Orkoien
Orkoien[2] Nafarroako udalerria da. Iruñerrian kokaturik dago, Iruñeko merindadean. 2012ko urtarrilaren 1eko erroldaren arabera Orkoienek 3.696 biztanle zituen.
Orkoien | ||
---|---|---|
![]() | ||
![]() Iturgain plazararen ikuspegia | ||
| ||
Administrazioa | ||
Estatua | Espainia | |
Erkidegoa | Nafarroako Foru Erkidegoa | |
Merindadea | Iruñeko merindadea | |
Eskualdea | Iruñerria | |
Izen ofiziala |
![]() | |
Alkatea |
Carlos Arróniz Loiola (UIO, ezkerrekoa) | |
Posta kodea |
31160 | |
INE kodea |
31906 | |
Herritarra | orkoiendar | |
Kokapena | ||
Koordenatuak | 42° 49′ 26″ N, 1° 41′ 57″ W / 42.823888888889°N,1.6991666666667°WKoordenatuak: 42° 49′ 26″ N, 1° 41′ 57″ W / 42.823888888889°N,1.6991666666667°W | |
![]() | ||
Azalera | 5,26 km2 | |
Garaiera | 450 metro | |
Distantzia | 6 km Iruñera | |
Demografia | ||
Biztanleria | 3.743 biztanle | |
Dentsitatea | 711,6 biztanle/km² | |
Hazkundea (2003-2013)[1] |
![]() | |
Zahartze tasa[1] | % 22,15 | |
Ugalkortasun tasa[1] | ‰ 80,47 | |
Ekonomia | ||
Jarduera tasa[1] | % 86,15 (2011) | |
Genero desoreka[1] | % 0,03 (2011) | |
Langabezia erregistratua[1] | % 12,02 (2013) | |
Kultura | ||
Euskaldunak | % 7,63 (2010) | |
Euskararen erabilera | % 0,3 (2011) | |
Datu gehigarriak | ||
Webgunea | http://www.orkoien.com/ |
Iruñerriko Mankomunitatea zaborra bildu, ura hornitu eta bestelako zerbitzuak eskaintzeaz arduratzen da, Iruñean eta inguruko gune metropolitarreko beste hainbat herritan.
Eduki-taula
GeografiaAldatu
Inguru naturala eta kokapenaAldatu
Orkoien Iruñerriko gune metropolitarraren ipar-mendebaldean kokatzen da. Orkoienek 5,26 kilometro koadroko azalera dauka eta Iruñetik sei kilometrora dago.
Udalerriak Iruñearekin egiten du muga ekialdean, Oltza Zendearekin hegoaldean, Itzarekin mendebaldean eta Berriobeitirekin iparraldean.
Klima eta landarediaAldatu
Orkoienek klima azpi-mediterraneoa dauka, udaberri eta udazken euritsu eta uda lehorrekin. Oro har, klima Iruñerriko beste herri batzuetan baino hotzagoa eta euritsuagoa da. Urteko batez besteko tenperatura 10-12 gradu ingurukoa eta prezipitazioak 900 eta 1.000 mm bitartekoak izaten dira. Urteroko egun euritsuak 100 dira.
HistoriaAldatu
Orkoieni buruzko historiako lehen aipamena XIII. mendekoa da, Orkoiengo Andreak Leireko monasterioari eginiko dohaintza bat, alegia. Erdi Aroan zehar, Karlos III.a Noblea erregeak San Migel eta San Esteban basilikak konpontzeko laguntzak eman zizkion herriari.
XVIII. mendearen hasieran, Independentzia Gerratearen Gasteizko borrokaren ondoren, Wellington jeneralaren armadaren egoitza nagusia Orkoiengo "Apaizaren etxean" izan zen, Iruñeko konkista prestatzen zuen bitartean.
Geografikoki Oltza zendean dago; zenbait urtez, 1857ko errolda arte, bere udalerria izan zuen, gero beste hainbat herrirekin Oltza zendea osatu zuena. 1970eko hamarkadatik aurrera, biztanleria izugarri hazi zen, Iruñerriaren industrializazio prozesuaren barnean. 1973. urtean Orkoienek 273 biztanle zituen, eta 1981. urtean 1.091. Hazkunde horrek eragin zituen aldaketak -eta beharrak- herriaren desanexioa ekarri zuen 1992an.
Ekonomian ere aldaketa nabarmena izan zen, nekazaritzatik industria eta zerbitzuetara igarotzean. Industriaren alorrean eta Volkswagen automobilgintza enpresaren Landabengo fabrikarekiko hurbiltasuna dela eta, autoen osagaiak ekoizten dituzten enpresak garatu dira.
