Orkoien

Orkoien
	Nafarroa Garaia, Euskal Herria
	Iturgain plazararen ikuspegia
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroako Foru Erkidegoa
Merindadea	Iruñeko merindadea
Eskualdea	Iruñerria
Izen ofiziala	Orkoien
Alkatea	Carlos Arróniz Loiola; (UIO, ezkerrekoa)
Posta kodea	31160
INE kodea	31906
Herritarra	orkoiendar
Kokapena
Koordenatuak	42° 49′ 26″ N, 1° 41′ 57″ W / 42.823888888889°N,1.6991666666667°WKoordenatuak: 42° 49′ 26″ N, 1° 41′ 57″ W / 42.823888888889°N,1.6991666666667°W
Azalera	5,26 km2
Garaiera	450 metro
Distantzia	6 km Iruñera
Demografia
Biztanleria	3.743 biztanle
Dentsitatea	711,6 biztanle/km²
Hazkundea; (2003-2013)	% 120,8
Zahartze tasa	% 22,15
Ugalkortasun tasa	‰ 80,47
Ekonomia
Jarduera tasa	% 86,15 (2011)
Genero desoreka	% 0,03 (2011)
Langabezia erregistratua	% 12,02 (2013)
Kultura
Euskaldunak	% 7,63 (2010)
Euskararen erabilera	% 0,3 (2011)
Datu gehigarriak
Webgunea	http://www.orkoien.com/

Orkoien^[2] Nafarroa Garaiko erdialdeko udalerri bat da, Iruñerrikoa. 2014. urtean 3.743 biztanle zituen.

GeografiaAldatu

Orkoienek 5,26 kilometro koadro ditu. Iruñeko metropolitar guneaaren ipar-mendebaldean dago, Iruñetik sei kilometro mendebaldera.

Inguru naturala eta klimaAldatu

Orkoienek klima azpi-mediterraneoa dauka, udaberri eta udazken euritsu eta uda lehorrekin. Oro har, klima Iruñerriko beste herri batzuetan baino hotzagoa eta euritsuagoa da. Urteko batez besteko tenperatura 10-12 gradu ingurukoa eta prezipitazioak 900 eta 1.000 mm bitartekoak izaten dira. Urteroko egun euritsuak 100 dira.

Udalerri mugakideakAldatu

Orkoienek mugakide ditu Iruñea ekialdean, Oltza zendea hegoaldean, Itza mendebaldeanm eta Berriobeiti iparraldean.

HistoriaAldatu

Orkoieni buruzko historiako lehen aipamena XIII. mendekoa da, Orkoiengo Andreak Leireko monasterioari eginiko dohaintza bat, alegia. Erdi Aroan zehar, Karlos III.a Noblea erregeak San Migel eta San Esteban basilikak konpontzeko laguntzak eman zizkion herriari.

XVIII. mendearen hasieran, Independentzia Gerratearen Gasteizko borrokaren ondoren, Wellington jeneralaren armadaren egoitza nagusia Orkoiengo "Apaizaren etxean" izan zen, Iruñeko konkista prestatzen zuen bitartean.

Geografikoki Oltza zendean dago; zenbait urtez, 1857ko errolda arte, bere udalerria izan zuen, gero beste hainbat herrirekin Oltza zendea osatu zuena. 1970eko hamarkadatik aurrera, biztanleria izugarri hazi zen, Iruñerriaren industrializazio prozesuaren barnean. 1973. urtean Orkoienek 273 biztanle zituen, eta 1981. urtean 1.091. Hazkunde horrek eragin zituen aldaketak -eta beharrak- herriaren desanexioa ekarri zuen 1992an.

Ekonomian ere aldaketa nabarmena izan zen, nekazaritzatik industria eta zerbitzuetara igarotzean. Industriaren alorrean eta Volkswagen automobilgintza enpresaren Landabengo fabrikarekiko hurbiltasuna dela eta, autoen osagaiak ekoizten dituzten enpresak garatu dira.

DemografiaAldatu

2001. urtea baino aurreragoko daturik ez dago, Orkoien Oltza Zendeako herria zelako. 1973. urtean Orkoienek 273 biztanle zituen.

200 biztanle inguruko herri txiki bat izatetik, XX. mendearen azkenean eta XXI. mendearen lehen hamarkadan hazkunde handia jasan zuen Orkoienek, batez ere Iruñeak izan zuen hedapenaren ondorioz.

Orkoiengo biztanleria

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 243 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %9,69 (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).

PolitikaAldatu

Udal hauteskundeakAldatu

1991n udalerri bihurtu zenetik Orkoiengo kolore politikoak ezaugarri berezia du: zenbait agintalditan NEBk izan duen alkatetza bakarra izan da.

