalia-hilak jatera doazenean, sai-arrea inguruan badago gorpuaren periferian geratzen dira zain, hauek alde egin arte [27]. Basoko untxiak (Oryctolagus cuniculus) Espainiako putreen dietaren zati garrantzitsua dira[28]. Iberiar penintsulan zabortegiak elikagai-iturri garrantzitsua dira, eta putreek aukera gehiago dituzte zabortegietatik hurbil dauden lurraldeak okupatzeko[29].  Ikerketek iradokitzen dute gorozki ungulatuez elikatzen direla, aurpegiko larruazal distiratsuz eta laranjaz arduratzen diren pigmentu karotenoideak lortzeko. Pigmentu karotenoideak asimilatzeko gaitasuna osasun onaren adierazle izan daiteke[30].

Mehatxuak eta kontserbazioa

aldatu
 
Sai zuria Hego Afrikako kontserbazio programa baten (De Wildt Cheetah and Wildlife Centre).

Heldu osasuntsuek ez dute harrapari askorik; gizakiaren jarduera, ordea, benetako mehatxua da hegaztientzat. Besteak beste, linea elektrikoekin talka egitea, ehiza, intoxikazio eta tiroak jasotzeagatik pairatzen dituzten berun metaketek (bala ez kanporatzearen ondorioz) eta pestiziden metaketek egiten die kalte populazioei. Habian dauden hegazti gazteak arrano, hontza eta azeri gorriek hartzen dituzte batzuetan[31]. Izan ere, hegazti helduek gutxitan egiten dute harrapariak aldentzeko ahalegina. Bestalde, ektoparasitoentzako ostalari gisa balio dute, adibidez, mikoplasmentzako[32].

Egiptoko sai populazioak behera egin du bere hedaduraren eremu gehienetan. Europan eta Ekialde Hurbileko gehienean 2001eko populazioak 1980koen erdia ziren. Indian beherakada oso azkarra izan da, 1999tik urtero % 35ekoa[33]. 1967–70 bitartean, Delhi inguruko eremuak sai hauetako 12.000–15.000 inguru zituela kalkulatu zen, batez beste 5 bikote inguruko dentsitatea 10 km2 bakoitzeko. Gainbeheraren arrazoi zehatza ez da ezagutzen, baina diclofenac NSAID-aren erabilerarekin egon daiteke lotuta, saien heriotza eragiten duela jakin baita[33].

Kanariar Uharteetako sai egiptoarren populazioa Europa eta Afrikakoetatik isolatuta egon da bereizketa genetikoa lortzeko denbora-tarte nahikoan. Hango saien populazioa % 30 gutxitu zen 1987 eta 1998 arteko hamarkadan[34]. Historikoki sai kanariarra ohikoa zen, La Gomera, Tenerife, Kanaria Handia, Fuerteventura eta Lanzarote irletan. Gaur egun Fuerteventura eta Lanzarotera mugatzen da bere hedapena, ekialdeko bi uharteetara. 2000. urtean populazio osoa 130 ale ingurukoa zela kalkulatu zen, 25-30 bikote-ugaltzaile barne[35] . Uharteko hegaztiek ere berun kantitate garrantzitsua pilatzen dutela ikusi da ehizatutako animalien gorpuzkinetan[36].

Kultura

aldatu
 
Egiptoko hieroglifoa: Sai zuria

Biblian sai zuriari erreferentzia egiten zaio. Izan ere, liburuan “rachamahl/racham” izenaren bitartez hegaztia aipatzen da.

Antzinako Egipton, putreen hieroglifoa soinu glotalerako erabiltzen zen zeinu uniliterala zen (/ɑː/), hau da, egipziar lenguaia alfabeto batera itzultzea ahalbidetzen zuen soinua ordezkatzen zuen. Hegaztia sakratua zen Isis jainkoarentzat antzinako Egiptoko erlijioan. Egiptoko kulturan, putrearen sinboloa errege-sinbolo bezala erabiltzeak eta Faraoi legeak hura babesteak, espeziea Egipton oso ohikoa izatea eragin zuen, eta ondorioz "faraoiaren oilaskoa" izena eman zioten[37].