Ondasun nabarmenakAldatu
- San Migel eliza: Erdi Aroko eliza da eta herrigune historikoan dago.
- Orkoiengo udaletxea: Udalaren egoitza da.
DemografiaAldatu
2001. urtea baino aurreragoko daturik ez dago, Orkoien Oltza Zendeako herria zelako. 1973. urtean Orkoienek 273 biztanle zituen.
200 biztanle inguruko herri txiki bat izatetik, XX. mendearen azkenean eta XXI. mendearen lehen hamarkadan hazkunde handia jasan zuen Orkoienek, batez ere Iruñeak izan zuen hedapenaren ondorioz.
Orkoiengo biztanleria |
---|
2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 243 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %9,69 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).
PolitikaAldatu
Udal hauteskundeakAldatu
1991n udalerri bihurtu zenetik Orkoiengo kolore politikoak ezaugarri berezia du: zenbait agintalditan NEBk izan duen alkatetza bakarra izan da.
1991tik 2011 arte alkatea Casimiro Larrea Ruiz izan zen. 2007 arte NEBren barruan aukeratuta baina etxebizitza promozio batekin egondako salaketak direla eta gertatutako eztabaida izan zela eta, urte horretan alderdia utzi eta Unión de Izquierdas de Orkoien (Orkoiengo Ezkerren Batasuna, UIO) taldea sortu zuen[3]. 2007an UIOk sei zinegotzi lortu zituen, Nafarroa Baik bi zinegotzi, PSNk bi zinegotzi, UPNk zinegotzi bakarra eta Eusko Abertzale Ekintzak bat ere ez.
Baliogabeko botoak 9 izan ziren (emandako guztien %0,65) eta 18 boto zuri izan ziren (botoen %1,30). Abstentzioa %23,48koa izan zen.
Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
UIO | 655 | 6 |
Nafarroa Bai | 227 | 2 |
PSN | 198 | 2 |
UPN | 196 | 1 |
EAE | 92 | 0 |
2011ko udal hauteskundeetan ere UIO izan zen nagusi, baina 5 zinegotzirekin gehiengo osoa galdu zuen; Casimiro Larreak alkatetza utzita, kargua Carlos Arróniz Loiolak hartu zuen. Nafarroa Bain oinarrituta eratutako [4] Orkoien Egunero taldea (3 zinegotzi) eratu zen; UPNk eta Bilduk ere ordezkaritza lortu zuten, PSNk zuena galdu egin zuen eta PPk ere ez zuen hautetsi bat ere erdietsi.
Alderdia | Botoak | Zinegotziak |
UIO | 618 | 5 |
Orkoien Egunero | 472 | 3 |
UPN | 255 | 2 |
Bildu | 199 | 1 |
PSN | 102 | 0 |
PP | 68 | 0 |
UdaletxeaAldatu
- HELBIDEA: Iturgain kalea, 1
Alkateen zerrendaAldatu
2011-2015 | Carlos Arróniz Loiola | UIO |
2007-2011 | Casimiro Larrea Ruiz | UIO |
2003-2007 | Casimiro Larrea Ruiz | Nafarroako Ezker Batua |
1999-2003 | Casimiro Larrea Ruiz | Nafarroako Ezker Batua |
1995-1999 | Casimiro Larrea Ruiz | Nafarroako Ezker Batua |
1991-1995 | Casimiro Larrea Ruiz | Nafarroako Ezker Batua |
Azpiegiturak eta garraioaAldatu
Iruñerriko Eskualdeko Hiri Garraioaren honako lineek eskaintzen dute zerbitzua Orkoienen:
Línea | Ibilbidea | Ordutegia | Maiztasuna | Oharrak |
---|---|---|---|---|
Beloso Goiena - Orkoien | 06:30 - 22:30 | 30´ | ||
Sarasate pasealekua - Orkoien | Gauez | 2 orduoro |
Horrez gain, La Pamplonesa autobus konpainiak Orkoien Iruñea eta inguruko herri txikiagoekin batzen ditu. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:
Konpainia beraren beste linea batek, Iruñea eta Ibero bitartekoa, honako ibilbidea egiten du:
KulturaAldatu
Jaiak eta ospakizunakAldatu
Orkoiengo jaiak ekaineko azken aurreko asteartean hasten dira, eta sei egun irauten dute. Horrez gain, urtean zehar bestelako jaiak ere antolatzen dira, besteak beste, Kupueta auzoko jaiak, maiatzaren 1ean San Jose langilearen jaia, eta irailaren 29an San Miguel, herriko patroia dena.
ErreferentziakAldatu
Ikus, gaineraAldatu
Kanpo estekakAldatu
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Orkoien |
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena: Nafarroa |