1991tik 2011 arte alkatea Casimiro Larrea Ruiz izan zen. 2007 arte NEBren barruan aukeratuta baina etxebizitza promozio batekin egondako salaketak direla eta gertatutako eztabaida izan zela eta, urte horretan alderdia utzi eta Unión de Izquierdas de Orkoien (Orkoiengo Ezkerren Batasuna, UIO) taldea sortu zuen^[3]. 2007an UIOk sei zinegotzi lortu zituen, Nafarroa Baik bi zinegotzi, PSNk bi zinegotzi, UPNk zinegotzi bakarra eta Eusko Abertzale Ekintzak bat ere ez.

Baliogabeko botoak 9 izan ziren (emandako guztien %0,65) eta 18 boto zuri izan ziren (botoen %1,30). Abstentzioa %23,48koa izan zen.

**Orkoiengo Udala (2007)**
Alderdia	Botoak	Zinegotziak
UIO	655	6
Nafarroa Bai	227	2
PSN	198	2
UPN	196	1
EAE	92	0

2011ko udal hauteskundeetan ere UIO izan zen nagusi, baina 5 zinegotzirekin gehiengo osoa galdu zuen; Casimiro Larreak alkatetza utzita, kargua Carlos Arróniz Loiolak hartu zuen. Nafarroa Bain oinarrituta eratutako ^[4] Orkoien Egunero taldea (3 zinegotzi) eratu zen; UPNk eta Bilduk ere ordezkaritza lortu zuten, PSNk zuena galdu egin zuen eta PPk ere ez zuen hautetsi bat ere erdietsi.

**Orkoiengo Udala (2011)**
Alderdia	Botoak	Zinegotziak
UIO	618	5
Orkoien Egunero	472	3
UPN	255	2
Bildu	199	1
PSN	102	0
PP	68	0

UdaletxeaAldatu

HELBIDEA: Iturgain kalea, 1

Alkateen zerrendaAldatu

2011-2015	Carlos Arróniz Loiola	UIO
2007-2011	Casimiro Larrea Ruiz	UIO
2003-2007	Casimiro Larrea Ruiz	Nafarroako Ezker Batua
1999-2003	Casimiro Larrea Ruiz	Nafarroako Ezker Batua
1995-1999	Casimiro Larrea Ruiz	Nafarroako Ezker Batua
1991-1995	Casimiro Larrea Ruiz	Nafarroako Ezker Batua

AzpiegiturakAldatu

Iruñerriko Mankomunitatea arduratzen da zaborra biltzeaz, ura hornitzeaz eta bestelako zerbitzuak eskaintzeaz, Iruñeko metropolitar guneko beste hainbat herritan bezala.

GarraioaAldatu

Udalerri honetan Eskualdeko Hiri Garraioaren 2 linea daude:

Horrez gain, La Pamplonesa autobus konpainiak Orkoien Iruñea eta inguruko herri txikiagoekin batzen ditu. Autobus lineak honako ibilbidea egiten du:

Etxauri - Ibero - Ororbia - Orkoien eta Iruñea

Konpainia beraren beste linea batek, Iruñea eta Ibero bitartekoa, honako ibilbidea egiten du:

Ibero - Izkue - Lizasoain - Ororbia - Aratzuri - Orkoien eta Iruñea

KulturaAldatu

JaiakAldatu

Orkoiengo jaiak ekaineko azken aurreko asteartean hasten dira, eta sei egun irauten dute. Horrez gain, urtean zehar bestelako jaiak ere antolatzen dira, besteak beste, Kupueta auzoko jaiak, maiatzaren 1ean San Jose langilearen jaia, eta irailaren 29an San Miguel, herriko patroia dena.

Ondasun nabarmenakAldatu

San Migel eliza: Erdi Aroko eliza da eta herrigune historikoan dago.
Orkoiengo udaletxea: Udalaren egoitza da.

Orkoiendar ospetsuakAldatu

Carlos Armendaritz (1969 –), esku huskako pilotaria.

ErreferentziakAldatu

Ikus, gaineraAldatu

Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda

Kanpo estekakAldatu

Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Nafarroa

Datuak: Q1767914
Multimedia: Orkoien
Liburuak: Euskal Herriko bidaia-gida/Herriz herri/Orkoien

Orkoiengo Udalaren webgunea.
(Gaztelaniaz) Orkoieni buruzko informazioa, Nafarroako Foru Erkidegoko Gobernuaren webgunean.
San Migel kalea, Google Street View zerbitzuan.

[Udalbiltza-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.

[2] Euskaltzaindia. 155. araua: Nafarroako udal izendegia. .

[3] Casimiro Larrea dará paso a Carlos Arróniz al frente de Unión de Izquierdas de Orkoien, Diario de Noticias, 2011ko martxoaren 11.

[4] Orkoien Eguneroren aurkezpena.

[2]

[1]

[3]

[4]