Indian zeuden kirolari britainiar kolonialen ustez hegaztirik desatseginenen artean zeuden, eta gorozkiekin elikatzeko ohitura bereziki egiten zitzaien ezatsegin. Ondorioz, "shawks" esaten zitzaien sai zuriei, "shit-hawk"-en (gorotz-belatza) laburduratik eratorria[38]. Egiptoko sai arreen koprofagia ohitura horrek espainieraz "txurretero" eta "moñiguero" izenak izatea eragin dute, "gorotz-jale" esan nahi dutena[39].

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ Linné, Carl von; Salvius, Lars. (1758). Caroli Linnaei...Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis.. Impensis Direct. Laurentii Salvii, (Noiz kontsultatua: 2021-11-02).
  2. ↑ Feduccia, Alan. (1974). «Another Old World Vulture From the New World» Wilson Bulletin 86 (3 (July-September)): 251–255. (Noiz kontsultatua: 2021-11-02).
  3. ↑ Seibold, Ingrid; Helbig, Andreas J.. (1995-11-29). «Evolutionary history of New and Old World vultures inferred from nucleotide sequences of the mitochondrial cytochrome b gene» Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences 350 (1332): 163–178.  doi:10.1098/rstb.1995.0150. (Noiz kontsultatua: 2021-11-02).
  4. ↑ a b «Wayback Machine» web.archive.org 2011-09-24 (Noiz kontsultatua: 2021-11-02).
  5. ↑ (Ingelesez) Harland Coultas. Zoology of the Bible. Weslayan Conference Office, 1876 (Noiz kontsultatua: 2021-11-02).
  6. ↑ (Ingelesez) «'Rather rare' Egyptian vulture lands in Malta» Times of Malta (Noiz kontsultatua: 2021-11-02).
  7. ↑ Koenig, Alexander. (1907-01-01). Die Geier Aegyptens.  doi:10.1007/bf02098853. (Noiz kontsultatua: 2021-11-02).
  8. ↑ Latham, John; Latham, John; Dwight, Jonathan; Philips, Edmund; Tucker, Marcia Brady; Padley, C.. (1787). Supplement to the General synopsis of birds. London : Printed for Leigh & Sotheby ... (Noiz kontsultatua: 2021-11-02).
  9. ↑ British Ornithologists' Union. (1859). The Ibis. [London] : Published for the British Ornithologists' Union by Academic Press (Noiz kontsultatua: 2021-11-02).
  10. ↑ (Ingelesez) Mundy, P. J.. (1978-12-01). «The Egyptian vulture (Neophron Percnopterus) in Southern Africa» Biological Conservation 14 (4): 307–315.  doi:10.1016/0006-3207(78)90047-2. ISSN 0006-3207. (Noiz kontsultatua: 2021-11-02).
  11. ↑ (Ingelesez) Donázar, José A; Palacios, César J; Gangoso, Laura; Ceballos, Olga; González, Marı́a J; Hiraldo, Fernando. (2002-09-01). «Conservation status and limiting factors in the endangered population of Egyptian vulture (Neophron percnopterus) in the Canary Islands» Biological Conservation 107 (1): 89–97.  doi:10.1016/S0006-3207(02)00049-6. ISSN 0006-3207. (Noiz kontsultatua: 2021-11-02).
  12. ↑ a b c Ali, Sálim. (1987). Compact handbook of the birds of India and Pakistan : together with those of Bangladesh, Nepal, Bhutan and Sri Lanka. (2nd ed. argitaraldia) Oxford University Press ISBN 0-19-562063-1. PMC 18783619. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  13. ↑ (Ingelesez) Mundy, P.J.. (1978-12). «The Egyptian vulture (Neophron Percnopterus) in Southern Africa» Biological Conservation 14 (4): 307–315.  doi:10.1016/0006-3207(78)90047-2. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  14. ↑ (Ingelesez) «'Rather rare' Egyptian vulture lands in Malta» Times of Malta (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  15. ↑ (Ingelesez) García‐Ripollés, Clara; López‐López, Pascual; Urios, Vicente. (2010-05-01). «First description of migration and wintering of adult Egyptian Vultures Neophron percnopterus tracked by GPS satellite telemetry» Bird Study 57 (2): 261–265.  doi:10.1080/00063650903505762. ISSN 0006-3657. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  16. ↑ (Ingelesez) «Avibirds.com» Avibirds.com (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  17. ↑ «Sai zuria Euskal Herrian 2» https://saiak.com/files/2021/01/sai-zuria-saiak-2.pdf (Saiak elkartea).
