Zagreb (zǎːɡreb ahoskatua) Kroaziako hiriburu eta hiri handiena da. Errepublikako gobernu, kultura, ekonomia eta zientzia hiri nagusia da. Austria-Hungariako Inperioaren garaian Agram eta Zágráb izenak izan zituen.

Zagreb Hiria
Zagreb
town in Croatia (en) Itzuli
Administrazioa
Herrialdea Kroazia
EskualdeaZagreb
AlkateaMilan Bandić
Izen ofizialaGrad Zagreb
Jatorrizko izenaZagreb
Posta kodea10000
HerriburuaZagreb
Geografia
Koordenatuak45°48′47″N 15°58′38″E / 45.8131°N 15.9772°E / 45.8131; 15.9772
Map
Azalera779,145 km²
Altuera122
MugakideakZagreb eskualdea eta Krapina-Zagorje eskualdea
Demografia
Biztanleria767.131 (2021eko abuztuaren 31)
−42.137 (2020)
Metropolia1,288,000
Dentsitatea1.214,9 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera1094
Telefono aurrizkia01
Ordu eremuaUTC+01:00 eta Europa Erdialdeko Udako Ordua
Hiri senidetuakLa Paz, Skopje, Palermo, Amasya, Bolonia, Mainz, San Petersburgo, Tromsø, Varsovia, Kyoto, Krakovia, Lisboa, Pittsburgh, Shanghai, Budapest, Viena, Sarajevo, Ljubljana, Podgorica, Tirana, Balakovo, Londres, Buenos Aires, Cluj-Napoca eta Prizren
MatrikulaZG
Hizkuntza ofizialaKroaziera
http://www.zagreb.hr/

Geografia aldatu

Panoniako zabaldiaren hegoaldean kokatua dagoenez, Erdialdeko Europaren eta Itsaso Adriatikoaren arteko bide lotune garrantzitsua da. Hiria Medvednica (hartzen mendia) mendiko hegoaldeko magalaren eta Sava ibaiaren artean dago, gutxi gorabehera 122 metroko garaieran.

Bi muino ditu, bata Gradec, bertan Gornji Grad (hiri garaia) kokatzen delarik eta bestea Kaptol eta bien artean jadanik desbideratuta dagoen Medveščak erreka pasatzen zen tokian Krvavi most kalea dago. Hauen barrenean Trg Bana Jelačića plazak Donji Grad beheko hiri berriagoari paso ematen dio. Plazatik bertatik hasten da Zagrebeko etorbide nagusia den Ilica kalea ere, sei kilometro luze dena.

Historia aldatu

 
Kaptol Katedrala XIX mende bukaeran

Erromatarrek Panoniako hiriburu izendatu zuten Andautonia k.o. I mendean.

Zagreben lehenengo aipamena 1094ko dokumentu batean ageri da, Hungariako errege Ladislao I.ak Kaptol fundatu zuenean Gradecen pareko muinoan. Hiri biak banatuta mantendu ziren mendeetan zehar, bata apezpikuaren herria izanik eta bestea erregeena. 1242an mogolek Kaptol erasotu zuten baina apezpiku hiriak aurrera egitea lortu zuen. Bela IV.a errege hungariarrak Gradec erresumako hiri aske bihurtu zuen, jauntxo feudaletatik salbu, artisauak erakarri nahi baitzituen hirira. Kaptol eta Gradecen arteko lehiakortasun handia etorri zen orduan, urteetan zehar istilu ugari izan zituztelarik. 1593an otomandarren erasoak etorri ziren, baina hauei ere ongi eutsi zieten.

XVII. mendean Nikola Frankopan Banak Gradec aukeratu zuen bizitzeko. Hurrengo mendeetan izurrite eta suteek hiri biak asko kaltetu zituzten eta hiri biek bat egitea erabaki zuten 1850an. Hiria nabarmen handitzen ari zen eta beheko lur lauetan zabaltzen hasi zen, Sava ibairaino iritsi arte.

XIX. mendean Zagrebek berpizkunde iliriar abertzalea hazten ikusi zuen. Lehen Mundu Gerraren ondoren Austria-Hungariako Inperioa desegitearekin batera esloveniar, kroaziar, serbiar, bosniar eta mazedoniarrek lehenengo Jugoslavia sortu zuten Alexandro I.aren agindupean. Hiriburua Belgrado aukeratu zuten, erregea zuen hiriburu bakarra baitzen. Bigarren Mundu Gerraren ondoren ere egitura berdinak jarraitu zuen, herrialdea komunista bazen ere.

1991an Kroazia askeko hiriburu bihurtu zen eta bertan daude Kroaziako gobernuaren egoitzak.

Klima aldatu

      Datu klimatikoak (Zagreb)      
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 19.4 22 26 29.4 33.4 37.6 40.4 39.8 32.8 28.3 25.4 22.5 40.4
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 3.1 6.1 11.3 16.4 21.3 24.6 26.7 26.2 22.3 16.2 9.3 4.4 15.7
Batez besteko tenperatura (ºC) -0.1 2.0 6.2 10.9 15.7 19.1 20.8 20.0 16.0 10.8 5.7 1.3 10.7
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) -4.0 -2.5 0.9 4.9 9.2 12.7 14.2 13.7 10.4 5.8 1.8 -1.9 5.4
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -24.3 -27.3 -18.3 -4.4 -1.8 2.5 5.4 3.7 -0.6 -5.6 -13.5 -19.8 -27.5
Pilatutako prezipitazioa (mm) 48.6 41.9 51.6 61.5 78.8 99.3 81.0 90.5 82.7 71.6 84.8 63.8 856.1
Euri egunak (≥ 1 mm) 10.8 10.0 11.2 12.7 13.2 13.6 10.9 10.4 9.8 10.2 12.2 12.1 137.1
Elur egunak (≥ 1 mm) 6 5 4 1 0 0 0 0 0 0 2 5 23
Eguzki orduak 59.4 95.7 140.1 175.4 234.0 243.7 281.0 256.0 186.7 130.8 65.6 44.9 1913.3
Iturria: [1]

Ondasun nabarmenak aldatu

  • Gornji Grad (Hiri garaia): Gradec muinoan.
    • San Marko plaza (Trg Svetog Marka): Plazaren inguruan San Marko eliza dago, XIII. mendean eraikia, eta famatua teilatuan dituen Kroaziako eta Zagrebko armarriengatik. Horren alboan daude gobernuaren egoitza den Banski Dvor eta parlamentua den Sabor.
    • Santa Katalina plaza (Katarinin Trg): Plazaren inguruan daude Santa Katalina eliza dago eta bere alboan 1607an fundatu zen Lizeoa eta Kulmer jauregia, barruan arte garaikidearen museoa duena.
  • Kaptol:
    • Kaptol Katedrala: 1094ean aipatzen da lehen aldiz baina 1242an mogolek suntsitu ondoren berreraikia izan zen eta XIV. mendean gotortua izan zen otomandarren erasoen beldurrez. 1880an lurrikara gertatu zen eta suntsitutako zatiak berreraikitzean estilo neogotikoa erabili zen.
  • Donji Grad (Beheko hiria):
    • Ban Jelačićen plaza (Trg Bana Jelačića): Hiru auzoen elkargunea da plaza hau. Izena plazaren erdian dagoen estatuak ematen dio. Josip Jelačić Banak 1848an hungariarrak Kroaziatik bota zituen herrialdearen askatasuna lortuz. Hasiera batean bere ezpatak Hungaria seinalatzen zuen baina komunistek erretiratu egin zuten eta 1991ean bere izeneko plazaren erdian jarri zuten ezpatak hegoaldera seinalatzen duen arren.
    • Kroaziako Antzoki Nazionala (Hrvatsko Narodno Kazalište): 1894-1895ean eraiki zen estilo neobarrokoan. Bere momentuan kritika ugari izan zituen hiritik aparte zegoelako eta artasoroak zeharkatu behar zirelako. Gaur egun bere inguruan Unibertsitatea eta Museoak daude.

Kirola aldatu

Ikuspegi panoramikoa aldatu

 
Panorama Zagreb

Iruditegia aldatu

Erreferentziak aldatu

  1. http://worldweather.wmo.int/019/c00070.htm Nazioarteko Meteorologia Elkartea (Nazio Batuak)

Kanpo estekak aldatu