  18. ↑ Parmar, Dikansh S.. (2018-08-01). «Notes on the Checkered Keelback, Xenochrophis piscator (Schneider 1799), in Gujarat, India» Reptiles & Amphibians 25 (2): 115–119.  doi:10.17161/randa.v25i2.14256. ISSN 2332-4961. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  19. ↑ a b Islam, Kamal. (2006-02-01). «Birds of South Asia: The Ripley Guide» The Condor 108 (1): 247–248.  doi:10.1093/condor/108.1.247. ISSN 0010-5422. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  20. ↑ Laubmann, A.. (2008-04-03). «Additions and Corrections to the Synonymy of the Alcedinidae in the ‘Fauna of British India, Birds,’ Vol. VII. (2nd Edit.), by E. C. Stuart Baker (London, 1930)» Ibis 73 (2): 308–319.  doi:10.1111/j.1474-919x.1931.tb01520.x. ISSN 0019-1019. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  21. ↑ (Ingelesez) Amezian, Mohamed; Khamlichi, Rachid El. (2016-01-02). «Significant population of Egyptian Vulture Neophron percnopterus found in Morocco» Ostrich 87 (1): 73–76.  doi:10.2989/00306525.2015.1089334. ISSN 0030-6525. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  22. ↑ Donázar, José A; Palacios, César J; Gangoso, Laura; Ceballos, Olga; González, Marı́a J; Hiraldo, Fernando. (2002-09). «Conservation status and limiting factors in the endangered population of Egyptian vulture (Neophron percnopterus) in the Canary Islands» Biological Conservation 107 (1): 89–97.  doi:10.1016/s0006-3207(02)00049-6. ISSN 0006-3207. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  23. ↑ Ahmad, Shakeel; Bari, Fathul; Kabir, Muhammad; Baig, Muzaffar Ali; Khan, Tanveer; Khattak, Romaan Hayat; Rehman, Ejaz Ur. (2021-03-10). «Population Status and Roost Site Selection of Endangered Egyptian Vultures (Neophron percnopterus) in Poonch River Mahasheer National Park, Azad Jammu and Kashmir, Pakistan» Journal of Raptor Research 55 (1)  doi:10.3356/0892-1016-55.1.99. ISSN 0892-1016. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  24. ↑ «Lo que Gaspar, el buitre sabio, no sabe | César-Javier Palacios» El blog y la Tierra (Noiz kontsultatua: 2023-10-21).
  25. ↑ (Gaztelaniaz) Vuelve Gaspar, el buitre sabio. (Noiz kontsultatua: 2023-10-21).
  26. ↑ (Gaztelaniaz) «Andalucía 'recluta' alimoches con huevos de avestruz» Junta de Andalucía (Noiz kontsultatua: 2023-10-21).
  27. ↑ Ferguson-Lees, James. (2005). Raptors of the world. Princeton University Press ISBN 0-691-12684-4. PMC 65287869. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  28. ↑ (Ingelesez) Margalida, Antoni; Benítez, José R.; Sánchez-Zapata, José A.; Ávila, Enrique; Arenas, Rafael; Donázar, José A.. (2012-01). «Long-term relationship between diet breadth and breeding success in a declining population of Egyptian Vultures Neophron percnopterus: Diet and reproductive output in Egyptian Vultures» Ibis 154 (1): 184–188.  doi:10.1111/j.1474-919X.2011.01189.x. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  29. ↑ (Ingelesez) Tauler-Ametller, Helena; Hernández-Matías, Antonio; Pretus, Joan LL.; Real, Joan. (2017-10). «Landfills determine the distribution of an expanding breeding population of the endangered Egyptian Vulture Neophron percnopterus» Ibis 159 (4): 757–768.  doi:10.1111/ibi.12495. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  30. ↑ (Ingelesez) Negro, J. J.; Grande, J. M.; Tella, J. L.; Garrido, J.; Hornero, D.; Donázar, J. A.; Sanchez-Zapata, J. A.; BenÍtez, J. R. et al.. (2002-04). «An unusual source of essential carotenoids» Nature 416 (6883): 807–808.  doi:10.1038/416807a. ISSN 0028-0836. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  31. ↑ Cortés-Avizanda, Ainara; Ceballos, Olga; Urmeneta, Alejandro; Donázar, José A.. (2010-12). «First Case of Albinism in Egyptian Vultures» Journal of Raptor Research 44 (4): 328–330.  doi:10.3356/jrr-10-12.1. ISSN 0892-1016. (Noiz kontsultatua: 2021-11-04).
  32. ↑ (Ingelesez) Suárez-Pérez, A.; Ramírez, A. S.; Rosales, R. S.; Calabuig, P.; Poveda, C.; Rosselló-Móra, R.; Nicholas, R. A. J.; Poveda, J. B.. (2012-06-01). «Mycoplasma neophronis sp. nov., isolated from the upper respiratory tract of Canarian Egyptian vultures (Neophron percnopterus majorensis)» International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology 62 (Pt_6): 1321–1325.  doi:10.1099/ijs.0.033803-0. ISSN 1466-5026. (Noiz kontsultatua: 2021-11-04).
  33. ↑ a b (Ingelesez) Cuthbert, R.; Green, R. E.; Ranade, S.; Saravanan, S.; Pain, D. J.; Prakash, V.; Cunningham, A. A.. (2006-08). «Rapid population declines of Egyptian vulture (Neophron percnopterus) and red-headed vulture (Sarcogyps calvus) in India» Animal Conservation 9 (3): 349–354.  doi:10.1111/j.1469-1795.2006.00041.x. ISSN 1367-9430. (Noiz kontsultatua: 2021-11-04).
  34. ↑ Donázar, José A; Palacios, César J; Gangoso, Laura; Ceballos, Olga; González, Marı́a J; Hiraldo, Fernando. (2002-09). «Conservation status and limiting factors in the endangered population of Egyptian vulture (Neophron percnopterus) in the Canary Islands» Biological Conservation 107 (1): 89–97.  doi:10.1016/s0006-3207(02)00049-6. ISSN 0006-3207. (Noiz kontsultatua: 2021-11-04).
  35. ↑ (Ingelesez) Palacios, César-Javier. (2004-07). «Current status and distribution of birds of prey in the Canary Islands» Bird Conservation International 14 (3): 203–213.  doi:10.1017/S0959270904000255. ISSN 0959-2709. (Noiz kontsultatua: 2021-11-04).
  36. ↑ (Ingelesez) Gangoso, Laura; Álvarez-Lloret, Pedro; Rodríguez-Navarro, Alejandro. A.B.; Mateo, Rafael; Hiraldo, Fernando; Donázar, José Antonio. (2009-02). «Long-term effects of lead poisoning on bone mineralization in vultures exposed to ammunition sources» Environmental Pollution 157 (2): 569–574.  doi:10.1016/j.envpol.2008.09.015. (Noiz kontsultatua: 2021-11-04).
  37. ↑ Ingersoll, Ernest. (1923). Birds in legend, fable and folklore. Longmans, Green and co.,  doi:10.5962/bhl.title.5545. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  38. ↑ Dewar, Douglas. (1915). Birds of the Indian hills. John Lane; (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).
  39. ↑ (Ingelesez) Negro, J. J.; Grande, J. M.; Tella, J. L.; Garrido, J.; Hornero, D.; Donázar, J. A.; Sanchez-Zapata, J. A.; BenÍtez, J. R. et al.. (2002-04). «An unusual source of essential carotenoids» Nature 416 (6883): 807–808.  doi:10.1038/416807a. ISSN 1476-4687. (Noiz kontsultatua: 2021-11-03).

Kanpo estekak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Sai_zuri&oldid=9523386"(e)tik eskuratuta